درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۶۱ تا ۴۸۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۴۶۱.

درباره شماری از واژه های فارسی و ترکی تفسیر سورآبادی (در نسخه قونیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه فرهنگستان دوره ۲۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) ویژه نامه مطالعات آسیای صغیر 179 - 199

کلیدواژه‌ها: تفسیر سورآبادی ابوبکر عتیق نیشابوری کلمات نادر فارسی واژه های ترکی نسخه قونیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۱۲۹
کهن ترین ترجمه ها و تفسیرهای بازمانده از قرآن کریم به فارسی مربوط به اوایل سده چهارم هجری است. مؤلفان، مترجمان و کاتبان این متون، برای پرهیز از گمراه کردن خواننده، سعی کردند با دقت و امانت داری وسواس گونه، با بیانی ساده و فصیح و به دور از هرنوع کژتابی زبانی، به ترجمه و استنساخ قرآن بپردازند . همین موضوع سبب شده است این متون از لحاظ تحقیق در پیشینه زبان فارسی جایگاه ارزشمندی بیابند. جنبه ای از اهمیت این کتاب ها، کاربرد لغات و ترکیبات نادر فارسی است، ضمن آنکه ردپای لهجه مف سر یا مترجم یا کاتب در این متون دیده می شود. تفسیر سورآبادی (/ ) معروف به تفسیرالتفاسیر ازجمله این متون است که در حدود ۴70-۴80ق تألیف شده و مؤلف آن ابوبکر عتیق نیشابوری، معروف به سورآبادی است. از این تفسیر نسخه های فراوانی در کتابخانه های ایران و کشورهای دیگر وجود دارد که دست نویس قونیه، به کتابت محمودبن عیسی بن عمر قونی قلمدار   با تاریخ اولین جلد آن 22 صفر 723 و آخری 21 صفر 72۵  یکی از آنهاست. این دست نویس کامل ترین نسخه شناخته شده تفسیر سورآبادی است. بعضی از واژه های به کاررفته در این نسخه در کهن ترین شکل شان استعمال شده اند و جالب آنکه در کنار واژه های فارسی، لغات ترکی نیز به چشم می خورد. در این نوشتار به بررسی شماری از لغات و ترکیبات کهن فارسی و نیز واژه های ترکی به کاررفته در آن  نسخه قونیه (اعراف تا مریم)  پرداخته ایم. به نظر می رسد کاتب ترک زبان این دست نویس مواردی از لهجه خود را وارد این متن کرده است.      
۴۶۲.

عوامل موثر در باز احیا و رونق اقتصاد تجاری آناتولی در دورۀ سلاجقۀ روم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 139-169

کلیدواژه‌ها: سلاجقه روم تجارت اقدامات عام المنفعه تسهیلات تجاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۵۷
موقعیت جغرافیائی آناتولی به عنوان پل ارتباطی میان آسیا و اروپا این منطقه را به یکی از شاهراه ها و مراکز تجارت جهانی تا پیش از عصر اکتشافات جغرافیائی تبدیل کرد. این موقعیت اقتصادی اما در نتیجه جنگ های مستمری که طی چند سده بین مسلمانان و بیزانسی ها درگرفت در آستانه استقرار حکومت سلاجقه روم از دست رفت. استقرار و تثبیت حکومت سلجوقی روم در آناتولی اما با خود باز احیا و رونق دوباره اقتصاد تجاری این منطقه را به همراه آورد. در باز احیا و رونق اقتصاد تجاری آناتولی در این دوره عوامل متعددی نقش داشت. براین اساس این پژوهش با روش تحقیق تاریخی درپی پاسخگوئی به این پرسش است که چه عواملی در باز احیای و رونق اقتصاد تجاری آناتولی در دوران سلاجقه روم موثر بوده است؟ یافته های تحقیق نشان می دهد که اقدام های عمرانی و عام المنفعه همانند ساخت کاروانسراها، زاویه ها و پل ها، تصرف شهرهای بندری و تجاری، فراهم آوردن تسهیلات تجاری مانند کاهش تعرفه های گمرکی، پرداخت خسارت های تجار و بازرگانان از خزانه دولتی، احداث، تجهیز، توسعه و حفاظت بازارهای منطقه ای و فرامنطقه ای آناتولی و در نهایت انعقاد معاهدات تجاری دو جانبه توسط حکومت سلجوقی روم مهمترین عوامل موثر در باز احیا و رونق اقتصاد تجاری آناتولی در دوره سلاجقه روم بود.
۴۶۳.

