مطالب مرتبط با کلیدواژه

تاریخ گرایی


۱.

نظام امنیتی؛ چارچوبی بدیل برای مطالعه سیاست مقایسه‏ای

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی ۱۳۸۷ شماره ۳۹

کلیدواژه‌ها: اثبات گرایی سیاست مقایسه ای تاریخ گرایی نظریه های سیاست مقایسه ای نظام امنیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹۲
روش مقایسه‏ای جایگاهی مهم در اغلب رشته‏های علوم اجتماعی دارد و کاربرد این روش در مطالعات سیاسی نیز نقش مؤثری در درک و تبیین صحیح ‏تر مسائل سیاسی داشته است. با وجود این، نظریه های رایج در سیاست مقایسه‏ای، به دلیل تقلیل‏ گرایی یا کل‏گرایی، نتوانسته‏اند دقت و فراگیری را در کنار یکدیگر داشته باشند. نظریه‏های رایج در ادبیات سیاست مقایسه‏ای، در هر دو پارادایم اثبات‏گرایی و تاریخ‏گرایی، که شامل پنج محور کلی نظریه سیستم‏ها، نظریه‏های فرهنگ، نظریه‏های توسعه، نظریه‏های طبقات و نظریه اقتصاد سیاسی است، نتوانسته‏اند چارچوب نظری دقیق و در عین حال فراگیری را ایجاد کنند که بتوان بر اساس آن به مقایسه مسائل سیاسی پرداخت. در این مقاله، با نقد و بررسی مبانی هستی‏شناسی، معرفت‏شناسی و روش‏شناسی پارادایم‏ها و نظریات موجود در سیاست مقایسه‏ای، از «نظام امنیتی» به عنوان چارچوبی بدیل برای مطالعه سیاست مقایسه‏ای یاد شده و مبانی نظری و مؤلفه‏ های مفهومی آن بررسی شده است.
۲.

زمینه، تضمین تداوم حیات منظرین؛ دگرگونی رویکرد طراحی پروو از پاریس تا لندن

نویسنده:
منبع: منظر زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: تاریخ گرایی آلن پروو زمینه گرایی کالبدی زمینه گرای فرهنگی اجتماعی پارک کورنو پارک سد تیمز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲۱ تعداد دانلود : ۱۱۴۸
زمینه گرایی از رویکردهای پست مدرن در طراحی از جمله در معماری منظر و فضاهای عمومی و شهری به شمار می رود؛ به طوری که فضا بدون بافت اطرافش بی ارزش تلقی می شود. در بین معتقدان به زمینه گرایی، در این که کدام بخش زمینه پررنگ تر و برجسته تر است، اختلاف نظر وجود دارد و معماران هر کدام مطابق برداشت متفاوتشان از زمینه گرایی طرح هایشان را متبلور می سازند. در این بین، عده ای تاریخ سایت، عده ای مردم وفرهنگ حاکم بر بستر طرح، و گروهی کالبد و همجواری ها را مهم می دانند. به بیان دیگر در زمینه گرایی به جزیی بیشتر بها داده می شود که به نوعی سهمی در زنده نگه داشتن خاطره جمعی داشته باشد و این در معماری منظر به واسطه حضور چندوجهی اش در زندگی فردی و جمعی مخاطب،ارزش بیشتری پیدا می کند. در پروژه های«آلن پروو»، مفهوم زمینه گرایی فراتر از عوامل کالبدی زمینه، شکل می گیرد. او زمینه را به مثابه رویداد تاریخی می پندارد که وجوه اجتماعی و فرهنگی زندگی نیز بر آن تأثیر گذاشته و در کالبد نمود پیدا می کند. به بیان دیگر، زمینه در کار او به صورت ترکیبی از عوامل کالبدی، تاریخی و اجتماعی ظاهر می شود. این نوشتار بر آن است که با تحلیل رویکردهای آلن پروو، نظریه زمینه گرایی وی را از ورای مقایسه تطبیقی در طراحی دو پارک کورنو و سد تیمز که به ترتیب اولین و آخرین پروژه های طراحی شده وی هستند را مورد نقد و بررسی قرار دهد.
۳.

نقد و بررسی دلایل انکار «علوم انسانی دستوری»(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت اخلاقی سال سوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: علوم انسانی باید تاریخ گرایی علوم انسانی دستوری هست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵۵
در یک تقسیم بندی می توان علوم انسانی را به دو بخش توصیفی و دستوری تقسیم کرد. علوم انسانی توصیفی به علومی گفته می شود که به تبیین و توصیف پدیده های انسانی می پردازند. در مقابل، علوم انسانی دستوری به آن بخش از علوم انسانی گفته می شود که مجموعه ای از گزاره های دستوری (باید و نبایدهای) متناسب با مبانی از پیش پذیرفته شده را برای تحقق اهداف مورد نظر ارائه می دهند. اثبات یا انکار علوم انسانیِ دستوری همواره یکی از موارد اختلاف میان دانشمندان علوم انسانی بوده است، به گونه ای که گروهی آن را جزء علم می شمارند، اما گروهی دیگر، منکر علم بودن آن هستند. اتخاذ برخی روش ها در علوم انسانی و نیز اعتقاد به عدم ارتباط منطقی میان واقعیت و ارزش، زمینة انکار علوم انسانی دستوری را فراهم می کند. بر همین اساس، نقد دو عامل یادشده می تواند زمینه را برای اعتقاد به علوم انسانی دستوری هموار کند. در این پژوهش، پس از تبیین چیستی و ویژگی های علوم انسانی دستوری، دلایل منکران علوم انسانی دستوری، نقد و بررسی است.
۴.

