مطالعات روانشناسی تربیتی

این پژوهش به منظور بررسی اثربخشی یادگیری مشارکتی بر حمایت اجتماعی و شادکامی دانش آموزان پسر اول متوسطه شهرستان قدس صورت گرفته است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی است و برای رسیدن به هدف از روش تحقیق شبه آزمایشی استفاده شده است. طرح تحقیق شامل پیش آزمون و پس آزمون با گروه آزمایش و کنترل بود. جامعه این پژوهش شاملِ کلیه دانش آموزان پسر اول متوسطه شهرستان قدس است که در سال تحصیلی 1392-1391 مشغول به تحصیل بودند. برای انتخاب نمونه از روش تصادفی خوشه ای استفاده شد. قبل از هر چیز، از هر دو گروه پیش آزمون حمایت اجتماعی و شادکامی و بعد از پایان دوره در نیمسال دوم، پس آزمون گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از شاخص های آمارِ توصیفی شاملِ «میانگین» و «انحراف معیار» و در بخش آمار استنباطی از روش «تحلیل کوواریانس چند متغیّری» استفاده شد. یافته های پژوهش حاکی از اثربخشی بیشتر یادگیری مشارکتی در مقایسه با روش سخنرانی بر حمایت اج ت ماعی و شادکامی بوده است.

هدف کلّی از این پژوهش، بررسی ساختار عاملی، پایایی و روایی مقیاسِ همدلی اساسی در دانش آموزان دبیرستانی شهر شیراز بود. مشارکت کنندگان پژوهش 700 نفر (340 دانش آموز پسر و360 دانش آموز دختر) از دانش آموزان دبیرستانی شهر شیراز بودند که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند و مقیاس همدلی اساسی و خرده مقیاس های ارتباط با همسالان و پرخاشگری را تکمیل کردند. به منظور تحلیل داده ها از روش آلفای کرونباخ، بازآزمایی، تحلیل عامل اکتشافی و روایی همگرا و واگرا استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی به روش مؤلفه های اصلی حاکی از وجود 2 عامل به نام های ابعاد عاطفی و شناختی بود. نتایج بررسی اعتبار سازة عاملی نشان داد که دو خرده مقیاس همدلی اساسی 7/37 واریانس را به خود اختصاص می دهند و پایایی آزمون به روش آلفای کرونباخ بین 74/0 تا 80/0 و  به روش باز آزمایی بین 72/0 تا 80/0 محاسبه شد. همچنین در تحقیق حاضر، دختران همدلی بیشتری را در مقایسه با پسران از خود نشان دادند. بر اساسِ این نتایج، مقیاس همدلی اساسی ابزاری معتبر برای ارزیابی میزان همدلی در نوجوانان ایرانی است و می تواند مورد استفادة متخصصان قرار گیرد.

پژوهش حاضر به منظور بررسی پژوهش های انجام شده در ارتباط با اثربخشی مداخلات روان شناختی بر عزت نفس دانش آموزان دورة دبیرستان و راهنمایی انجام شد. در این خصوص، فراتحلیل با یکپارچه کردن نتایج حاصل از انجام تحقیقات مختلف، تلاش می کند تا میزان اندازة اثر مداخلات روان شناختی را مشخص کند. بدین منظور با استفاده از ملاک های درون گنجی به منظور انتخاب نمونة پژوهش، از بین 40 پژوهش، 27 پژوهش را که از لحاظِ روش شناختی مورد تأیید قرار گرفتند، انتخاب و فراتحلیل بر روی آنها انجام گرفت. تعداد کل آزمودنی هایی که در پژوهش های انتخاب شده مشارکت داشتند، برای دانش آموزان دبیرستان 655 نفر و برای دانش آموزان راهنمایی برابر با 1151 نفر بود. ابزار پژوهش، چک لیست فراتحلیل بود. پژوهش حاضر مبتنی بر 27 اندازه اثر بود. نتایج پژوهش نشان داد، میزان اندازه اثر مداخلات روان شناختی بر عزت نفس دانش آموزان، مطابق جدول تفسیر اندازه اثر کهن   در حد بالاست. بنابراین مداخلات روان شناختی بر ارتقاء عزت نفس دانش آموزان در ایران تأثیر بسیار زیادی داشته است.

