مهرداد روشن زاده

تاج الدین محمود خُنجِی ، یکی از شاعران مشهور در ادب پارسی است . اگر وی را ، در شمار یکی از شاعران بلند - آوازه ی ادب پارسی به شمار آورده اند اغراق ننموده ایم . مسلماً ، شهرت وی به واسطه ی غزلیات زیبا و در عین حال با سوز و گداز اوست . با تأمّل در اشعار او در می یابیم که باریک اندیشی ها ، تصویر آفرینی و به ویژه جلوه های زیبا شناختی دانش بدیع چشم گیر و قابل مطالعه است . تصویر آفرینی های خاص استاد مَظلُوم ، و کاربرد آرایه های لفظی و بدیع وی - که بسامد قابل تأملّی را در برخی آرایه ها نشان می دهد – قابل اهمیت است . به نحوی که ، شاعر از ظرایف و دقایق ادبی به نحو اَحسن استفاده نموده است . بر این اساس نگارنده ، با بررسی نمونه هایی از شواهد شعری و مصادیق مُستخرج از دیوان در محور موضوع ، تحقیق و کاربردی نمودن اشعار مَدِّ نظر قرار گرفته است .

قرآن کریم ، یکی از سرچشمه های فکریپُر بار شاعران و نویسندگان بزرگ پارسی زبان است . شاعران خوش ذوق فارسی به مدد موهبت سرشار و ذوق هنری خود، چنان از قرآن بهره برده اند که به حق، شعر عارفانه فارسی را باید شعری توحیدی نامید. با تحلیل و د قّت نظر در اشعار این دو شاعر جلیل القدر، وجوه مشترک بسیاری در زمینه تجلّی آیات دیده می شود . هدف مقاله این است که مضامین قرآنی توصیف شده در اشعار این دو شاعر را تبیین و تحلیل شود ؛ هم چنین ، سعی در تبیین مو فّقیت این دو شاعر پر آوازه، با الهام از آیات قرآنی دارد .لازم به ذکر است ، که توجه به قرآن در اشعار شاعران و نویسندگان گذشته ، فراوان است . فایز دَشتی و مَفتُون بُردُخُونی ، به گونه های مختلف از قرآن مجید تأثیر پذیرفته اند . بنابراین در این مقاله ، با بهره گیری از شیوه ی تحلیلی و توصیفی به بررسی نمونه هایی از تأثیر قرآن در اشعار هر دو شاعر گران سنگ پرداخته ایم که قرآن در سراسر شعر و ادب این دو شاعر تجلّی یافته است . این دو ستاره ادبیات فارسی ، با بهره گیری از این  سر چشمه  جوشان فرهنگ اسلامی به خلق مضامین و بیان عواطف و اندیشه های خود پرداخته ، که این امر در جاودانگی اثر هر دو بی تأثیر نبوده است .

خالو حسین بُردُخُونی(1325-1247ه ) زادگاه وی، بُردُخُون است. وی، یکی از فرماندهان ارشد رئیسعلی دلواری بوده است. شاعران جنوب در شعرها و دل نوشته های خود بسیار، از این فرمانده یاد کرده اند. هدف مقاله حاضر، بررسی شخصیت خالوحسین در ابعاد جنگاوری، مبارز و اخلاق مبتنی بر اشعار سید بَهمَنیار بُردُخُونی (مَفتُون) است. سید بهمنیار حسینی(1381 < 1215) مشهور به مُفتُون بُردُخُونی دشتی، از سادات نجیب و شریف است.  وی، از شاعران دو بیتی سرای منطقه دشتی که امروزه شهری از توابع شهرستان دَیِّر واقع در استان بوشهر است. مهم ترین اثر بازمانده از مفتون به نام هدیه العُشّاق، شامل دو بیتی، غزل، مثنوی تعداد کمی قصیده  است- که در کتابی به نام مجموعه اشعار مفتون چاپ شده است - و حدوداً  به 1800 بیت می رسد. اما، شهرت عمده او در خِطِّه جنوب به واسطه دو بیتی های شیرین و عاشقانه اوست. دوبیتی های او در میان بیشتر دوبیتی سرایان جنوب به درک عامِّه نزدیک تر و در گفتار از سهولت بیشتری برخوردار است. در این پژوهش تلاش می شود که چگونگی شخصیت خالو حسین را در اشعار مَفتُون بُردُخُونی مورد واکاوی  قرار گیرد.

