مطالب مرتبط با کلیدواژه

شعر


۳۶۱.

رویکرد بابا افضل کاشانی به برخی از مهم ترین مسائل فلسفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۴ پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۷ و ۸ 319 - 339
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۳۳۹
محمد ابن حسن کاشانی، معروف به بابا افضل از فلاسفه و حکمای بزرگ ایران و دارای بدایعی در حکمت و عرفان است. وی، نظریات خود را درباره مسائل مهم فلسفی به شیوه ای بدیع ابراز می کرد و مسائلی همچون معنای ابداع، مباحث مربوط به زمان، دهر، ازل و ابد، ضروری، معلوم و مجهول، استدلال، عناصر اربعه، اتحاد، و... را با بیانی شیوا و مستقل از بیان سنتی فلاسفه پیشین، در مجموعه ای از رسائل باارزش و فلسفی به منزله میراثی ماندگار از خود به جای گذاشته است. در مقاله حاضر، نظریات بابا افضل در حوزه های فلسفی و کلامی مورد بحث قرار گرفته است و نگاه او از منظر ادبیات به مثابه شیوه ای بدیع در نگارش های فلسفی به صورتی کم سابقه و بلکه بی نظیر ارائه گشته است. افضل الدین دارای اشعاری زیبا نیز بوده است که در نوع خود بی بدیل است. به تناسب مباحث در این مقاله، به برخی از آن ها نیز در پایان مقاله اشاره می شود.
۳۶۲.

نگاه انتقادی تحلیلی به ساختار و محتوای کتاب أدب المقاومه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۹۰) 97-121
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۱۵۵
کتاب «أدب المقاومه» (1970م) تألیف غالی شکری، نقد انواع ادبی مقاومت است و موضوع اصلی آن بر مدار نمودهای قهرمانی در آثار ادبی ملل می چرخد. این آثار، گلچینی از رمان ها، افسانه ها، نمایشنامه ها و اشعار هستند. مقاله حاضر با روش توصیفی، تبیینی و تحلیلی، و براساس رویکرد انتقادی تحلیلی به ارزیابی ساختاری و محتوایی کتاب «أدب المقاومه» توجه دارد. شاخص های ارزیابی ساختاری کتاب، شامل طرح جلد، عنوان کتاب، فهرست مطالب، زبان اثر، صفحه آرایی، کتاب نامه، پانویس ها و نمایه اطلاعات است. ارزیابی محتوایی نیز متوجه تحلیل شکری از نمودهای قهرمانی در ادبیات مقاومت ملل است. نتایج پژوهش نشان می دهد: عنوان، طرح جلد و فهرست مطالب کتاب نیازمند بازنگری است. زبان کتاب سلیس و نگارش آن شیواست. محتوای کتاب بین ادبیات مقاومت ملل به شکل نامتوازن تقسیم شده است؛ %64.66 ظرفیت کتاب به ادبیات مقاومت عربی و %35.34 به ادبیات مقاومت سایر ملل اختصاص دارد. نویسنده به ادبیات مقاومت در مصر و فرانسه بیش از سایر ملل توجه دارد.
۳۶۳.

رویکرد عارفانه شب در شعر دفاع مقدّس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پایداری سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 1 - 28

کلیدواژه‌ها: شب دفاع مقدس ادبیات عرفان شعر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۲۶۴
بین ادبیّات دفاع مقدّس، به ویژه شعر دفاع مقدّس و عرفان، پیوندی نزدیک وجود دارد که این ادّعا با مطالعه و بررسی اشعار دفاع مقدّس قابل اثبات است. با بررسی اشعار دفاع مقدّس، اصطلاحات و مفاهیم عرفانی زیادی را می توان از آن ها استخراج کرد. یکی از این اصطلاحات، پدیده شب است که خود در عرفان و از دیدگاه عارفان، تعابیرمتنوّعی دارد. شب در اصطلاح عرفانی از مدارج عالی تا مراتب دانی را طی می کند. در مراتب عالی به جایگاه و مرتبه والای شب در قرآن و حدیث نزدیک است و زمانی برای خلوت با معشوق و در مراتب دانی، گاهی نماد جنبه تاریک وجود  و ممکنات است. این مقاله سعی دارد با استخراج شب در معنای عارفانه اش از شعر دفاع مقدّس، به این نتیجه دست یابد که آیا شب همان طور که در عرفان پدیده ای چند وجهی است، در شعر شاعران دفاع مقدّس با رویکرد عرفانی نیز چنین است یا خیر. طبق بررسی انجام شده، چنین پیوند و مشابهتی بین عرفان و شعر دفاع مقدّس مشاهده می شود. این مقاله از نوع نظری است و با روش کتابخانه ای انجام گرفته است.
۳۶۴.