این پژوهش با هدفِ بررسی روابط ساختاری امید، خودکارآمدی تحصیلی و ادراک از جوّ کلاس با انگیزش تحصیلی دانش آموزان انجام گرفت. روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی (الگویابی علّی) بود. کلیه دانش آموزان پایه اول دبیرستان مدارس دولتی شهر ارومیه (11430N=) در سال تحصیلی 1392-1391 جامعه آماری این پژوهش را تشکیل می دادند. روش نمونه گیری، خوشه ای چند مرحله ای بود. تعداد 180 نفر دختر و 200 نفر پسر مورد مطالعه قرار گرفتند (380=n). برای جمع آوری اطلاعات از مقیاس انگیزشِ تحصیلی هارتر، آزمون امید اسنایدر، مقیاس خودکارآمدی موریس و پرسشنامه ادراک   از جوّ کلاس تریکت و موس استفاده شد. داده ها با روش الگویابی معادلات ساختاری تحلیل شد. نتایج به دست آمده نشان دادند، مدل ساختاری انگیزشِ تحصیلی دانش آموزان مدلی روا در جامعه مورد پژوهش است و داده ها برازش مناسبی با مدل نظری دارند (052/0 = RMSEA ). بر اساس این مدل، 79/0 از واریانس انگیزشِ تحصیلی قابل تبیین است؛ از این رو، جوّ کلاس بر خودکارآمدی، انگیزشِ تحصیلی، خودکارآمدی بر امید، خودکارآمدی بر انگیزشِ تحصیلی و امید بر انگیزشِ تحصیلی اثر مستقیم معنادار دارند. فقط ادراک از جوّ کلاس بر روی امید معنی دار نبود؛ درنتیجه، عوامل مذکور می توانند به طور مناسبی انگیزشِ تحصیلی دانش آموزان را تبیین کنند. بر این اساس، احتمالاً می توان انگیزش و عملکرد دانش آموزان را با ارتقای امید و خودکارآمدیِ تحصیلی ارتقاء بخشید.

هدف از این پژوهش، بررسی ارتباط ویژگی های شخصیتی و راهبردهای مقابله با استرس با خودناتوان سازی تحصیلی دانش آموزان دختر بود. روش پژوهش توصیفی، از نوع همبستگی است. نمونه پژوهش شامل 200 دانش آموز دختر بود که از جامعه آماری دانش آموزان دختر مقطع دوم و سوم دبیرستان شهر ایلام به صورت تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه ابعاد شخصیتی (NEO-FFI)، راهبردهای مقابله با استرس و خودناتوان سازی تحصیلی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیّری استفاده شد. نتایج حاصل از ضریب همبستگی نشان داد که میان بعضی ویژگی های شخصیتی و راهبردهای مقابله ای با خودناتوان سازی تحصیلی، ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین، بر اساس نتایج رگرسیون چند متغیّری،  روان رنجورخویی، باز بودن نسبت به تجربه و راهبرد مقابله ای هیجان مدار، به عنوان قوی ترین پیش بین های خودناتوان سازی تحصیلی بودند. با توجه به نقش و اهمیت ویژگی های شخصیتی و راهبردهای مقابله با استرس در خودناتوان سازی دانش آموزان، پیشنهاد می شود آموزش و پرورش در کنار سنجش های گوناگونی که در مقاطع تحصیلی مختلف به وجود می آورد، بخشی را نیز به سنجش ابعاد روانی و شخصیتی دانش آموزان اختصاص دهد.

