درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۹۸۱ تا ۵٬۰۰۰ مورد از کل ۸۰٬۰۵۶ مورد.
۴۹۸۱.

تحلیلی بر محتوای رساله «الرّد علی الرافضه»؛ (ردیه ای کهن با رویکرد کلامی، عرفانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۸ 217 - 240

کلیدواژه‌ها: الرد علی الرافضه حکیم ترمذی کلام شیعه جانشینی پیامبر (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۱ تعداد دانلود : ۳۰۶
ابوعبدالله محمد بن علی ملقب به «حکیم»، عالمی از سده سوم و برآمده از بوم ترمذ است. افزون بر آثار متعدد در حوزه زهد و عرفان، رساله ای به نام «الرّد علی الرافضه» از او برجای مانده که اثری کلامی و از نوع «ردیّه» است. در برگ های باقی مانده از تک نسخه خطی این رساله، مسئله جانشینی پیامبر(ص) محور بحث قرار گرفته است. حکیم ترمذی در این رساله برای تقویت دیدگاه عامّه، به این امور متوسل شده است؛ اجماع صحابه در ترتیب خلفای راشدین، وجود نداشتن نص بر جانشینی با تأویل آیه ولایت و حدیث غدیر، محتمل ندانستن خطای صحابیان در تبعیت از پیامبر(ص) و ادعای سکوت و حتی رضایت امام از حکمرانی خلفا. در نوشتار حاضر سعی بر آن است به روشی توصیفی تحلیلی، ضمن معرفی این رساله، مدعیات حکیم ترمذی و نقش پیش فرض های کلامی او مورد نقد و بررسی قرار گرفته و اشکالات وی به عقاید شیعه پاسخ داده شود.
۴۹۸۲.

تحلیلی از قاعده اخلاقی کتمان اسرار معنوی و مستثنیات آن در آئینه مستندات قرآنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اخلاق پژوهی سال ۶ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۲۰) 41 - 61

کلیدواژه‌ها: اخلاق اسلامی اخلاق قرآنی کتمان اسرار معنوی قاعده اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۴۰
به رغم اهمیت کتمان اسرار معنوی در نظام اخلاقی قرآن و به  ویژه اخلاق بندگی، کمتر پژوهشی به این مسئله اختصاص یافته است. این مقاله با روش توصیفی ۔ تحلیلی وبا هدف رصد دیدگاه قرآن ناظر به احکام اخلاقی کتمان اسرار معنوی وافشای آن نگاشته شده است. از دستاوردهای این مقاله، آن است که مدعی حُسن کتمان اسرار معنوی به  مثابه یک قاعده شده وبرای اثبات آن - افزون بر ادله خاص - به بر خی عمومات مربوطه در آیات و روایات نیز اشاره کرده و سپس به ذکر مهمترین مستثنیات این قاعده نظیرمأموریت الهی مکاشفه گر برای ابلاغ پیام آن «کشف مغیبه» به دیگران و … در آئینه مستندات قرآنی پرداخته است. همچنین ضمن برشمردن مصلحت های کتمان اسرار معنوی و غیبی نظیر رعایت درجات عالیه اخلاص و مصونیت از پیامدهای حسد و مخالفت و انکار دیگران و حفظ جان و عِرض در صدد مبرهن کردن آن با نمونه های قرآنی برآمده است و گذرا به برخی چالش های مهم و از جمله تعارضات ظاهری در این مسئله اشاره کرده و با تقریری نو مهم ترین اضلاع این موضوع و مسئله را به شیوه تحلیلی وبا رویکردی قرآنی و اخلاقی تبیین کرده است.
۴۹۸۳.

واکاوی اقدامات دولتمردان ایرانی برای بازسازی بقیع و تسهیل زیارت در آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۳۱ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۲۴) 121 - 145

کلیدواژه‌ها: بقیع ایران عربستان سعودی وزارت امور خارجه مجلس شورای ملی مجلس سنا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۹۹
8 شوال 1344ق مطابق با چهارشنبه 31 فروردین 1305 وهابیان به قبرستان بقیع حمله و بناهای ساخته شده بر قبور مطهر ائمه (ع) و صحابه و بزرگان اسلام را تخریب کردند. انتشار این خبر در ایران زمینه ساز اقداماتی از سوی دولتمردان ایرانی و علما در راستای محکومیت و بازسازی بقیع می شود. در دوره پهلوی، وزارت خارجه از یک سو و مجالس شورای ملی و سنا از سوی دیگر پیگیر بازسازی مشاهد مشرفه بقیع بوده اند که در نهایت با اقدامات وزارت خارجه ایران دولت سعودی موافقت می نماید سایبان و دیواری در مجاورت قبور ایجاد نماید. در دوره جمهوری اسلامی، کارگزاران ایرانی علاوه بر مطالبه بازسازی بقیع در تلاش بوده اند که اقداماتی جهت رفع محدودیت و سختگیری های عوامل سعودی و تسهیل زیارت ایرانیان صورت گیرد. در هر دو دوره تاریخی، محدودیت های شرع وهابی همواره مانعی در راستای بازسازی بقیع و بهبود شرایط زیارت بوده است که با مذاکره سعی بر تعدیل این محدودیت ها بوده است و در مقاطعی نتایج مثبتی نیز حاصل شده است. واکاوی مذاکرات و اقدامات دولتمردان ایرانی بیانگر این مطلب است که زمانی مذاکرات بازسازی بقیع نتیجه بخش خواهد بود که طرفین همزمان از دو جنبه مختلف مذهبی و سیاسی به توافق برسند.
۴۹۸۴.