وضعیت مهم ترین عناصر فرهنگ اجتماعی مردم یزد در عصر پهلوی دوم و تأثیرات آن بر فرهنگ دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱ 403 - 434

کلیدواژه‌ها: پهلوی دوم عناصر فرهنگی فرهنگ اجتماعی فرهنگ اسلامی یزد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳ تعداد دانلود : ۷
یزد جلوه گاه فرهنگ و تمدنی اصیل با پیشینه درخشان در تمامی ادوار تاریخی بوده است. حفظ و نگهداری فرهنگ و سنن قدیمی همراه با پایبندی به ارزش های دینی، از خصوصیات بارز و قابل تمجید مردم این سرزمین است. این پژوهش پس از بازشناسی معنای فرهنگ، به بررسی ابعاد مختلف فرهنگ اجتماعی مردم یزد در زمان پهلوی دوم مانند انتخابات، طبقات اجتماعی، وسایل ارتباط جمعی، و مانند آنها پرداخته  است. نتایج پژوهش نشان می دهد برخی مؤلفه های واردشده در فرهنگ اجتماعی مردم یزد اگرچه بر فرهنگ دینی مردم تأثیرات منفی گذاشت اما هرگز پیوند عمیق مردم یزد را با فرهنگ دینی قطع نکرد. این پژوهش که جمع آوری اطلاعات آن کتابخانه ای و روش پردازش آن توصیفی تحلیلی است درصدد است تا با بیان برخی از مهم ترین مؤلفه های اجتماعی شهر یزد در زمان پهلوی دوم، تأثیرگذاری آنها در فرهنگ دینی مردم شهر یزد را نشان دهد.
۴۶۴.

بررسی یک نام حذف شده از ستون «چرندپرند» (تحلیل برخورد ستون چرندپرند صور اسرافیل با شیخ فضل الله نوری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۳۷) 223 - 246

کلیدواژه‌ها: چرندپرند دهخدا صوراسرافیل شیخ فضل الله نوری مشروطه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۷۱
ستون «چرندپرند» در شماره سوم نشریه «صوراسرافیل» درباره عالمی است که از سویی شایعه قطع پایش منتشر شده و از سوی دیگر، از برخی مخالفان مشروطه پول گرفته، اما این نام در آن ستون حذف شده است. این پژوهش بر مبنای این سؤال شکل گرفته که چرا در متنی از «چرندپرند»، یک نام دچار ممیزی شده است؟ صاحب آن نام کیست و چرا از بیان نامش خودداری شده است و از همه مهم تر اینکه حذف این نام، چه نکات تاریخی ای از آن دوران پرتلاطم بیان می کند. این پژوهش با روش تحلیل محتوا بر روی متون «چرندپرند» و تحلیل آن بر مبنای دیگر متون و اسناد آن دوران، این فرضیه را بررسی می کند که  این نامِ حذف شده، نام شیخ فضل الله نوری است و می توان این حذف را براساس روند فاصله گیری مشروطه خواهان و شیخ تحلیل کرد. بر مبنای یافته های این پژوهش می توان گفت که فرض پژوهش درست است. مقایسه این متن با سایر متون «چرندپرند» درباره شیخ، نشان می دهد که تا پیش از همراهی او با تحصنِ مخالفان مشروطه در حرم عبدالعظیم، از طرفی مشروطه طلبان علی رغم اختلاف ها، هنوز حرمتی برای شیخ قائل بودند و از طرف دیگر، شیخ نیز تمایل داشت با خانه نشینی، از رویارویی بیشتر با مشروطه طلبان پرهیز کند، اما حوادث به گونه ای شکل گرفت که او مجبور به حضور در اجتماع و مخالفت رسمی و علنی با مشروطه شد و پس از آن چیزی از حرمت و اعتبار او نزد مشروطه طلبان باقی نماند؛ وضعیتی که نهایتاً به دشمنی ریشه داری تبدیل شد که مقدمه اعدام شیخ بود. 
۴۶۵.