بررسی تطبیقی اشعار سهراب سپهری و پل ورلن از منظر امپرسیونیسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات تطبیقی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 79 - 106

کلیدواژه‌ها: امپرسیونیسم سهراب سپهری پل ورلن شعر نقاشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۳۳۸
مکتب امپرسیونیسم که زیرمجموعه مدرنیسم است، تنها یک سبک نقاشی نیست بلکه رویکردی نوین به زندگی دارد که تداعی گر آراء فلاسفه پدیدارشناس اواخر قرن نوزدهم است. هنرمندان مکتب امپرسیونیسم با زیرساخت فلسفی پدیدارشناسانه اغلب تجربه را به صورت تجربه فردی بازنمایی می کنند. این تجربه فردی نه تنها از شخصیت هنرمند که از سنّت ها و باورهای سرزمین او نشأت می گیرد. (بنابراین) بررسی آثار هنری این مکتب از سرزمین های مختلف می تواند بیانگر شباهت ها و تفاوت ها در احساس و ادراک مردمان آن سرزمین ها باشد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به مقایسه جلوه های مکتب امپرسیونیسم در اشعار سپهری و پل ورلن می پردازد. سپهری پیش از شاعری، این مکتب را در نقّاشی های خود تجربه کرده و پل ورلن در محافل هنری با آن آشنا شده است. تأثیرپذیری از عوامل محیطی چون نور، هوا و رنگ، شعر این دو هنرمند را به فضای نقاشی های امپرسیونیستی می برد. ویژگی هایی مانند آشنایی زدایی، درک لحظه ای زندگی، بازی با رنگ و نور، تصاویر ناتمام، پیوند طبیعت و مدرنیته و ... در شعر این دو شاعر با اندکی تفاوت دیده می شود. این مقایسه، تفاوت نگاه دو شاعر را به جهان، هنر و مکتب امپرسیونیسم نشان می دهد. سپهری این مکتب را دستاویزی قرار داده برای بیان مفاهیم عمیق انسانی در حالی که پل ورلن تنها از نظر ساختار به این مکتب پای بند است. این تفاوت از سویی ریشه در میزان تأثیر تجربه نقّاشی امپرسیونیستی در شعر دارد و از سوی دیگر به ذات شرقی این مکتب برمی گردد.
۳۶۵.

مطالعه جایگاه شعر در زیباشناسی باومگارتن و کانت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبیات تطبیقی دوره هشتم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۲۶) 22-44

کلیدواژه‌ها: زیباشناسی کمال باومگارتن شعر هنر زیبا کانت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۲۷۶
در این مقاله تلاش براین است با روش توصیفی–تحلیلی به سوال اصلی پاسخ داده شود: نظر کانت درباره جایگاه شعر در میان هنرهای زیبا چه وجوه اشتراک و افتراق و همخوانی هایی با رأی باومگارتن دارد؟ هدف مقاله روشن کردن دلایل درنظرگرفتن ِشعر به منزله برترین هنر نزد یکی از پیروان اصالت عقل و مقایسه آن با نظر کانت است. باومگارتن در عصر روشنگری شعر را به منزله گفتار و خطابه کامل حسی در نظر می گیرد. او بر آوا، غنای کلام و اثرگذاری آن بر تأثرات و عواطف و فرم گرایی و کمال حسی تأکید می کند. وی، هماهنگی اندیشه ها به صورت مجزا از ابزار بیان، هماهنگی اندیشه ها و ابزار بیان، همچنین نظم و هماهنگیِ نشانه های ابزار بیان را سه منشأ زیبایی شعر می خواند. باومگارتن، به کمال درجه ادراک حسی در مواجهه با زیبایی می پردازد. کانت علاوه بر تمایز شعر از خطابه به دو نوع زیبایی در شعر یعنی: زیبایی آزاد معطوف به هماهنگی، وزن و ریتم یا آوای واژگان و زیبایی وابسته در ارتباط با علاقه عقلی اشاره می کند. از نظر وی زیبایی شعر به منزله زیبایی آزاد رها از مفهوم کمال و نیز صورت آن، برانگیزنده بازی آزادی است که بین حس و فاهمه در می گیرد. در نظر باومگارتن با مفهوم کمال حسی در شعر، جایی برای بازی آزاد قوا باقی نمی ماند.
۳۶۶.