درآمدی بر تعامل تاریخ و سیاست «به سوی دانشی بینارشته ای»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی دوره ششم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۳)
تعداد بازدید : ۵۵۳ تعداد دانلود : ۳۹۴
دست یابی به معرفتی دقیق در خصوص نسبت تاریخ و سیاست، و در پی آن نایل شدن به فهمی از ماهیت بینارشته ای این دو شاخه از علوم انسانی، هدف بنیادین پژوهش حاضر به شمار می رود. تحقق چنین هدفی با محوریت مسئله «عاملیت» امکان بیشتری می یابد. به عبارتی فاعلیت انسان نقطه عطفی است که تلاش این متن در راستای بازخوانی انواع روایت ها در این باب معطوف به آن است. پرسش از عاملیت در نسبت میان تاریخ و سیاست چنین صورت بندی می شود: آیا سیاست تجلی فاعلیت انسان در سامان بخشی به حیات فردی و جمعی اوست، یا حکایت گر سیر قربانی شدن موجودیت های انسانی و اجتماعی در برابر اراده از پیش تعیین شده ای است که امور آنها را شکل می دهد و پیش می برد، یا نسبتی است از هر دو؟ پاسخی که به این پرسش ارائه می شود چنین است: انسان در عرصه سیاست از ساختارهای تاریخی تأثیر می پذیرد و بالعکس ساختارهای تاریخی در عرصه سیاست متأثر از فاعلیت انسان شکل می یابند. بر این اساس برای فهمی عمیق از کیفیت عاملیت، توجهی هم زمان به تاریخ و سیاست ضروری است. این در حالی است که سیر در تاریخ بدون توجه به سیاست (که تجلی گاه فاعلیت انسان است و تاریخ را رقم می زند) تلاشی ناتمام است و نیز مطالعه سیاست بدون توجه به تاریخ (که ساختارهای مقابل عاملیت از اعماق تاریخ می آیند) کوششی نارساست. چنین ارتباطی از ماهیت بینارشته ای علوم تاریخ و سیاست حکایت می کند. علاوه بر این تعامل آنها خود امکان تولید دانش بینارشته ای جدیدی را فراهم می سازد.
۵.

واکاوی دیدگاه ها و آرای بیرگر یورلند در حیطه سازماندهی دانش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره ۲۷ پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۷)

کلیدواژه‌ها: عقل گرایی سازماندهی دانش تجربه گرایی عمل گرایی تاریخ گرایی بیرگر یورلند رویکردهای نظری سازماندهی دانش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۶ تعداد دانلود : ۵۵۷
هدف: توصیف چهار موضع معرفت شناختی تجربه گرایی، عقل گرایی، تاریخ گرایی، و عمل گرایی از جنبه سازماندهی دانش و همچنین تبیین، بررسی، و تحلیل شش رویکرد ارائه شده در سازماندهی دانش (رده بندی انسانی در برابر رده بندی خودکار، کاربرمحور و شناختی، چهریزه ای، علم سنجی، و تحلیل حوزه) از دیدگاه یورلند. روش شناسی: از روش مطالعات کتابخانه ای برای بسط دیدگاه یورلند در مباحث پیشگفته استفاده شد. یافته ها: موضع تجربه گرایانه، منجر به دسته بندی منابع برمبنای شباهت صوری میان آنها می گردد؛ موضع عقل گرایانه منجر به ایجاد نظام هایی با رویکرد چهریزه ای می شود؛ نظام های شکل گرفته از موضع تاریخ گرایانه به مطالعه توسعه زمینه دانشی و جوامع دانش آفرین می پردازند؛ و نظام های حاصل از موضع عمل گرایانه برمبنای پیشینه فرهنگی و رده بندی انتقادی قوام می یابند.ماحصل رویکردهای نظری یورلند عبارت از لازم و ملزوم هم بودن رده بندی انسانی و ماشینی، ایجاد سازگاری مناسب بین جستجوگران و سیستم سازماندهی دانش، افزایش کارآیی بازیابی موضوعی، جهت دادن به فعالیت های تخصصی رشته، به کارگیری رویکرد کتاب سنجی در رشته و مانند اینهاست. نتیجه گیری: از طریق مواضع معرفت شناختی در حوزه سازماندهی دانش می توان به تحلیل مسائل این حوزه پرداخت و مبنای نظری مناسبی برای قضاوت فراهم آورد.
۶.

