مطالعات روانشناسی تربیتی

هدف این پژوهش مقایسه ی کارکردهای اجرایی، تنظیم هیجانی و حافظه ی کاری در دانش آموزان با و بدون اضطراب بود. روش تحقیق از نوع توصیفی-علّی مقایسه ای بود. جامعه ی آماری این تحقیق شامل دانش آموزان پسر پایه ششم مقطع ابتدایی شهر ورامین در سال تحصیلی 97-1396 بود که نمونه ای به تعداد 150 دانش آموز با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای (75 نفر دانش آموز با اضطراب و 75 دانش آموز بدون اضطراب) انتخاب و در یک طرح علّی مقایسه ای شرکت کردند. هر دو گروه دانش آموزان از لحاظ بهره هوشی، تحصیلات والدین، سن و جنسیت همتاسازی شدند. داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه ی کارکردهای اجرایی کولیج (2002)، پرسشنامه ی تنظیم شناختی هیجان گارنفسکی (2002)، پرسشنامه ی حافظه ی کاری دانیمن و کارپنتر (1980) و پرسشنامه ی اضطراب رینولدز و ریچموند (1987) جمع آوری گردید. برای تحلیل داده ها از آزمون های تی گروه های مستقل و تحلیل واریانس چندمتغیره استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که دانش آموزان با اضطراب میانگین نمره کارکرد اجرایی کمتری از دانش آموزان بدون اضطراب دارند و این تفاوت به لحاظ آماری معناداراست (51/5- =t، 59=df، 001/0=sig). همچنین یافته ها نشان داد میانگین راهبردهای تمرکز مجدد/برنامه ریزی، ارزیابی مثبت و پذیرش (مؤلفه های متغیر تنظیم هیجانی) در گروه بدون اضطراب بالاتر از با اضطراب و سایر راهبردها درگروه با اضطراب بالاتر از گروه بدون اضطراب می باشد؛ و سرانجام تفاوت نمره میانگین حافظه ی کاری (84/0 =t، 59=df، 4/0=sig) در دو گروه (دانش آموزان با وبدون اضطراب) معنادار نمی باشد. اضطراب بالا در فرد می تواند باعث ایجاد اختلال در عملکردهای اجرایی، تنظیم هیجانی و حافظه ی کاری شود و با در نظر گرفتن یافته های فوق، ب ه نظ ر می رسد برای افزایش سلامت جس مانی، روان ی و اجتم اعی دانش آموزان، آموزش کارکردهای اجرایی و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان، بسیار ضروری است.

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش تفکر نقاد مبتنی بر مدل پاوئل-الدر بر مهارت تفکر نقاد دانش آموزان بود. پژوهش شبه آزمایشی با طرح گروه گواه نامعادل همراه با مرحله پیگیری بود. جامعه آماری پژوهش، دانش آموزان دختر 15 تا 18 سال شهر تهران در سال 99-1398 بود. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای 40 نفر از دانش آموزان پایه دهم انتخاب و در گروه های آزمایش و کنترل قرار گرفتند که در نهایت، از هر گروه پنج نفر حذف شدند. بسته آموزش تفکر نقاد بر اساس مطالب تفکر نقاد الدر و پاوئل و داستان های بازنویسی شده مثنوی مولوی طراحی، بررسی و تأیید شد. ابزار پژوهش، پرسشنامه ی تفکر نقاد کالیفرنیا فرم ب فاسیونه و فاسیونه (1997) بوده است. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس نشان داد که بین گروه های آزمایش و کنترل تفاوت معناداری در افزایش تفکر نقاد در مرحله پس آزمون و پیگیری وجود دارد (05/p<). بنابراین می توان اذعان داشت  که آموزش تفکر نقاد مبتنی بر مدل پاوئل-الدر منجر به ارتقای تفکر نقاد می شود که این رشد و پیشرفت سطوح تفکر نقاد، در طی زمان حفظ خواهد شد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر تدریس مبتنی بر ابزارهای آموزشی هنری بر تحلیل رفتگی تحصیلی دانش آموزآنجام گرفت. این پژوهش از نظر راهبرد اصلی؛ کمی و از نظر تکنیک تحلیلی؛ نیمه آزمایشی از نوع طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان مدارس هوشمند در پایه نهم (دوره اول متوسطه) شهر سنندج در سال تحصیلی 97-1396 بودند. روش نمونه گیری از نوع هدفمند بود و 40 دانش آموز انتخاب شده به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (20 نفر) و گواه (20 نفر) جایگزین شدند. کتاب جغرافیا در گروه آزمایش با روش تدریس مبتنی بر ابزارهای آموزشی هنری و در گروه گواه با روش تدریس مرسوم در مدارس، مورد آموزش قرار گرفت. جهت سنجش تحلیل رفتگی تحصیلی، از پرسشنامه تحلیل رفتگی مسلش (1907) استفاده گردید. داده های جمع آوری شده با آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری تحلیل شد. نتیجه تحلیل نشان داد پس از تعدیل نمرات پیش آزمون، اثر عامل بین آزمودنی ها (عضویت در گروه آزمایش و استفاده از روش مبتنی بر ابزارهای آموزشی هنری، عضویت در گروه گواه و عدم استفاده از روش زیبایی شناسی) بر متغیرهای وابسته تحلیل رفتگی تحصیلی، خستگی تحصیلی، بی علاقگی تحصیلی و ناکارآمدی تحصیلی معنی دار است و باعث تفاوت بین تحلیل رفتگی تحصیلی و مؤلفه های سه گانه آن در دو گروه گواه و آزمایش می شود. یافته تحقیق حاضر ضرورت توجه به تدریس مبتنی بر ابزارهای آموزشی هنری و اثرات مثبت آن در مدارس را آشکار می نماید.

