مطالعات روانشناسی تربیتی

پژوهش حاضر باهدف ارائه الگوی ساختاری اضطراب امتحان بر اساس کمال گرایی با میانجی گری ترس از ارزیابی منفی در دانش آموزان انجام شده است. طرح پژوهش توصیفی از نوع مدل سازی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر دوره اول متوسطه شهر تهران در سال 1400 بودند که با روش نمونه گیری در دسترس، 500 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. برای اندازه گیری متغیرهای پژوهش از سیاهه اضطراب امتحان (TAI) ابوالقاسمی و همکاران(1375)، مقیاس کمال گرایی چندبعدی(MPS) هویت و فلت (1991) و فرم کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی (BFNE) لری(1983) استفاده شد. داده ها با ضریب همبستگی پیرسون و معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار 24SPSS و AMOS تحلیل شد. نشان داد که بین کمال گرایی با میانجی گری ترس از ارزیابی منفی با اضطراب امتحان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (01/0>P). همچنین نتایج نشان داد مسیرهای مستقیم این پژوهش معنادار شدند و مسیرهای غیرمستقیم کمال گرایی از طریق نقش میانجی ترس از ارزیابی منفی بر اضطراب امتحان معنادار بود. بر اساس یافته های این پژوهش، مدل نهایی پژوهش از برازش مطلوبی برخوردار بود (058/0=RMSEA و 05/0>P-value). این یافته ها بر اهمیت توجه به کمال گرایی و ترس از ارزیابی منفی به عنوان عوامل مؤثر در ایجاد اضطراب امتحان تأکید می کند و می تواند به طراحی برنامه های مداخله ای برای کاهش اضطراب در دانش آموزان کمک کند.  

پژوه ش حاض ر ب ا ه دف رابط ه تروم ای کودک ی ب ا اف کار خودکش ی ب ا توج ه ب ه نق ش میانجی ذهنی سازی و ذهن آگاهی در دانش آموزان انجام شد. روش پژوهش توصیفی- همبستگی از نوع معادلات ساختاری بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر و پسر دبیرستان دوره متوسطه دوم شهر مشهد در سال تحصیلی 1403- 1402بود که تعداد 330 دانش آموز به عنوان نمونه آماری به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. به منظور سنجش متغیر های پژوهش از پرسش نامه ترومای کودکی (2003)، پرسش نامه اف کار خودکش ی بک (1998)، مقیاس کن ش وری تأمل ی (2016)، پرسشنامه پنج وجهی ذهن آگاهی (2006)، استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS25 ، AMOS24 استفاده شد. یافته ها نشان داد ترومای کودکی (21/0 =β)، ذهن آگاهی (32/0- =β) ذهنی سازی اطمینان (25/0- =β)، ذهنی سازی غیراطمینان (18/0=β)، اثر مستقیم و معناداری بر افکارخودکشی داشت (01/0> P). هم چنین ترومای کودکی بر ذهن اگاهی (85/0- =β)، ذهنی سازی اطمینان (81/0- =β)، ذهنی سازی اطمینان (81 /0=β)، اثر مستقیم و معناداری داشت (01/0> P). در نهایت ترومای کودکی از طریق ذهن آگاهی (27/0 =β)، ذهنی سازی اطمینان (20/0 =β)، ذهنی سازی غیر اطمینان (14/0 =β) بر افکار خودکشی اثر غیر مستقیم و معنادار داشت (01/0> P). برنامه ریزی در جهت تقویت ظرفیت ذهنی سازی و مهارت های ذهن آگاهی می تواند افکار خودکشی را  در این گروه از دانش آموزان آسیب دیده کاهش دهد.