بررسی و نقد تاریخ گرایی و ساختارگرایی در اندیشه محمدعابد جابری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت معاصر سال ششم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۱۷)

کلیدواژه‌ها: ساختارگرایی تاریخ گرایی فرهنگ عربی اسلامی عقل برهانی عقل بیانی عقل عرفانی ایدئولوژی و اپیستمولوژی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات تاریخ فلسفه
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
تعداد بازدید : ۷۴۸ تعداد دانلود : ۴۷۱
محمدعابد جابری برای یافتن راه کاری به منظور برون رفت از فضای فکری مسدود عربی اسلامی به تحلیل «سنت» و «گذشتة» آن روی آورد و با نگرشی تاریخی و ساختارمند و در چهارچوب عقلانیت انتقادی سه نظام فکری بیانی، عرفانی، و برهانی را در ساختار آن تشخیص داد. روش شناسی تاریخ گرایانه و ساختارگرایانه به فکر وی سمت و سویی داده است که ضمن ساختارشکنی در تحلیل فضای فکری عربی اسلامی، ساختارهایی را نیز بر آن تحمیل می کند. در این مقاله پس از بررسی روش و تفکر جابری، به این نتیجه رسیده ایم که تاریخ گرایی و ساختارگرایی تفکر جابری به این منجر شده است که نگرش وی برای رسیدن به مطلوب خود ایدئولوژیک باشد؛ ایدئولوژی ای که از علم گرایی مدرن، تاریخ گرایی، و ساختارگرایی نگرش وی نشئت می گیرد.
۷.

جایگاه هگل در پراگماتیسم آمریکایی

نویسنده:
منبع: اشارات سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴شماره ۴

کلیدواژه‌ها: کل گرایی نئوپراگماتیسم هگل دیالکتیک تاریخ گرایی پراگماتیسم کلاسیک

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی عصر جدید کانت تا ابتدای دوره معاصر ایده آلیسمِ آلمانی (قرون 18 و 19)
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه تطبیقی
  3. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی دوره معاصر (قرون 20 و 21) سایر جریان ها پراگماتیسم
تعداد بازدید : ۱۲۶۷ تعداد دانلود : ۱۳۳۲
این مقاله میکوشد جایگاه هگل را به طور مختصر در پراگماتیسم آمریکایی (کلاسیک و جدید) در دوبخش بررسی کند. بخش نخست به بررسی جایگاه هگل در پراگماتیسم کلاسیک و بخش دوم نیز به ارزیابی همین جایگاه در نئوپراگماتیسم می پردازد. در بین پراگماتیست های کلاسیک هر سه فیلسوف کلیدی در تبیین اندیشه های پراگماتیکی خود به هگل متوسل شده اند ولی هم رویکردی ایجابی به او داشتند و هم اعتراف نموده اند تا چه حد هگلی هستند؛ مثل دیویی که اصطلاح دیالکتیک هگل را به کار می برد و هم اینکه رویکرد سلبی به او دارند و برخی دیدگاه های او را که در تضاد با رویکرد پراگماتیکی است رد می کنند؛ مثل جیمز که فلسفه هگل را به امپریالیستی بودن متهم می نماید و معتقد است که امر جزئی و فردی را فدای امر کلی و انتزاعی می کند. در بین پراگماتیست های جدید نیز بیش از همه رورتی و براندوم در فلسفه خودشان رویکرد هگلی اتخاذ نموده اند. برای مثال رورتی تاریخ گرایی خود را مدیون هگل دانسته و دیالکتیک هگل را در بستر فرهنگ ادبی به نقد ادبی تعبیر نموده است. رابرت براندوم نیز به هگلی بودن خود آشکارا اعتراف نموده و بحث هنجاریت و اجتماعی بودن مفاهیم و نیز نظریه کل گرایی خود را وامدار هگل دانسته و از او تفسیر پراگماتیستی-تحلیلی ارائه داده است.
۸.

هگل گرایی در فلسفه ریچارد رورتی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های عقلی نوین سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ 53 - 74

کلیدواژه‌ها: هگل تاریخ گرایی فلسفه فرهنگ ادبی پراگماتیسم رورتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۵ تعداد دانلود : ۵۳۸
در این مقاله می کوشیم به این پرسش پاسخ دهیم که آیا رورتی، فیلسوفی هگلی است؟ به یقین پاسخ به این پرسش آسان نخواهد بود و صرف آری یا نه، نمی تواند جوابی قانع کننده باشد، زیرا بدون شک رورتی از هگل تأثیر پذیرفته است. بنابراین به منظور ارائه پاسخی دقیق تر، ابتدا نگاهی اجمالی به جایگاه هگل در پراگماتیسم (قدیم و جدید) انداخته ایم تا ذهن خواننده نسبت به جایگاه هگل در اندیشه نئوپراگماتیستی رورتی روشن شود، سپس در بخش اصلی جایگاه هگل در اندیشه رورتی را تحلیل نموده ایم. برمبنای این تحلیل رورتی از چند جهت فیلسوف هگلی است. نخست این که همانند هگل دغدغه اجتماعی دارد و وظیفه فلسفه را در همین راستا  تعیین می کند. هم چنین وی تحت تأثیر تاریخ گرایی هگل به نقد مدرنیته و فلسفه مدرن می پردازد و فلسفه و مسائل آن را یک پیشامد تاریخی قلمداد می کند. رورتی معتقد است که پس از هگل، فرهنگ فلسفی جای خود را به فرهنگ ادبی داد، فرهنگی که ریشه در تفکر هگلی دارد. اما در عین حال رورتی همانند هگل طرفدار عقل و روح مطلق نیست و از نظام سازی نیز به شدت بیزاری می جوید و از این رو به نقد این ویژگی های فلسفه هلگی می پردازد.
۹.

