فلسفه تاریخ در نهج البلاغه(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱.
۲.
۳.
۴.
۵.
۶.
۷.
۸.
۹.
۱۰.
۱۱.
۱۲.
۱۳.
۱۴.
۱۵.
۱۶.
۱۷.
بعثت
آغاز نبوت و چگونگى نزول قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
آدر رابطه با آغاز نبوت و چگونگى نزول قرآن بر پیامبر اکرم(ص) دیدگاه هاى متعددى وجود دارد 1ـ آغاز نبوت و نزول قرآن ماه رمضان است. 2ـ آغاز نبوت با نزول وحى قرآنى نبوده است. 3ـ آغاز نبوت و نزول چند آیه در ماه رجب بوده است اما این نزول به معناى نزول قرآن نیست. 4ـ پیامبر دو بعثت داشته است یکى در ماه رجب بدون وحى قرآنى و دیگر همراه با دعوت عمومى و نزول قرآن در ماه رمضان. 5ـ قرآن دو گونه نزول داشته است: دفعى و تدریجى. دفعى آن در شب قدر و تدیجى آن با آغاز بعثت در ماه رجب بوده است. 6ـ قرآن تنها نزول تدریجى داشته و آغاز نبوت یا در ماه رمضان با نزول آیات و یا در ماه رجب بدون وحى قرآنى بوده است. این نوشتار نخستبه تحلیل و بررسى دیدگاه هاى یاد شده همراه با دلایل آنها مى پردازد سپس دیدگاه اخیر را انتخاب مى کند و در ضمن از برخى نظریات نادر در باب نزول قرآن و آغاز نبوت نیز یاد مى کند.
تفسیر سوره علق در بستر تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
از آنجا که قران به زبان عربی در زمان پیامبر ص و در عربستان نازل شده و مخاطب آن نخست اعراب بوده اند ضروری است به منظور فهم صائب و دقیق آیاتش آن را در همان بستر و فضایی که نزول یافته و فهم و تفسیر کرد یکی از سوره هایی که از آن به سبب عدم توجه به شرایط و فضای نزولش برداشتها و تفسیرهایمتفاوت و نامنقحی بعمل امده سوره علق است در این مقاله سعی شده است با نشان دادن قرائن و شواهد تاریخی و با تکیه بر قواعد زبان شناختی تفسیر یکپارچه و روشنی از سوره علق به دست داده شود نزول سوره علق به طور دفعی بوده و زمانی نازل شده است که مدتی از بعثت پیامبر اسلام ص گذشته و سراسر سوره ناظر به مزاحمت ابوجهل رئیس مکیان و نسبت به نمازگزاردن رسول خدا ص در کنار خانه کعبه در اوایل بعثت بوده است خداوند در این سوره ضمن فرمان دادن به پیامبر ص به ادامه برگزاری نماز درمسجد الحرام ابوجهل را تهدید می کند که اگر از مزاحمتش بازنایستد او را عذاب خواهد کرد
برکات اخلاقی - فرهنگی بعثت نبوی
حوزه های تخصصی:
در مقاله حاضر نخست سیمای جهان در عصر بعثت ترسیم گردیده و آنگاه به سیمای جهان بعد از بعثت پرداخته شده است. در قسمت اول، فساد حاکم بر جهان،رواج خرافات و عصبیت های کور و جنگ های خونین براساس مستندات تاریخی بیان گردیده و در قسمت دوم آثار و برکات بعثت که به عنوان رستاخیز عظیم در حیات بشریت است تبیین گردیده است. در این قسمت برخی از این پیامدها نظیر: نهضت تربیتی - اخلاقی - نهضت علمی - فرهنگی و عرفانی، ارائه جهان بینی توحیدی، جهش تکاملی از دیدن به شنیدن، اصلاح بینش متحیرانه نسبت به زن، ترویج فرهنگ مشاوره و احترام به افکار عمومی مورد بحث قرار گرفته است.
آغاز نبوّت
حوزه های تخصصی:
درباره زمان آغاز نبوّت پیامبر اسلام 9 بین دانشمندان مسلمان، اختلاف نظر وجود دارد. عدّه اى را نظر بر این است که آغاز نبوّت پیامبر 9 در سنّ چهل سالگى بوده است و بعضى این زمان را از بدو طفولیّت و پایان دوره شیرخوارگى مى دانند. عدّه اى نیز با استناد به حدیث «کُنْتُ نَبِیّآ و آدَمُ بَیْنَ الْماءِ وَ الطِّینِ»، آغاز نبوّت پیامبر 9 را قبل از خلقت آدم 7 دانسته اند. مسئله این تحقیق آن است که زمان آغاز نبوّت پیامبر اکرم 9 کِى بوده و آیین ایشان قبل از بعثت چه بوده است.
چرایی تعبیر «بعْثَت» برای قیام حضرت مهدی در روایات فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تفحص در باب احادیث مربوط به حضرت مهدیZ، در کتب عامه و نیز امامیه، واژه ای مشترک برای بیان ظهور حضرت مهدیZ به دست می دهد که از جهت مفهوم دینی، بسیار حائز اهمیت است. تعبیر بعْثَت که برای حضرت مهدیZ در بسیاری از احادیث نبوی در این راستا به کار رفته، دقیقاً همان تعبیری است که در میان انسان ها، تنها برای فرستادگان الهی و نقبای ایشان به کار رفته است. از نکات مهمّ دیگر که در فرمایش پیامبر2 ملاحظه می شود، مبعوث شدن حضرت مهدیZ توسط خداوند و نیز قطعیت بعثت ایشان در روزگار پایانی زمین است. این ها نکاتی است که تنها با عقیده امامیه درخصوص امامان معصومk و آخرین آنان، حضرت مهدی و غیبت و ظهور او سازگاری دارد. بخش پایانی این مقاله، که با روش تحلیلی - وصفی انجام گرفته، ناظر به نتایجی برگرفته از روایات ائمه است که همگی به وجوه تشابه بعثت آخرین ذخیره خداوند با سایر فرستادگان الهی اشاره می کند. مقاله به بیست وسه مورد از وجوه مشترک بین بعثت پیامبران و ظهور حضرت مهدی دست پیدا کرده است.
بازخوانی و تحلیل انتقادی دیدگاه حکیم متأله آیت الله جوادی آملی در مسئلة دلالت معجزات بر صدق نبوت(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در اندیشه دینی معجزات گواهی بین بر صدق انبیای اللهی است که زمینه ظهور یقین مخاطب را فراهم می کند. از نظر برخی از متکلمین و فیلسوفان مسلمان، به دلیل وجود رابطه منطقی میان معجزات و ادعای نبوت، یقین مخاطبان از نوع یقین منطقی است اما برخی دیگر به دلیل ضعف دلالت معجزات، یقین یاد شده را از نوع یقین اقناعی می شمارند. به نظر آیت الله جوادی آملی معجزات دلیل عقلی بر صدق نبوت اند و یقین حاصل از آن نیز یقین منطقی است. ظهور یقین اقناعی ناشی از مواجهه حسی مخاطبان با معجزات و ضعف ادراک عقلی مخاطبان در کشف رابطه منطقی میان معجزات و مدلول آن است. این پژوهش به بررسی و نقد این دیدگاه و میزان کارآمدی آن در ظهور یقین منطقی می پردازد. دستاورد این پژوهش نشان خواهد داد که هرچند دیدگاه یادشده به دلیل توجه به مبانی معرفت شناختی معجزات در مقایسه با سایر دیدگاه ها از نقاط قوت بسیاری برخوردار است اما در فرآیند تبیین دلالت منطقی معجزات، تشخیص برخی از معیارها برای مخاطبان دشوار است. علاوه بر این در پایان پژوهش تلاش شده است تا دلالت بین معجزات با توجه به هدف از بعثت انبیای اللهی تبیین شود.
رابطه دوسویه بعثت و مکارم اخلاق(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه اخلاق سال یازدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۴۱
123-142
حوزه های تخصصی:
پیامبر اسلام | هدف بعثت را تکمیل مکارم اخلاقی معرفی کرده است که این انحصار، شبهه تعارض آن با اهداف متعدد ذکرشده در قران را موجب شده است. پاسخ به شبهه و اثبات صحت این انحصار و وابستگی مکارم اخلاقی در تحقق خود به بعثت را مقاله حاضر عهده دار است. در این راستا تلاش می شود ضمن بررسی منابع حدیثی و کتب تفسیری و اخلاقی فریقین و پژوهش های انجام یافته در این خصوص، با مشخص کردن جایگاه حدیث مکارم در تعالیم دینی ضمن اثبات صحت انحصار هدف بعثت در اخلاق و ارزیابی سایر اهداف ذکرشده در قران در جهت همین هدف، با دلایل متعددی نیاز اخلاق در تحقق به بعثت را به اثبات رسانیم.
واکاوی کیفیت نزول سوره علق به صورت پیوسته یا گسسته(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
برخی بر این عقیده اند که 5 آیه ابتدایی سوره علق با فاصله زمانی نسبت به دیگر آیات این سوره نازل شده است و بین آیات ابتدایی و انتهایی سوره علق با سوره های مدثر، ضحی و قلم نازل گشته. در این پژوهش به بیان بسامد این اقوال مشهور در منابع اسلامی پرداخته و عدم صحّت اقوال فوق را آشکار نموده ایم. ضرورت بحث اثبات پیوستگی آیات یک سوره و اثبات ارتباط لفظی و معنایی آن ها و در نهایت تفسیر منسجم از یک سوره و متن است. پذیرش وقفه بین آیات ابتدایی و انتهایی سوره علق با آیات قرآن کریم و روایات ترتیب نزول در تضاد است. در این تحقیق اثبات شده است که آیات سوره علق پیوسته و با همدیگر نازل شده است.
جستاری بر مولفه های شناختی عصر بعثت و بازشناسی آن ها در دنیای امروز با تاکید بر آموزه های نهج البلاغه
منبع:
الاهیات قرآنی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۲
49 - 69
حوزه های تخصصی:
بعثت پیامبر اعظم(ص) از جمله رخدادهای بی نظیر تاریخ بشر است. برخی را عقیده بر آن است که در عصر جدید با پیشرفت های شگفت انگیزش، بعثت پیامبر اسلام(ص) و پیام های آن جایگاهی ندارد. هدف این نوشتار، بازخوانی شاخص های شناختی عصر بعثت و بازشناسی آن ها در دنیای معاصر است. این مطالعه از نوع مطالعه بنیادی و تحلیل محتواست که با مراجعه به منابع مرتبط به ویژه نهج البلاغه و تحلیل آن ها انجام شده است. مولفه های عصر بعثت در سه حیطه: شناختی (معرفتی)، عاطفی و رفتاری قابل مطالعه است. در این مقاله تنها شاخص های معرفتی مورد بررسی قرار گرفته است. سؤال اصلی تحقیق این است که: مولفه های شناختی عصر بعثت، برپایه نهج البلاغه کدامند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد جاهلیت و بعثت، دو جریان مستمر است و بریده شدن انسان از تعالیم آسمانی، به عنوان شاخص اصلی و بنیادی در حیطه شناختی عصر بعثت، بر اندیشه و رفتار بشر امروز نیزحاکم است، به همین دلیل نیاز انسان معاصر به پیام های بنیادین بعثت بیش از گذشته احساس می شود.
بعثت پیامبر اعظم و تأثیر آن بر فرهنگ مردم جزیره العرب(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش دینی دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۴
65-82
حوزه های تخصصی:
بعثت پیامبران یک ضرورت و نیاز طبیعی و فطری انسان است زیرا هرگز کتاب آسمانی به تنهایی کارساز نیست. خداوند پیامبران را برای تبیین راه و هدایت مردم به سوی حق و صواب مبعوث کرده است تا حقیقت بر همگان روشن شود و اینچنین بود که در طول تاریخ پیامبران و یا اوصیای آنان برای راهنمایی و ارشاد مردم مبعوث شدند. بعثت یعنی سرآغاز مبارزه با هر گونه شرک و انحرافات فکری، عقیدتی، عملی و خرافات. مقاله حاضر در صدد است بر اساس دیدگاه های قرآن ، نهج البلاغه و منابع تاریخ اسلام به بررسی بعثت پیامبر اعظم(ص) و رویکرد مؤثر آن در هدایت و تغییر وضعیت فرهنگی مردم جزیره العرب پرداخته نشان دهد که رسول اکرم (ص) چگونه توانست بر مردمی تأثیر بگذارد که در فرهنگ آنان بی عدالتی ،تفاخرات قومی و نژادی ، برده داری، زنده به گور کردن دختران، غارت، پیمان شکنی، قتل و خوردن مردار از موارد رایج در زندگی روزمره آنان بوده است و در ضلالت آشکار به سر می بردند
پژوهشی تحلیلی در عبادت پیامبر اکرم(ص) قبل از بعثت(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
مبانی فقهی حقوق اسلامی (پژوهشنامه فقه و حقوق اسلامی) سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)
117 - 141
حوزه های تخصصی:
پیرامون عبادت پیامبر اکرم(ص) قبل از بعثت و نحوه ی آن که براساس چه شریعتی بوده است، سه نظریه ارائه شده است: 1 براساس نظریه ای که به فخر رازی، گروهی از شافعیه، ابوحسین بصری و پیروانش نسبت داده شده است، پیامبر اکرم(ص) قبل از بعثت خداوند را عبادت نمی کرده و پیرو هیچ شریعتی نبوده است. این گروه برای اثبات ادعای خویش به بعضی از آیات تمسّک جسته و انجام اعمال عبادی توسط پیامبر(ص) را قبل از بعثت به مقتضای عادت می دانند. 2 اکثر اصولیان بر این اعتقادند که پیامبر اکرم(ص) قبل از برانگیخته شدن به پیامبری، خداوند را عبادت می کرده است. پیروان این نظریه در تعیین شریعت اختلاف کرده اند. گروهی ایشان را پیرو شرایع پیشین به صورت نامتعیّن یا گروهی از پیامبران یا یکی از پیامبران اولوالعزم می دانند. اکثر احناف، حنابله و بعضی از مالکیه و شافعیه قائل به متعبّد بودن پیامبر اکرم(ص) به شرایع پیشین قبل از بعثت هستند؛ چنان که امام شافعی، ابومنصور ماتریدی، ابواسحاق اسفرایینی، قاضی ابویعلی و شوکانی بر این دیدگاه هستند. آیات و ادله ی عقلی از مبانی استدلال این گروه به شمار می روند. در مقابل جمهور مالکیه، جمهور متکلمان و اشاعره و جمهور معتزله، پیامبر اکرم(ص) قبل از بعثت را صاحب شریعتی مخصوص خود ایشان می دانند؛ چنان که امام مالک، قاضی ابوبکر باقلانی، ابوحسین بصری، فخر رازی، ابن عابدین، طوسی و مجلسی بر این باورند. اینان نیز به روایات و ادله ی عقلی استناد نموده اند. 3 برخی مانند غزالی، آمدی، سید مرتضی، سُبکی، نووی و امام الحرمین جوینی قائل به توقف در عبادت یا عدم عبادت پیامبر اکرم(ص) قبل از بعثت هستند. براساس این نظریه، اصل، عدم وقوع است و دلیل های دو گروه قبلی نیز با هم ناسازگار بوده و هیچ یک بر دیگری ترجیحی ندارد. با بررسی و تحلیل دلایل، می توان گفت: پیامبر اکرم(ص) قبل از بعثت، خداوند را عبادت می کرده است؛ اما درباره ی تعیین شریعت ایشان قبل از بعثت، از آن جا که جوهره ی شرایع آسمانی یکی است و تمام پیامبران، حلقه های متصل یک سلسله به شمار می روند، ایشان متعبّد به شرایع پیامبران پیشین به صورت نامتعیّن بوده است.
