مطالعات روانشناسی تربیتی

هدف از پژوهش پیشِ رو بررسی محتوای آموزشی موجود و مطلوب در مدارس استعداد درخشان شهر اصفهان بود. برای انجام پژوهش از روش ترکیبی استفاده شد. جامعة پژوهش شامل کلیة دانش آموزان و دبیران مدارس استعداد درخشان شهر اصفهان و روش نمونه گیری در بخش کیفی به روش موارد نوعی و در بخش کمّی به روش تصادفی ساده بود. برای گردآوری داده ها از مصاحبة نیمه ساختاریافته و پرسشنامة محقق ساخته و برای بررسی روایی در بخش کیفی از مثلث سازی و چک کردن اعضا و در بخش کمّی از روایی محتوایی، تحلیل عاملی تأییدی و آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج بیانگر این بود که به نظرِ دانش آموزان و دبیران، محتوای موجود کاربردی نیست؛ کلّی است و به نیازها و علایق توجهی ندارد. آنها دروس عمومی را کم اهمیت می دانستند. به نظر مشارکت کنندگان در تحقیق، محتوای مطلوب بایست دارای اصولی از قبیلِ وجود فعالیت های عملی، محتوای تخصصی، همراهی با علم روز، وجود کتب تکمیلی، استدلال و منطق زیربنایی مباحث، توجه به چالش های پیشِ روی نوجوان و توجه به علایق و استعدادها باشد. بررسی این موارد در قالب پرسشنامة کمّی نیز تأیید کنندة این موارد بود.

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطة کنترل روانی والدین (شاملِ جهت گیری وابستگی و جهت گیری پیشرفت) و تأکیدات هدفی معلم (شاملِ تأکیدات تسلطی، عملکردی- اجتنابی و عملکردی- گرایشی) با بیگانگی تحصیلی و ابعاد آن (شامل نگرش منفی به مدرسه، بی اهمیتی به تحصیل و بی تمایلی به تحصیل) بود. طرح تحقیق از نوع همبستگی بود. شرکت کنندگان پژوهش شامل 371 دانش آموز بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای از بین مدارس متوسطة اول شیراز انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش عبارت بودند از: مقیاس مرکب بیگانگی تحصیلی، مقیاس کنترل روانی والدین و مقیاس تأکیدات ساخت هدفی معلم. نتایج به دست آمده از تحلیل رگرسیونِ همزمان نشان داد که جهت گیری پیشرفت کنترل روانی والدین، نگرش منفی نسبت به مدرسه را به نحو مثبت و تأکیدات هدف عملکردی- گرایشی معلم ، بی اهمیتی به تحصیل را به نحو منفی پیش بینی می کنند. علاوه بر این، تأکیدات هدف تسلطی به نحو منفی و تأکیدات هدف عملکردی- اجتنابی به نحو مثبت، بیگانگی تحصیلی و ابعاد آن را پیش بینی کردند. به طورِ کلی، کنترل روانی والدین و تأکیدات هدفی معلم توانستند به ترتیب 3/2 و 19 درصد از واریانس بیگانگی تحصیلی دانش آموزان را تبیین کنند. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نیز حاکی از آن بود که به ترتیب متغیّرهای تأکیدات هدف تسلطی و عملکردی- اجتنابی معلم، قوی ترین پیش بین برای بیگانگی تحصیلی هستند. نتایج این پژوهش نشان دهندة اهمیت تأکیدات هدف تسلطی و عملکردی- اجتنابی معلم در بیگانگی تحصیلی دانش آموزان است. معلمان می توانند با تأکید بر تسلط بر مفاهیم و اجتناب از مقایسة دانش آموزان، نقش تعیین کننده ای در پیشگیری از بیگانگی تحصیلی داشته باشند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش واسطه ای ابعاد هویت اخلاقی در رابطة بین هوش عمومی و استدلال اخلاقی بود. هوش عمومی، به عنوان متغیّر برون زاد و ابعاد هویت اخلاقی (درون سازی اخلاقی و نمادسازی اخلاقی)، به عنوان متغیّرهای واسطه ای و استدلال اخلاقی، به عنوان متغیّر درون زاد مورد توجه قرار گرفتند. شرکت کنندگان در این پژوهش 250 نفر از پرستاران بیمارستان های شهر کرمان بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند و به مقیاس 3 آزمون «هوش کتل» (کتل، 1943)، آزمون «اهمیت هویت اخلاقی برای خود» (آکینو و رید، 2002) و آزمون «معضلات اخلاقی پرستاران» (چریشام، 1981) پاسخ دادند. روش پژوهش حاضر از نوع همبستگی بود و برای تحلیل داده ها از روش تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج نشان داد که هوش عمومی اثر مثبت بر درون سازی اخلاقی (0001/0 =p، 20/0β= ) دارد و نیز درون سازی اخلاقی دارای اثر مثبت بر استدلال اخلاقی (0001/0 =p ، 26/0β= ) و نمادسازی دارای اثر منفی بر استدلال اخلاقی (03/0 =p، 14/0- β=) است. همچنین مشخص شد که درون سازی اخلاقی نقش واسطه ای معناداری بین هوش عمومی و استدلال اخلاقی دارد (006/0 =p، 05/0β= ). با توجه به این یافته ها می توان نتیجه گرفت، زمانی که شخص از کارکرد هوش خود در جهتِ درون سازی ارزش های اخلاقی استفاده کرده باشد، می تواند از استدلال غنی تری برخوردار باشد.

