پژوهش

از زمان طرح موضوع «اسلامی شدن دانشگاه» تاکنون، پژوهشهای زیادی سعی در ایضاح، جستارگشایی، تدقیق مفهومی، و آسیب شناسی این موضوع داشته اند. تکوین چنین سامان پژوهشی حول موضوع یادشده اگر چه منجر به ظهور یافته های جدید شده، اما تنوع و پراکندگی این موضوعات موجب شده نتوان دریافتی علمی از مباحث مطرح شده داشت. هدف: محقق در این پژوهش به بازاندیشی در معانی، مفاهیم، پیش فرضها، رویکردها و همه آنچه در پژوهشهای انجام شده طی سالهای گذشته به انجام رسیده، پرداخته است. روش: روش مورد استفاده در این پژوهش، فراتحلیل بوده و به شیوه کیفی و اسنادی انجام شده است. یافته ها: پژوهشهای انجام شده در حوزه اسلامی شدن دانشگاه را می توان مسامحتاً حول پنج مضمونِ گرایش دانشگاهیان به اسلامی شدن، مفهوم اسلامی شدن، راهکارها و موانع اسلامی شدن، امکان و ضرورت اسلامی شدن و اسلامی شدن، ایدئولوژی و قدرت سامان داد. نتیجه گیری: دانشگاهیان در مجموع با کلّیت اسلامی سازی مخالفتی ندارند، اما سیاستها و برنامه هایی که برای اسلامی کردن دانشگاه ارائه و اجرا شده، با چالشهایی مواجه است. راه برون رفت از چالشهای موجود، رسیدن به فهمی مشترک در خصوص موضوع است؛ فهمی که: نقطه نظرات همه ذی نفعان در آن لحاظ شده، با عرف حاکم بر نهادهای علمی بین المللی در تعارض نباشد و متناسب با ارزشها و نیازهای جامعه اسلامی ایران باشد

هدف: پژوهش حاضر به دنبال ارتباط بین فنّاوری نرم با تحقیقات علوم انسانی و به منظور ارزش آفرینی در پژوهشهای علوم انسانی اسلامی بود. روش: این پژوهش یک مطالعه کیفی و کمّی(آمیخته) است که به صورت توصیفی- تحلیلی با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی انجام شده است. یافته ها: در مرحله اول برای گردآوری داده ها، از ابزار مصاحبه اکتشافی و نیمه ساختاریافته با خبرگان استفاده شده است. در مرحله دوم، با استفاده از تکنیک SWOT ، راهبردهای مدیریتی به منظور ارزش آفرینی در پژوهشهای علوم انسانی ارائه شد. بدین منظور ابتدا نقاط قوّت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای پژوهشهای علوم انسانی شناسایی و توسط کارشناسان وزن دهی شدند. سپس ماتریس SWOT استخراج و راهبردهای مناسب ارائه شد. نتیجه گیری : چهار راهبرد اصلی شاملِ تحول در علوم انسانی و پژوهشهای علوم انسانی، کارآفرینی در پژوهشهای علوم انسانی، روشهای تحقیق در پژوهشهای علوم انسانی و راهبرد ساختاری در پژوهشهای علوم انسانی، در راستای ارزش آفرینی در پژوهشهای علوم انسانی ارائه شده است.

هدف : یکی از راههای زنده نگه داشتن روش شناسی در جامعه، بررسی آرا، اندیشه ها و روشهای اندیشمندان و استخراج الگوی اندیشه ورزی و روش شناسی آنهاست. آیت الله شهید علامه مرتضی مطهری، ژرف اندیش و متفکری است که بررسی اندیشه اش می تواند افقهای نوینی در امر پژوهش، روش شناسی و مسئله شناسی بگشاید. روش شناسی شهید مطهری آمیزه ای از مبانی اسلامی، تدبّر نوین در مشکلات جامعه اسلامی و ابتکارات فکری و توانایی های ذهنی بود. لذا هدف از انجام پژوهش حاضر، دستیابی به ویژگی های روش شناسی استاد مطهری در پژوهش مسئله محور بود. روش: روش مورد استفاده در این پژوهش از نوع کتابخانه ای بود. یافته ها: یافته های این این پژوهش در قالب الگویی شامل بسترسازهای فردی: هدفمندی، عشق به علم و تفکر، خودآگاهی، هجرت فکری و حقیقت جویی؛ بسترسازهای تاریخی- اجتماعی: کشف ریشه های تاریخی در تحقیق، بررسی عملکردهای فلسفی حکمای مسلمان، نقد فیلسوفان مسلمان، عمق نگری تاریخی و نقد عالمانه اندیشه ها؛ و پیشرانهای روشی: دستیابی به نیازها، روشمندی، قاعده اهم فالاهم، تیزبینی، آینده نگری، عمق یابی، مسئله محوری فعالانه، نوآوری و پرهیز از مطلق گرایی ارائه شد. نتیجه گیری: شهید مطهری در مسئله شناسی و مسئله یابی از زمان علمی خویش جلوتر بود؛ ذهن و چشم مسئله یاب داشت؛ تحقیقاتش بر حسب نیاز بود؛ خالق یک نظام واحد فکری بود و در تحقیق مسئله محور، ضابطه و قاعده مندی را رعایت می کرد.