تحلیل و ارزیابی ترجمه بر پایه روش های هفت گانل وینی و داربلنه (مورد مطالعه: رمان أرض النّفاق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۷ (پیاپی ۸۵) 121 - 134

کلیدواژه‌ها: أرض النفاق وینی و داربلنه روش های هفت گانه ترجمه مستقیم ترجمه غیر مستقیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۹۷
از گذشته اختلاف نظر زیادی درخصوص انتقال ساختار یا مفهوم میان صاحب نظران ترجمه بوده است. عده ای در تقابل ساختار و مفهوم، به ساختار روی آوردند و ترجمه تحت اللفظی را برگزیدند و عده ای دیگر بر این باور بودند که هدف ترجمه تنها انتقال مفهوم است و ترجمه ی آزاد را مناسب دانستند. با شکل گیری رشته مطالعات ترجمه، توجه به تقابل میان ساختار و مفهوم در نظریات صاحب نظران این رشته انعکاس یافت که از جمله این صاحب نظران، دو زبان شناس فرانسوی به نام های ژان پل وینی و ژان داربلنه بودند. این دو با اتخاذ رویکرد تحلیل مقابله ای به مطالعه ی زوج زبان فرانسه-انگلیسی و توصیف شیوه های ترجمه پرداختند و الگوی خود را که با نام روش های هفت گانه شناخته می شود، در توصیف روش ترجمه ی تحت اللفظی و آزاد ارائه دادند که مبنای نظری این پژوهش بر آن مبتنی است. در مقاله حاضر نگارندگان کوشیده اند بر پایه ی روش های هفت گانه وینی و داربلنه، به تحلیل و ارزیابی رمان «أرض النّفاق» اثر یوسف السباعی و ترجمه حسین فریار بپردازند. بر اساس یافته های پژوهش مشخص شد که مترجم بیشتر از روش های غیرمستقیم در ترجمه بهره برده و به عبارت دیگر ترجمه آزاد را بر تحت اللفظی ترجیح داده است. همچنین مشخص شد در تمامی نمونه هایی که بر اساس ترجمه ی غیرمستقیم ترجمه شده اند، مترجم ترجمه موفقی ارائه داده اما در مواردی که تنها به ترجمه مستقیم اکتفا کرده است، ضعف ترجمه دیده می شود. در پایان مقاله پیشنهاد نگارندگان بر این بود که ترکیب ترجمه مستقیم و غیرمستقیم، راهکار مفیدی در ترجمه مفاهیم و اصطلاحات دشوار است.
۴۹۸۵.

نقش مبنایی ذو باطن بودن قرآن کریم در غنا و کمال علوم انسانی قرآن بنیان

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: ذوباطن بودن قرآن غنا و کمال علوم انسانی قرآن بنیان بطن باطن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۸
برخی از مسائل شاخص در علوم انسانی قرآن بنیان، در غنا، کمال و تعالی آن تأثیر چشمگیری دارد. در حقیقت، یکی از مبانی غنا و کمال علوم انسانی قرآن بنیان، ذوباطن بودن کتاب الهی است. قرآن کریم، واژه «باطن»یا«بطن» را پیرامون خویش استعمال ننموده، امّا آیه 7 سوره مبارکه آل عمران که از تأویل کتاب الهی یاد نموده و با ضمیمه نمودن روایات تفسیر کننده تأویل به بطن، به وجود باطن برای قرآن کریم دلالت دارد. «باطن» در لغت به معنای «درون و داخل شیء» و «پنهان و پوشیده» ذکر شده و براساس روایات معتبر، «باطن»، معنایی است که آیات شریفه طبق قواعد ادبیات عرب، اصول عقلایی محاوره و مفاهیم عرفی کلمات، بر آن دلالت آشکار ندارد. در این نوشتار تلاش شده تا با روش توصیفی-تحلیلی نقش مبنای ذوباطن بودن قرآن کریم در غنا و کمال علوم انسانی قرآن بنیان مورد پژوهش قرار گیرد. از دستاوردهای پژوهش این است که ذو باطن بودن کتاب الهی سبب فراهم نمودن کوشش پژوهشگران جهت گردآوری آیات شریفه بیشتر و بهره مندی حداکثری از آن، جهت تولید علوم انسانی می گردد. زیرا علاوه بر به دست آوردن معارف کتاب الهی از طرق ممکن همچون بکارگیری روایات موجود از رسول اکرم (ص) و پیشوایان دینی (ع)، قادر است که به معارف و لایه های باطنی قرآن در حیطه مسائل علوم انسانی نیز دسترسی پیدا کند.
۴۹۸۶.