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی مداخله انگیزشی مبتنی بر تغییر ذهنیت بر اهمال کاری تحصیلی  و درماندگی آموخته شده دانش آموزان انجام شد. طرح پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه مورد مطالعه تمامی دانش آموزان دختر متوسطه اول شهر رستاق استان فارس در سال 1402 بود.  از میان 3  مدرسه که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند 40 نفر  از دانش آموزانی که نمره آنها بالاتر از نقطه برش (نقطه برش 50  در پرسشنامه درماندگی آموخته شده و  62 در پرسشنامه اهمال کاری تحصیلی)،بود،  به صورت در دسترس انتخاب و به شیوه تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل(هر گروه 20 نفر) گمارش شدند. ابزارهای سنجش شامل مقیاس اهمال کاری تحصیلی سولمون و راث بلوم (1984) و پرسشنامه درماندگی آموخته شده کوینلس و نلسون ( 1988)  بود. گروه آزمایش برنامه مداخله انگیزشی مبتنی بر تغییر ذهنیت دوئیک(2006) را در 8 جلسه 90 دقیقه ای طی دو ماه دریافت و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکردند. داده های به دست آمده با استفاده از روش تحلیل کواریانس چندمتغیره با نرم افزارSPSS 23 تحلیل شد. یافته های به دست آمده نشان دهنده ی تفاوت معنادار بین دو گروه کنترل و آزمایش در نمرات پس آزمون اهمال کاری تحصیلی  و درماندگی آموخته شده در دانش آموزان بود (01/0< p) این یافته ها بر موثر بودن مداخله آزمایشی دلالت دارند و نشان دادند که بر اثر اجرای مداخله انگیزشی مبتنی بر تغییر ذهنیت، اهمال کاری تحصیلی و درماندگی آموخته شده دانش آموزان کاهش یافت. از این رو، این مداخله انگیزشی می تواند به عنوان یکی از روش های آموزشی برای کاهش اهمال کاری تحصیلی و درماندگی آموخته شده مورد استفاده قرار گیرد.

هدف این پژوهش، تعیین نقش سبک های دلبستگی و بیگانگی از والدین در تبیین نشاط ذهنی دانش آموزان دختر با میانجیگری نیازهای اساسی روانشناختی ابود. جامعه آماری این پژوهش توصیفی – همبستگی حدودا 3300 نفر و شامل همه دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه مدارس دولتی شهر تبریز (1400-1401) بود که 250 نفر آنان به روش نمونه-گیری دردسترس انتخاب و به صورت آنلاین به ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه های نشاط ذهنی ریان و فردیک (1997)، سبک های دلبستگی هازن و شیور (1987)، بیگانگی از والدین گاردنر (2001) و نیازهای اساسی روانشناختی گاردیا، دسی و رایان (2000) پاسخ دادند. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهایSPSS-16 و AMOS24 نشان داد که ضمن برازش خوب مدل پژوهشی (05/0 = RMSEA)، سبک های دلبستگی ایمن، اجتنابی و دوسوگرا اثرمستقیم و به واسطه نیاز روانشناختی ارتباط اثرغیرمستقیم بر نشاط ذهنی داشتند (05/0< P). بیگانگی از والدین فقط اثرمستیقیم بر نشاط ذهنی داشت (01/0< P). بین سبک ایمن و نیازهای اساسی روانشناختی (ارتباط، شایستگی و خودمختاری) با نشاط ذهنی دانش آموزان دختر رابطه مثبت بدست آمد؛ این رابطه بین سبک های اجتنابی و دوسوگرا و بیگانگی از والدین با نشاط ذهنی منفی بود (01/0< P). با در نظر گرفتن یافته های پژوهشی، سیاستگذاری های کلان مناسب و برگزاری کارگاه های آموزشی برای گروه های هدف در راستای تقویت سبک های دلبستگی ایمن، کاهش بیگانگی از والدین و تامین نیازهای روانشناختی در ارتقای نشاط ذهنی دختران نوجوان اهمیت دارد.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل پدیدارشناسانه ادراک معلمان مدارس ابتدایی از چالش ها و فرصت های آموزش به شیوه الکترونیکی در بستر نرم افزار شاد انجام شد. این مطالعه از نوع کیفی و با استفاده از روش پدیدار شناسی بود و با بهره گیری از نمونه گیری هدفمند و تحلیل مصاحبه های نیمه ساختاریافته با آموزگاران مدارس دخترانه ابتدایی در منطقه 15 شهر تهران انجام شد. معیار ورود به پژوهش بازه سنی 20-55 سال و داشتن سلامت روانی آموزگاران بود.مصاحبه ها با روش پدیدارشناسی اسمیت مورد بررسی قرار گرفتند. ضریب لاوشه به دست آمده 0.97 بود و این به معنای روایی محتوایی سوالات مصاحبه است.در نهایت پس از انجام 16 عمیق ، پژوهشگر به اشباع داده ها رسید. در این پژوهش 2 مضمون اصلی و 6 مضمون فرعی و 34 واحد معنایی به دست آمد که مضامین اصلی عبارت بودند از: «مولفه های مرتبط با فرصت های آموزش الکترونیکی در بستر نرم افزار شاد» و « چالش های آموزش الکترونیکی در بستر نرم افزار شاد». در پژوهش حاضر معلمان دوره ابتدایی ضمن برشمردن فرصت های ایجاد شده در بستر شاد، چالش های زیادی را برای آن برشمردند و راهکارهایی در راستای افزایش بهره وری آموزش الکترونیکی ارائه دادند که با همت مسئولان آموزشی و سیاست گذاران قابل اجرا خواهند بود.