قرآن کریم یکی از سرچشمه های فکری پُر بار شاعران و نویسندگان بزرگ پارسی زبان است . شاعران خوش ذوق فارسی به مدد مُوهبت سرشار و ذوق هنری خود ، چنان از قرآن بهره برده اند که به حق، شعر عارفانه فارسی را باید شعری توحیدی نامید. استاد ریاضی یزدی نیز - که از این منبع عظیم غا فل نبوده - اشعار خود را به طرق مختلف و   شیو ه های متنوع با آیه های قرآن کریم آراسته است.  لذا ، این اثر پذیری از قرآن، از ویژگی های بارز شعری این شاعر به شمار می رود. پس زمینه های شعر استاد ،  بیانگر انواع اثر پذیری وی از قرآن می باشد.  می توان در شعر این شاعر ، انواع اثرپذیری را یا فت؛ مانند: اثرپذیری واژگانی، گزارهای، تلمیحی؛ و این اثرپذیری بیشتر در حوزه معنا و واژگان و تلمیحی صورت گرفته است و در همان سویه معنایی قرآن میباشد وکمتر در معنای آن، تصرف می کند.  

ادبیات فارسی با اخلاق و تعالیم اخلا قی آمیخته است . بازتاب مفاهیم اخلا قی در آثار بسیاری از شاعران و نویسندگان دیده می شود . در حقیقت می توان ، آثار برخی از آن ها را آیینه اخلاق و تعالیم اخلا قی دانست . هدف این تحقیق، استخراج محورهای اخلاقی درابعاداعتقادی، مبتنی بر بررسی اشعار مَظلُوم خُنجِی ونگرش وی نسبت به این پدیده است. مَظلُوم خُنجِی ، از جمله شاعرانی است که غزلیات وی، سرشار از مفاهیم والای انسانی و اخلا قی است.  در این مقاله سعی بر آن است، تا برخی از مفاهیم اخلا قی دیوان مَظلُوم - که به گونه ای با آیات قرآنی در پیوند است -بررسی گردد . به عبارت دیگر نشان داده شود، مَظلُوم، در کنار مضمون- های ظریف و باریک اندیشی ها از این منبع ارزشمند غا فل نبوده و مستقیم و غیر مستقیم از کلام قرآن برای تبیین و تفسیر دیدگاه های اخلا قی خود بهره برده است . 

سبک زندگی مبیّن نظام باورها، نگرش ها و ارزش های انسان است و اصول اعتقادی - که شالوده ی دین اسلام را تشکیل می دهد- در لایه های زیرین شناخت قرار گرفته و در چگونگی شکل گیری سبک زندگی بشریت تأثیر انکارناپذیر دارد. هدف این تحقیق ، استخراج الگو های سبک زندگی اسلامی در ابعاد اعتقادی و اخلاقی ، مبتنی بر بررسی اشعار مولوی و نگرش او نسبت به این پدیده است.همچنین ، توجه شاعر به مقوله ی سیره ، عمدتا با ژرفای اندیشه و سلوک عرفانی وی و پیوستگی روحی او به آموزه های قرآنی ارتباط مستقیم دارد. مولانا در زمینه معارف اسلامی و الگو های سبک زندگی با تأثیر از قرآن و روایات ،تمامی الگوهای مورد نظر را در آثار خود ، به گونه ای ژرف نگرانه انعکاس داده است. پژوهش حاضر- که به روش تحقیق کتابخانه ای نوشته شده است- به بررسی تعامل دو سویه بین « سبک زندگی و اشعار مولانا » پرداخته و نشان می دهد که میان این دو عنصر رابطه و پیوند گسست ناپذیری وجود دارد.