مطالعات روانشناسی تربیتی

هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه باورهای دینی، باورهای معرفت شناختی و عدالت اخلاقی با عملکرد تحصیلی نقش میانجی سازش یافتگی اجتماعی در دانشجویان دانشگاه پیام نور بود. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و روش آن توصیفی و از نوع همبستگی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانشجویان دانشگاه پیام نور تهران در سال 1398  به تعداد2300 نفر تشکیل می دهند نمونه پژوهش 384 نفر از دانشجویان بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه باورهای دینی خدایاری فرد و همکاران (1388)، عدالت اخلاقی بیرگر (2012)، باورهای معرفت شناختی شومر (1990)، سازش یافتگی اجتماعی کالیفرنیا تورپ (1953) جمع آوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها و پاسخ به فرضیه پژوهش، از آمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون و آزمون معادلات ساختاری استفاده شد. یافته ها نشان داد، باورهای دینی، عدالت اخلاقی و باورهای معرفت شناختی تأثیر مثبت و معناداری بر سازش یافتگی اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانشجویان دارد. نتایج مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد که 52 درصد از واریانس سازش یافتگی اجتماعی و 62 درصد از عملکرد تحصیلی دانشجویان توسط باورهای دینی، عدالت اخلاقی و باورهای معرفت شناختی تبیین می شود. شناخت عوامل مؤثر بر سازش یافتگی اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانشجویان امک ان پیش بینی و برنامه ریزی جهت کمک به تأمین بهداشت روانی آنان  را فراهم می کند و می توان با ایجاد بستر سازی مناسب مذهبی در دانشگاه ها جهت افزایش عملکرد تحصیلی دانشجویان و شفاف سازی نوع تفکر دانشجویان در دانشگاه پرداخت.

هدف پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل علّی ادراک از محیط سازنده گرایی اجتماعی و جهت گیری های انگیزشی با نقش واسطه ای باورهای خودکارآمدی و انتظار پیامد انجام شد. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دوره کارشناسی ارشد دانشگاه لرستان در سال تحصیلی 96-1395 به تعداد 1643 دانشجو بود که از این میان 310 نفر براساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های ادراک از محیط یادگیری سازنده گرایی اجتماعی حقایقی و کارشکی (1394)، باورهای خودکارآمدی تحصیلی زاژاکووا و همکاران (2005)، انتظار پیامد دانشجو هاکت و همکاران (1992) و انگیزش تحصیلی والرند و همکاران (1992) استفاده شد. تحلیل داده ها با روش تحلیل مسیر به وسیله نرم افزار AMOS انجام گرفت. نتایج نشان داد سازنده گرایی اجتماعی، باورهای خودکارآمدی و انتظار پیامد اثر مستقیم مثبت و معنی دار بر انگیزش تحصیلی درونی و بیرونی داشتند (01/0 p<). باورهای خودکارآمدی دارای اثر منفی بر بی انگیزگی بود (01/0 p<)؛ اما سازنده گرایی اجتماعی و انتظار پیامد بر بی انگیزگی اثر مستقیم نداشتند (05/0< P). سازنده گرایی اجتماعی دارای اثر مثبتی بر باورهای خودکارآمدی و انتظار پیامد بود (01/0 p<). به علاوه، اثرات غیرمستقیم سازنده گرایی اجتماعی با انگیزش درونی، بیرونی و بی انگیزگی با واسطه باورهای خودکارآمدی معنادار شد (01/0 p<). همچنین اثرات غیرمستقیم سازنده گرایی اجتماعی با انگیزش درونی و بیرونی با واسطه انتظار پیامد معنادار بود (01/0 p<)؛ اما اثرات غیرمستقیم سازنده گرایی اجتماعی با بی انگیزگی با واسطه انتظار پیامد معنادار نبود (05/0< P).  نتایج این تحقیق به کارگیری رویکرد سازنده گرایی در تدریس را به عنوان نظریه ای قوی و تأثیرگذار، برای محافل آموزشی پیشنهاد می کند.