هدف پژوهش حاضر بررسی مدل یابی ساختاری تأثیر فرهنگ مدرسه بر بهزیستی روانشناختی با نقش میانجی خودشیفتگی و هیجانات پیشرفت دانش آموزان با روش پژوهش، همبستگی مدل معادلات ساختاری بوده است. جامعه آماری این پژوهش، دانش آموزان مدارس دولتی مقطع ابتدایی اهواز در سال تحصیلی 1402-1401 به تعداد 38300 بودند که 392 نفر با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از چهار پرسشنامه استاندارد بهزیستی روان شناختی ریف (1989)، فرهنگ مدرسه الکساندر و ساد (1998)، هیجان پیشرفت پکران و همکاران (2005) و خودشیفتگی آمز و همکاران(2007) استفاده شد. داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار spss23 و8.8 Lisrel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل داده ها بر اساس ضرایب رگرسیونی نشان می دهد فرهنگ مدرسه بر بهزیستی روانشناختی 58/0، فرهنگ مدرسه بر هیجانات پیشرفت 71/0، فرهنگ مدرسه بر خودشیفتگی 69/0، هیجانات پیشرفت بر بهزیستی روانشناختی 37/0 و خودشیفتگی بر بهزیستی روانشناختی 40/0 تأثیر معناداری داشته است (p<0/01). بنابر یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که فرهنگ مدرسه تأثیرات قابل توجه ی بر بهزیستی روانشناختی، هیجانات پیشرفت و خودشیفتگی دانش آموزان دارد لذا به مدیران مدارس توصیه می گردد جهت بهبود فرهنگ مدرسه به ارتباط دانش آموزان با هم، ارتباط دانش آموز با معلم و فرصت های آموزشی توجه نمایند.