بررسی مفهوم «زمان» در قرآن کریم با تأکید بر کاربست واژه «یوم»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیایی ۲۶) 25-44

کلیدواژه‌ها: قانون نسبیت اعتباری نسبیت زمان اختلاف اشیاء

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۳ تعداد دانلود : ۳۴۶
فهم مسأله «زمان» از دیرباز، یکی از مسائل جدی و رمزآلود بشر بوده که برای درک آن تلاش بسیار نموده است. فیلسوفان، فیزیکدانان و الهی دانان برای کشف حقیقت آن کوشیده و تعاریف گوناگونی ارائه داده اند. کاوش معنای این مفهوم در کتابی که آفریننده اش به دقت و حکمت آن را جاودانه فروفرستاده، می تواند در کشف حقیقت معنای زمان، یاریگر باشد. این پژوهش با واکاوی واژه «یوم» در آیات 47 سوره حج، 5 سوره سجده و 4 سوره معارج و نیز آیه 19سوره کهف و آیه 259 سوره بقره در تلاش است با روش توصیفی تحلیلی به معنای زمان در بیان قرآن دست یابد. واکاوی آیات مذکور بر این مطلب اشعار دارد که گذر زمان در شرایط مختلف و بر افراد متفاوت یکسان نیست. کشف این مفهوم از معنای زمان، می تواند فهم مسائل مختلف الهیاتی از جمله معاد، امکان زیست طولانی و غیرعادی برخی از معصومین (ع) را موجه و منطقی سازد. این برداشت زمانی تقویت می شود که به یافته دانشمندان به تعداد حرکات در عالم که هر شیء یک حرکت دارد زمان وجود دارد.
۴۹۸۷.

بررسی تطبیقی دیدگاه ملانعیما طالقانی و دیدگاه مدرس زنوزی در معاد جسمانی عنصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۲ تیر ۱۴۰۲ شماره ۳۰۷ 31-41

کلیدواژه‌ها: معاد معاد جسمانی معاد روحانی ملانعیما طالقانی آقاعلی مدرس بدن عنصری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۲۶۴
«معاد» از اصول عقاید همه ادیان توحیدی است. شاید کمتر صفحه ای از قرآن مجید را بتوان ملاحظه کرد که در آن از این حقیقت خطیر ذکری نباشد؛ اما در چگونگی آن، بحث های گوناگونی از طرف دانشمندان اسلامی مطرح شده است. تعداد محدودی از صاحب نظران، معاد را صرفاً روحانی؛ عده ای آن را با جسم مثالی و برخی دیگر، مانند آقاعلی مدرس زنوزی و ملانعیما طالقانی آن را قابل تبیین با جسم عنصری نیز می دانند. از منظر ملانعیما طالقانی، معاد، بازگشت نفس به همین بدن عنصری فعلی است که در معاد احیا می شود. ایشان برای اثبات ادعای خویش، به دلایل متعددی تمسک کرده است. از دیدگاه آقاعلی مدرس زنوزی، معاد جسمانی صعود بدن عنصری براثر حرکت جوهری به سوی نفس اخروی است؛ به گونه ای که با آن نفس تناسب پیدا کرده، توانایی همراهی با آن را داشته باشد. این مقاله با روش تحلیلی توصیفی، نظریه این دو محقق را در باب معاد به صورت تطبیقی، واکاوی، تبیین و درنهایت به بررسی و نقد نظریه آن دو دانشمند پرداخته است. اگرچه معاد جسمانی عنصری براساس ظهور آیات قرآن و روایات مورد پذیرش است؛ اما هیچ کدام از استدلال های عقلی این دو فیلسوف برای اثبات معاد جسمانی عنصری، مقصود ایشان را تأمین نمی کند.
۴۹۸۸.