نوجوانی یکی از دوره های مهم زندگی است. پژوهش حاضر به بررسی نیازهای نوجوانان 11-14 ساله ایرانی در رابطه با والدین شان می پردازد. این پژوهش از نوع کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی تفسیری بود. جمع آوری داده ها با استفاده از مصاحبه های باز نیمه ساختار یافته با نوجوانان 11 تا 14سال دبیرستان های شهر تهران در طول زمستان1397 صورت گرفت. برای تعیین حجم نمونه از روش رسیدن به اشباع استفاده شد.  24 نوجوان با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و تا رسیدن به اشباع مصاحبه با آنها ادامه یافت. سپس مکالمات ضبط و دست نویس شده با استفاده از تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل محتوایی قرار گرفته است.حاصل این تحلیل 6 مضمون اصلی شامل نیاز به محیط دلگرم کننده و مشوق، دادن آزادی های با نظارت برای کسب هویت، نیاز به پذیرفته شدن بی قید و شرط، پرداختن به عواطف و هیجانات و رابطه امن و دردسترس با والدین بوده است که هر یک بین 4 تا 6 مضمون فرعی را نیز در بر گرفتند. مصاحبه با نوجوانان، به 6 نیاز اساسی آنان در رابطه با والدین شان رسید. یافته های این مطالعه نشان داد که از منظر نوجوانان، داشتن رابطه خانوادگی همراه با امنیت، صمیمیت، شادی، پذیرش وآزادی از مهمترین نیاز هایی است که در این دوره زندگی دارند و به رسمیت شناختن این نیاز ها از سمت والدین می تواند به نوجوانان کمک کند تا عبور سالمی همراه با رضایت و سلامت روان از این دوره زندگی داشته باشند. همچنین به روانشناسان و مشاوران و سایر افراد و سازمان هایی  که با نوجوانان و مسائل آنها در ارتباط هستند  برای طراحی پروتکل های مداخلاتی جهت بهبود رابطه والد و نوجوان کمک می کند.

پژوهش حاضر با هدف، تعیین نقش میانجی گری درگیری تحصیلی را در رابطه ی خودتعیین گری و مدیریت زمان دانش آموزان انجام گرفت. روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی بود. که در سال تحصیلی 98-99 انجام گرفت. جامعه آماری کلیه ی دانش آموزان دختر متوسطه دوم (8860 نفر) شهر یزد بودند که به روش نمونه گیری از نوع تصادفی خوشه ای چندمرحله ای، به تعداد 314 دانش آموز انتخاب شدند. ابزار پژوهش، سه پرسشنامه مدیریت زمان ماکان (1994)، خودتعیین گری گاردیا، دسی و ریان (2000) و درگیری تحصیلی ریو (2013) پاسخ بود. به منظور تحلیل داده ها از روش تحلیل مسیر و نرم افزار لیزرل استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد، رابطه خودتعیین گری و مدیریت زمان مثبت، مستقیم و معنی دار (15/0 r=) است. همچنین، درگیری تحصیلی و مدیریت زمان رابطه مثبت، مستقیم و معنی داری (59/0r=) داشتند. نتایج، به این نکته اشاره داشتند که رابطه خودتعیین گری و درگیری تحصیلی مثبت، مستقیم و معنی دار (46/0r= ) گزارش شد و خودتعیین گری بر مدیریت زمان با توجّه به نقش میانجی درگیری تحصیلی، رابطه غیر مستقیم و مثبت داشت. می توان نتیجه گرفت، با ایجاد محیط های آموزشی که ارضای نیازهای روان شناختی دانش آموزان را در اولویت قرار می دهند، می توان درگیری تحصیلی را افزایش داد و به مدیریت زمان مؤثر کمک کرد. بدین منظور به مشاوران مدرسه پیشنهاد می شود، کارگاه آموزشی خودشناسی، هدف گزینی و مهارت های ارتباطی برای دانش آموزان دبیرستانی و کارگاه آموزشی مدیریت زمان، مهارت های ارتباطی و مدیریت کلاس برای معلمان برگزار کنند.