گونه شناسی نام های دوبیتی فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال نهم فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۰ شماره ۳۷ 195-228

کلیدواژه‌ها: دوبیتی شروه شعر ادبیات عامه ژانرشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۷ تعداد دانلود : ۴۱۳
در میان انواع اشعار عامه، دوبیتی بیشترین رواج را دارد. در متون ادبی کهن و همچنین در نواحی مختلف ایران، در اشاره به دوبیتی نام های متفاوتی به کار می رود؛ مانند فهلوی، ترانه، حاجیانی، غریبی، فریاد، شروه و بسیاری موارد دیگر. در رویارویی با این اسامی متنوع این پرسش پیش می آید که آیا این نام های متفاوت مصداق های متفاوتی هم دارند؟ و آیا وجوه تمایز احتمالی که بین آن ها وجود دارد، به گونه ای هست که بتوان به هر یک از آن ها نام جداگانه ای داد و هر یک را نوع مستقلی به شمار آورد؟ یا اینکه بر اساس معیارهای ادبی و ژانرشناسی، نمی توان آن ها را نوع مستقلی به شمار آورد، بلکه همه آن ها زیرمجموعه دوبیتی محسوب می شوند؟ برای پاسخ به این پرسش، ویژگی های ساختاری و محتوایی حدود هزار و پانصد دوبیتی فارسی را از نقاط مختلف ایران که در ذیل نام های متفاوتی مانند چهاربیتی، سیتک، شروه، فراقی، فریاد، فلکی، کلّگی، هزارگی، حسینا، نجما، شرمه، شربه و... گردآوری شده بودند بررسی کردیم. درنهایت، مشخص شد که به لحاظ ژانرشناختی همه آن ها را باید ذیل ژانر دوبیتی طبقه بندی کرد و تمام این موارد نام هایی متفاوت برای نوعی واحد هستند.
۳۶۷.

تعامل و تقابل شعر حافظ شیرازی با ساختار سیاسی قدرت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم ادبی سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۷ 199 - 224

کلیدواژه‌ها: تقابل تعامل ساختار سیاسی شعر حافظ شیرازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۸ تعداد دانلود : ۴۵۵
در تاریخ ادبیّات ایران، شعر گاهی همانند ابزاری انتفاعی در خدمت شوکت زایی و مشروعیت زایی حکومت ها وارد شده و گاهی نیز در تعارض و تقابل با ساختار قدرت، علیه آن عمل نموده است. چرایی و نحوه تعامل و تقابل شعر حافظ با ساحت سیاسی قدرت، موضوع قابل درنگی است که چندان مورد توجه قرار نگرفته و شناخت ابعاد و زوایای آن می تواند افزون بر شناخت بهتر شعر حافظ، علل تعامل و تقابل وی با طیف های قدرت را تبیین نماید. جستار حاضر با شیوه ای توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر دیوان حافظ، تعامل و تقابل شعر حافظ با ساحت سیاسی قدرت را مورد سنجش قرار می دهد. یافته ها حاکی از آن است که حافظ اگرچه شاعری سیاسی و حکومتی نبوده اما در مواجهه با حکومت، به مبانی و الگوهای کُلی «سیاستنامه نویسی» ایرانی، نظیر: «فرهّ ایزدی» و «عدالت پادشاه» نظر داشته و تعامل و تقابل خود با آن را در قالب مدح و ذم حاکمان در اشعارش، برحسب این مبانی تنظیم نموده است. وی با وقوف بر وجوب و الزام نهاد قدرت و کارکردهای امنیّتی و فرهنگی آن در جامعه، اقدام و مساعی برخی از سلاطین و وزیران زمانه در استقرار عدالت، امنیّت و شریعت، از ساختار سیاسی قدرت تجلیل به عمل آورده و تعامل و همراهی خود را با آن نشان داده است. همچنین وی همانند اغلب شاعران فارسی به برخی از مظاهر منفی حکومت، نظیر: ظلم، تزویر و ریای حاکمان تاخته، و تقابل خود را با هجمه علیه منصب نظارتی و سیاسی محتسب، -که مصداق آن امیر مبارزالدین مظفری است-، ابراز نموده است.
۳۶۸.