بازشناسی و تحلیل پیش انگاره های کلامی علم فقه (با محوریت موضوع، غایت و منابع علم فقه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ شماره ۳۰۵ 31-39

کلیدواژه‌ها: علم کلام علم فقه تکلیف اختیار معاد کتاب سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۲۵۹
ارتباط علوم ازجمله ارتباط علم فقه با علم کلام اجتناب ناپذیراست. رابطه بین علوم در این تحقیق مشتمل است بر ارتباط علم فقه، ازجمله موضوع غایت و منابع آن با علم کلام؛ که پژوهش در این عرصه حائز اهمیت است. با این وصف، تبیین رابطه علم فقه با علم کلام، جهت معرفت افزایی نسبت به جایگاه علم فقه و رفع شبهه احتمالی، لازم و ضروری است. ازاین رو این پرسش مطرح می گردد که پیش انگاره های کلامی علم فقه کدامند؟ فرض بر این است که مسجّل شدن اصل تکلیف و اختیار انسان در عرصه موضوع علم فقه، باور به معاد و ملحقات آن در عرصه غایت علم فقه و خطاناپذیری وحی، عصمت پیامبر(ص) و امامان(ع) در منابع علم فقه، به عنوان پیش انگاره های کلامی علم فقه تلقی می شوند. تحقیق پیش رو توانسته با ابزار کتابخانه ای و روش برهان سبر و تقسیم، ابتدا برخی پیش انگاره های کلامی در علم فقه را مورد سنجش قرار دهد و آنگاه از میان آنها پیش انگاره هایی از عناوین علم فقه، مانند موضوع، غایت و منابع آن علم را به عنوان نظریه برگزیند و مورد ارزیابی قرار دهد و به این نتیجه رضایت داده است که مسائلی همچون تکلیف، مکلِف، حسن تکلیف و اختیار انسان از پیش انگاره های موضوع؛ معاد و ملحقاتش از پیش انگاره های غایت؛ وحی شناسی، راهنماشناسی و مانند آن در منابع علم فقه از پیش انگاره های کلامی علم فقه محسوب می شوند.
۴۹۸۹.

بازپژوهی دیدگاه های سه گانه فقها در ماهیت عقد نکاح و تأثیر دیدگاه ها در مسائل باب نکاح(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و حقوق خانواده (ندای صادق) سال ۲۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۷۹ 109 - 137

کلیدواژه‌ها: ماهیت عقد نکاح معاوضی شبه معاوضی مشارکت آزادی اراده لزوم حکمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۲ تعداد دانلود : ۷۲۵
یکی از موضوعات مهم در بحث نکاح، ماهیت عقد نکاح است. سه دیدگاه معروف بین فقهای امامیه و حتی حقوق دانان در خصوص ماهیت نکاح، ارائه گردیده است. برخی از فقها ماهیت عقد نکاح را «معاوضی» می دانند. در مقابل، عده ای قائل به غیرمعاوضی بودنِ عقد نکاح هستند. بزرگانی مانند نایینی، عقد نکاح را عقد «شبه معاوضی» می دانند. برخی از حقوق دانان عقد نکاح را عقد مشارکت می دانند. نگارنده نکاح را «عقد خاص» می داند. به نظر می رسد اختلاف نظرها ریشه در تشخیص جنبه های عقد نکاح، یعنی جنبه قراردادی و جنبه عبادی و اخلاقی دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی دیدگاه های سه گانه فقها درباره ماهیت عقد نکاح است. در همین راستا، پس از بررسی مبانی دیدگاه های مذکور، تأثیر این دیدگاه ها در برخی از مسائل باب نکاح از قبیل نکاح معاطاتی، حق حبس زوجه و شرط خیار فسخ نکاح، با روش کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی، بررسی شده است. مهم ترین نتایج تحقیق عبارت اند از: نکاح، عقد معاوضی نیست و «عقد خاص» است؛ قائلین به معاوضی بودن نکاح، احکام عقود معاوضی را بر اکثر مسائل باب نکاح از قبیل نکاح معاطاتی و اسباب انحلال عقد، جاری نمی کنند. تشریع حق حبس زوجه متأثّر از دیدگاه مشهور فقهای امامیه در خصوص ماهیت نکاح مبنی بر معاوضی بودن آن است.
۴۹۹۰.

مطالعه تطبیقی میزان اعمال در قیامت با تکیه بر نظرات سید هاشم بحرانی و فخر رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۳) 165 - 189

کلیدواژه‌ها: میزان سنجش اعمال قیامت حسابرسی سید هاشم بحرانی فخر رازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۲۶۰
توزین اعمال در جهان آخرت بر اساس آیات قرآن و روایات ائمه معصومین(ع) امری حتمی است که جهت حسابرسی اعمال انجام می شود. میزان در قیامت برای تعیین مقدار و ارزش کارهای نیک و گناهان نصب شده است و با آن حسنات و سیئات سنجیده می شود. در رابطه با میزان دو دیدگاه وجود دارد. بحرانی صاحب تفسیر مأثور «البرهان فی تفسیر القرآن» میزان را در معنای مجازی به کار برده است. در مقابل فخر رازی صاحب «تفسیر کبیر» معتقد به میزان محسوس است که اعمال بندگان در قیامت با آن سنجیده می شود. در هر دو دیدگاه نسبت به کیفیت سنجش اعمال و حقیقت میزان اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد، از این رو تلاش برای رسیدن به برداشتی استوارتر در این زمینه ضروری است. این نوشتار درصدد است با روش توصیفی تحلیلی به تبیین نظرات سید هاشم بحرانی و فخر رازی درباره حقیقیت و چیستی میزان، سبکی و سنگینی اعمال در قیامت و معانی مجازی مطرح شده برای میزان بر اساس آیات و روایات بپردازد.
۴۹۹۱.