Analysis of the Kurdish Tale "Shirzad Shirdil" Based on Joseph Campbell's Theory of the Hero's Journey(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۳, Issue ۱ - Serial Number ۹, June ۲۰۲۴ 91 - 107

کلیدواژه‌ها: Folk Tales Hero's Journey Joseph Campbell Kurdish Tale Tale of Shirzad Shirdil

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۸۰
The present article, which has been written in a descriptive-analytical manner based on field studies in the field of popular literature, examines the oral and Kurdish tale "Shirzad Shirdil," which has not yet been fully documented, based on Joseph Campbell's (1904-1987) theory of the hero's journey. It aligns the stages of the tale with this theory and also addresses some of its symbols. The importance of the present subject is due to the cultural-literary value of folk tales and the interdisciplinary position of Campbell's theory. The main question is: How and to what extent do the stages of this tale correspond to the hero's journey? The hypothesis is that although this tale does not have all the stages of Campbell's hero's journey, it has most of them. Based on the research findings, since Shirzad is accompanied by the older dimension of his existence – Malek-Ahmad - both dimensions must necessarily attain transcendence. Therefore, to complete the hero's journey, the repetition of a stage such as the meeting with the goddess, the passage through the belly of the whale, the ultimate boon, the apotheosis, and the master of two worlds is sometimes manifested. Additionally, this tale lacks the stages of the hero's refusal of return, the magical flight, and the rescue from without.
۴۶۶.

چگونگی مواجهه مولویان با قاضی زاده لی ها در دوره عثمانی (1032- 1095ه /1623- 1684م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶۰ 147 - 182

کلیدواژه‌ها: دولت عثمانی مولویان قاضی زاده لی ها آیین های مولوی اسماعیل رسوخی آنقروی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۱۵
طریقت مولویه منسوب به مولانا جلال الدّین محمد بلخی در جامعه و دولت عثمانی جایگاه والایی داشت. در سده یازدهم هجری جنبش قاضی زاده لی ها در استانبول تحت تأثیر اندیشه های تصوف ستیزانه با هدف مبارزه با بدعت و اصلاح دینی ظهور کرد. قاضی زاده لی ها با نفوذ در دولت عثمانی، رفتارهای خصمانه ای بر ضد صوفیان و به ویژه مولویان در پیش گرفتند. آن ها بر این باور بودند که اسلام صوفیانه دور از اسلام راستین است و مولویان در اسلام با اعمالی همچون سماع و رقص دچار بدعت و کفر شده اند و عمده مشکلات دولت عثمانی نیز ناشی از این بدعت ها است؛ در چنین شرایطی بود که مولویان برای مقابله با این اندیشه افراطی و به ناگزیر، به دفاع از میراث فرهنگی مولانا پرداختند. پژوهش حاضر با اتکا بر شیوه مطالعه تاریخیِ تحلیلی، به بررسی چگونگی مواجهه مولویان با اندیشه های جزم اندیشانه قاضی زاده لی ها در سده یازدهم هجری می پردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد قاضی زاده لی ها با نفوذ در دولت عثمانی و بیشتر در استانبول کوشیدند تا میراث معنوی و فرهنگی مولانا در جامعه عثمانی را تضعیف کنند. در مواجهه با چنین شرایطی مولویان به ویژه اسماعیل رسوخی آنقروی پوست نشین مولوی خانه غلطه در این زمان، درصدد برآمدند با فعالیت های علمی و فرهنگی همه جانبه، از اندیشه ها، آداب و ارکان طریقت مولویه دفاع کنند؛ در نتیجه این فعالیت ها و البته با جلب حمایت دولت عثمانی از سوی مولویان، میراث فرهنگی مولانا در مسیر احیاء مجدد قرار گرفت و به مانند سده های پیشین و با محبوبیت افزون تری به حیات خود در جامعه عثمانی ادامه داد.
۴۶۷.

اولین فولکلوریست آذربایجان – بابا کوهی باکوو ی

نویسنده: مترجم:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۲ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵ 80 - 106

کلیدواژه‌ها: ابا کوهی باکوی حلاج منصور مطالعات فولکلور آذربایجان قرن 10-11

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۵۲
در آذربایجان در زمینه جمع آوری و انتشار متون فولکلور کارهای زیادی انجام شده است. با این حال، تحقیقات بسیار کمی در مورد اولین فولکلورهای ما و فعالیت های آنها انجام شده است. اگرچه در مورد خلاقیت های علمی و هنری باباکوهی باکوی تحقیقات گسترده ای صورت گرفته است، اما فعالیت فولکلور او به دلایلی نادیده گرفته شده است. با این حال بسیاری از آثار او را می توان اولین نمونه مطالعات فولکلور ما دانست. اگرچه این آثار به زبان عربی نوشته شده بود، اما بابا کوهی باکوی بصورت حرفه ای ، متون فولکلوریک را جمع آوری کرده، اطلاعات گسترده ای در مورد راویان ارائه می کرد و گاه نیز تاریخچه ای را که جمع آوری و نوشته بود نشان می داد. نمونه آن اثر «بدایه حال الحلاج » است که از آنجا درمی یابیم که بابا کوهی باکوی حقانیت متفکر بزرگ صوفی منصور حلاج (858-م921) را در حالی که در شهر بود، روایت کرده است. روایات گردآوری شده توسط بابا کوهی باکوی اولین و حتی بسیار ارزشمند در عالم علم درباره منصور حلاج به شمار می رود. این اثر از منظر تاریخ فولکلور ما ارزشمند است زیرا نکاتی در مورد اینکه توسط چه کسی، کجا و چه زمانی جمع آوری شده است وجود دارد.
۴۶۸.

بیجار، قروه ، تغییر بافت جمعیتی و تغییر هویت

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ آذربایجان و ترک سال ۲ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴ 123 - 156

کلیدواژه‌ها: گروس بیجار قروه انتقال آواره گان تغییر جعیت محو هویت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۱۰۹
تغییر و محو تدریجی هویت زبانی و فرهنگی ملل و اقوام از طریق تغییر بافت جمعیتی از چالش ها و آسیب های عمده جوامع بشری در طول تاریخ بوده و هست؛ خواه این تغییرات و محو تدریجی به صورت جبری و تحمیلی صورت گرفته باشد خواه به صورت نرم و در قالب تهاجم فرهنگی و هجوم جمعیتی؛ در هر دو حالت و در طولانی مدت و در صورت بی توجهی و بی تفاوتی، به محو هویت زبانی و فرهنگی جوامع مغلوب، محکوم و مورد هجمه مهاجران؛ منجر خواهد شد. بارزترین مثال معاصر از تأثیر تغییرات بافت جمعیتی در تغییر و محو تدریجی زبان و فرهنگ جامعه ای ، انتقال اکراد و افاغنه و اسکان و اقامت دائمی آنان در شهرهای غربی آذربایجان و شرق و مرکز فلات ایران می باشد که امروز بعینه و به صورت محسوس شاهد عوارض ناشی از آن هستیم چیزی که طی یکصد سال گذشته و به صورت اعم در جغرافیای موسوم به ایران و به صورت اخص در غرب آذربایجان و در محدوده ی مورد تحقیق مقاله پیش رو ( جغرافیای شهرستان های بیجار گروس، قروه و شهرهای تابعه ) مرسوم بوده و است. تحلیل علل، نحوه و سیاست های تغییر بافت جمعیتی و به تبع آن تغییرات زبانی و فرهنگی شهرستان های مورد مطالعه در بازه زمانی یکصدسال گذشته با استناد و اتکای به منابع معتبر تاریخی منجمله" فرهنگ جغرافیای ملی تُرکان ایرانزمین اثر دکتر محمود پناهیان"  و " جغرافیای ناحیه ای بیجار گروس و قروه و دیواندره اثر فرج اله محمودی" و کتاب " تحولات گروس در جریان جنگ جهانی اول" تألیف محمد مریوانی و دیگر کُتُب و مستندات تاریخی و گزارشات جراید و مطبوعات انعکاس دهنده اخبار و حواشی مهاجرت آواره گان، صورت می گیرد.
۴۶۹.

Obituary: Guitty Azarpay (1934 - April, 2024)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۴, Issue ۷, July ۲۰۲۴ 3 - 3
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۱۵۱
Guitty Azarpay was born in Tehran, Iran in 1934. She graduated with a PhD in Art History in 1964 from UC Berkeley.She taught at UC Berkeley until her retirement in the early 2000s. Her research on the ancient Iranian and Transoxiana (Central Asia) art, especially about Urartian Art and Sogdian Painting, is highly commendable, as she wrote two valuable books such as Urartian Art & Artifacts (1968) and Sogdian Painting: The Pictorial Epic in Oriental Art (1981). The publication of the book of Sogdian Painting introduced many art scholars to Sogdian art. Azarpay played a valuable role in introducing Sogdian paintings and Sogdian art. She was the recipient of the Book of the Year Award from the University of California Press for Sogdian Painting, and received the Albert Nelson Marquis Lifetime Achievement award.About 20 years ago, Azarpi donated her personal library to Golestan Palace in Tehran.Guitty Azarpay passed away in early April 2024.
۴۷۰.