ادغام تاریخ گرایی هگلی با طبیعت گرایی داروینی در برداشت جان دیویی از تجربه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شناخت بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۷۶

کلیدواژه‌ها: دیویی تجربه تاریخ گرایی طبیعت گرایی هگل داروین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۶ تعداد دانلود : ۵۸۸
در این مقاله سعی داریم ادغام تاریخ گرایی هگلی و طبیعت گرایی داروینی در تلقی دیویی از تجربه را نشان دهیم. جان دیویی با استفاده از رویکردی تاریخ گرایانه به توصیفی طبیعت گرایانه از تجربه می رسد که در آن بر تعامل، پویایی و تحول و همچنین رویکرد علمی و عینی نسبت به تجربه تأکید می کند. وی با بررسی نقش تجربه نزد فیلسوفان یونان باستان و تجربه گرایان قرون هفدهم و هجدهم در یک زمینه فرهنگی و انتقاد از آن ها، بر تاریخی بودن این مفهوم تأکیده کرده و درصدد ارائه بدیل هایی متناسب با روح زمانه خویش برمی آید. به این منظور دیویی با گنجاندن زیست شناسی داروینی در بطن برخی ایده های هگل، سعی دارد تفسیری طبیعی شده از هگل با تمرکز بر مفهوم تجربه ارائه دهد. در این مقاله هم گرایی نگاه تاریخی گرایانه و طبیعت گرایانه دیویی در تلقی وی از مفهوم  تجربه نشان داده می شود.
۱۰.

خوانشی انقطاعی از جامعه شناسی وعلوم اجتماعی مدرن در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) پاییز ۱۳۹۵ شماره ۷۴ 70 - 110

کلیدواژه‌ها: پروبلماتیک وضعیت جامعه شناسی ایرانی دستگاه معرفتی علوم اجتماعی فهم و خوانشی انقطاعیِ از علوم اجتماعی/جامعه شناسی تاریخ گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۱ تعداد دانلود : ۳۹۷
این نوشتار ضمن پذیرش بحرانی بودن وضعیت علوم اجتماعی/جامعه شناسیِ ایرانی براساس طرحی نظرورزانه و شناخت شناسانه، بحران را در نحوه ی مواجه، فهم و خوانش این حوزه ی معرفتی تشخیص داده است. به همین سبب در گام نخست، مروری اجمالی بر زمینه های متعّین تاریخی، معرفت شناسانه و هستی شناسانه ی شکل دهنده ی معرفت نوین علوم اجتماعی/جامعه شناسی در مغرب زمین نموده است.آن گاه، تلاش کرده تا نشان دهد فقدان همین زمینه های متعّین تاریخی، معرفت شناسانه و هستی شناسانه ی شکل دهنده، ایجاد علوم اجتماعی/جامعه شناسی در ایران با دشواری بسیار مواجه کرده است. از این رو، برای اثبات مدعای خود به بررسی نظریات سه تن از اساتید ایرانی (محمد علی همایون کاتوزیان، سیدجواد طباطبایی و پرویز پیران) پرداخته ایم، تا نشان دهیم که نظریات علوم اجتماعی/جامعه شناسی ایرانیِ اکنونی امکان لازم برای شناخت جامعه ی ایرانی فراهم نمی کند. در این نوشتار برای فهم این مسئله از روش شک دکارتی تبعیت نموده ایم که روشی است مبتنی بر عقل سلیم. نتایج و یافته های این مطالعه بیانگر آن است که: 1. علوم اجتماعی/جامعه شناسی در وضعیت حاضر امکانات معرفتی کافی در اختیار اندیشمندان علوم اجتماعی ایرانی برای شناخت هستیِ اجتماعی ایِ شان فراهم نمی کند. 2. جامعه شناس ایرانی نیز در صورت اصرار بر فهم هستی جامعه اش و نظریه سازی در این حوزه چیزی بیش تر از تکرار فرآورده های فکری حوزه ی جغرافیایی مغرب زمین ارائه نمی دهد.
۱۱.