با توجه به اهمیت باورهای انگیزشی به عنوان یک متغیّر تأثیرگذار در روند آموزش،  ضروری می نماید که بیش از پیش به این موضوع و عوامل پیش بینی کنندة آن پرداخته شود. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف تبیین رابطه علّی بین توانایی های فراشناختی، خودکارآمدی و باورهای انگیزشی صورت گرفت. شرکت کنندگان شامل 393 نفر از دانشجویان دانشگاه مازندارن در سال تحصیلی 1394-1393 بودند که بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. به منظور اندازه گیری متغیّرهای پژوهش، از پرسشنامه های راهبردهای انگیزشی و حالت های فراشناختی استفاده شد و برای ارزیابی مدل پیشنهادی، از نرم افزار آموس و از روش تحلیل مسیر استفاده شد. براساس یافته های به دست آمده از تحقیق، با توجه به مقادیر شاخص های به دست آمده، داده ها با مدل تحقیق برازش داشت: 1- توانایی های فراشناختی، خودکارآمدی را به صورت مثبت و کنترل باورهای یادگیری را به صورت منفی پیش بینی می کند؛ 2- خودکارآمدی قادر است کنترل باورهای یادگیری، جهت گیری درونی و بیرونی به هدف و ارزش تکلیف از ابعاد باورهای انگیزشی را به صورت مثبت و معنادار و اضطراب امتحان را به صورت منفی و معنادار پیش بینی کند؛ 3- توانایی های فراشناختی از طریقِ خودکارآمدی، تمامی ابعاد باورهای انگیزشی را به صورت معناداری پیش بینی می کند. با توجه به نتایج فوق، بدیهی است که افزایش توانایی های فراشناختی با افزایش خودکارآمدی و به تبع کاهش اضطراب امتحان، افزایش جهت گیری درونی و بیرونی به هدف، ارزش تکلیف و کنترل باورهای یادگیری در دانش آموزان همراه باشد