زورگویی یک پدیده جهان شمول و حائز اهمیت به ویژه در سنین مدرسه است که می تواند روند یادگیری فرد را مختل سازد. بنابراین، شناسایی عوامل مختلف مرتبط با افزایش و کاهش زورگویی اهمیت فراوانی دارد. مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط بین همدلی، خودکارآمدی و زورگویی با نقش واسطه ای سبک های فرزندپروری در دانش آموزان متوسطه دوره اول شهر زابل در سال 1398 انجام گردید. در این مطالعه توصیفی-تحلیلی به روش همبستگی، از بین جامعه آماری مشتمل بر 8053 دانش آموز  متوسطه دوره اول، 386 نفر شامل 190 دانش آموز پسر و 196 دانش آموز دختر که معیارهای ورود به مطالعه را دارا بودند، به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای وارد مطالعه شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل فرم اطلاعات دموگرافیک، مقیاس همدلی دیویس (1980)، مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر (1982)، مقیاس زورگویی کلامی الوئوس (1996) و مقیاس سبک های فرزند پروری بامریند (1973) بود. داده ها با استفاده از آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف معیار و آمار استنباطی مانند ضریب همبستگی پیرسون و مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای تحلیل آماری SPSS و Amos در سطح معناداری 05/0p< تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که بین مؤلفه های همدلی و خودکارآمدی با متغیر ارتکاب زورگویی و سبک های فرزندپروری استبدادی و سهل گیرانه رابطه ی منفی و معنادار و با سبک قاطع رابطه ی مثبت و معنادار وجود داشت (001/0p<). بین متغیر ارتکاب زورگویی با سبک های فرزندپروری استبدادی و سهل گیرانه رابطه ی مثبت و با سبک قاطع رابطه ی منفی مشاهده شد (001/0p<). همچنین، مولفه های همدلی و خودکارآمدی تنها از طریق سبک فرزندپروری استبدادی با متغیر ارتکاب زورگویی به طور غیر مستقیم رابطه داشتند (05/0p<). از این رو، جهت پیشگیری و کاهش زورگویی، تقویت دو مفهوم همدلی و خودکارآمدی در نوجوانان و همچنین آموزش نحوه فرزندپروری صحیح به والدین از طریق نهادهای اجتماعی چون مدرسه ضروری به نظر می رسد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش واسطه ای خودپنداشت تحصیلی در رابطه بین ادراک از جو مدرسه و تحصیل گریزی بود. پژوهش حاضر از نوع همبستگی و به روش مدل یابی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش تمامی دانش آموزان دوره متوسطه دوم منطقه درودزن (1366 نفر) در سال تحصیلی 99-1398 بودند. شرکت کنندگان 311 دانش آموز (139 پسر و 172 دختر) بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و مقیاس های ادراک از جو مدرسه وی، ردی و رودس، تحصیل گریزی خرمایی و صالح اردستانی و سیاهه خودپنداشت تحصیلی چن و تامپسون را تکمیل کردند. به منظور پاسخ گویی به فرضیه های پژوهش از مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته ها نشان دادند که اثر مستقیم ادراک از جو مدرسه بر تحصیل گریزی معنادار نبود؛ اما اثر مستقیم ادراک از جو مدرسه بر خودپنداشت تحصیلی و اثر مستقیم خودپنداشت تحصیلی بر تحصیل گریزی معنادار بود؛ همچنین، اثر ادراک از جو مدرسه بر تحصیل گریزی با واسطه گری خودپنداشت تحصیلی معنادار بود (21/0-=β، 002/0=P). به طور کلی یافته های این پژوهش، نقش ادراک از جو مدرسه و خودپنداشت تحصیلی را در تبیین تحصیل گریزی نشان داد. در مجموع، یافته های این پژوهش بیانگر اهمیت توجه به نقش ادراک از جو مدرسه و خودپنداشت تحصیلی در کاهش تحصیل گریزی دانش آموزان بود.