أبوطالب علیه السلام في الکتب السبعه

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال ۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۱ 101-130
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۴۷
ان اسلام أبي طالب علیه السلام عم النبي الکريم’ من القضايا التي اکتنفها الغموض لدى ابناء العامه غير ان هناک روايات تناقلها الفريقان تثبت اسلامه بوصفه ناصر الرسول صلی الله علیه و آله ووالد الوصي. فمن هذا المضمار قمنا بدراسه الروايات الکثيره التي وردت في الباب کما عالجنا هذه الروايات من حيث متنها ورجالها وفق ما جاء في کتب اهل السنه والجماعه منها الجامع الصحيح لمحمّد بن إسماعيل البخاري، صحيح مسلم بن الحجاج النيسابوري، وسنن الترمذي وسنن أبي داود مستمدين في ذلک من روايات من کتب العامه مخالفه لما طعنوا أقرانهم في روايات الباب کما قمنا في نهايه المطاف بذکر اقوال العلماء من الفريقين في تأکيد اسلام أبي طالب ومنزلته.
۴۹۹۲.

بررسی تحلیلی تعامل ائمه (ع): با دو رویکرد عقل گرا و نص گرا؛ مطالعه تطبیقی گونه های مواجهه صادقین (ع) با سران معتزله و اصحاب اثر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 31 - 60

کلیدواژه‌ها: امام باقر امام صادق عقل گرایی نص گرایی معتزله اصحاب اثر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۶ تعداد دانلود : ۳۳۵
عقل گرایی و نص گرایی از چالش برانگیزترین موضوعات تاریخ تفکر اسلامی بوده و نخستین نشانه ها و ثمرات خود را در تفکر و عمل اصحاب اثر و معتزله نشان داده است. در نوشته حاضر پس از طرح مهم ترین گونه های مواجهه صادقین8با این دو گروه، تطبیق گونه ها در دستور کار قرار گرفته تا راه برای تحلیل اشتراکات و اختلافات مواجهه گشوده شود. فرضیه تحقیق این بود که رویکرد مشترک صادقین8در ارتباط با سران اصحاب اثر، مبتنی بر مراجعه به سنت نبوی برای فهم دینی بود؛ در کنار مواجهه ای سنجیده با معتزله به دلیل ضرورت اصلاح چگونگی بهره گیری از عقل در فهم دینی. یافته های پژوهش نمایانگر تعدد گونه های همگرایی با اصحاب اثر در برابر تعدد گونه های واگرایی با معتزله است. البته جز رویکردهای حدیثی و عقلی، متغیرهای دیگری هم در نوع مواجهه با این دو فرقه مؤثر بوده است.
۴۹۹۳.

نقش سنت های عاشورایی مردمی در شکل گیری فرهنگ عاشورایی در ایران (656 -907ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 87 - 112

کلیدواژه‌ها: سنت های عاشورایی فرهنگ عاشورایی تاریخ اجتماعی تاریخ ایران عصر مغول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۳۳۳
شناسایی سنت های عاشورایی در میان مردم عادی و نقش این سنت ها در شکل گیری فرهنگ عاشورایی در مقاطع مختلف تاریخی دارای اهمیت بسیاری است؛ از همین رو مقاله پیش رو برای پاسخ به این پرسش تدوین شده است که سنت های عاشورایی مردمی، در بازه زمانی سقوط خلافت عباسی به دست مغولان (656ق) تا روی کار آمدن صفویان (907ق) در ایران کدام است؟ و چه نقشی در شکل گیری فرهنگ عاشورایی متناسب با تحولات سیاسی و اجتماعی شیعیان در این دوران داشته است؟ مقاله با یاری گرفتن از چارچوب مفهومی آیین در تحلیل گزاره های تاریخی مربوط به این موضوع، چهار سنت زیر را در بین توده های مردم شناسایی کرده است: رواج نقل مناقب و فضائل اهل بیت، شباهت بخشی و هم ذات پنداری میان اشخاص و رویدادهای روزمره با واقعه عاشورا، آیینی شدن سبک پوشش گروه هایی از مردم تحت تأثیر حماسه عاشورا، و زیارت مراقد ائمه اطهار:. این چهار سنت در شکل گیری فرهنگ عاشورایی در محدوده جغرافیایی، تمدنی و فرهنگی ایران متناسب با تحولات تشیع در این دوران یعنی: گسترش فعالیت سیاسی اجتماعی شیعیان پس از حمله مغولان، میل و گرایش بعضی از حاکمان به تشیع، و نزدیکی تصوف و تشیع نقش داشت.
۴۹۹۴.