دانشگاه در آئینه تاریخ یا جغرافیا؛ تحلیل انتقادی گفتمان سیاست گذاری در نظام آموزش عالی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: راهبرد فرهنگ سال یازدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۴۳ 7 - 31

کلیدواژه‌ها: دانشگاه تاریخ تاریخ گرایی جغرافیا سیاست گذاری آموزش عالی ایران تحلیل انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۳۷۳
متولیان آموزش عالی و دانشگاهی قبل از ورود به جریان سیاست گذاری و تصمیم سازی، به دنبال اتخاذ مبنا و خاستگاهی برای سیاست گذاری های آموزشی و پژوهشی خود هستند که از قدرت توجیه کنندگی و مشروعیت و سندیت بخشی بالایی برخوردار باشد و به تبع آن سعی می نمایند تا نظام ارزیابی از عملکرد نظام آموزشی و به عبارتی دیگر ارزیابی از کمیت و کیفیت تصمیم گیری و سیاست گذاری خود را با عنایت به اقتضائات و ملاحظات خاستگاه و مبنای پذیرفته شده تدوین نمایند. همچنین تلاش می کنند تا وضعیت چشم انداز نظام آموزش عالی را متناظر با روح حاکم بر آن مبنا تعریف نمایند که در این مقاله ما از آن به مبناگرایی تاریخی یاد می کنیم. این مقاله از یک سو با بررسی مفاهیم و تحلیل گفتمان انتقادی، به دنبال احصاء مبانی و اصول عملکرد مستخرج از مبنا گرایی تاریخی و نگاه جغرافیایی به دانشگاه و مقایسه مبانی و اصول عملکرد دانشگاه در دو نگاه فوق الذکر است و از سوی دیگر با اتخاذ نگاه جغرافیایی به دانشگاه به مثابه رویکرد مختار و مطلوب و با تبیین ویژگی های نگاه به دانشگاه از منظر فلسفه مکان، به نقد سیاست گذاری در نظام دانشگاهی در ایران طی چهار دهه قبل که ناظر بر ملاحظات تاریخی و خطی بوده است، می پردازد.
۱۲.

تاریخ گرایی و ساختارگرایی در اندیشه محمد عابد جابری: بررسی و نقد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۷ بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ 239 - 256

کلیدواژه‌ها: ایدئولوژی و اپیستمولوژی تاریخ گرایی ساختارگرایی عقل برهانی عقل بیانی عقل عرفانی فرهنگ عربی- اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۴۸۵
گذشته درخشان و تمدن ساز جهان اسلام و عقب افتادگی کنونی آن مسئله ای است که ذهن خیلی از اندیشمندان مسلمان را به خود مشغول داشته است. هر یک از اندیشمندان مسلمان نیز به طور معمول متناسب با یافته ها و بافته های فکری و فلسفی خود بدان پرداخته اند. محمد عابد جابری در راستای جستن راهکاری برای برون رفت از فضای فکری مسدود عربی-اسلامی به تحلیل «سنت» و «گذشته» آن روی آورده و با نگرشی تاریخی و ساختارمند و در چارچوب عقلانیت انتقادی، سه نظام فکری بیانی، عرفانی و برهانی را در ساختار آن تشخیص داده است. روش شناسی تاریخ گرایانه و ساختارگرایانه به فکر وی سمت و سویی داده است که ضمن ساختارشکنی در تحلیل فضای فکری عربی- اسلامی، ساختارهایی را نیز بر آن تحمیل می کند. این مقاله، پس از بررسی روش و تفکر جابری، نشان می دهد که تاریخ گرایی و ساختارگرایی موجود در تفکر او، موجب شده است که نگرش وی برای رسیدن به مطلوب خود، ایدئولوژیک باشد؛ ایدئولوژی ای که از علم گرایی مدرن، تاریخ گرایی و ساختارگرایی نگرش جابری نشأت می گیرد.
۱۳.

تاریخ گرایی در حوزه مطالعات هنر اسلامی نقدی بر کتاب معماری ایلخانی در نطنز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال نوزدهم مرداد ۱۳۹۸ شماره ۵ (پیاپی ۶۹) 137-157
تعداد بازدید : ۶۷۸ تعداد دانلود : ۶۲۰
پژوهش گران حوزه مطالعات هنر اسلامی رویکردهای مختلفی را در این حوزه اتخاذ کرده اند و هریک نقطه اتکای خود را بر مفاهیمی متفاوت از دیگری قرار داده اند. از این میان، رویکرد تاریخ گرایی بر دو مؤلفه بسترمندی و تفسیر استوار است. در این رویکرد، مرکز ثقل مطالعات منطبق است بر درک مفاهیم فرهنگی اشیا و آثار معماری در بستر زمانی و مکانی خاص تولید این آثار. ازاین رو، عوامل، ریشه ها، و بستر های تحقق هنر اسلامی به طور تاریخی و معنای آن به صورت تفسیری موردبررسی و مطالعه قرار می گیرند.برداشت های نادرست برخی از منتقدان درباره رویکرد تاریخ گرایی در مطالعات هنر اسلامی موجب خلط مفهوم و اغتشاش معنایی در این رویکرد شده است. بنابراین، دغدغه اصلی این پژوهش ارائه تعریفی روشن از مفهوم تاریخ گرایی و روش شناسی آن ازطریق معرفی و نقد یکی از شاخص ترین آثار تألیف شده با این رویکرد است. کتاب معماری ایلخانی در نطنز ، اثر شیلا بلر، نمونه ای قابل توجه از رویکرد تاریخ گرایی است که به لحاظ درک روش شناسی این گونه مطالعات از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
۱۴.