استفاده بیش از حد و نادرست از اینترنت خطر اعتیاد به اینترنت را به دنبال دارد. بدلیل اهمیت موضوع اعتیاد به اینترنت، در این پژوهش به تعیین ویژگی های روان سنجی فرم کوتاه مقیاس استفاده جبری از اینترنت گیمل و همکاران (2019) دانشجویان شهر تهران پرداخته شد. روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه های شهر تهران بودند که در سال تحصیلی 1400-1401 به تحصیل اشتغال داشتند. بر این اساس نمونه ایی به تعداد 760 دانشجو (میانگین سنی 18/20 سال، 455 دختر و 305 پسر) به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و پرسشنامه ها را تکمیل کردند که از آن میان 712 پرسشنامه قابل تحلیل بود. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه 8 سوالی استفاده جبری از اینترنت گیمل و همکاران (2019) استفاده شد. ویژگی های روانسنجی مقیاس شامل روایی صوری، رویی محتوایی، روایی سازه و پایایی با استفاده از نرم افزارهای SPSS و Lisrel مورد برسری قرار گرفت. یافته ها نشان داد که مقیاس استفاده جبری از اینترنت از روایی صوری و محتوایی قابل قبولی برخوردار است. نتایج تحلیل عامل اکتشافی با روش مؤلفه های اصلی، پنج عامل تحت عناوین، از دست دادن کنترل، اشتغال ذهنی، تعارض، مقابله و علائم ترک، را استخراج نمود که این 5 عامل 139/52 درصد از واریانس کلی را تبیین می کنند. نتایج بررسی روایی عاملی پرسشنامه با روش تحلیل عاملی تاییدی نشان داد که ساختار پرسشنامه برازش قابل قبولی با داده ها دارد و کلیه شاخصهای نیکویی برازش، مدل را تأیید می کنند χ2/df=2/61<3)،RMSEA=0/070، GFI=0/91,RMR=0/04، NFI=0/86،. (CFI=0/91 نتایج پایایی نشان داد که ضریب آلفای کرونباخ کلی،0/94، ضریب همبستگی درون رده ای و ضریب همبستگی پیرسون آزمون- بازآزمایی به ترتیب 0/78 و 0/77 به دست آمد. طبق یافته های این پژوهش می توان ادعا کرد که فرم کوتاه مقیاس استفاده جبری از اینترنت گیمل و همکاران (2019) از ویژگیهای روان سنجی خوبی برای استفاده در جامعه ایرانی برخوردار است و می توان گفت که این مقیاس، ابزاری روا و پایا برای سنجش اعتیاد به اینترنت در بین دانشجویان ایرانی است و شناسایی زودهنگام دانشجویانی که در معرض خطر اعتیاد به اینترنت قرار دارند از طریق این ابزار، گام مهمی در پیشگیری و درمان این مشکل است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش مهارت های مثبت اندیشی بر خوش بینی تحصیلی و اشتیاق تحصیلی دانش آموزان ابتدایی شهر اردبیل انجام شد. روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه و پیگیری 3 ماهه بود. جامعه ی آماری پژوهش شامل تمامی دانش آموزان دختر دوره دوم ابتدایی (4945 نفر) شهر اردبیل در سال تحصیلی 1402-1403 بودند که از میان آنها با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای 60 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند و در دو گروه 30 نفره (30 نفر گروه آزمایش و 30 نفر گروه گواه) به صورت تصادفی جایگزین شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های خوش بینی تحصیلی اسچنن موران و همکاران (2013) و اشتیاق تحصیلی وانگ و همکاران (2011) استفاده شد. برای تحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر در نرم افزار SPSS.24 استفاده شد. یافته ها نشان داد که آموزش مهارت های مثبت اندیشی منجر به افزایش خوش بینی تحصیلی در دانش آموزان ابتدایی شود (01/0>p)؛ همچنین آموزش مثبت اندیشی در ارتقای اشتیاق تحصیلی دانش آموزان ابتدایی موثر بود و نتایج این تاثیر در بازه زمانی 3 ماهه نیز پایدار بود (01/0>p). باتوجه به نتایج مطالعه حاضر، آموزش مهارت مثبت اندیشی می تواند به عنوان یک برنامه پیشگیرانه برای دانش آموزانی که در زمینه تحصیلی و هیجانی دچار مشکل و نقص هستند یا در قالب یک برنامه مداخله ای برای کاهش آسیب در کودکان و نوجوانان، به ویژه توسط درمانگران و مشاوران مدنظر قرار گیرد.