تأملی در تعارضات محتوایی و قرآنی قول مشهور در نقل ماجرای بعثت

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 25 - 48

کلیدواژه‌ها: پیامبر اکرم (ص) بعثت تعارض گزارش های تاریخی نقد تاریخی تحریف تاریخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۹۶
بازنگری در مطالعه تاریخ حیات رسول اکرم(ص) و وقایع صدر اسلام، در دوره قبل از بعثت، ضروری است. این ضرورت در مطالعه ماجرای بعثت، به عنوان آغاز رسمی دین مبین اسلام و نبوت رسول خدا(ص) بیشتر ضروری می نماید و از جایگاه ویژه ای در تاریخ اسلام برخوردار است. بازسازی این برهه از تاریخ صدر اسلام، با بررسی تعارض گزارش راه یافته از این واقعه به کتب تاریخی و تطبیق آن با سایر گزاره های موجود در منابع متقدم امکان پذیر است. این مقاله با ماهیت توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از روش تحلیل نتایج حاصل از مطالعه منابع مکتوبِ مهم و کهنِ تاریخ صدر اسلام، به بررسی و نقد دیدگاه مشهور در خصوص این واقعه پرداخته است. در این پژوهش مهم ترین تعارض های موجود در محتوای داخلی این گزارش و تعارض آن با برخی آیات قرآن کریم، مورد توجه قرار گرفته و با تشکیک در گزارش مشهور، زمینه برای روی آوری به نقل صحیح از این واقعه، مهیا شده است که علاوه بر عدم تعارض، دارای مشکلات کلامی نیز نخواهد بود. 
۴۹۹۵.

معناداری اسامی خداوند از منظر نصیرالدین طوسی و فاضل مقداد (با ابتنا بر دیدگاه ابن سینا درباره معانی صفات واجب الوجود)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت سینوی سال ۲۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۷۰ 179 - 200

کلیدواژه‌ها: ابن سینا اسم ِذات الهیات تنزیهی فاضل مقداد معناداری اسامی خداوند معنای اضافی معنای سلبی نصیرالدین طوسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۹۴
نصیرالدین طوسی پایه گذار جریان «خردورزی فلسفی» در مدرسه فلسفی کلامی حلّه به شمار می رود. صفت بارز این جریان فکری، توجّه جدی به مباحث «امور عامّه» است که آثار آن در مسائل خاص الهیاتی نیز دیده می شود. پژوهش پیش ِرو عهده دار تبیین مسئله معناداری اسامی خداوند در برخی از آثار نصیرالدین طوسی و فاضل مقداد است که به پیروی از دیدگاه ابن سینا، با رویکرد تنزیهی تشریح شده است. ابن سینا که بر پایه قاعده معرفت شناختی «ناممکن بودن انتزاع دو مفهوم از حقیقت بسیط»، به ترادف مفهومی صفات ذاتی خداوند باور داشت، برای پاسخ به اشکال مقدّری ناظر به معانی متفاوت صفات خداوند در گزاره های الهیاتی، طرحی سه گانه ارائه داد که دربرگیرنده سلب معنای مقابل، اضافه به مخلوق، یا ترکیبی از آن دو بود. نصیرالدین طوسی در آثار خود از نظریه ترادف مفهومی سخنی به میان نیاورد؛ ولی بدون ذکر نام ابن سینا، طرح سه گانه وی را در الفصول النصیریه به کار گرفت. البته طوسی به جای عنوان «معانی صفات»، بحث خود را بر پایه «معانی اسامی خداوند» و اقسام آن سامان داد؛ بدین لحاظ اللّه به عنوان «اسم ذات» به تنهایی، در دسته ای جداگانه ای قرار گرفت و طرح پیشین ابن سینا با ادبیات کلامی فلسفی طوسی، به طرحی چهارگانه ارتقا یافت. بعدها فاضل مقداد در الأنوار الجلالیه، با ادبیات ساده تری آن طرح را تشریح و برخی ابهامات آن را مرتفع ساخت. حاصل دیدگاه تنزیهی محقّق طوسی آن است که اسامی متعدّد خداوند، دلالت بر تحقّق مبادی صفات در ذات احدی ندارند؛ ازاین رو اطلاق اسامی متعدد بر خداوند با بساطت ذات، سازگار است.
۴۹۹۶.