نقش قول به تاریخیت و مساله فرهنگ ( بیلدونگ) در تکوین تلقی آلمانی از علم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه علم سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 185-209

کلیدواژه‌ها: علم آلمانی بیلدونگ تاریخ گرایی تاریخ مندی رمانتیسیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۵ تعداد دانلود : ۴۲۲
نیمه دوم قرن نوزدهم و دهه های آغازین قرن بیستم دوران شکوفائی علوم ریاضی- طبیعی در آلمان است. کیرشهف ، هلمهولتز ، ککوله ، فیشر ،هابر ، ریمان پلانک ، اینشتین ، شرودینگر و ... صرفا تعدادی از شهیر ترین دانشمندان این دوره در آلمان هستند. با وجود پیشتازی آلمان در این دوره از سایر کشورهای اروپائی ( خاصه انگلستان و فرانسه) در عرصه علوم ریاضی- طبیعی (Hofstetter,2001:56) ، یاسپرس در همان سالهای اوج شکوفائی فیزیک در المان اظهار می دارد که Wissenschaft ( معادل آلمانی واژه Science) امریست ناظر بر یک کل لایتجزا و فردی که دارای wissenschaft است در عین حال فردی فلسفی ، فرهیخته و آشنا با فرهنگ وتمدن و ارزش های فرهنگی نیز هست(Jaspers quoted in Ringer,1969: 10) . ویندلباند – فیلسوف شهیر نئوکانتی همین دوره – نیز ضمن اشاره به توسع مفهوم wissenshaft نسبت به science ، اعلام می دارد که این دو فرق فارقی با یکدیگر دارند چرا که " wissenshaftبنا بر ماهیت خود در کنش گرانش نوعی فهم ناظر بر ربط و نسبت دانشرشته تخصصی خود آنها با تمامیت بدنه معرفت و کلیت فرهنگ (Bildung= Kultur) بوجود می آورد. بدین ترتیب Wissenschaft بر خلاف Science متفطن تعلق خود به کلیت فرهنگ است، کلیتی که هنر، ادبیات، تاریخ، عرف، ذوق، اخلاق، دین و ... پاره های دیگر آن هستند" Windelband quoted in Ibid:103)) . مدعای اصلی این مقاله انست که تفاوت قلمرو science , Wissenschaft در درک خاص زیست جهان آلمانی از مفهوم تاریخیت و مفهوم فرهنگ ( بیلدونگ) که هر دو میراث تفکر رمانتیک اواخر قرن هجده و اوائل قرن نوزده هستند، بنیاد دارد. این میراث البته از جهات مهمی در تغایر با سنت دکارتی – که از ان عموما بعنوان بنیاد علم بطور اخص و جهان مدرن بطور اعم یاد می شود- قرار می گیرد.
۱۵.

خوانش تحلیلی - انتقادیِ کتاب جستارهایی در چیستی هنر اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال بیستم اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۷۸) 263-289
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۴۲۵
هدف از نوشتن این مقاله، نقد محتوایی و شکلی کتاب جستارهایی در چیستی هنر اسلامی (مجموعه مقالات و درس گفتارها) است،این کتاب از جمله کتاب های مبنایی در مورد گفتمان هنر اسلامی با رویکردهای مختلف به شمار می رود. نویسندگان مقالات این کتاب، با طرح مباحث نظری در چارچوب نگرش های تاریخ نگارانه، اشراقی، فقهی، عرفانی، جامعه شناختی، نشانه شناختی و هرمنوتیک به دنبال بررسی ماهیت و چیستی هنر اسلامی بوده اند.مسئله اصلی این مقاله طرح این پرسش بنیادی است که رویکردهای عرفانی و حکمی به عنوان گفتمان سنت گرا و نیز رویکردهای تاریخ گرا به عنوان گفتمان های توصیف محور چگونه می توانند هنر اسلامی را تحلیل و تفسیر نمایند و از برایند آن روزنه های درک و دریافت پیچیدگی های گفتمان هنر اسلامی را برای ما آشکار سازند. ضرورت و اهمیت نگاه نقادانه به کتاب جستارهایی در چیستی هنر اسلامی به منظور تحلیل دقیق تر و نیز تبیین سازوکارهای و ویژگی های رویکردهای مختلف در تحلیل گفتمان هنر اسلامی است. به همین دلیل نشان دادن اهمیت کتاب مورد بحث با آشکارسازیِ کارکردهای تحلیلی آن با هدف راهنمایی مخاطبین و دانشجویانی که دغدغه مطالعات هنر اسلامی را دارند، ضروری است.
۱۶.