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی بخشش درمانی در شادکامی و کیفیت زندگی تحصیلی دانش آموزان انجام گرفت. روش انجام پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون و پس آزمون بود. جامعه ی آماری پژوهش کلیه ی دانش آموزان پسر دوره ی اول متوسطه شهرستان زهک در سال تحصیلی 98-1397 بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای در نهایت حجم نمونه ای به تعداد 30 نفر انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) جایگزین شدند و به پرسشنامه های شادکامی آکسفورد (OHI) (1990) و کیفیت زندگی در مدرسه (QOSL) اندرسون و برو (2000) پاسخ دادند. گروه آزمایش 12جلسه 60 دقیقه ای بخشش درمانی بر اساس الگوی درمانی اصلی انرایت را دریافت نمودند. داده ها با استفاده از روش آماری تحلیل کوواریانس چندمتغیری مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند نتایج نشان داد که بخشش درمانی بر شادکامی و کیفیت زندگی تحصیلی دانش آموزان موثر بوده است. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که آموزش بخشش درمانی باعث افزایش شادکامی و بهبود کیفیت زندگی تحصیلی دانش آموزان شده است.

هدف پژوهش حاضر مدل یابی ساختاری تأثیر امید تحصیلی بر درگیری تحصیلی با نقش میانجی خودکار آمدی تحصیلی بود که با روش پژوهش همبستگی از نوع مدل یابی معادلات ساختاری انجام گرفت. جامعه آماری دانش آموزان متوسطه اول عشایر استان سیستان و بلوچستان در سال تحصیلی 99-1398، شامل 953 که 300 نفر با استفاده از جدول کرجسی و مورگان به عنوان نمونه به شیوه تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای گرد آوری داده ها از پرسشنامه های امید تحصیلی خرمایی و کمری (1396)، درگیری تحصیلی ریوو تیسنگ (2011) و خودکارآمدی تحصیلی میگلی و همکاران(2000) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق نرم افزار لیزرل صورت گرفت. نتایج نشان داد که امید تحصیلی بر درگیری تحصیلی اثر مستقیم (55/0B=)، امید تحصیلی بر خود کارآمدی تحصیلی اثر مستقیم (59/0B=)، امید تحصیلی بر درگیری تحصیلی با نقش میانجی خود کار آمدی تحصیلی اثر غیر مستقیم (26/0B=) دارد. بر اساس یافته های پژوهش، بالا بودن امید تحصیلی دانش آموزان عشایر نقش مؤثری در درگیری تحصیلی آنان داشته، بنابراین پیشنهاد می گردد، برنامه هایی جهت افزایش امید تحصیلی دانش آموزان طراحی و اجرا گردد.

