۱.
کلیدواژه‌ها:
دولت عقلانیت فلسفه سیاسی قانون جامعه سیاسی نظم سیاسی
برای تأسیس یک دولت به مفهوم حقیقی آن چه باید کرد؟ ادبیات علم سیاست مملو و آکنده از راه حل ها و فرمول های ساده و پیچیده اقتصادی، جامعه شناختی، سیاسی، فرهنگی و جز آن است. اگرچه نمی توان منکر اهمیت این نظریه ها شد، واقعیت این است که کاربست آنها در بسیاری از کشورها در بهترین حالت به جوامعی ناهمگون و فاقد انسجام انجامیده است. درحالی که می توان بر حسب رشته های مختلف علمی این امر را توضیح داد، از منظر مقاله حاضر دلیل آن را باید در فقدان یک سنت فکری عقلانی مدون و منسجم جست وجو کرد. بدون وجود یک سنت عقلی منسجم و ریشه دار، نمی توان انتظار داشت یک دولت مدرن واقعی شکل گیرد. در صورت نیاز به تأسیس چنین دولتی، فلسفه سیاسی به عنوان نخستین تلاش فکری انسان برای عقلانی سازی سیاست هنوز می تواند مورد توجه باشد. مقاله حاضر می کوشد با تمرکز بر فلسفه سیاسی و کندوکاو در چیستی و ماهیت آن، توجه خوانندگان را به امکانات بالقوه این مکتب فکری برای تأسیس یک دولت مدرن عقلانی جلب کند.
۲.
کلیدواژه‌ها:
پارادیپلماسی جهانی شدن دیپلماسی دیپلماسی شهری شهرهای جهانی
تحول پدیده ها و تغییر روابط پیرامونی آنها با یکدیگر در گستره ای جهانی پتانسیل آن را دارد تا بر حوزه هایی چون اقتصاد، سیاست، فرهنگ و... تأثیر بنیادین نهد. فرایند جهانی شدن با ویژگی هایی چون ظهور «دهکده الکترونیک جهانی»، «انقلاب اطلاعات»، «فشردگی زمان و مکان»، «گسترش آگاهی جهانی»، «ارتقای خودآگاهی جمعی بشری» و... شناسایی می شود؛ «شهر»ها نیز در تأثیر و تأثری متقابل با فرایند جهانی شدن قرار دارند و امروزه شاهد روابط «شهرهای جهانی» در شبکه ای از کلان شهرها هستیم. این تغییر و تحولات معنادار جهانی عمده عامل تحول در «دیپلماسی» به عنوان نقطه کانونی حوزه سیاست و فرایند جهانی شدن است؛ آنچنان که دیگر صرفاً «دیپلماسی سنتی» در غالب روابط صرف دولت ملت ها توان غلبه بر مسائل و وضعیت موجود را ندارد. سؤال اصلی این نوشتار آن است که «تأثیرات تغییرات جهانی شدن بر شهرها و حوزه روابط سیاسی به طور همزمان، چگونه بر روابط بین الملل و مشخصاً دیپلماسی دولت ملت ها تأثیر نهاده است؟». از آنجا که هر گاه ساختارهای جهانی دستخوش تغییر و تحول شوند، دیپلماسی نیز متحول می شود، می توان گفت که (فرضیه) «دیپلماسی همگام با تحولات جهانی شدن در عرصه فروملی و فراملی رو به سوی دیپلماسی های موازی ای چون دیپلماسی شهری آورده است» و از سطح صرفاً دولت ملت های رسمی به سمت بازیگران غیردولتی حرکت نموده و در گستره جهان محلی شدن، اقدام به ایجاد روابط دو و چندسویه کرده است. این تحول، وضعیت جدیدی را در روابط بین الملل ایجاد کرده و فرصت های متقابلی را پیش روی بازیگران دولتی و غیردولتی به یکسان نهاده است.
۳.