نوشتار اندوه در اشعار فیلیپ ژاکوته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ 315 - 336

کلیدواژه‌ها: شعر مرگ اندوه سرایش ژاکوته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۱۵۷
در این مقاله به مطالعه و بررسی درون مایه ی مرگ در آثار فیلیپ ژاکوته می پردازیم. شاعری که از اولین نوشته ها و سروده هایش میتوان به حساسیت وی نسبت به رنج انسان و مرگ پی برد. نوشته های ژاکوته علی رغم ظاهر ساده اش، سؤالات مبهم بسیاری را در ذهن خواننده مطرح می کند زیرا شاعر به دنبال آن است که آنچه را کلام از بیان آن ناتوان است، در شعر خود بگنجاند. جهان هستی وزندگی انسان از دیدگاه ژاکوته همچون معما است. مرگ - موضوع اصلی این مقاله – نیز بخشی از این معما را تشکیل می دهد. بررسی سه مجموعه شعر « درس ها»، «نغمه های دنیای مردگان» و«در نور زمستان»، اهمیت این درون مایه را که از جایگاهی اساسی در آثار شاعر برخوردار است، آشکار می سازد. همچنین این فرصت را پدید می آورد تا پرده از آثار رازگونه و نافذ شاعر برداریم.آثاری که بازخوانی جهان و شیوه نوین زیستن را درهماهنگی با کائنات و با خویشتن خویش به مخاطب پیشنهاد می دهد.
۳۶۹.

موضع گیری برتولت برشت نسبت به مسایل سیاسی و اجتماعی روز در اشعار آغازین او(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ 409 - 424

کلیدواژه‌ها: شعر تئاتر روایی سیاست جامعه تحول فکری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۰ تعداد دانلود : ۵۳۳
نمایشنامه های برتولت برشت با ویژگی های ناارسطویی خود، وی را در ادبیات آلمان و جهان بیشتر به عنوان نمایشنامه نویسی پیشرو و خوش ذوق مطرح کرده است تا شاعری رومانتیک. اما اشعار وی نیز، به دلیل غنای محتوایی آن، در خور بررسی دقیق هستند. اشعار برشت نیز همچون نمایشنامه های او نوعی واکنش به مسایل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی روز هستند و می توان آنها را سندی بر تفکر سیاسی او دانست. اشعار متقدم برشت به خاطر نگرش سیاسی وی خواننده را به چالش با اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی زمان وامی دارد، بررسی این نکته می تواند آیینه ای باشد برای نمایش سیر تفکر برتولت برشت در آثار غنایی و نمایشی وی. سیر تفکر برتولت برشت در ادبیات غنایی وی نشان از آن دارد که اشعار متقدم وی بیانگر انتقاد شدید و بی پرده از اوضاع نابسامان سیاسی و اجتماعی در نخستین سال های پس از جنگ جهانی اول و عصیان علیه نظام بورژوازی حاکم است.
۳۷۰.

تحلیل و بررسی نوستالژی در اشعار برگزیده فدوی طوقان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ 569 - 585

کلیدواژه‌ها: فدوی طوقان شعر نوستالژی خاطره فردی خاطره جمعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۶ تعداد دانلود : ۲۶۶
نوستالژی یکی از مباحث مطرح در نقد روان شناختی است که در فارسی به حسرت سروده یا دل تنگی بازگردانی شده است. حسرت گذشته های شیرین و تقابل زمان حال با گذشته، نوستالژی نامیده می شود که در دو شاخه خاطره فردی و خاطره جمعی نمود یافته است. غم غربت و دوری از وطن، یادکرد مرگ، حسرت دوران کودکی و جوانی، جدایی معشوق جزء خاطره فردی و یاد دوران باشکوه تاریخ، باستانگرایی و آرزومندی آرمان شهر از مؤلفه های خاطرهجمعی به شمار می روند. از آن جا که هر شاعری متناسب با حال و هوا و موقعیت خود به گذشته و لحظات دیرینه خود توجه دارد، فدوی طوقان، شاعر معاصر ادبیات عرب نیز، اشکال و ابعادی از دردمندی، حسرت و دل تنگی را در شعر خود به نمایش گذاشته است. این مقاله به رویکرد نوستالژیک وی به گذشته، غم غربت و دوری از وطن، از دست دادن عزیزان و عشق به وطن و سرزمین خود و آرزومندی آرمان شهر و اسطوره گرایی پرداخته و نمودهای هریک را تعیین می کند.
۳۷۱.