تحلیل کارکرد همدلی نظریۀ زبانی یاکوبسن در سوره های مدنی و مکی (مطالعۀ موردی: جزء نخست و سی ام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیایی ۲۸) 29 - 53

کلیدواژه‌ها: کارکرد همدلی زبان رومن یاکوبسن تفسیر قرآن سوره های مکی و مدنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۶ تعداد دانلود : ۲۱۰
کارکرد همدلی یکی از کارکردهای شش گانه زبان است که در فهم متن و رفع موانع فهم مراد گوینده متن به ما کمک می کند. از دیدگاه رومن یاکوبسن، هر یک از این کارکردها به یکی از عناصر دخیل در انتقال پیام مربوط می شوند؛ یعنی فرستنده پیام، گیرنده پیام، موضوع پیام، خود پیام، رسانه یا کانال انتقال پیام و رمزگان، و به ترتیب کارکردهای عاطفی، ترغیبی، ارجاعی، شعری، همدلی و فرازبانی نام دارند. کارکرد همدلی زمانی مطرح است که در یک ارتباط، کانال و مجرای ارتباطی مورد توجه است.مسأله این پژوهش دست یافتن به پاسخ این پرسش است که آیا کارکرد همدلی در قرآن وجود دارد یا نه و اگر وجود دارد فراوانی و تنوع آن در آیات مکی و مدنی چگونه است. همین طور هدف بررسی دیدگاه مفسران مسلمان درباره این دست آیات است. با مطالعه جزء 1 قرآن به عنوان آیات مدنی و بخش های مکی جزء 30، با روش تحلیلی-توصیفی، به این نتیجه رسیدیم که اولا آیات دارای کارکرد همدلی در قرآن وجود دارد و ثانیا فراوانی و تنوع این نوع کارکرد در آیات مکی بیش از آیات مدنی است. همچنین به این نتیجه رسیدیم که در تفاسیر سنتی قرآن مطالبی ناظر به این کارکرد می توان یافت.
۴۹۹۷.

امکان سنجی نهاد «معافیت از مجازات» در ارتباط با محکومان بیمار در فقه امامیه و حقوق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقه و حقوق اسلامی سال ۱۹ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۷۴ 222 - 249

کلیدواژه‌ها: بزه کار بیماری جسمی و روانی معافیت از مجازات بیماری سخت درمان و لاعلاج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۲۸
بسیاری از محکومان کیفری قبل از اجرای مجازات و یا در زمان تحمل کیفر مبتلابه بیماری می شوند و ادعا می کنند که توان تحمل کیفر را ندارند. ماده 502 قانون آئین دادرسی کیفری مصوب 1392 بیماری جسمی و روانی محکوم علیه را به عنوان معیار عدم تحمل کیفر پیش بینی کرده است. بیشترین حمایت قانونی در نظر گرفته شده در این ماده، تبدیل مجازات محکومان بیمار در جرائم تعزیری است. تعیین نهاد معافیت از مجازات در قانون مجازات اسلامی با احراز جهات قانونی دارای سابقه است. لیکن، سازوکار معافیت از مجازات در مرحله اجرای حکم و به دلیل بیماری محکوم علیه پیش بینی نشده است. برخی از موازین و الزامات حقوق بشری بر منع اجرای مجازات محکومان بیمار تأکید دارند. باوجود ضرورت معافیت محکومان بیمار از مجازات و عدم پیش بینی آن از سوی قانون گذار، تاکنون هیچ گونه پژوهشی در این خصوص صورت نگرفته است. به همین دلیل، در این مقاله با تحلیل مبانی فقهی و حقوقی عدم تحمل کیفر و نیز با توجه به اهداف مجازات ها در حقوق کیفری اسلام، امکان یا عدم امکان به کارگیری نهاد معافیت از مجازات محکومان بیمار را در حدود، قصاص، دیات و تعزیرات بررسی می کنیم. نتیجه این که حداقل در خصوص جنون و بیماری های سخت درمان و علاج ناپذیر در محکومیت بعضی از مجازات ها امکان معافیت از مجازات وجود دارد و پیش بینی این موضوع در ماده 502 قانون آئین دادرسی کیفری در کنار تبدیل مجازات ضروری است.
۴۹۹۸.