کلیدواژه‌ها:
پسامارکسیسم جنبش های اجتماعی خرده- سیاست رفتارگرایی قدرت کلان - سیاست گروه های ذی نفوذ گفتمان مشارکت سیاسی
با وجود اجماع کلی بر تعبیر دموکراسی به «حکومت مردم بر خود»، دلالت های عینی آن همواره مناقشه برانگیز بوده است. مناظره بین دو رویکرد، از نمونه های اساسی این مناقشه است: 1. رویکرد «توصیفی/ روش شناختی» که دموکراسی را سازوکاری نهادی برای چرخش قدرت بر پایه رأی توده ها تعریف می کند؛ 2. رویکرد «هنجاری/ هستی شناختی» که دموکراسی را نوعی شیوه زندگی مبتنی بر آزادی و برابری می داند که تحقق واقعی آن مستلزم گسترش دایره شمولیت دموکراتیک به روی همه اقشار است. در این نوشتار، «پولیارشی» به عنوان دموکراسی کثرت گرای مدرن (رویکرد نخست) و «دموکراسی رادیکال» به عنوان دموکراسی کثرت گرای پسا مدرن (رویکرد دوم) مقایسه می شوند؛ با این فرض که استراتژیِ رادیکال دموکراتیکِ لاکلائو و موفه را می توان به منزله گذار از سنت ِ رفتارگرایانه و تنگ دامنه کثرت گرایی کلاسیکِ متفکرانی چون رابرت دال، در جهت بازیابی آرمان های اصیل دموکراسی (به پشتوانه تغییر گرانیکای تحلیل سیاسی در اثر چرخش پسامدرن) تفسیر کرد.
۴.
کلیدواژه‌ها:
بیطرفی دولت بیطرف فلسفه اجتماعی لیبرالیسم نابسامانیها
یکی از مهم ترین شاخصه های فلسفه اجتماعی لیبرال از منظر متفکران قائل به این نظر، بی طرفی حکومت لیبرال در میان تلقی های رقیب از سعادت است. ازاین رو یکی از ایده آل های مورد نظر لیبرال ها آن است که دولت از مسئله تعیین خیرهای اجتماعی و سوق دادن شهروندان به سوی یک فضیلت خاص خود داری کند و در میان نگاه های مخالف و رقیب در این زمینه کاملاً بی طرف بماند. مقاله حاضر با بررسی آثار برخی از متفکران لیبرال و با استفاده از محصولات فکری منتقدان لیبرالی نشان می دهد که مسئله بی طرفی، آنچنان که برخی متفکران تصور کرده اند، ساده و بدون اشکال نیست. آثار این متفکران نشان از آن دارد که تعیین معنای دقیق و مورد توافق از بی طرفی لیبرالی بیش از آنچه در بادی امر به نظر می رسد، معضل ساز بوده است. بی طرفی لیبرالی دچار سردرگمی ها و پیچیدگی هایی است که می توان از آنها به عنوان سردرگمی های معضل ساز و مسئله آفرین یاد کرد. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که تلاش های شایان توجه صورت گرفته از سوی متفکران لیبرال در این زمینه با موفقیت همراه نبوده است و این شاخصه اصلی حکومت های لیبرال با سردرگمی جدی روبه روست. متن حاضر به بررسی و تحلیل این مفهوم لیبرالی می پردازد.
۵.
کلیدواژه‌ها:
: حقوق بشر نابرابری نومحافظه کاری
به گزارش سازمان های حقوق بشری با وجود کوشش سازمان های فعال مردم نهاد در آمریکا و جامعه مدنی جهانی، دولت ایالات متحده حقوق بسیاری از شهروندان آمریکایی و مردمان بومی سایر کشورها را نقض می کند. این پژوهش بر این باور است که تداوم این معضل در چند دهه اخیر، به علت حاکمیت نظام نومحافظه کاری شدت بیشتری پیدا کرده است. تفکر نومحافظه کاری به نابرابری انسان ها از لحاظ اجتماعی، اقتصادی و سیاسی اعتقاد دارد؛ درحالی که موازین حقوق بشری به برابری انسان هادر تمامی ابعاد زندگی بشر تأکید می ورزند. شایان ذکر است که نومحافظه کاری یک مشی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است که در واکنش به دولت رفاهی (نظام مستقر پس از جنگ دوم جهانی) در کشورهای سرمایه داری موجب گردش به راست آنها شده و اعم از نومحافظه کاری احزاب محافظه کار سنتی این کشورهاست. ازاین رو، در نظام نومحافظه کار آمریکا، رهبران این کشور اندیشه هایی همچون برتری سفیدپوستان نسبت به سیاه پوستان، تنبیه شدید جنایتکاران، تأثیر و نظارت بر زندگی شهروندان، بازار آزاد و کاهش مالیات، جلوگیری از گسترش حقوق شهروندان، مخالفت با فمینیسم و نابرابری های طبیعی و چیرگی بر جهان را دارند که نقض حقوق سیاه پوستان، زندانیان و شهروندان، فقرا، مهاجران، زنان و حمله موشکی پهبادهای آمریکایی به غیرنظامیان پاکستانی و یمنی را موجب می شود.
۶.