جلوه های تعهد در اشعار محمد جواد جزایری

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 23 - 42

کلیدواژه‌ها: تعهد عراق شعر محمد جواد جزایری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۶ تعداد دانلود : ۲۷۱
ادبیات هر ملت، دیوان مفاخر و آینه آداب، اخلاق و سنن آن هاست. انسان ها از دیرباز آثار ادبی را به عنوان ابزار ارتباط بکار برده اند، همین واقعیت برای اثبات اجتماعی بودن ادبیات بسنده است. اما ادبیات افزون بر ویژگی ارتباطی، ابزاری برای انگیزش و ثبت و ضبط پایداری جوامع انسانی در برابر یورش های پیاپی نیز بوده است. در میان کشورهای عربی، عراق از جمله سرزمین هایی است که از دیرباز به دلایل گوناگون همواره مورد توجه مطامع بیگانگان به ویژه دولت استعماری بریتانیا بوده است. ورود نیروهای بریتانیا به عراق از سال 1917، زمینه مبارزه و صف بندی مردم مسلمان در مقابل سیاست های ظالمانه استعمارگران را فراهم نموده که در این میان نقش شاعران متعهد عراقی، قابل ملاحظه است. محمدجواد جزایری از ادیبان، فقیهان و رهبران ضد استعمار و مجاهد شیعه عراق در قرن چهاردهم هجری است که به دلیل احساسات صادقانه و حضور فعال در این مبارزه و خلق قصایدی، جایگاه خاصی را در شعر تعهد عراق به خود اختصاص داده است. هدف اصلی این مقاله، بیان و ارائه جلوه های تعهد در خلال بررسی اشعار جزایری و نقش او در بیداری مردم و مبارزه با استعمار است. در این مقاله تلاش گردیده، ضمن معرفی این شخصیت، جلوه های تعهد را که از مطالعه تمام دیوان او استخراج شده، درحوزه های سیاسی، اجتماعی و فکری، در عناوین دعوت به مبارزه، امید رهایی، دعوت به همبستگی ملی و نفی تفرقه، و واقعه سرایی مورد نقد و بررسی قرار دهیم. روش تحقیق در این پژوهش، جمع آوری مطالب از منابع، طبقه بندی و بیان آن بگونه
۳۷۲.

تصویر عفت وپاکدامنی زن در آیینه ی شعر جاهلی

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 203 - 228

کلیدواژه‌ها: شعر عصر جاهلی زن پاکدامنی شرم و حیا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۳۸۴
شرم و حیاء به عنوان یک فضیلت اخلاقی مورد توجه تمامی ادیان بوده و هست. نویسنده این جستار قصد نموده است،با روش تحلیلی-توصیفی و با استناد به منابع مطالعاتی و کتابخانه ای به واکاوی آن دسته از اشعار جاهلی که محوریت آن زن است، بپردازد تا بازتاب حیاء وپاکدامنی زن ، به عنوان ارزنده ترین خصلت معنوی وی را برای مخاطب به نمایش بگذارد.شکی نیست که هنر واقعگرا تصویر زندگی است. شعر نیز، به عنوان یکی از مصادیق هنرهای زیبا در همه ی انواع و همه ی مراحلش انعکاس زندگی بشریّت بوده است. شعر جاهلی نیز به عنوان گونه ای از شعر غنائی،تصویری ازامیال واحساسات وعواطف شاعر است ،همچنین صحنه ای است که در آن،نمونه هایی ازفضائل وخصلتهای ارزنده ی شاعر ویا ممدوحانش به نمایش گذاشته شده است.صفات ارزشمندی که علاقه ی شدید به شرافت قبیله، باعث پدیدار گشتن آن بوده است. نویسنده، در این مجال اندک کوشده است ابتدا جلوه هایی از پاکدامنی زن جاهلی در شعر آن عصر را بیان نماید. سپس به ذکر مصادیقی از نمود عفت در رفتار و نگاه و کلام زن پرداخته و در بخش نهایی، به نوع پوشش زن جاهلی اشاره نموده است.
۳۷۳.

نوستالوژی میهن دوستی در اشعار میرزاده عشقی با میقاتی طرابلسی و ساعاتی مصری

نویسنده:
منبع: شفای دل سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۷ 101 - 115

کلیدواژه‌ها: شعر سبک خیال میهن میرزاده عشقی میقاتی ساعاتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۳۴۱
در ایران و دیگر کشورهای عربی همواره شاعرانی بوده اند که برای سربلندی و رهایی میهن کوشیده و شعرشان را در خدمت وطن قرار داده اند. درمیان این شاعران وطن دوست می توان به میرزاده عشقی، میقاتی طرابلسی، ساعاتی مصری اشاره کرد که برای روشن ساختن افکار عمومی تلاش کرده و صدای وطن در برابر بیگانان و فساد دستگاه های دولتی شده اند. میرزاده عشقی شاعر و روزنامه نگار دوران مشروطیّت ایران نیز یک انقلابی پرشور و احساس بوده که از شعرش به عنوان سلاحی برنده جهت ابراز عقیده اش استفاده کرده و شعر، قلم و زبان خویش را در خدمت اهداف سیاسی و وطن قرار داده است. میقاتی و ساعاتی دو شاعر قرن نوزدهم میلادی بودند که وصف میهن در اشعار آنان نسبت به شاعران دیگر تجلّی بیشتری داشته است. این مقاله به شیوه توصیفی – تحلیلی و با بهره گیری از کتب و مقالات متعدّد در پی تحقّق دو هدف اساسی است: برشمردن ویژگی های مشترک در شعر این شاعران و بیان تفاوت های شعری این سه شاعر از حیث سبک خیال و اندیشه در بیان عواطف میهن دوستانه. از یافته های این پژوهش می توان به پیدایش درون مایه های مردمی از خلال وصف میهن، خیال پردازی نو و تفاوت این سه شاعر از جهت تصاویر شعری در توصیف میهن اشاره کرد.
۳۷۴.