پیامدهای آسیب فردی، خانوادگی، اجتماعی و تحصیلی ناشی از شکست های عاطفی دانشجویان در جامعه بسیار چشم گیر است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثربخشی مداخله یکپارچه نگر شکست عاطفی بر بهبود نشانگان ضربه عشق، تاب آوری تحصیلی، بهزیستی تحصیلی و تمایزیافتگی خود در دانشجویان انجام شد. روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون، پیگیری با گروه کنترل برابر بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان دانشگاه دولتی شهرستان نیشابور در سال تحصیلی 1398-1397بودند (2215 N= ). از بین دانشجویان دچار شکست عاطفی (کسب نمره بالاتر از 16 در سیاهه نشانگان ضربه عشق راس، 1999)  که 89 نفر بودند با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده و سپس در دو گروه آزمایش (18 نفر) و کنترل (18 نفر) به صورت تصادفی گمارده شدند. به گروه آزمایش، برنامه مداخله یکپارچه نگر شکست عاطفی اکبری، طالع پسند، رحیمیان بوگر و امین بیدختی (1397) طی 8 جلسه 70 دقیقه ای آموزش داده شد و گروه کنترل آموزشی دریافت نکرد. این برنامه درمانی تلفیقی یکپارچه از نظریه روان درمانی مثبت نگر و نظریه انتخاب بود که در 6 واحد درمانی و 27 مضمون تنظیم شد. شرکت کنندگان پرسشنامه های نشانگان ضربه عشق (راس، 1999)، تاب آوری تحصیلی (ساموئلز، 2004)، بهزیستی تحصیلی (پیترینن، سوینی و پیهالتو، 2014) و تمایزیافتگی خود (اسکورون و فریدلندر، 2003) را تکمیل کردند داده ها با تحلیل اندازه گیری مکرر و آزمون تعقیبی LSD به کمک نرم افزار SPSS-25 تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که مداخله یکپارچه نگر شکست عاطفی با ضریب توافقی بالای 90/0 که توسط 9 نفر از داوران متخصص سنجیده شد، توانست در بهبود نشانگان ضربه عشق (79/0=Eta)، مهارت های ارتباطی (67/0=Eta)، جهت گیری آینده (38/0=Eta)، مسأله محوری و مثبت نگری (95/0=Eta)، بهزیستی تحصیلی (23/0=Eta)، آمیختگی با دیگران (11/0=Eta)، بریدگی عاطفی(14/0=Eta) و جایگاه من(78/0=Eta) دارای اثرات مثبتی در مرحله پس آزمون داشته باشد و این اثر تنها در ارتباط با بُعد واکنش هیجانی در مرحله پس آزمون معنادار نبود. در مرحله پیگیری نیز در تمام متغیرها به جز مسأله محوری و مثبت نگری (بُعد تاب آوری تحصیلی) و تمام ابعاد تمایزیافتگی خود اثربخشی مداخله معنادار بود (01/0>p). مداخله یکپارچه نگر شکست عاطفی می تواند برنامه ای مؤثر و کارآمد در حوزه ارتقای سلامت روان و پیشگیری از بروز مشکلات هیجانی و تحصیلی در دانشجویان باشد. لذا از این برنامه می توان جهت ایمن سازی دانشجویان در برابر مشکلات مختلف روانی، اجتماعی و تحصیلی استفاده نمود و پیشنهاد می شود مراکز مشاوره دانشگاه ها به طور گسترده از این مداخله بهره گیرند.  