کلیدواژه‌ها:
امنیت انرژی انرژی هسته ای برنامه اتمی
یکی از مسائلی که در چند سال اخیر در منطقه غرب آسیا اهمیت یافته است، تلاش کشورهای غرب آسیا برای ایجاد و احیای برنامه های اتمی است. این مسئله می تواند دارای ابعاد صلح آمیز یا نظامی باشد و مؤلفه های قدرت و امنیت در منطقه را تحت تأثیر خود قرار دهد. کشورهای منطقه تا سال 2006 بر غیرهسته ای بودن خود تأکید داشتند. اما از این زمان به بعد به تدریج رویکرد سنتی این کشورها در خصوص مسئله هسته ای تغییر یافته و تلاش آنها برای حرکت در مسیر هسته ای شدن آغاز شده است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که امنیت انرژی چه تأثیری بر توسعه برنامه اتمی کشورهای غرب آسیا داشته است؟
۷.
کلیدواژه‌ها:
حزب سیاسی طبقه متوسط کارگزاران سازندگی مشارکت سیاسی نوسازی نهادمندی
این نوشتار در پی آن است تا ریشه های شکل گیری یکی از پدیده های سیاسی و اجتماعی، یعنی یک حزب سیاسی را در دوره ای مشخص از تاریخ معاصر ایران واکاوی کند تا به واسطه آن بتوان از تحلیل های سطحی و همیشه در دسترس که همواره نتایج ساده و اغلب گمراه کننده در پی دارد، فراتر رود و امکان شناخت دقیق تر آنها را فراهم آورد. چگونگی شکل گیری حزب کارگزاران سازندگی و نقش برنامه های نوسازی دولت هاشمی رفسنجانی در آن، پرسش اصلی این پژوهش است که برای تبیین آن از میان سه نظریه رایج، نظریه نوسازی مبنای نظری قرار گرفته و از روش تحقیق تحلیل داده های ثانویه استفاده شده است. در نظریه های جدید نوسازی به جای تمرکز بر الگوی نمونه، به ویژگی های تاریخی و خاص هر جامعه توجه می شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد، میان نوسازی دولت هاشمی و شکل گیری حزب کارگزاران ارتباطی استوار وجود دارد، زیرا نوسازی دولت هاشمی، دگرگونی های شایان توجهی در شاخص های توسعه در ایران ایجاد کرد که به احیای طبقه متوسط جدید و مبنای شکل گیری حزب کارگزاران و پیروزی های آن حزب در انتخابات بعدی منجر شد و حزب کارگزاران را به عنوان یک نیروی اصلی مدافع اصلاحات سیاسی و اقتصادی، آزادی های اجتماعی و مدارای فرهنگی وارد فضای سیاسی ایران کرد.
۸.
کلیدواژه‌ها:
آزادی برابری دموکراسی مشورتی شباهت معرفت شناسانه شکاف معرفت شناسانه فقه حق/تکلیف گرای مشروطه نائینی و..
مقاله پیش رو به بررسی امکان تطبیق فقه حق/تکلیف گرای مشروطه بر دموکراسی مشورتی اختصاص دارد. مدعای نوشتار وجود استعدادی معرفت شناختی در فقه نائینی در مشروطه است که، در صورت بسط یافتن و جدی گرفته شدن، رویکرد به دموکراسی مشورتی را به نحو مؤثری ممکن و تسهیل خواهد کرد. در این مقاله به سطوحی از شباهت معرفت شناختی میان دموکراسی مشورتی و فقه حق/تکلیف گرای مشروطه پرداخته شده است. این شباهت ها در عدم ابتنای هر دو بر مبانی فلسفی مضمون ساز، توجه هر دو به حقوق مرکزی آزادی و برابری در مسیر ایجاد فرایندهای منجر به مشارکت عمومی و تولید نظامی حقوقی متعاقب آن، به منظور انجام این مهم بر پایه دو حق مذکور است.
۹.
پس از جنگ جهانی دوم، مردم و دولت های اروپایی از گروههای راست گرای افراطی روی گردان شدند و فعالیت این گروهها نیز غیرقانونی اعلام شد. با این حال، در طول دهه اخیر شاهد تقویت پایگاه اجتماعی این احزاب قدرت یابی سیاسی آن ها در کشورهای مختلف اروپایی هستیم. قدرت یابی این گروهها در کشورهای اروپایی از عوامل گوناگونی ناشی شده است و به نوبه خود می تواند پیامدهای مهمی برای کشورهای اروپایی و به ویژه اتحادیه اروپا درپی داشته باشد. در این مقاله سعی می شود تا به مهمترین علل و پیامدهای قدرت یابی گروههای راست گرای افراطی در کشورهای اروپایی پرداخته شود. بر اساس یافته های تحقیق، در زمینه علل قدرت یابی راست های افراطی به نظر می رسد که موضوعاتی مانند مهاجرت و بحران اقتصادی نقش مهمی را ایفاء کرده اند. در رابطه با پیامدهای قدرت یابی این گروهها، تشدید مهاجرستیزی از یک سو، و تقویت مخالفت ها و بدبینی به روند همگرایی اتحادیه اروپا از سوی دیگر از اهمیت بیشتری برخوردار هستند.
