علوم انسانی قرآن بنیان

هدف: هدف از این پژوهش، استخراج انواع رابطه های انسانی، شرایط آن و توصیه های ناظر به آن در قرآن به عنوان منبع دستورات الهی است.روش: در پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی آیات قرآن یک به یک بررسی شده و با کمک چند مجموعه تفسیری معاصر، آیاتی که حاوی روابط دوسویه انسانی بوده، استخراج و در فایل اکسل به عنوان یک ردیف ثبت شده است؛ همچنین ویژگی های اساسی این روابط مانند طرف اول و طرف دوم، نوع، توصیه های قرآنی در این نوع و حوزه اساسی با شش عنوان (اعتقادی، اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی، سیاسی و علمی)، برای هر رابطه تعیین شده است. در نتیجه تمام آیات حاوی روابط انسانی احصاء شده و ده ویژگی برای این آیات مشخص شده است.یافته: در نهایت مجموعه داده ای ارائه شد که حاوی 2295 آیه از کل آیات قرآن کریم و 3586 رابطه انسانی است. پژوهشگرانی که از جنبه های گوناگون حقوقی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، تربیتی و موارد دیگر می خواهند در قرآن پژوهش کنند، با استفاده از این مجموعه داده به تمام آیات مورد نظر خود دست خواهند یافت. در این مقاله این مجموعه داده –آرشیو شده در سایت دانشگاه شهید بهشتی- به عنوان یک شکل از خدمات اطلاعاتی معرفی می شود.نتیجه گیری: بیش از یک سوم آیات قرآن از روابط دوسویه انسانی سخن گفته و این روابط از تنوع جشمگیری برخوردار است. به گونه ای که امکان مطالعه میان رشته ای قرآن و علوم انسانی در همه شاخه های اصلی آن فراهم است.

علوم انسانی قرآن بنیان، جریانی است که در چند سال اخیر در ایران شکل گرفته و می کوشد با استفاده از آیات قرآن به ارزیابی نظریه های موجود در عرصه علوم انسانی پرداخته و پس از تدارک مبانی لازم به نوآوری هایی در این حوزه دست یابد. در این مقاله با پذیرش بسیاری از مبانی جریان علوم انسانی قرآن بنیان از جمله وجود خداوند و صفات او، هدایت گری باطنی(عقل) و ظاهری(رسول) او، تحریف نشدن قرآن و جامعیت و کمال قرآن، نشان داده می شود که این جریان مفهوم یا روش جدیدی نسبت به جریان علم دینی که دهه هاست در جهان اسلام و ایران فعالیت می کند ندارد و افق جدیدی را پیش روی محققان علاقمند به این موضوع قرار نمی دهد. همچنین استدلال می گردد که هیچ یک از انگیزه های احتمالی طرح این ایده در این مقطع زمانی، پیگیری این ایده را توجیه نمی کند. در نهایت به نظر می رسد جریان علوم انسانی قرآن بنیان، صرفاً به استناد بیان مقام معظم رهبری در ارتباط با استخراج بنیان های علوم انسانی از قرآن پدید آمده است، نه فهم یک پارچه از دیدگاه های ایشان در زمینه تحول علوم انسانی مبتنی بر آموزه های قرآن و سنت و علوم اسلامی.

هدف: محققان در پژوهش حاضر به بررسی موانع تأثیرگذار بر تحقق علوم انسانی قرآن بنیان و ارائه راهکارهای مناسب به منظور تحقق آن در جامعه پرداخته اند. روش: روش تحقیق در این پژوهش آمیخته و ترکیبی، در بخش کیفی به شیوه نظریه برخاسته از داده ها و در بخش کمّی، توصیفی از نوع پیمایشی است. ابزار بخش کیفی شامل مصاحبه با20 نفر از متخصصان مراکزآموزش عالی و حوزه علمیه کازرون است که به شیوه هدفمند با استفاده از افراد کلیدی در حد اشباع نظری انتخاب و انجام شده است. در بخش کمّی نیز بر اساس نمونه گیری غیر احتمالی، تعداد 103 نفر افراد کلیدی مراکزآموزش عالی و حوزه علمیه انتخاب شدند و پرسشنامه محقق ساخته در اختیارشان قرار گرفت. یافته ها: موانع تأثیرگذار بر علوم انسانی قرآن بنیان، شامل چهار بعد ضعف در اندیشه ورزی، مهارتهای انسانی ناقص، ضعف در ارزشگذاری و ضعف در بینش اند؛ که از بین آنها مهارت انسانی ناقص، اندیشه ورزی ضعیف، ضعف در ارزشگذاری و ضعف بینشی از نظر اولویت، جزء مشکلات تلقی شدند. نتیجه گیری: توجه به اندیشه ورزی، نوآوری ها در چارچوب اندیشه ها و ارزشهای اسلامی، ارزش دادن به علوم انسانی بومی و تقویت بینش دانش آموزان، دانشجویان و محققان می تواند موانع تحقق علوم انسانی قرآن بنیان را کم رنگ سازد.