تبیین و شرح حکمت و کارکرد غیبت از دیدگاه امام خامنه ای
منبع:
جامعه مهدوی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲
40 - 60
حوزه های تخصصی:
در خصوص حکمت غیبت و ظهور، دیدگاه های متعددی وجود دارد که از آن میان، کلام گهربار امام صادق(ع) مبنی بر پوشیده ماندن این حکمت تا ظهور و همراستا بودن آن با غیبت های حجج الهی پیشین می تواند بسیار راه گشا باشد. همراه بودن این تعلیل با دیدگاه حضرت امام خامنه ای مبنی بر لزوم وقوع غیبت و انتظار حتی با فرض به ثمر نشستن غدیر، سبب تأمل بیشتر در موضوع و نگارش این مقاله شده است. در این مقاله با نگرش تحلیلی و تبیینی به دو مقوله غیبت و ظهور، نه به عنوان یک جریمه برای مؤمنان سست ایمان که به عنوان یک سنت الهی و یک چرخه دائمی بر محور ظهور و شناخت کامل از امام و جایگاه ولایی او اذعان شده است. این امر در تاریخ از ابتدای دعوت انبیای عظام و پیش از بعثت آغاز شده و تا ماجرای غدیر خم و سپس در عاشورا و سرانجام تا دوره غیبت امام عصرعج ادامه داشته است. همچنین با توجه به پیوستگی این حوادث تاریخی ذیل مفهوم قیامت کبرا، این چرخه پس از ظهور در دوران رجعت و تا قیامت نیز استمرار یافته، سازوکار اصلی سوق دادن انسان ها ذیل امام معصوم به سوی قیامت خواهد بود.
بررسی استنادات قرآنیِ وقایع تاریخی و شیوه های کاربرد آن در تاریخ طبری (از بعثت تا سال 40 هجری)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سخن تاریخ سال شانزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳۷
7 - 29
حوزه های تخصصی:
از دلایل اهمیت تاریخی قرآن را می توان موضوع نزول تدریجی آیات و پیوند آن با حوادث مختلف تاریخی که بعدها شأن نزول آیات نامیده شد، دانست. به همین دلیل تاریخ نگاری مسلمانان در ابتدا پیوندهای زیادی با آیات قرآنی داشت، به این صورت که مورخ سعی می کرد در گزارش رویدادها، از آیات قرآنی استفاده کند. طبری از مورخانی است که در نگارش تاریخ بسیار از آیات قرآن بهره برده است؛ چنانکه می توان گفت استنادات قرآنی از خصیصه های بارز تاریخ طبری است. این پژوهش به شیوه توصیفی - تحلیلی ابتدا میزان استنادات قرآنی از بعثت تا سال 40 هجری در تاریخ طبری را بررسی کرده و سپس به این پرسش پاسخ داده که استنادات قرآنی چه کاربردی در تاریخ طبری داشته است؟ بررسی ها نشان می دهد طبری در وقایع تاریخی از بعثت تا سال 40 هجری به 250 آیه از سوره های مختلف قرآن بدون ذکر نام و شماره سوره و آیه استناد کرده است. بیشترین کاربرد استنادات قرآنی در تاریخ طبری باهدف تأیید و تقویت خبر صحیح، تبیین و توضیح، ابطال یا تصحیح خبر، تکریم یا تحقیر اشخاص، هشدار و انذار و اشاره به نکات اخلاقی انجام شده است.