بوطیقای معماری در چند اثر منتخب مذهبی معاصر مطالعه تطبیقی قابلیت های شاعرانگی در شعر و معماری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: باغ نظر سال هجدهم مرداد ۱۴۰۰ شماره ۹۸ 95 - 106

کلیدواژه‌ها: مطالعه تطبیقی بوطیقا شاعرانگی فضا شعر معماری مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۴۴۳
بیان مسئله: شعر و معماری به عنوان دو شاخه هنری جهت انتقال پیام، زبان و ابزار خاص خود را به کار می برند. هر یک از دو هنر مذکور با ابزاری که در اختیار دارند فضایی را ایجاد می کنند که توسط مخاطب قابل خوانش است. این ویژگی (خوانش پذیری) آنها را به سمت متن بودگی سوق می دهد. شاعرانگی یا بوطیقا واژه ای است برای نشان دادن زیبایی شناسی تکوینی، عناصر کیفی فضا و ساختن در هنرها که همچون زیرساختی است که با گذر از ویژگی های متن بودگی اتفاق می افتد و موجب ارتقای کلام به شعر و به همین ترتیب موجب تمایز بین ساختمان سازی از دنیای معماری می شود. راهبردهای شاعرانگی در شعر توسط فنون ادبی مختلفی شناسایی و دسته بندی شده اند.اهداف پژوهش: هدف تحقیق حاضر آن است که با بررسی و تطبیق شاعرانگی در فضای شعر با معماری، عناصر و راهبردهای شاعرانگی در فضای معماری را کشف کند و به این پرسش پاسخ دهد که چه شباهت هایی در فنون ادبی شعر و راهبردهای معماری وجود دارد که موجب شاعرانه شدن فضا در شعر و معماری می شود؟روش پژوهش: در این راستا از معماری معاصر مذهبی بهره گرفته شده است، چرا که در معماری مذهبی علاوه بر کارکرد، بیان مفاهیم نیز اهمیت دارد و بستر مناسبی برای بیان شاعرانه در معماری فراهم می کند. بناهای انتخابی از بین بناهای مذهبی و از ادیان مختلف برگزیده شده است. نمونه های موردی بررسی شامل «معبد آب» اثر «تادائو آندو»، «نمازخانه پارک لاله» اثر «کامران دیبا»، «مسجد سانجاکلار» اثر «امره آرولات» و «کلیسای سان جیو وانی» اثر «ماریو بوتا» است. نخست، زیرساخت های مشترک میان معماری و شعر گفته شده است؛ سپس، زبان به عنوان عامل مشترک بین دو هنر شناخته شده و مبنایی جهت تطبیق آنها قرار گرفته است.نتیجه گیری: «بوطیقا» به عنوان محور بحث شده و در نهایت بررسی ها نشان داد که معماران نیز همچون شاعران با فنون ادبی مانند تلمیح، حس آمیزی، آشنایی زدایی، استعاره و مجاز به ایجاد معماری شاعرانه پرداخته اند.
۳۷۵.

مطالعه بین رشته ای نقش صورخیال در ادبیات و نگارگری ایران با تأکید بر آرایه استعاره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی دوره سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 91 - 121
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۳۰۰
پیوند درونی شعر و ادبیات فارسی با نگارگری ایران که نمایانگر اشتراک در زمینه خیال و صورخیال است، سبب شده تا این دو حوزه از هنرهای ایران دارای اشتراکی درونی و عمیق باشند و زبان و بیان مشترکی برای بیان صور و معانی عالم خیال ارائه نمایند. شاعران و نگارگران ایران از ابزارهای کلامی و بصری خاصی همچون آرایه های ادبی و بصری برای انتقال این صور و معانی بهره جسته اند. در این مقاله که با تأکید بر آرایه استعاره است، به نقش و قابلیت بیانی این آرایه در شعر و نگارگری، به طورخاص پرداخته شده است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش هاست: 1. آرایه استعاره در شعر و نگارگری ایران چه تأثیرات بیانی دارد؟ 2. نگارگران چگونه از ظرفیت استعاره در بیان بصری خویش بهره برده اند؟ هدف از مقاله، بررسی ارتباط دو حوزه تمدنی ایران یعنی شعر و نگارگری و تبیین وجه اشتراک آنها یعنی عالم خیال و صورخیال است. همچنین مشخص نمودن انواع استعاره و استعاره گونه های بصری در آثار نگارگری از اهداف دیگر این مقاله است. این مطالعه به شیوه توصیفی_تحلیلی صورت گرفته و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای-اسنادی است.  داده های مقاله نشان می دهد که استعاره در شعر فارسی در قالب واژگان و جملات به صورت صریح و غیرصریح تداعی معنا می نماید که این امکانات از طریق شعر به نگارگری ایران منتقل گشته و هنرمندان نگارگر از امکان بیانی این آرایه به صورت بصری در قالب اشکال، رنگ ها و بافت ها استفاده کرده اند و هویت بصری جدیدی برای بیان مضامین ارائه نمودند.
۳۷۶.

نگاهی به ویژگی شعرهای کتاب فارسی اول دبستان

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش زبان و ادبیات فارسی دوره اول پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲ 65 - 80

کلیدواژه‌ها: کتاب فارسی اول دبستان شعر درون مایه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۵ تعداد دانلود : ۴۳۹
شعر یکی از گونه های ادبی بسیار مهم و مؤثر در امر آموزش است. بیشتردانش آموزان با یک بار خواندن یا شنیدن شعری، آن را به خاطرمی سپارند و در موقعیت های گوناگون، تکرارش می کنند. این ویژگی و دیگر خصوصیات شعر، از چشم مؤلفان کتب فارسی دبستان پنهان نمانده است. از این رو، پدیدآورندگان کتاب فارسی اول دبستان، با بهره گیری از شعر تعدادی از شاعران معاصر، بخش عمده ای از حجم کتاب را به شعر اختصاص داده اند؛ توضیح این که در این منبع آموزشی بنیادی و مهم، سیزده شعر برای گروه هدف، تعیین شده و در این پژوهش تمامی اشعار بررسی شده است. که به واسطه آن ها مفاهیم مختلفی از زندگی فردی و اجتماعی به دانش آموزان آموزش داده می شود. نگارنده در این پژوهش با استفاده از شیوه کتابخانه ای – اسنادیعلاوه بر بررسی توصیفی  قالب شعر، تعداد ابیات و موسیقی شعر، به بررسی محتوای این شعرها پرداخته ونشان داده استکه مؤلفان، مفاهیمی چون توحید، احترام، طبیعت شناسی و مانند این ها را با زبانی ساده و به دور از تکلف، برای دانش آموزان پایه اول، در نظر گرفته اند.     
۳۷۷.

مطالعه مورد پژوهانه، تأثیر قرآن در ادبیات پارسی « اشعار ریاضی یزدی »

نویسنده:
منبع: پویش در آموزش علوم انسانی سال دوم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۶) 12 - 21

کلیدواژه‌ها: قرآن استاد ریاضی یزدی تأثیر اثر پذیری شعر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۱۳۷
قرآن کریم یکی از سرچشمه های فکری پُر بار شاعران و نویسندگان بزرگ پارسی زبان است . شاعران خوش ذوق فارسی به مدد مُوهبت سرشار و ذوق هنری خود ، چنان از قرآن بهره برده اند که به حق، شعر عارفانه فارسی را باید شعری توحیدی نامید. استاد ریاضی یزدی نیز - که از این منبع عظیم غا فل نبوده - اشعار خود را به طرق مختلف و   شیو ه های متنوع با آیه های قرآن کریم آراسته است.  لذا ، این اثر پذیری از قرآن، از ویژگی های بارز شعری این شاعر به شمار می رود. پس زمینه های شعر استاد ،  بیانگر انواع اثر پذیری وی از قرآن می باشد.  می توان در شعر این شاعر ، انواع اثرپذیری را یا فت؛ مانند: اثرپذیری واژگانی، گزارهای، تلمیحی؛ و این اثرپذیری بیشتر در حوزه معنا و واژگان و تلمیحی صورت گرفته است و در همان سویه معنایی قرآن میباشد وکمتر در معنای آن، تصرف می کند.  
۳۷۸.