بررسی رتبه فرماندهی جعفر بن ابی طالب (س) در جنگ مؤته

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 59 - 83

کلیدواژه‌ها: جعفر بن ابی طالب غزوه مؤته زید بن حارثه خالد بن ولید عبد الله بن رواحه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۷۴
جنگ مؤته جزو غزوه هایی است که رسول خدا(ص) سه فرمانده تعیین کرد. تعیین این تعداد از فرمانده سابقه نداشت. در باره فرمانده اول این نبرد اختلاف است. در حالی که قول مشهور و کتب اخبار و تاریخ اهل سنت از تعیین زیدبن حارثه به عنوان اولین فرمانده سخن گفته اند، علمای شیعه، جعفر را به عنوان اولین فرمانده معرفی کرده اند.این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی این دو نظر می پردازد و به بررسی دلائل هر یک از دو گروه پرداخته و از میزان قوت و ضعف ادله مشهور سخن می گوید و به نقش مسائل سیاسی در این حادثه اشاره می کند و بر این نظر است که جعفر اولین فرمانده بوده و دلائل آن را بیان می کند.افزون بر اخبار کتب شیعه، بخشی از اخبار اهل سنت هم این نظر را تأیید می کند که جعفر فرمانده نخست بوده، اشعار شاعرانی مانند حسان بن ثابت و کعب بن مالک و شاعر حاضر در نبرد که همان زمان سروده اند و بیش از ده خبر بر این دیدگاه گواهی می دهد. به چرائی اطلاق غزوه بر این نبرد که رسول خدا(ص) در آن حاضر نبودند اشاره می شود. در ضمن بر خلاف آنچه تصور می شود که ممکن است معرفی جعفر به عنوان فرمانده نخست، از جانب شیعیان جنبه کلامی یافته تا تاریخی؛ از آثار کلامی استفاده می شود که این گروهی از اهل سنت هستند که به این موضوع جنبه کلامی داده و امارت زید را بر جعفر، دلیلی بر عقیده خود مبنی بر تقدیم مفضول بر فاضل می دانند.
۴۹۹۹.

بررسی رابطه عقلانیت ارزشی با عقلانیت معرفتی با تأکید بر نقد دیدگاه دیوید هیوم

نویسنده:
منبع: معارف حکمی جامعه سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶ 27 - 46

کلیدواژه‌ها: عقل عقلانیت ارزش انگیزش قلب هیوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۵۹
دیوید هیوم با در نظر داشتن عقلانیت معرفتی، سخن از عقلانی بودن گرایش ها و عواطف انسانی را بی معنا می داند؛ حال آنکه عقلانیت صرفاً به عقلانیت معرفتی خلاصه نمی شود و اگر عقلانیت ارزشی را بپذیریم، آنگاه عواطف و اعمال انسانی نیز می توانند به این معنا، عقلانی یا غیرعقلانی باشند. در عقلانیت معرفتی، هماهنگی و تطابق ذهن و عین، مد نظر است و در عقلانیت ارزشی، هماهنگی و تناسب میان موجودات و به ویژه، بر اساس تبیین الهی، میان موجودات و خدا. این گونه هماهنگی و سازگاری، دارای ارزش بنیادین است و ازاین رو، عقلانیت و ارزش، دو روی یک سکه اند. برخی آموزه های اسلامی که درباره عقل و تعقل سخن گفته اند، بر اساس این نوع عقلانیت، قابل تفسیر هستند و ازآنجاکه این آموزه ها، فهم این گونه عقلانیت را به قلب نسبت داده اند و از طرفی، قلب را مرکز عواطف دانسته اند، می توان قلب را قوّه ای معرفتی-انگیزشی دانست که درصورتی که سالم باشد، هم ارزش های وجودی را درک می کند و هم انسان را به سوی آنها سوق می دهد. 
۵۰۰۰.

مبانی نظری و عملی سلوک عرفانی از منظر خواجه احمد یسوی

نویسنده:
منبع: کاوشی در معرفت اجتماعی سال ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 56-81
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۶۴
عرفان و تصوف یکی از جریان های بسیار تأثیرگذار در تاریخ اسالم است که از زوایای گوناگون معرفتی، سیاسی، اجتماعی، هنری و ... قابل مطالعه می باشد. این جریان هم در ابعاد نظری و هم در ابعاد عملی خود دارای شاخه ها و شعارهای بسیار متنوعی است که از اندیشمندان و نخبگان علمی و دینی تا عموم مردم بی بهره از آگاهی های دینی را در خود هضم نموده است. یکی از شخصیت های مؤثر در تاریخ تصوف اسلامی که به علت عمق نفوذ خود در سرزمین های ترک زبان به پیر ترکستان شهرت یافته و بزرگ ترین صوفی ترک محسوب می آید، خواجه احمد یسوی است. مجموعه اشعار خواجه احمد که به زبان ترکی قابل فهم برای عامه سروده شده در کتابی به عنوان دیوان حکمت جمع آوری و به زبان های گوناگون ترجمه و منتشر شده است. وی در این اشعار دیدگاه های عرفانی خود را در باب تشریح گام های سلوک خود و توصیه های عرفانی برای دیگران بیان نموده است. مقاله حاضر در تالش است تا نظام اندیشه های عرفانی خواجه احمد یسوی را در عرصه عرفان نظری و عملی کشف و ترسیم نموده و تصویری روشن تر از مبانی عرفانی وی ارائه نماید.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان