مطالعات روانشناسی تربیتی

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش مهارت های خوش بینی بر دلزدگی تحصیلی دانش آموزان با عملکرد تحصیلی ضعیف انجام گرفت. روش پژوهش به شیوه ی آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل اجرا شد. جامعه ی آماری پژوهش را تمامی دانش آموزان پسر در حال تحصیل در پایه ی دهم دوره ی متوسطه ی دوّم شهر اردبیل در سال تحصیلی 1400-1399 تشکیل می دادند که از میان آن ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، 40 دانش آموز با عملکرد تحصیلی ضعیف انتخاب شده و به طور تصادفی در گروه آزمایش (20 نفر) و گروه کنترل (20 نفر) جایگزین شدند. شرکت کنندگان گروه آزمایش، 8 جلسه آموزش مهارت های خوش بینی را دریافت نمودند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس دلزدگی تحصیلی پکران، گوئتز، تیتز و پری (2002) استفاده شد. داده ها با روش آماری کوواریانس تک متغیری مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که دانش آموزان با عملکرد تحصیلی ضعیف گروه آزمایش نسبت به دانش آموزان با عملکرد تحصیلی ضعیف گروه کنترل در پس آزمون به طور معناداری، دلزدگی تحصیلی کمتری داشتند (001/0>P). بنابراین، می توان نتیجه گرفت که آموزش مهارت های خوش بینی بر کاهش دلزدگی تحصیلی دانش آموزان با عملکرد تحصیلی ضعیف اثربخش است و می تواند قابل کاربست توسط روانشناسان و مشاوران مدارس باشد.

  پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش هوش هیجانی با میانجی گری خودکارآمدی اجتماعی بر اضطراب اجتماعی و کمال گرایی دانش آموزان دختر انجام شد. این پژوهش به روش نیمه آزمایشی صورت گرفت. جامعه آماری کلیه دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی شهرستان کاشان در سال تحصیلی ۹9-۹8 با حدود تقریبی 6000 نفر بود. از میان 120 نفر از دانش آموزان یکی از مدارس دخترانه ابتدایی شهرستان کاشان که به شکل نمونه گیری دردسترس انتخاب شده بود؛ 20 نفر که بالاترین و 20 نفر که پایین ترین میزان خودکارآمدی اجتماعی را داشتند، انتخاب شد و در نهایت با گمارش تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. آزمودنی های گروه آزمایش به مدت 8 جلسه (2 ساعته) تحت آموزش هوش هیجانی بر مبنای نظریه هوش هیجانی گلمن (1995) قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها نیز پرسشنامه های اضطراب اجتماعی (کانور، 2000)، کمال گرایی (هیل و همکاران، 2004) و خودکارآمدی اجتماعی (کنلی، 1989) بود. نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس چند متغیره نشان داد که آموزش هوش هیجانی باعث کاهش اضطراب اجتماعی و کمال گرایی سازش نیافته و افزایش کمال گرایی سازش یافته در دانش آموزان می شود. همچنین نتایج نشان داد خودکارآمدی اجتماعی در تأثیر آموزش هوش هیجانی بر اضطراب اجتماعی و کمال گرایی سازش یافته نقش میانجی گری دارد (05/0P<). ولی در تأثیر آموزش هوش هیجانی بر کمال گرایی سازش نیافته نقش میانجی ندارد (05/0P>). نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد با در نظر گرفتن خودکارآمدی اجتماعی می توان از آموزش هوش هیجانی به عنوان مداخله مؤثر جهت بهبود اضطراب اجتماعی و کمال گرایی دانش آموزان ابتدایی استفاده کرد.

هدف پژوهش حاضر، مقایسه تأثیر شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی، تن آرامی و دارودرمانی در کاهش اضطراب امتحان دانش آموزان دختر تیزهوش بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش همه دانش آموزان دارای اضطراب امتحان شهر خرم آباد در سال 1396 با دامنه سنی 12 تا 14 سال بودند که تعداد 60 دانش آموز دختر مبتلا به اضطراب امتحان به روش نمونه گیری هدفمند در 3 گروه برابر آزمایش و یک گروه کنترل، انتخاب و گمارده شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه اضطراب امتحان اسپیل برگر (1997) بود. گروه های آزمایش به ترتیب طی هشت جلسه مداخله شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی (سگال و همکاران،2002)، دارو و تن آرامی را دریافت کردند، داده ها با استفاده از روش آماری تحلیل کوواریانس تک متغیره تحلیل شد. نتایج نشان داد روش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و دارودرمانی بر کاهش اضطراب امتحان دانش آموزان دختر تیزهوش (01/0>P) تأثیر معنی دار داشته است، ولی آموزش تن آرامی نسبت به دو روش دیگر بر کاهش اضطراب امتحان دانش آموزان دختر تأثیر نداشت. پیشنهاد می شود استفاده از روش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی و دارودرمانی در قالب برنامه های جامع و پیشگیرانه برای کاهش اضطراب امتحان دانش آموزان دختر در سطح مدارس استفاده شود و در رابطه با تن آرامی پژوهش های مقایسه ای دیگری انجام گیرد.