هدف این پژوهش تدوین مدل علّی هیجان تحصیلی بر اساس جهت گیری هدف پیشرفت با نقش واسطه ای خودپنداره تحصیلی و ارزش تکلیف بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و مدل معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش را حدود 13 هزار نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی همدان که در سال تحصیلی 98-97 مشغول به تحصیل تشکیل دادند. از این جامعه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای 600 نفر از دانشجویان انتخاب شدند. پرسشنامه های هیجان تحصیلی پکران و همکاران (2005)، جهت گیری هدف پیشرفت الیوت و مک گریگور (2001)، خودپنداره تحصیلی لی یو و وانگ (2005) و ارزش تکلیف تحصیلی لو و لین(2012) به عنوان ابزارهای سنجش مورد استفاده قرار گرفت. تحلیل داده ها با دو نرم افزار  SPSS و  Amos انجام شد. یافته ها بیانگر تاثیر غیرمستقیم و معنادار جهت گیری تسلط-گرایش و تسلط-اجتناب بر هیجان های مثبت و منفی تحصیلی از طریق خودپنداره تحصیلی و ارزش تکلیف بود. به عبارت دیگر، یافته ها نشان داد که جهت گیری تسلط-گرایش و تسلط-اجتناب بر خودپنداره تحصیلی و خودپنداره تحصیلی بر هیجان های مثبت و منفی تحصیلی اثر مستقیم و معنی داری دارد. همچنین ارزش تکلیف بر خودپنداره تحصیلی و بر هیجان های مثبت تحصیلی، جهت گیری عملکرد-گرایش بر خودپنداره تحصیلی و بر هیجان های منفی تحصیلی اثر مستقیم و بر هیجان های مثبت تحصیلی از طریق خودپنداره تحصیلی اثرغیر مستقیم و معنادار دارد (001/0>P). نتایج پژوهش حاضر نشان داد که در مجموع انواع جهت گیری هدف پیشرفت می تواند پیش بین مناسبی برای هیجان تحصیلی دانشجویان از طریق خودپنداره تحصیلی و ارزش تکلیف آنها باشد و با استفاده از راه های افزایش نمرات جهت گیری هدف پیشرفت می توان هیجان های مثبت تحصیلی دانشجویان را افزایش داد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر ابعاد جوّ روانی- اجتماعی کلاس بر احساس دلزدگی تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی با نقش واسطه ای ابعاد خودکارآمدی تحصیلی بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان دختر و پسر سال سوم دوره دوم متوسطه شهر برازجان در سال تحصیلی 97- 1396 بود که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای تعداد 328 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیدند و به پرسشنامه های پژوهش که شامل مقیاس دلزدگی تحصیلی پکران، گوئتز و پری (2005)، مقیاس جو روانی- اجتماعی کلاس میشو، کومئو و گوپیل (1985) و مقیاس خودکارآمدی تحصیلی موریس (2001) بود پاسخ دادند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته ها نشان داد که ابعاد مشارکت دانش آموزان در فعالیت های کلاسی، بکاربستن مقررات و پشتیبانی، مستقیماً قادر به پیش بینی دلزدگی تحصیلی هستند. در بررسی اثرات غیرمستقیم نیز مشخص شد که ابعاد دلبستگی و پشتیبانی جوّ روانی اجتماعی کلاس با واسطه گری خودکارآمدی تحصیلی منجر به کاهش دلزدگی می شوند. از طرفی بعد دلبستگی با میانجی گری خودکارآمدی اجتماعی منجر به افزایش دلزدگی تحصیلی دانش آموزان می شود. بر اساس این نتایج می توان به معلمان توصیه کرد که با ایجاد یکی جو روانی اجتماعی مشارکتی، قاعده مند و حمایتی که تقویت کننده خودکارآمدی تحصیلی است در جهت کاهش دلزدگی نسبت به کلاس و یادگیری اقدام کنند.

در تحقیق حاضر روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و معادلات ساختاری و جامعه آماری است که شامل تمامی دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر کرمان که در سال تحصیلی 99-1398 7370 نفر بودند و نمونه پژوهش بر طبق فرمول کوکران 380 نفر تخمین زده شد و بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. در این روش نمونه گیری نمونه ای انتخاب خواهد شد که احتمالی بوده و در آن هر واحد نمونه گیری مجموعه ای یا گروهی از اعضا است. داد ه ها از طریق پرسشنامه های سازگاری با مدرسه (سینها و سینگ، 1993)، موفقیت تحصیلی(صالحی ، 1393)، سبک زندگی اسلامی(کاویانی ، 1388) و سبک زندگی غربی (LSQ) (لعلی، عابدی و کجباف، 1391)، گردآوری و به روش همبستگی مدل معادلات ساختاری و به وسیله ی نرم افزار AMOS23 و تکنیک بوت استرپ، تجزیه و تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد که مدل با عنایت به شاخص های برازندگی از برازش مناسبی برخوردار است. اثر مستقیم سازگاری با مدرسه بر موفقیت تحصیلی (43/0)، بر سبک زندگی اسلامی(56/0)، بر سبک زندگی غربی(24/0) معنادار بود. اثر مستقیم سبک زندگی اسلامی بر سبک زندگی غربی(65/0)، بر موفقیت تحصیلی (16/0) معنادار بود و اثر مستقیم سبک زندگی غربی بر سبک زندگی اسلامی(19/0-)، بر موفقیت تحصیلی(19/0-) نیز معنادار بود. همچنین اثر غیرمستقیم سازگاری با مدرسه بر موفقیت تحصیلی با میانجی گری سبک زندگی اسلامی و سبک زندگی غربی(18/0) معنادار بود. بنابراین می توان برای بهبود پیشرفت تحصیلی، با راهنمایی و هدایت دانش آموزان در کسب مهارت های سازگاری و آموزش سبک زندگی سالم به آنها گام های مؤثری برداشت. گنجاندن مفهوم ارتقاء سبک زندگی در برنامه درسی مدارس به دانش آموزان کمک می کند تا به طور مؤثر در توسعه جامعه خود نقش داشته باشند.