بررسی و شناخت انواع لحن و پیوند آن با مهارت های خوانداری در کتاب فارسی هشتم (دوره اول متوسطه)

نویسنده:
منبع: پویش در آموزش علوم انسانی سال دوم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۷) 16 - 31

کلیدواژه‌ها: مهارت خوانداری لحن شعر متن فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۹ تعداد دانلود : ۳۳۸
لحن در ادبیات، عبارت از نگرش و احساس گوینده یا نویسنده نسبت به محتوای پیام ادبی است که با تکیه بر دیگر عناصر شعر از قبیل قالب شعر، معنی اصلی و ضمنی واژه ها، عبارت های برجسته، ساختمان جمله ها، وزن، هجاهای شعر، تصاویر توصیفی و صور خیال شکل می گیرد. در هر اثر ادبی یک یا ترکیبی از چند لحن اصلی و تعدادی لحن جزئی یا موضعی وجود دارد که از جهت ایجاد ارتباط بین شاعر و خواننده و نقش زیباشناختی که در اثر دارد از اهمیت والایی برخوردار است، به گونه ای که می توان گفت: عدم درک صحیح لحن یک شعر یا نثر ممکن است خواننده را در درک ساختار متن و برقرار کردن رابطه بین اجزای متن یا اثر گمراه کند و از دریافت مفهوم و مضمون اثر بازدارد. در این مقاله ضمن بیان اهمیت عنصر لحن در فهم و تفسیر  فارسی هشتم، به کاربرد انواع لحن نیز پرداخته شده است. بررسی درسهای فارسی هشتم در دو محور عمودی و افقی بر اساس روش توصیفی- تحلیلی نشان می دهد که مؤلفان محترم این کتاب، برای پرورش مهارت خوانداری متن های مناسبی را گزینش کرده اند.
۳۷۹.

بررسی مضامین قلندری در شعر صائب

نویسنده:
منبع: پویش در آموزش علوم انسانی سال سوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۹) 30 - 45

کلیدواژه‌ها: صائب تبریزی غزل شعر قلندریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۳۳۶
شعر قلندرانه یکی از شاخه های شعر عرفانی است. این نوع شعر را سنایی وارد قلمرو نظم فارسی کرد، زیبایی و تأثیری که این نوع شعر در اذهان داشت باعث شد دیگر شعرای عارف مسلک نیز از مضامین آن استفاده کنند. و بعدها به شعر شاعرانی که عرفان آنان متوسط است و شاعران غیر عارف هم وارد شد. از این میان می توان به صائب تبریزی اشاره کرد که مضامین قلندرانه را در غزلیات خود به زیبایی مورد استفاده قرار داده است. این پژوهش به بررسی مضامین قلندرانه در غزلیات صائب تبریزی می پردازد، مضامین قلندریی که این شاعر در غزلیات خود آورده عبارتند از: تعریض به زاهدان و صوفیان، رد مظاهر شریعت و تصوف، تظاهر به فسق و فساد، تظاهر به آیین های غیر اسلامی، بی اعتنایی به دین، حضور در اماکن بد نام، بی اعتنایی به نام و ننگ، فراتر از کفر و ایمان بودن، ترجیح دادن کلیسا، دیر و میخانه بر مسجد و صومعه و ترک توبه.                         کلید واژگان: صائب تبریزی، غزل، شعر، قلندریه.
۳۸۰.

صورخیال در شعر محتشم کاشانی

نویسنده:
منبع: پویش در آموزش علوم انسانی سال چهارم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 75 - 100

کلیدواژه‌ها: شعر صورخیال محتشم کاشانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۱ تعداد دانلود : ۲۸۱
شعر و ادب فارسی به ویژه ادبیات مذهبی و آیینی در عهد صفویه، با توجه به اقبال پادشاهان صفوی به مذهب تشیع، مورد استقبال بیشتر واقع شد. از لحاظ سبک شعری، اگر چه شاعران به خاطر گرایش به تقلید در حالت رکود به سر می برند؛ اما برخی شاعران مضامین جدیدی در شعر پدید آوردند که در نوع خود بی نظیربود. این مقاله با روش تحلیلی و با هدف بررسی تصویرهای ادبی با عناصر مذهبی در عهد صفوی با نگاهی به شعر محتشم کاشانی انجام شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عناصر مذهبی رایج در این دوره به ویژه درشعر محتشم شامل عبارات قرآنی، اسامی شخصیت های دینی و مذهبی و پیامبران الهی، واژگان و اصطلاحات دینی رایج در دستورات اسلام و اولیا، معجزات پیامبران الهی، احادیث نبوی، اماکن مقدس، بهشت، جهنم و ... است که در این بین اشعار محتشم کاشانی در حوزه دین و مذهب بسیار بیشتر از سایر شاعران از این موضوع بهره برده است.