بررسی دلالی حدیث مکارم الاخلاق با تمرکز بر ساختار و ادبیات آن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه اخلاق سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۳
۱۵۶-۱۳۷
حوزه های تخصصی:
رسول اکرم| هدف از بعثت خویش را اکمال مکارم اخلاقی می داند. این انحصار، موجب شبهه و گاه حتی ذهنیت تعارض، با سایرِ اهداف پیامبر| گردیده است. برخی با استفاده از دلالت حدیث، تنها وظیفه رسول اکرم| را مکارم اخلاقی و معنویت دانسته اند، و از این طریق جدایی اخلاق از سیاست را نتیجه گرفته اند. و برخی دیگر به برجسته سازی سیاست و قدرت پیامبر|، در راستایِ تضعیفِ حدیث مکارم الاخلاق برآمده اند. روش: این تحقیق، با روش توصیفی تحلیلی، در تلاش است به رفع شبهات دلالیِ حدیث مکارم الأخلاق بپردازد. یافته ها: این پژوهش علاوه بر پاسخ به شبهات مذکور، درصدد اثباتِ صحتِ حصر حقیقی و اضافی از نوع صفت بر موصوف بوده و در ثانی به عدم تنافیِ حصر حدیث با سایر اهداف پیامبر| از جمله سیاست و حکومت پرداخته است. بنابراین حصر در حدیث، از نوع موصوف بر صفت نبوده است، تا جدایی اخلاق از سیاست نتیجه گرفته شود.
اهداف و دستاورد بعثت پیامبران (علیهم السّلام) در قرآن و نهج البلاغه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
مطالعات قرآنی (فدک سبزواران) سال دوم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۸
53 - 72
حوزه های تخصصی:
بعثت پیامبران سرآغاز فصل جدیدی از زندگی پرتلاطم بشر است و بعثت پیامبر اکرم ، صلّی الله علیه و آله و سلّم، به عنوان خاتم انبیا عالی ترین موهبتی است که پروردگار عالمیان به بشر ارزانی داشته تا از رهاورد آن، جان ها از پلیدی شرک و بت پرستی زدوده شود و با تربیت نفوس در پرتو تعالیم کتاب آسمانی و معارف دینی، قسط و عدل در جامعه انسانی حکفرما شود و آدمی به عروج بر فراز آسمان عبودیت و کمال نایل آید و بدین ترتیب حجت بر همه افراد بشر از مؤمن و کافر تمام شود و چشم آدمیان به روی نشانه های قدرت الهی گشوده شود تا انسان ها در برابر عظمت حق سر تسلیم فرود آورند و به حق تن دهند.
تأملی در تعارضات محتوایی و قرآنی قول مشهور در نقل ماجرای بعثت
منبع:
جستارهای تاریخ اسلام سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵
25 - 48
حوزه های تخصصی:
بازنگری در مطالعه تاریخ حیات رسول اکرم(ص) و وقایع صدر اسلام، در دوره قبل از بعثت، ضروری است. این ضرورت در مطالعه ماجرای بعثت، به عنوان آغاز رسمی دین مبین اسلام و نبوت رسول خدا(ص) بیشتر ضروری می نماید و از جایگاه ویژه ای در تاریخ اسلام برخوردار است. بازسازی این برهه از تاریخ صدر اسلام، با بررسی تعارض گزارش راه یافته از این واقعه به کتب تاریخی و تطبیق آن با سایر گزاره های موجود در منابع متقدم امکان پذیر است. این مقاله با ماهیت توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از روش تحلیل نتایج حاصل از مطالعه منابع مکتوبِ مهم و کهنِ تاریخ صدر اسلام، به بررسی و نقد دیدگاه مشهور در خصوص این واقعه پرداخته است. در این پژوهش مهم ترین تعارض های موجود در محتوای داخلی این گزارش و تعارض آن با برخی آیات قرآن کریم، مورد توجه قرار گرفته و با تشکیک در گزارش مشهور، زمینه برای روی آوری به نقل صحیح از این واقعه، مهیا شده است که علاوه بر عدم تعارض، دارای مشکلات کلامی نیز نخواهد بود.