هدف مقالة حاضر، بررسی الگوهای نوین تربیت فلسفی معلمان و پیشنهاد راهکارهای عملی برای اجرایی کردن این نظریه ها در نظام تربیت معلم ایران است. روش تحقیق، نظری و تحلیلی و به شیوة مروری و کتابخانه ای است. یافته ها نشان می دهند که دلایلی چون، توسعة مهارت های استدلال تفکر عمیق و منطقی، یادگیری تلفیق فلسفة تئوری و عمل، ضرورت توسعة توانایی ها ی بالقوة ذهنی معلمان، حمایت از معلمان برای پذیرش فلسفة ذهن ، ترویج فلسفة ذهن در مدارس، تقویت حس کنجکاوی در تفکر فلسفی، تمرین تفکر خلّاق ازلحاظِ ایدئولوژیک ، لزوم گسترش تفکر انتزاعی ، لزوم شرکت در استدلال فلسفی و تلاش برای پاسخ به پرسش های فلسفی و دانش و مهارت های موردِ نیاز برای تعامل با دانش آموزان در بحث فلسفی، از مهم ترین دلایلی است که آشنایی با فلسفة ذهن در تربیت معلمان را مهم می سازد؛ ازاین رو، تربیت معلمان آشنا با فلسفة ذهن و لزوم تدریس فلسفة ذهن در مراکز تربیت معلم ایران مهم می باشد و استفاده از الگوهایی نظیرِ تفکر استقرایی ، الگوی بدیعه پردازی ، الگوی یادیاری ، الگوی کاوشگری به شیوة علم زیست شناختی، الگوی کاوشگری به شیوة محاکم قضایی ، الگوی ایفای نقش، الگوی دریافت مفاهیم و الگوی کاوشگری گروهی در نظام تربیت معلم ایران پیشنهاد می شود. با توجه به شرایط فرهنگی و جامعة ایرانی استدلال می شود که الگوهای ایفای نقش و الگوی کاوشگری گروهی برای بهبود نظام تربیت معلم ایران کارساز است.

به باور اغلب صاحب نظران، یکی از مهم ترین شیوه های توانمندسازی دانش آموزان، روی آوردن به روش های جدید آموزشی است که مبتنی بر اصول و مفاهیم فراشناخت است؛ ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف تبیین یک مدل خوش بینی بر اساس باورهای فراشناخت و ادراک شایستگی در دانش آموزان دوره دبیرستان، صورت گرفته است. این پژوهش ازلحاظِ نوع تحقیق، کاربردی و از روشِ توصیفی- همبستگی است. گروه نمونة این پژوهش شامل 280 نفر از دانش آموزان دبیرستان شهرستان یزد (140 دختر، 140 پسر) بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای برگزیده شدند. در مدل طراحی شده، باورهای فراشناخت متغیّر برون زا (مستقل)، ادراک شایستگی متغیّر میانجی درون زا و خوش بینی متغیّر درون زا (وابسته) در نظر گرفته شد. آزمودنی ها به پرسشنامه های دموگرافیک، باورهای فراشناخت (2004)، ادراک شایستگی کودکان هارتر (1985) و خوش بینی شیر و کارور (1982) پاسخ دادند. داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS-21 و  LISRELمورد تحلیل قرار گرفتند. همچنین، نقش میانجی متغیّر ادراک شایستگی با استفاده از آزمون سبل مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد، باورهای فراشناخت بر ادراک شایستگی تأثیر معنی دار دارد. ادراک شایستگی بر خوش بینی تأثیر معنادار و مستقیم دارد و باورهای فراشناخت ازطریقِ ادراک شایستگی بر خوش بینی دانش آموزان دبیرستانی تأثیر می گذارد. می توان استنباط کرد، هر چقدر باورهای فراشناخت منفی در دانش آموزان کمتر باشد، میزان ادارک شایستگی در آنان بیشتر است. از سویِ دیگر، هر چه دانش آموزان باورهای فراشناخت منفی کمتر و ادراک شایستگی بیشتری داشته باشند، نسبت به آینده خوش بین تر خواهند بود.