دشواری در هیجان های تحصیلی مطلوب و اشتیاق تحصیلی کاهش یافته در دانش آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری خاص، چالش متداولی هستند که نیاز به توجه فزاینده ای دارند و پژوهش درباره راه حل های مؤثر، ضرورتی انکار ناپذیر است. هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی توانبخشی شناختی بر هیجان های تحصیلی و اشتیاق تحصیلی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری خاص بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه ی آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه (هفتم تا نهم) مراجعه کننده به مرکز تخصصی وابسته به آموزش و پرورش شهر رشت در سال تحصیلی 1403 تا 1402 بود. از بین جامعه ی آماری با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس تعداد 30 دانش آموزان با ناتوانی یادگیری خاص (15 نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه گواه) انتخاب و به عنوان پیش آزمون پرسشنامه های هیجان های تحصیلی (پکران و همکاران، 2005) و اشتیاق تحصیلی (فردریکز و همکاران، 2004) را تکمیل کردند. سپس گروه آزمایش طی 12 جلسه 60 دقیقه ای یک دو بار در هفته تحت توانبخشی شناختی (کاپیتان لاگ، 2020) قرار گرفتند درحالی که در مورد گروه گواه مداخله ای اجرا نشد؛ سپس هر دو گروه مورد پس آزمون قرار گرفتند. داده های به دست آمده با استفاده از تحلیل کوواریانس تک متغیری و چندمتغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان داد توانبخشی شناختی بر بهبود هیجان های مثبت تحصیلی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری خاص موثر است (01/0P<). همینطور، توانبخشی شناختی بر کاهش هیجان های منفی تحصیلی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری خاص موثر است (01/0P<). همچنین، توانبخشی شناختی بر بهبود اشتیاق تحصیلی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری خاص موثر است (01/0P<). این نتایج، کاربردهای بالینی مستقیم و ضمنی مهم مداخله توانبخشی شناختی در زمینه بهبود هیجان های تحصیلی و اشتیاق تحصیلی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری خاص را نمایان می سازد.

پژوهش حاضر با هدف تدوین مدل فرسودگی شغلی در کلاس بر مبنای نقش هیجانی معلم با میانجیگری راهبردی تنظیم شناختی هیجان صورت پذیرفت. این پژوهش از نظر هدف توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی معلمان مقطع تحصیلی ابتدایی ناحیه یک شهر سنندج در سال تحصیلی 1400-1401 بود. تعداد آنها برابر با 1028 نفر بود که به روش نمونه گیری خوشه ای و از طریق جدول مورگان 253 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها سه پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلچ (1982)؛ پرسشنامه دشواری های تنظیم هیجان گراتز (2004) و پرسشنامه هیجان های معلمان چن (2016) بود. روایی صوری و سازه پرسشنامه ها تأیید و پایایی آن ها از طریق ضریب آلفای کرونباخ مورد بررسی قرار گرفت. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS23 و AMOS22 استفاده شد. نتایج نشان داد که اثر منفی و معنی داری بین هیجان مثبت و فرسودگی شغلی وجود دارد و همچنین هیجان منفی با فرسودگی شغلی دارای اثر مثبت و معنی دار می باشد. نتایج بررسی فرضیه دیگر پژوهش نشان داد که بین هیجان مثبت با دشواری در تنظیم شناختی هیجان اثر منفی و معنی داری (P˂0/001) وجود دارد و بین هیجان منفی با دشواری در تنظیم شناختی هیجان اثر مثبت و معنی دار (P˂0/001)وجود دارد. نتایج یکی دیگر از فرضیات پژوهش نشان داد که بین دشواری در راهبردهای تنظیم شناختی هیجان با فرسودگی شغلی اثر مثبت و معنی داری (P˂0/01) وجود دارد. در نهایت نتایج بررسی فرضیه آخر پژوهش نشان داد راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در رابطه بین هیجان معلم و فرسودگی شغلی می تواند نقش میانجی را ایفا نماید. در نهایت باتوجه به نتایج به دست آمده می توان بیان داشت که فرسودگی شغلی مشکلی جدی برای اقتصادها، سازمان ها می باشد و تلاش برای کاهش آن به کمک متغیرهای تأثیرگذار بر آن می تواند بر کارایی افراد و سازمان ها بیفزاید. نتایج این پژوهش نشان داد یکی از عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی دشواری راهبردی تنظیم شناختی هیجان می باشد. تلاش در راستای تقویت هیجانات مثبت و کاهش هیجانات منفی بر دشواری تنظیم شناختی هیجان مؤثر است و به طبع با کاهش دشواری تنظیم هیجان موفق به کاهش فرسودگی شغلی نیز می باشم.