مبانی و پیش فرض های فضل الرحمان در کتاب مضامین اصلی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 187 - 211

کلیدواژه‌ها: فضل الرحمان مضامین اصلی قرآن تاریخ گرایی اخلاق گرایی تجددگرایی عینی گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۴۱۷
سخن از جاودانگی پیام قرآن در عین تطبیق با شرایط تاریخی عصر نزول برای قرآن پژوهان معاصر، جایگاه ویژه ای دارد. بر همین اساس، آراء و رویکردهای نواندیشان، محل منازعه بین اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان شده است. در این میان، فضلالرحمان فیلسوف و نواندیشی است که با اتکا به علوم فلسفه، فقه و کلام اسلامی در پی رفع تقابل اسلام و کارآمدی قرآن با دنیای مدرن بوده است. مضامین اصلی قرآن که به گزارش مضامین قرآن با رویکرد کل نگرانه با نگاهی نو اختصاص دارد، بی آن که سخنی از تفاسیر کلاسیک به میان آورد، از خود قرآن برای فهم قرآن بهره برده و از این رهگذر، روح اصلی قرآن «اخلاق قرآنی» را نشان داده است. لذا می توان گفت روش فضل الرحمان در فهم آیات، توجه به زمینه ی تاریخی نزول آیه و پیام منسجم آن است. پژوهش حاضر به دنبال این است که از طریق توصیفی – تحلیلی به این سؤال پاسخ دهد که مبانی فضل الرحمان در بیان برخی دیدگاه های اعتقادی و فقهی او در این کتاب چیست؟ در راستای پاسخ به این سؤال، دستاوردهای این پژوهش در چهار مبنای: تاریخ گرایی، اخلاق گرایی، تجددگرایی و عینی گرایی مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است.
۱۷.

واکاوی تاریخ گرایی در کتب تألیفی دهه 80 ه.ش. حوزه معماری معاصر ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هویت شهر سال ۱۴ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ 103 - 122

کلیدواژه‌ها: تاریخ گرایی دوره بندی معماری معاصر ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۵۵
موضوع پژوهش، پردازش تاریخ گرایی در معماری معاصر ایران است. نشانه های تاریخی در معماری، بارزترین مشخصه تاریخ گرایی در حوزه معاصر است. سؤال پژوهش «چگونگی نمود تاریخ همچنین نشانه های تاریخ گرایی در دوره بندیهای تألیفات معماری معاصر؟» و فرضیه «عینیت یافتن نشانه های تاریخی همچنین امکان دوره بندی آثار معاصر بر اساس شاخصه های تاریخ گرایی» هستند. پژوهش پس از پردازش مفاهیم تاریخ گرایی و جایگاهش در تألیفات، الگویی برای بررسی آثار ارائه می دهد. پژوهش کیفی است با راهبرد تفسیری که با روش تاریخی- انتقادی پس زمینه تاریخِ معماری را بازنمائی و با استفاده از فرایند تاریخ گرایی هِگِل که از روش های تحقیق تاریخی است، دوره بندیهای معاصر را ارزیابی کرده و پس از استنتاج مدلی 3 گانه برای تاریخ گرایی، در راستای پاسخ به سؤالات تحقیق برمی آید. نتیجه اینکه، مجموعاً شش نوع دوره بندی در تألیفات دهه 80 هجری شمسی قابل استخراج است. پنج اثر تألیفی تاریخ گرایی سمبولیک و تنها یک اثر تاریخ گرایی فلسفی دارند.
۱۸.

دوره مدرن و دشواره تفسیر گزاره های اخلاقی شریعت

نویسنده:
منبع: سیاست پژوهی جهان اسلام دوره دوم بهار ۱۳۹۴ شماره ۲ 35 - 76

کلیدواژه‌ها: معرفت شناسی تاریخ گرایی گزاره های اخلاقی و تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۸۹
این پژوهش به تعارض میان متون مقدس دینی و نظام معرفتی دنیای مدرن می پردازد. این تعارض را می توان در دو زمینه کلی دسته بندی کرد. نخست تعارض میان نظریات علمی جدید با آیات هستی شناختی موجود در متون مقدس، و دوم تعارض میان گزاره های اخلاقی مبتنی بر آیات آسمانی با نظام  اخلاقی نوین. این مقاله سعی  دارد به تحلیل دو رویکرد عمده میان مسلمانان که سعی در توجیه تعارضات موجود میان متون مقدس دین اسلام با یافته های جدید اخلاقی داشته اند، بپردازد. گروه نخست با تاریخی فهم کردن فرآیند وحی، معتقد است که تعارضات موجود به دلیل اقتضائات زمانی-مکانی پیش روی پیامبر(ص) و شنوندگان وحی رخ داده است و گزاره های دینی را باید از نظرگاه زمان و مکان خاص خود فهم کرد. دسته دیگر نیز با نفی مدخلیت تاریخ در تکوین وحی معتقدند که تمامی این تعارضات چه اخلاقی و چه علمی ناشی از پیرایه ها و جعلیات رویایی موجود در متون دست دوم اسلامی می باشد.
۱۹.