پژوهش حاضر با هدف اثربخشی بسته آموزشی تاب آوری تحصیلی، دلبستگی به مدرسه، خودپنداره تحصیلی و درگیری تحصیلی بر سازگاری تحصیلی انجام شد. روش تحقیق پژوهش، جزء تحقیقات کاربردی و از نظر اجرا جزء پژوهش های شبه آزمایشی بود. جامعه آماری تحقیق شامل تمامی دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهر سردشت بودند که حجم نمونه 80 نفر تعیین و به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه های استاندارد شده سازگاری تحصیلی بیکر و سریاک (1984) استفاده شد. فرضیه ها با استفاده از نرم افزار SPSS به کمک آنالیزکواریانس یک راهه آزمون شدند و نتایج تحقیق نشان داد بسته آموزشی تاب آوری تحصیلی، دلبستگی به مدرسه، خودپنداره تحصیلی و درگیری تحصیلی تأثیر معناداری بر سازگاری تحصیلی دانش آموزان دارد (001/0P=). پژوهش حاضر دارای محدودیت هایی بود من جمله جامعه آماری دانش آموزان دوره متوسطه دوم شهر سردشت در نظر گرفته شده و از ابزار خود گزارش دهی پرسشنامه استاندارد استفاده شده است، در نهایت پیشنهاد می گردد که در مطالعات آینده دیگر مقاطع تحصیلی در نظر گرفته شده و از ابزارهای دیگری جهت بررسی بیشتر استفاده شود.

اختلال در یادگیری یکی از مشکلات بزرگی است که به خاطر آن، تعداد زیادی از دانش آموزان در همان سنین ابتدایی از مدرسه جدا شده و ترک تحصیل می کنند . هدف پژوهش حاضر بررسی مقایسه اثربخشی مدل مبتنی بر انگیزه پیشرفت و تکنیک های تنظیم هیجان بر احساس تعلق به مدرسه در دانش آموزان مبتلا به ناتوانی های یادگیری بود. روش پژوهش حاضر، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه دانش آموزان ثبت نام شده در مرکز ناتوانی های یادگیری آموزش وپرورش شهر اردبیل در سال تحصیلی 99-98 بود از این میان تعداد 45 نفر به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب و پس از جایگزینی تصادفی در سه گروه آزمایشی و گروه کنترل مورد مطالعه قرار گرفتند (در هر گروه 15 نفر) انتخاب شد. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه ی احساس تعلق به مدرسه بود. فرآیند اجرا مدل مبتنی بر انگیزه پیشرفت به مدت 5 جلسه و تکنیک های تنظیم هیجان 10 جلسه و هر جلسه 90 دقیقه پرداختند و گروه کنترل هیچ مداخله ای را دریافت نکردند. نتایج با استفاده از آزمون کوواریانس تک متغیره تجزیه وتحلیل شد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که بعد از کنترل اثرات پیش آزمون، تفاوت آماری معنی داری بین میانگین نمرات دو گروه آزمایش و کنترل، در نمره کل متغیر احساس تعلق به مدرسه (233/16=F) وجود دارد. از لحاظ کاربردی با توجه به اثربخش بودن مدل مبتنی بر انگیزه پیشرفت و تکنیک های تنظیم هیجان بر احساس تعلق به مدرسه، افزودن آموزش تنظیم هیجان و انگیزه پیشرفت در برنامه های مدارس متناسب با نیازها و سبک های یادگیری دانش آموزان دارای اختلال یادگیری، می تواند تأثیر بسزایی در افزایش احساس تعلق به مدرسه و ارتباط مؤثر دانش آموزان با معلمان داشته باشد.

بررسی پژوهش ها نشان می دهد اختلالات یادگیری مشکلات فراوانی را در زمینه های مختلف به خصوص هیجانات، برای دانش آموزان ایجاد می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش شفقت به خود بر تنظیم هیجان دانش آموزان دختر مبتلا به اختلال یادگیری خاص انجام شد. روش پژوهش، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون به همراه گروه گواه بود. جامعه آماری کلیه دانش آموزان دختر مبتلا به اختلال یادگیری در مقطع ششم ابتدایی شهر یزد در سال تحصیلی 98-97 بود. گروه نمونه شامل 30 دانش آموز بودند که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس تعداد پنج مدرسه انتخاب و سپس دانش آموزانی که شرایط مورد نیاز برای ورود به پژوهش را داشتند (با توجه به پرسشنامه کلورادو، آزمون هوش ریون، پرونده تحصیلی آن ها و نظر معلم)، انتخاب شدند و به شیوه تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند (15 نفر در گروه آزمایش و 15 نفر در گروه کنترل). از هر دو گروه، پیش از اعمال مداخله، پیش آزمون (پرسشنامه تنظیم هیجان گراس و جان) گرفته شد سپس گروه آزمایش در 10 جلسه 60 دقیقه ای تحت آموزش شفقت به خود قرار گرفت. پس از اعمال مداخله آزمایشی، پس آزمون از هر دو گروه آزمایش و کنترل به عمل آمد تا میزان تنظیم هیجان بار دیگر سنجیده شود. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش شفقت به خود بر تنظیم هیجان و بعد ارزیابی مجدد اثرگذار بوده است (001/0p<)، اما بر بعد فرونشانی اثری نداشته است. این یافته ها حاکی از آن است که این آموزش می تواند در بهبود تنظیم هیجان این دانش آموزان مؤثر باشد؛ پس می توان از این آموزش در جهت کاهش مشکلات هیجانی این دانش آموزان استفاده نمود و این آموزش را در مدارس و مراکز اختلالات یادگیری به کار برد.

هدف اصلی این پژوهش، ساخت بسته آموزشی مهارت های اجتماعی مبتنی بر ذهن آگاهی برای دانش آموزان دیرآموز و بررسی اثربخشی آن بر مؤلفه های مهارت های اجتماعی در آنها بود. روش این پژوهش کمّی و از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری کلیه دانش آموزان پسر دیرآموز مقطع پنجم و ششم ابتدایی شهر تهران در سال تحصیلی 1400-1399 بودند که از بین آنها 30 نفر به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و با گمارش تصادفی، در دو گروه 15 نفری آزمایش و گواه قرار گرفتند. بسته آموزشی مهارت های اجتماعی مبتنی بر ذهن آگاهی بر اساس مؤلفه های مهارت های اجتماعی در دیگر برنامه های آموزشی، تکنیک های ذهن آگاهی و نظر گروهی از روان شناسان تربیتی و معلمان دانش آموزان دیرآموز و پیشینه های پژوهشی مرتبط، طراحی و ساخته شد. این بسته در قالب 8 مهارت گوش دادن، پیروی از قانون، توجه به تکلیف، درخواست کمک، رعایت نوبت در مکالمه، مسئولیت پذیری، کنترل خشم، و دوستی کردن طی 10 جلسه به افراد گروه آزمایش به صورت آن لاین (به دلیل شرایط قرنطینه ناشی از کرونا) آموزش داده شد. افراد گروه گواه در این زمان این آموزش را دریافت نکردند. ابزار پژوهش فرمِ والدین مقیاس درجه بندی مهارت های اجتماعی گرشام و الیوت (1990) بود. کلیه داده های متغیر وابسته مهارت های اجتماعی با چهار مؤلفه مشارکت، قاطعیت، مسئولیت پذیری، و خودکنترلی با استفاده از نرم افزار26 SPSS مورد تجزیه تحلیل قرار گرفتند، و بنا به ضرورتِ حاصل از بررسی نتایج پیش فرض های آزمون تحلیل کواریانس، در پردازش داده ها، آزمون هایU من ویتنی و t مستقل به کار رفتند. یافته ها نشان دهنده معناداری تفاوت در مؤلفه های مشارکت (P=0/001)، قاطعیت (P=0/000)، و مسئولیت پذیری (P=0/000)، و عدم وجود تفاوت معنادار در مؤلفه خودکنترلی(P=0/001) بود. در کل یافته های این پژوهش اثربخشی بسته آموزشی مهارت های اجتماعی مبتنی بر ذهن آگاهی بر مؤلفه های مهارت های اجتماعی در دانش آموزان دیرآموز را تأیید کردند. از این بسته آموزشی می توان به عنوان یک ابزار کمک آموزشی، در جهت بهبود مهارت های اجتماعی این دانش آموزان در خانه و مدرسه استفاده کرد تا آنها بتوانند در جامعه به عنوان شهروندانی مستقل و کارآمد ظاهر شوند.

پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی روش فرنالد و نوروسایکولوژی بر بهبود عملکرد خواندن کودکان نارساخوان انجام شد. روش پژوهش از نوع نیمهآزمایشی بود. جامعه آماری تمام دانشآموزان پایه سوم نارساخوان مراجعهکننده به مراکز اختلال یادگیری شهر زاهدان در سالتحصیلی ۱۴۰۰ -۱۳۹۹ بودند که تعداد ۴۲ نفر (۲۹ پسر، ۱۳ دختر)، به شیوه نمونهگیری در دسترس انتخاب و بهصورت تصادفی در دو گروه آزمایش روش فرنالد (۱۰ پسر، ۴ دختر)، روش نوروسایکولوژی (۱۰ پسر، ۴ دختر) و یک گروه کنترل (۹ پسر، ۵ دختر) جایگزین شدند. ابتدا از هر سه گروه پیشآزمون گرفته شد و گروههای آزمایش در ۱۵ جلسه ۶۰ دقیقهای تحت مداخله روش آموزشی فرنالد (فرنالد و کلر، ۱۹۲۱ (و روش نوروسایکولوژی (کولکمن، هوجتینک، کورسبرگن و لسمان، ۲۰۱۳؛ گری و همکاران، ۲۰۱۲ (قرار گرفتند و مجدداً از هر سه گروه پسآزمون گرفته شد و پس از گذشت دو ماه از اجرای پسآزمون، پیگیری گرفته شد. برای جمعآوری دادهها، از آزمون نارساخوانی (نما) استفاده شد. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیره نشان داد که هر دو روش فرنالد و نوروسایکولوژی بر عملکرد خواندن تأثیر معناداری دارد (۰۱/۰   نوروسایکولوژی هم حاکی از آن بود که روش فرنالد بیش از روش نوروسایکولوژی در بهبود عملکرد خواندن و مؤلفههای (خواندن کلمات، درک کلمات، حذف آواها) تأثیر دارد و روش نوروسایکولوژی بیش از روش فرنالد بر مؤلفههای (زنجیره کلمات، قافیهها، زنجیره کلمات، نشانههای حروف، نشانه های مقولهها) تأثیرگذار است (۰۱/۰   یادگیری و سازمان آموزشوپرورش استثنایی میتوانند از هر دو روش برای آموزش و درمان اختلالات یادگیری به ویژه نارساخوانی استفاده نمایند و تدوین و اجرای برنامههای مداخله ترکیبی مبتنی بر هر دو روش اثربخشی آن را دو چندان نماید.

هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه ی ساختار هدفی کلاس با درگیری تحصیلی و سازگاری اجتماعی با تأکید بر نقش واسطه ای اهداف پیشرفت اجتماعی بود. روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه ی آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه یازدهم شهر بیرجند در سال تحصیلی 98-1397 بود بر اساس جدول مورگان 318 نفر از طریق روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه ی ساختار ادراک شده کلاس درس میدلی، کاپلان، میدلتون و مینیر (1988)، پرسشنامه ی درگیری تحصیلی ریو (2013)، پرسشنامه ی سازگاری اجتماعی سینها و سینگ (1993) و پرسشنامه ی اهداف پیشرفت اجتماعی ریان و هاپکینز (2003) بود. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی به وسیله نرم افزار Smart PLS3 انجام شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که ساختار هدفی بر درگیری تحصیلی و سازگاری اجتماعی تأثیر معناداری دارد (01/0P<)؛ و همچنین ساختار هدفی بر درگیری تحصیلی و سازگاری اجتماعی از طریق اهداف پیشرفت اجتماعی تأثیر غیرمستقیم دارد (01/0P<). به طور کلّی، یافته های این پژوهش بیانگر اهمیت توجه به نقش ساختار هدفی کلاس و اهداف پیشرفت اجتماعی در افزایش درگیری تحصیلی و سازگاری اجتماعی دانش آزمون بود.