با توجه به اهمیت به کارگیری راهبردهای شناختی مناسب در بهبود فرایند یادگیری، هدف این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش تئوری انتخاب بر راهبردهای شناختی یادگیری است.40 نفر از بین کلیة دانشجویان زن دورة کارشناسی شهر تهران در سال تحصیلی 94-93، به روش نمونه گیریِ در دسترس انتخاب شده و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (20n=) و گواه (20n=) جایگزین شدند. ابزار جمع آوری داده ها شامل پرسشنامة راهبردهای شناختی MSLQ پینتریچ و دگروت بود. ابتدا این پرسشنامه به عنوان پیش آزمون بر روی افراد هر دو گروه اجرا شد. سپس افراد گروه آزمایش در 8 جلسة آموزش تئوری انتخاب شرکت کردند. پس از پایان جلسات آموزشی، پرسشنامه مجدداً برای هر دو گروه به اجرا درآمد. نمرات پیش آزمون و پس آزمون دو گروه با استفاده از آزمون کوواریانس مورد مقایسه و بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون کوواریانس نشان داد که بین دو گروه کنترل و آزمایش تفاوت معناداری وجود دارد و آموزش تئوری انتخاب موجب کاهش استفادة معنادار راهبرد مرور و افزایش معنادار به کارگیری راهبردهای بسط، سازماندهی و تفکر انتقادی در گروه آزمایش شده است. با استفاده از نتایج حاصل از این پژوهش می توان چنین نتیجه گرفت کهآموزش تئوری انتخاب به طور مؤثری موجب افزایش استفاده از راهبردهای شناختی عمیق تر و در نتیجه بهبود فرایند یادگیری خواهد شد.

هدف پژوهش حاضر، ترسیم روابط بین متغیّرهای پیش بین عملکرد خانواده، احساس تنهایی و عزتِ نفس با اعتیاد به اینترنت در دانش آموزان نوجوان بود. از بین جامعة آماری دانش آموزان دبیرستان شهر ارومیه، تعداد 390 نفر (235 پسر، 155 دختر) بر اساس نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند . سپس پرسشنامه های اعتیاد به اینترنت، سنجش عملکرد خانواده، احساس تنهایی و عزتِ نفس کوپر اسمیت به منظورِ پاسخگویی در بین آن ها توزیع شد . داده های جمع آوری شده به منظور بررسی اهداف پژوهش، با استفاده از تحلیل رگرسیون هم زمان، تحلیل واریانس چند متغیّره و تحلیل واریانس یک طرفه تحلیل شدند. نتایج نشان داد که همبستگی معناداری بین متغیّرهای عملکرد خانواده، احساس تنهایی و عزتِ نفس با اعتیاد به اینترنت وجود دارد (001/0 P< ). همچنین، نتایج مدل رگرسیون نشان داد که درمجموع، متغیّرهای پیش بین 60 درصد از واریانس متغیّر ملاک اعتیاد به اینترنت را ت بیین می کنند (60/0 (R 2= . بررسی نقش جنسیت نشان داد که این متغیّر سهم معناداری در پیش بینی اعتیاد به اینترنت ندارد و نیز نتایج تحلیل واریانس نشان داد، بین دانش آموزان دارای اعتیاد به اینترنت و دانش آموزان بهنجار، تفاوت معناداری (001/0 P< ) در عملکرد خانواده، احساس تنهایی و عزتِ نفس وجود داشت؛ به طوری که دانش آموزان دارای اعتیاد به اینترنت در مؤلفه های عملکرد خانواده، احساس تنهایی و عزتِ نفس در مقایسه با گروه بهنجار، نمرات پایین تری داشتند.

این پژوهش با هدف بررسی آموزش مهارت های زندگی برکنترل خشم و ادراک شایستگی در کودکان  انجام گرفت. روش پژوهش نیمه آزمایشی (پیش آزمون - پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل) بود. جامعه آماری  پژوهش دانش آموزان 10 و 11 ساله کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان شهرستان زاهدان در سال 93 بود. نمونه پژوهش 31 نفر بود که  به شیوه سرشماری انتخاب شدند و  به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (16 نفر آزمایش و 15 نفر کنترل) تقسیم شدند. مشارکت کنندگان هر دو گروه، پرسشنامه شدت خشم نیلسون و ادراک شایستگی هارتر را در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری تکمیل کردند. گروه آزمایش، هفته ای 3 بار تحت آموزش مهارتهای زندگی قرار گرفتند. روش تجزیه تحلیل اطلاعات تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر و تحلیل کواریانس بود. نتایج نشان داد که آموزش مهارتهای زندگی باعث کاهش معنادار  خشم و افزایش سطح ادراک شایستگی در پس آزمون و پیگیری گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شده است (001/0>p). براساس نتایج  پژوهش، آموزش مهارتهای زندگی روش موثری برای کاهش خشم و افزایش ادراک شایستگی اجتماعی در کودکان می باشد.