تحلیلِ روایتِ تاریخی_هگلیِ دانتو از استحاله شیء روزمره به اثر هنری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۳ 47 - 65

کلیدواژه‌ها: آرتور دانتو زمینه اجتماعی - فرهنگی تفسیر تاریخ گرایی سوژه محوری ذات گرایی اثر هنری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۱۳۳
آرتور دانتو (2013-1924) فیلسوفِ معاصر، برای دستیابی به تعریفِ هنر، ضمن ردِّ دیدگاههای پیشین و مخالفتِ صریح با ذات گراییِ مفهومِ هنر، با نگاهِ کاملاً متفاوتی، درصددِ تبیینِ رویکردی جدید در مواجهه با آثار هنریِ چالش برانگیزِ معاصر است. او با روی گردانی از دیدگاهِ کانتیِ مسلّط بر نظریه های هنر تا اواسطِ قرنِ بیستم، نظریه خود را تحتِ تأثیرِ هگل و بر مبنای زمینه تاریخیِ روندِ ارتقایِ شیء عادی به اثر هنری بنا می نهد. بر این اساس، زمینه ای تاریخی، فرهنگی و اجتماعی لازم است تا ابژه ها، مشروعیتِ اثر هنری بودن را کسب کنند. از نظر او به واسطه نوعِ نگاهِ هنرمند (در بسترِ تاریخی) به شئ عادی و نحوه ارائه او، روایتِ تازه ای از یک امر معمولی پدید می آید و آن را به عنوان مفهوم و معنایی متجسّد درمی آورد که منجر به استحاله به یک اثر هنری می شود. از آنجا که درکِ محتوای فکریِ اثر و دستیابی به معنای اثر، کنشی فعّالانه از سوی ناظرِ اثر را می طلبد، تأکیدِ بیش از حدِّ نظریه او بر سوژه محوری، تفاسیرِ شخصی را سبب می شود. همچنین با توجه به اینکه نظریه هنرِ دانتو بر فاصله اثرِ هنری از دنیای واقعی تمرکز دارد (اثرِ هنری، ابژه واقعی نیست)، نسبتِ اثر با جهانِ واقع، زیرِ سؤال می رود و با خصائصی که برای اثر هنری قائل می شود، خود به نوعی گرفتارِ ذات گرایی می شود. این مقاله در پیِ سؤالِ چه چیزی اثرِ هنری را اثرِ هنری می کند؟ با بررسی و توصیفِ آرایِ دانتو، ضمنِ اشاره به آثارِ هنریِ موردِ ارجاعِ وی، عواملِ مؤثر در نظریه او را واکاوی می کند تا نهایتاَ به تحلیلِ برخی ایراداتِ این تلقی از مفهومِ هنر بپردازد.
۲۰.

بازتاب ایران پیش از اسلام در نمایش نامه جنگ مشرق و مغرب یا داریوش سوم (کدمانس) اثر یقیکیان با توجه به رویکرد تاریخ گرایانه ابتدای دوران پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 1 - 25

کلیدواژه‌ها: تاریخ گرایی پهلوی تحلیل گفتمان انتقادی جنگ مشرق و مغرب گریگور یقیکیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۰۳
از اواسط دوران قاجار تاریخ ایران باستان مورد توجه هنرمندان و تحصیل کردگان قرار گرفت و در اواخر این دوران، با فروکش کردن احساسات مشروطه گرایانه و ضعف حکومت مرکزی، این توجه تشدید شد. بعد از قدرت گرفتن رضاشاه و افزایش کاوشگری باستان شناسی در نقاط مختلف ایران، برخی از هنرمندان آن دوران راه حل مشکلات جامعه ایران را در رجوع به گذشته درخشان ایران یافتند. مساله این پژوهش یافتن تفاوت ها بین گفتمان رایج و عملکرد هنرمندان است، اینکه آیا لزوما نوشتن متونی با مضمون تاریخ گرایی دلیلی بر تایید گفتمان مورد تایید حکومت وقت هست یا خیر. یکی از این هنرمندان، گریگور یقیکیان بود که با نوشتن دو نمایشنامه تاریخی سعی در باز سازی ایران باستان داشت. این پژوهش قصد دارد تا با معرفی یقیکیان، به چرایی اهمیت تاریخ ایران باستان در آن دوران بپردازد و با تحلیل نمایشنامه جنگ مشرق و مغرب، چگونگی بازتاب ایران پیش از اسلام در دوران پهلوی اول را، بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، بررسی کند. با استفاده از تحلیل گفتمان های رایج در دوران ابتدایی حکومت رضا شاه آشکار می شود که هر هنرمندی که در آن دوران دست به بازسازی ایران باستان زده باشد لزوما در حال بازتولید گفتمان حکومت وقت نیست، اما سازوکار گفتمانی را بازتولید می کند.