آنچه در این جستار می آید متن بازنویسی شده ارائه محمدحسین صادقی در کارگاه «آشنایی با پایگاه های علمی» است که به همت انجمن علمی دانشجویان تاریخ دانشگاه تهران در تاریخ ۸/۱۲/۱۴۰۱ در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شده و اینک متن مکتوب آن به کوشش فرنام فرتوت تقدیم خوانندگان فرهیخته می شود. هدف از این جستار، معرفی مهمترین منابع و پایگاه های علمی برای دانشجویان و پژوهشگرانی است که تصمیم بر پژوهش درباره تاریخ ایران و اسلام را دارند. 

با شروع عصر شهر نشینی و توسعه روز افزون آن دیگر شهر ها به عنوان مهمترین سکونتگاه انسانی شناخته می شوند. بنابر این نیاز سنجی پژوهشی و اولویت بندی تحقیقات، متناسب با مشکلات شهرها می تواند گامی موثر در شناخت و حل مشکلات موجود باشد. هدف پژوهش حاضر نیز نیاز سنجی پژوهشی رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری و اولویت بندی آنها بوده. روش پژوهش ، به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ روش شناسی از نوع توصیفی و تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش شامل 15 نفر از اساتید و دانشجویان دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری یوده که از نظرات آنها استفاده شده است. نتایج حاصله از نظرات جامعه آماری منجر به تدوین 58 عنوان پژوهشی شده که هریک از این عناوین در قالب پنج گروه ((اجتماعی فرهنگی)) ،(( اکولوژی و زیست محیطی))، ((مالی و اقتصادی ))، (( کالبدی فضایی و زیر ساختی)) و ((سیاستی، مدیریتی و فناوری)) دسته بندی شدند. به منظور وزن دهی و رتبه بندی این موضوعات نیز از روش آنتروپی شانون استفاده شده است. در ادامه، بعد از رتبه بندی وزنی، هرکدام از موضوعات از لحاظ تعداد فراوانی چاپ مقاله طی دوره زمانی 1390-1399 در پایگاه نمایه سازی مقالات علمی(علم نت) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از اولویت بندی و وزن دهی موضوعات و بررسی تعداد مقالات چاپ شده نشان داد که دسته موضوعی اقتصادی با میانگینی وزنی 0.01729 دارای بیشترین وزن بوده، و در بین موضوعات به صورت مستقل نیز بیشترین وزن مربوط به موضوع مشارکت مردمی و دموکراسی شهری در مدیریت شهری با وزن 0.01740 بوده است. از لحاظ فراوانی مقالات نیز بیشترین مقالات چاپ شده مروبط به دسته موضوعی سیاستی، مدیریتی و فناوری با تعداد 433014 مقاله چاپ شده و کمترین مقالات مروبط به دسته موضوعی اقتصادی با 103436 مقاله چاپ شده می باشد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، طراحی الگوی بین المللی سازی نظام آموزش عالی با تأکید بر پژوهش های دانشگاهی بود.روش شناسی: این پژوهش از نوع پژوهش های کیفی بوده و روش نظریه داده بنیاد در این پژوهش ملاک عمل واقع شد. جامعه آماری شامل اساتید دانشگاهی و خبرگان در حوزه مدیریت و علوم تربیتی دانشگاه محقق اردبیل می باشد که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و به کارگیری معیار اشباع نظری، مصاحبه هایی نیمه ساختاریافته با 12 نفر به عنوان مشارکت کنندگان در پژوهش انجام شد. برای بررسی روایی و پایایی از روش گوبا و لینکن (1985) استفاده شد.یافته ها: نتایج تحلیل داده ها در طی سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری نظری و کدگذاری انتخابی حاکی از 93 کد اولیه، 18 کد ثانویه و 6 مقوله کلی است که در چارچوب مدلی پارادایمی شامل: شرایط علی (توسعه همکاری های بین المللی، اهدای جوایز و تقدیرنامه ها، جشنواره و کنفرانس معتبر)، پدیده محوری (تدوین استانداردهای بین المللی، کیفیت بخشی به پژوهش های دانشگاهی)، راهبردها (دیپلماسی، بودجه بندی و حمایت مالی، سیاست سازمانی)، شرایط مداخله گر (کنترل و بازبینی مستمر، به روزرسانی فناوری های اطلاعاتی، خدمات مشاوره و پژوهش)، شرایط زمینه ای (توانمندسازی اعضای هیأت علمی و کارکنان، رهبری دانشگاهی، روحیه مشارکت و کارتیمی) و پیامدها (کسب مزیت رقابتی، توسعه فرهنگ تفکر نقاد و انتقادپذیری، توسعه روحیه پژوهشگری)، تحلیل شده است.نتیجه گیری و پیشنهادات: دانشگاه ها برای کسب اعتبار بین المللی نیاز دارند در زمینه بین المللی سازی پژوهش در آموزش عالی گام بردارند و به مدلی نیاز دارند که راهنمای دانشگاه برای رسیدن به این هدف باشد. الگوی ارائه شده در این تحقیق می تواند راه گشا باشد.نوآوری و اصالت: تفاوتی که این پژوهش نسبت به پژوهش های قبلی دارد، این است که در این پژوهش به ارتباط بین بین المللی سازی نظام آموزش عالی و پژوهش های دانشگاهی می پردازیم. 