یک سازمانِ سالم، جایی است که افراد دوست دارند در آن کار کنند و افتخار می کنند که بخشی از آن سازمان هستند. انتظار بر این است که تعهد سازمانی کارکنان در سازمان های سالم بیشتر باشد؛ از این رو، مطالعة حاضر با هدف تعیین رابطة سلامت سازمانی مدارس با تعهد سازمانی دبیران مقطع متوسطة دوم زاهدان در سال تحصیلی 1394-1393 انجام گرفت. مطالعة حاضر توصیفی- همبستگی بوده که به شیوة نمونه گیری طبقه ای تصادفی از بین 1038 دبیر مقطع متوسطة دوم شهر زاهدان تعداد 281 دبیر از طریق دو پرسشنامة سلامت سازمانی هوی و فیلدمن (1997) و تعهد سازمانی لینز (2003) مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی و رگرسیون چندگانه همزمان با کمک نرم افزارspss 21 استفاده شد. بر اساس یافته ها، میانگین نمرات سلامت سازمانی مدرسه و تعهد سازمانی دبیران، در سطح بالاتری از میانگین نظری قرار داشت. بین سلامت سازمانی مدرسه و مؤلفه های آن (نفوذ مدیر، پشتیبانی منابع، تأکید علمی، روحیه، یگانگی نهادی، ملاحظه گری و ساخت دهی) با تعهد سازمانی دبیران، رابطة مثبت و معناداری وجود داشت (01/0p<). نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نیز نشان داد که  تمام مؤلفه های سلامت سازمانی به جز مؤلفة ساخت دهی و پشتیبانی منابع توان پیش بینی تعهد سازمانی دبیران را دارند (05/0 p< )؛ بنابراین، می توان نتیجه گرفت که سلامت سازمانی مدرسه باعث می شود دبیران نسبت به مدرسه احساس تعهد سازمانی بیشتری داشته باشند و در راستایِ تحقق اهداف آن گام بردارند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش واسطه ای فرسودگی تحصیلی در رابطة بین ساختار کلاس و سازگاری دانشجویان با دانشگاه انجام شد. شرکت کنندگان این پژوهش شامل 320 نفر (161 زن، 159 مرد) از دانشجویان دورة کارشناسی دانشگاه شیراز بودند که بر اساس روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. به منظور بررسی متغیّرهای پژوهش، هر یک از شرکت کنندگان، پرسشنامة ساختار کلاس (الیوت و چرچ، 2001)، پرسشنامة سازگاری با دانشگاه (بیکر و سیریک، 1989) و مقیاس فرسودگی تحصیلی مزلاچ (شائوفلی و همکاران، 2002) را تکمیل کردند. پایایی ابزارهای پژوهش به وسیلة ضریب آلفای کرونباخ و روایی آنها از طریق همسانی درونی احراز شد. برای تحلیل داده ها از مدل یابی معادلات ساختاری به کمک نرم افزار ایموس استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که رابطة ساختار کلاس با سازگاری با دانشگاه و فرسودگی تحصیلی از لحاظِ آماری معنادار است. همچنین،  فرسودگی تحصیلی در رابطة بین بعضی از ابعاد ساختار کلاس و سازگاری با دانشگاه، نقش واسطه ای ایفا می کند. نتایج نشانگر اهمیت ساختار کلاس در سازگاری دانشجویان با دانشگاه است.

یکی از راهکار های تأثیرگذار در فرایند تعلیم و تربیت، استفاده از مکانیزم خودنگاری و توقف فکر بر میزان توجه و پیشرفتِ تحصیلی دانش آموزان است. خودنگاری و توقف فکر در مهار هیجانات شخصی افراد در تشویق کودکان برای گرفتن مسئولیت رفتارشان تأثیر بسزایی دارد و در روند پیشرفتِ تحصیلی دانش آموزان به طور قابل توجهی مؤثر است. در این پژوهش که از روش تحقیق آزمایشی استفاده شد، دو گروه آزمایش، به روش خودنگاری و دیگری به روش توقف افکار و یک گروه کنترل مورد آموزش قرار گرفتند. جامعة آماری تحقیق را کلیة دانش آموزان دختر پایة دوم متوسطة ناحیة دو همدان که در سال تحصیلی 1394-1393 مشغول به تحصیل بودند، تشکیل داده که تعداد 75 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شده اند. در تحلیل داده ها از آزمون تحلیل کواریانس چند متغیّره  استفاده شد و قبل از اجرای آزمون وجود پیش شرط های آزمون با استفاده از آزمون کلموگراف اسمیرونف، نمودار پراکندگی، آزمون لون و ام باکس مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده از بررسی معدل نوبت اول و دوم دانش آموزان برای سنجش پیشرفتِ تحصیلی آنان در قبل و بعد از اجرای طرح حاکی از آن بود که آموزش خودنگاری و توقف افکار موجب افزایش توجه متمرکز و پراکنده و پیشرفتِ تحصیلی دانش آموزان شده است.