۱۰.
کلیدواژه‌ها:
بازار آزاد توسعه پایدار عدالت بین نسلی محیط زیست منطق تکلیف منطق نتیجه نظام اسلامی
نظام بازار آزاد سرمایه داری نظامی است که از سطح آرمان فراتر رفته و در سطح جهانی تحقق یافته است، اما با وجود دستاوردهای مادی که برای بشر داشته به علت نقش آن در تخریب و نابودی محیط زیست کارکرد خود را از دست داده است. این عملکرد منفی در خلأ شکل نگرفته وناشی از مبانی نظری این نظام است. نظام جهانی اسلام یک نظام آرمانی است و مبانی نظری آن، که از قرآن و سنت پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) قابل استخراج است، به گونه ای است که علاوه بر حفظ توازن طبیعت آن را کمال می بخشد. با بررسی مبانی نظری نظام اسلامی و مقایسه آن با مبانی نظری نظام بازار آزاد سرمایه داری می توان پی برد که نظام اسلامی بر خلاف نظام بازار آزاد قادر است تا بحران زیست محیطی کنونی جهان را حل کند. هدف مقاله حاضر تبیین علل اصلی این بحران ارائه یک راه حل ریشه ای در این زمینه است.
۱۱.
کلیدواژه‌ها:
اسلام تروریسم خشونت غرب نظام سرمایه داری
امروزه اتهام خشونت گرایی و افراطی گری به اسلام و مسلمانان به یکی از جلوه های اسلام هراسی در غرب تبدیل شده است. در این میان اگرچه عملکرد افراطی و خشن برخی از جریان ها و گروه هایی که خود را منتسب به دین اسلام می دانند در ارائه چهره ای نامناسب از شریعت محمدی (ص) بی تأثیر نبوده است، با توجه به اینکه از یکسو عملکرد چنین گروه هایی همواره مورد انزجار و عدم تأیید از سوی اکثریت مسلمانان و مذاهب اسلامی بوده و از سوی دیگر شواهد و اسناد موجود بر حمایت های مستقیم و غیرمستقیم قدرت های غربی از چنین جریان هایی دلالت دارند، عملکرد این جریان ها را هرگز نمی توان به حساب جریان اسلامی نهاد. این پژوهش ضمن رد ادعای انتساب خشونت گرایی به جریان اسلامی، از طریق تحلیل محتوای اسناد و شواهد موجود، ریشه عوامل واقعی خشونت و تروریسم در جهان را در ماهیت نظام سرمایه داری و لیبرالیستی غرب جست وجو می کند.
۱۲.
کلیدواژه‌ها:
ایران آمریکا اسرائیل صلح خاورمیانه روابط استراتژیک
روابط ای ران و آمریکا در ط ول تاریخ از اهمیت ویژه ای برای طرفین برخوردار بوده است. فرازوفرودهای این رابطه و علل و عوامل آن همواره مورد توجه پژوهشگران و اندیشمندان روابط بین الملل از جمله صاحب نظران دو کشور بوده و است. هدف این مقاله بررسی نقش اسرائیل، بر تداوم تیرگی روابط ایران و آمریکاست. تداوم تیرگی و قطع بودن روابط رسمی ایران و آمریکا، با توجه به پیشینه تاریخی روابط دو کشور، وجود منافع مشترک منطقه ای، همراه با لحاظ کردن فرصت های پیش آمده برای ترمیم و بهبود روابط، سؤالی را فراروی پژوهشگران روابط بین الملل قرار می دهد که چرا روابط دو کشور با ورود به دهه چهارم انقلاب همچنان تیره وتار است، علل و عوامل اساسی تداوم تیرگی روابط میان دو کشور کدام اند و کدام عامل وضعیت موجود را استمرار بخشیده است؟ در پاسخ فرضیه های متعدد و مختلفی مطرح است که نگارنده با استناد به تغییر فاحش در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نسبت به اسرائیل - در مقایسه با دوره قبل از انقلاب -، عامل اصلی تداوم دشمنی دو کشور را در همین نکته جسته و مخالفت ایران با اسرائیل و به تبع آن مخالفت با روند صلح خاورمیانه را عامل اصلی وضع موجود دانسته و با ارائه شواهد و تحلیل مستندات، به تأیید فرضیه مذکور اهتمام ورزیده است. این مقاله با رویکردی تبارشناسانه(تاریخی-تحلیلی) نگاشته شده است و سرشتی مروری دارد. مهم ترین یافته علمی این پژوهش حاکی از تأثیر انکارناپذیر متغیر اسرائیل بر روابط ایران و آمریکاست.