پژوهش حاضر؛ با هدف آسیب شناسی فرهنگ پژوهش در دانشگاه فرهنگیان استان خراسان جنوبی انجام شده است که بر مبنای هدف، در ذیل پژوهش های کاربردی قرار دارد و به روش ترکیبی و با استفاده طرح اکتشافی متوالی انجام شده است. مشارکت کنندگان بخش کیفی پژوهش شامل کلیه اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان استان خراسان جنوبی بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند 13 نفر به عنوان مشارکت کننده انتخاب شدند. جامعه آماری بخش کمی ، شامل کلیه استادان دانشگاه فرهنگیان بود که با استفاده از روش نمونه گیری دردسترس (118 نفر) به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی مصاحبه ها با استفاده از روش توافق کدگذاران (80/0) و پرسشنامه از طریق روایی همگرا و روایی واگرا مورد تأیید واقع شد. برای محاسبه پایایی پرسشنامه از سه معیار، ضرایب بارهای عاملی، آلفای کرونباخ (80/0) و پایایی ترکیبی (78/0) استفاده شد. داده ها با استفاده از نرم افزار MAXQDA10 و اسمارت PLS3 تجزیه وتحلیل شد. نتایج بخش کیفی ، بیانگر 62 کد باز، 13 کد محوری و 3 کد انتخابی بود. همچنین؛ نتایج بخش کمی نشان داد که مدل آسیب شناسی فرهنگ پژوهش در دانشگاه فرهنگیان، دارای سه بعد محتوایی، ساختاری و محیطی است که بعد محتوایی (23/0)، بعد ساختاری (61/0) و بعد محیطی (35/0) از تغییرات فرهنگ پژوهش را تبیین می کند و بعد ساختاری نسبت به سایر ابعاد، نقش مؤثرتری در تبیین فرهنگ پژوهش دارد. درمجموع، نتایج پژوهش بیانگر این بود که این ابعاد 85/0 از تغییرات فرهنگ پژوهش در دانشگاه فرهنگیان را تبیین می کنند.

پیشینه و اهداف: هدف این پژوهش، مرور نظام مند نسبت ساحت های تربیتی شش گانه سند تحول بنیادین در پژوهش های مرتبط با اندیشه امامین انقلاب بود. روش ها : رویکرد پژوهش کیفی است که به روش بررسی اسنادی، فراتحلیل و نظرسنجی از متخصصان انجام شده است. جامعه پژوهش، کلیه پژوهش های مرتبط با اندیشه تربیتی اسلامی و کلیه متخصصان مرتبط با موضوع بوده است که نمونه پژوهشی آن به شیوه هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها چک لیست، سیاهه تحلیل محتوا و فرم مصاحبه بود. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از مرور نظام مند توصیفی، تحلیل تفسیری و تحلیل مضمون استفاده گردید. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که مجموعاً ۱۸۰ پژوهش انتشار یافته و مرتبط با اندیشه تربیتی امامین انقلاب خلأ پژوهشی در ساحت های تربیت زیستی و بدنی، اقتصادی و حرفه ای در اندیشه امام خمینی (ره) و مورد غفلت بودن اندیشه تربیت در ساحت زیبایی شناختی و هنری در اندیشه مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بوده است. همچنین در بخش فراتحلیل ۴۵ پژوهش انتخاب و موردبررسی و تحلیل قرار گرفتند. که درمجموع ۳۷۶ کد مضمون فراگیر شناسایی شد. در خصوص راهکارهای رفع خلأها ۳۰ کد مفهومی شناسایی شد و در دو بعد راهکارهای آموزشی و راهکارهای پژوهشی و در ۳ محور شامل برنامه ریزی و سیاست گذاری، توسعه محتوایی و فعالیت های فرهنگی دسته بندی شدند. نتیجه گیری: با توجه به سپهر اندیشه امامین انقلاب، جامع نگری ایشان در همه حوزه های تربیتی، جنبه های مغفول پژوهشی می تواند مسیر پیش روی پژوهشگران را برای انتخاب مسئله پژوهش روشن سازد.