   پژوهش حاضر به منظور پیش بینی سازگاری تحصیلی بر اساس اشتیاق تحصیلی، هویت تحصیلی و پایستگی تحصیلی در دانش آموزان انجام شد. این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری آن را کلیه دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهر قم در سال تحصیلی 98- 1397تشکیل دادند که از حدود تقریبی 20000 نفر، تعداد 377 دانش آموز به روش نمونه گیری  تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه استاندارد سازگاری تحصیلی سینها و سینک(1993)، پرسشنامه استاندارد منزلت های هویت تحصیلی واز و ایزاکسون(2008)، پرسشنامه اشتیاق تحصیلی فردریکز، بلومنفیلد، پاریس(2004) و پرسشنامه پایستگی تحصیلی مارتین و مارش(2008) بود. تجزیه و تحلیل آماری داده ها از طریق آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چند گانه با استفاده از نرم افزار22   SPSS انجام شد. یافته ها نشان داد که سازگاری تحصیلی با مؤلفه های اشتیاق تحصیلی(اشتیاق تحصیلی رفتاری، اشتیاق تحصیلی عاطفی و اشتیاق تحصیلی شناختی)، هویت تحصیلی موفق، هویت تحصیلی دنباله رو و پایستگی تحصیلی رابطه ی مستقیم و معنادار دارد و با هویت تحصیلی سردرگم و هویت تحصیلی دیررس رابطه ی معکوس و معنادار دارد (05/0>p). همچنین نتایج تحلیل رگرسیون آشکار کرد که 3/58 درصد از واریانس سازگاری تحصیلی از طریق مؤلفه های اشتیاق تحصیلی، مؤلف های هویت تحصیلی و پایستگی تحصیلی قابل پیش بینی است. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که اشتیاق تحصیلی، پایستگی تحصیلی و هویت تحصیلی موفق و دنباله رو به کاهش مشکلات سازگاری اجتماعی، عاطفی و تحصیلی دانش آموزان می انجامد و موجب ارتقا سطح سازگاری تحصیلی آنان می شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی بین عملکرد تحصیلی و انگیزش تحصیلی با یادگیری خودراهبر به منظور ارائه مدل مناسب انجام شد. روش پژوهش توصیفی-همبستگی بود. جامعه ی آماری پژوهش عبارت بود از تمام دانش آموزان دوره متوسطه مدارس دولتی شهرستان سیرجان در سال تحصیلی 96-1395 که تعداد 90 نفر از آنان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. داده ها با کمک پرسشنامه ی سنجش عملکرد تحصیلی فام و تیلور )1999 ،)مقیاس انگیزش تحصیلی والراند و همکاران )1992 )و پرسشنامه سنجش خودراهبری در یادگیری فیشر و همکاران )2001 )از دانش آموزان جمع آوری شدند. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از مدلیابی معادلات ساختاری انجام شد. نتایج نشان دادند شاخص ریشه ی میانگین مجذورات تقریب )RMSEA )برابر 016/0 بوده و مدل از برازندگی خوبی برخوردار است. همچنین، قدرت رابطه ی میان عملکرد تحصیلی با یادگیری خودراهبر برابر 78/0 و قدرت رابطه ی میان انگیزش تحصیلی با یادگیری خودراهبر برابر 59/0 است )05/0>p )که نشان میدهد همبستگی مطلوب است. بنابراین بهبود عملکرد تحصیلی و انگیزش تحصیلی در مدارس در یادگیری خودراهبر تأثیر دارد.

این پژوهش با هدف مدل یابی گرایش دانش آموزان به فضای مجازی بر مبنای عوامل فردی، زمینه ای و محیطی و پیامدهای روان شناختی آن انجام گرفته است. روش تحقیق، توصیفی از نوع همبستگی بوده و کلیه دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر اردبیل به تعداد 21714 نفر جامعه آماری این پژوهش بودند که از بین آن ها 340 دانش آموز با استفاده از جدول نمونه گیری کرجسی و مورگان به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شده اند. برای جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته و پرسشنامه های استاندارد آزمون اعتیاد اینترنتى "یانگ" (1998)، مقیاس افسردگی، اضطراب و فشار روانی"لاویبوند" (1995)، مقیاس انزوای اجتماعی"راسل" (1976) و پرسشنامه شخصیتی"وودورث" (2001) استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از روش های تحلیل عاملی و تحلیل مسیر انجام گرفت. یافته ها نشان داد که تمامی ضرایب اثر مستقیم مسیرها معنی دار هستند و از میان آن ها ضرایب اثر مستقیم از عوامل فردی بر رضایت کاربر (ضریب اثر 14/0 و مقدار 40/2T=) و گرایش به فضای مجازی (ضریب اثر 10/0 و مقدار 46/2T=) و ضریب اثر مستقیم از عوامل محیطی بر رضایت کاربر (ضریب اثر 10/0 و مقدار 66/1T=) در سطح 05/0>P و بقیه ضرایب در سطح 01/0>P معنی دار هستند. همچنین تمامی ضرایب اثر غیرمستقیم متغیرها به جزء ضریب اثر غیرمستقیم محیطی به روی گرایش به فضای مجازی از طریق رضایت کاربر در سطح 01/0>P معنی دار هستند. برازش داده ها نشان دادند: گستردگی اینترنت، دسترسی راحت، ارزان و کم هزینه بودن و همچنین محتوای سایت ها و شبکه های اجتماعی، احساس تنهایی و تعامل با دیگران از جمله عوامل گرایش به فضای مجازی هستند و تأثیر زیاد آن بر اعتیاد به اینترنت، خشونت، انزوای اجتماعی، اضطراب و افسردگی بیانگر آن است که گرایش به فضای مجازی بیشتر از چه منابعی سرچشمه گرفته و چقدر در بروز و یا تشدید اختلال های روانی افراد می توانند مؤثر باشند و این موضوع می تواند زنگ خطری باشد برای اولیاء خانواده و مدرسه و همچنین مسئولین و تصمیم گیران جامعه که به نحو مقتضی و مؤثر در مدیریت استفاده از این فن آوری نقش آفرین باشند.