۱۳.
کلیدواژه‌ها:
تصور قالبی پیشداوری دانشگاه تهران شناخت طبقه بندی هویت یادگیری اجتماعی
پژوهشگران روان شناسی اجتماعی باورهای نادرست افراد در مورد شخصیت، رفتار، نگرش، شایستگی ها، و در ارتباط با هر نوع گروه (جنسیت، نژاد، طبقه، شأن، محل زندگی، ...) را تصورات قالبی می گویند. تصورات قالبی در بردارنده هر نوع شناختی نسبت به افراد و گروه های دیگر نیست، بلکه مشتمل بر تصورات نادرست و غیردقیق درباره آنهاست. به تعبیر بهتر، افراد ممکن است به رغم داشتن برخی اطلاعات محدود یا مبهم، در فرایند قالبی سازی برخی از واقعیت ها را به صورتی اغراق آمیز مورد توجه قرار داده و تعمیم دهند. مسئله اصلی مقاله حاضر، فهم دلایل و زمینه های شکل گیری نگرش ها و تصوراتی است که هر یک از ما به صورت قالبی و کلیشه ای در ارتباط با محیط پیرامونمان به دست می آوریم و به دیگران منتقل می کنیم. فهم و سنجش میزان ارتباط عواملی مانند جنسیت، سن، محل سکونت، موقعیت اقتصادی، وضعیت اشتغال، میزان تحصیلات، رشته تحصیلی و تصورات قالبی، هدف اصلی این پژوهش است. در این پژوهش تلاش خواهد شد با کاربست روش پیمایشی، دیدگاه بخشی از افراد جامعه (دانشجویان دانشگاه تهران) درباره گروه های هویتی موجود در جامعه درک و تجزیه وتحلیل شود.
۱۴.
کلیدواژه‌ها:
بریتانیا توازن قدرت رقابت های ژئوپلیتیک سیاست خارجی سیاست های جهانی هارتلند هالفورد مکیندر
در این مقاله، جایگاه و تأثیر اندیشه هالفورد مکیندر، واضع نظریه قلب زمین، در سیاست های جهانی بریتانیا طی سه دوره زمانی از اوایل قرن بیستم تا زمان حاضر بررسی شده است. این مقاله، ضمن توجه به روند تکامل تاریخی و سیر تکوین دیدگاه ژئوپلیتیک مکیندر، با بررسی متغیرهای موقعیت سرزمینی، قدرت، جبر ژئوپلیتیک و رقابت های ژئوپلیتیک، جایگاه این نظریه در روابط خارجی بریتانیا را مورد مطالعه قرار می دهد. امتیازها و ضعف های ژئوپلیتیک بریتانیا، موقعیت سرزمینی آن و ارتباط معنادارش با عامل قدرت در حوزه سیاسی و اقتصادی این کشور اهمیت بسیاری دارد. این دیدگاه که نظریه هارتلند برای رهایی از تنگناهای جبر ژئوپلیتیک بریتانیا و در راستای توسعه امپراتوری بوده است، بررسی می شود. مکیندر ابتدا در شناخت امتیازها و ضعف های ژئوپلیتیک بریتانیا، و در مرحله بعد، برای ارائه راه حل به منظور جلوگیری از افول امپراتوری و نیز استمرار و نفوذ آن در عرصه جهانی تلاش کرد. اسناد ارائه شده، نشان می دهد که نوع و مدل روابط خارجی بریتانیا با جهان، به ویژه در راستای حفظ توازن قدرت و استمرار نفوذ این کشور، تا حد چشمگیری تحت تأثیر نظریه مکیندر بوده است که در برخی نقاط جهان، از جمله خاورمیانه همچنان ادامه دارد.این تداوم، در مناسبات و تعاملات جهانی این کشور و روابط ویژه اش با ایالات متحده آمریکا پس ازجنگ جهانی دوم عینیت و نمود بیشتری داشته است.