Archaism in Iranian nationalism during the period of Reza Shah Pahlavi(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۲, Issue ۴ - Serial Number ۸, March۲۰۲۴ 55 - 65

کلیدواژه‌ها: Iran Nationalism Reza Shah Nation-building Antiquarianism

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵ تعداد دانلود : ۱۳۵
Antiquarianism is one of the significant elements of Iranian nationalism that emerged through archaeological research and exploration by Iranian scholars and Western archaeologists in the realm of Iran's history and culture. It provided a fresh definition of Iranian history and identity, playing a crucial role in the construction of modern Iranian nationhood during the era of Reza Shah. Nationalist antiquarianism had a lasting impact on cultural, literary, and even political aspects, transforming the understanding of Iranian history and identity. As an intellectual and cultural movement, antiquarianism aimed to uncover the unknown aspects of Iran and its people beyond recorded history. Its purpose was to revitalize the material and spiritual culture of the historical Iranian nation, turning it into a source of pride and a foundation for constructing a new government-nation with a rich historical civilization. In this context, Reza Shah leveraged the Iranian antiquarian movement to construct a modern Iranian government-nation, utilizing the deep-rootedness of the monarchy system in pre-Islamic Iranian history as a legitimate link, presenting it as a legitimate pole against the backdrop of Islamic Iranian history. This research seeks to answer the question of the function of antiquarianism in the development of Iranian nationalism during the reign of Reza Shah, employing a descriptive-analytical method. It explores the coordinates of Iranian nationalist antiquarianism and investigates why Iranian nationalists conceptualized antiquarianism as the foundation of the Iranian nationalist movement.
۴۷۱.

تأثیر فرهنگ و آئین های عامه بر معماری حمام های دوره صفویه و عثمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ۱۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۶۱ 1 - 32

کلیدواژه‌ها: معماری حمام حمام های صفویه حمام های عثمانی فرهنگ عامه آیین های عامه تأثیرات فرهنگی معماری اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۱۲
سازه های تاریخی نقشی مهم در شناسایی فرهنگ و آداب ورسوم تمدن های مختلف داشته اند؛ در میان این سازه ها، حمام مکانی با کاربری های متفاوت بود که تأثیری مهم در شناسایی فرهنگ و معماری ادوار مختلف داشت؛ ازاین رو، به نظر می رسد بررسی معماری حمام ها نشان دهنده میزان تأثیر فرهنگ و آیین های عامه در نوع شکل گیری این سازه هاست و این پژوهش با بررسی این موضوع اهمیت می یابد. در این راستا می توان گفت از آنجا که از یک سو دوره صفویه درخشان ترین دوره تاریخ معماری ایران بوده و هم پای این شکوه و عظمت، طراحی و ساخت گرمابه ها به اوج خود رسیده است و از سوی دیگر با توجه به اینکه عثمانی با ایران دوره صفوی از نظر دین و آیین، اشتراکات بسیاری داشت، نگارندگان این پژوهش با روش تاریخی- تفسیری این ارتباط دوسویه میان معماری حمام های دوره صفویه و عثمانی و تأثیر فرهنگ و آئین های عامه بر آن ها را بررسی کرده و به این سؤالات پاسخ می دهند: تأثیر فرهنگ و آئین های عامه بر معماری حمام های دوره صفویه و عثمانی چگونه بوده است؟ در بررسی تطبیقی معماری حمام های صفوی و عثمانی چه تفاوت ها و تشابهاتی از نظر تأثیر فرهنگ و آئین های عامه وجود داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد در حکومت عثمانی بیشترین تمرکز فرهنگی بر موقعیت مکانی بخش زنان و مردان بوده است، امّا در گستره حکومت صفویه توجّه به مسائل دینی بر موقعیت مکانی و ساختاری حمام ها ارجحیت داشته و آرایش فضایی و تزئینات بیشتر در راستای توجه به نیازهای معنوی انسان در نظر گرفته می شده است.
۴۷۲.

دلایل و زمینه های ظهور مدعیان مذهبی در سده های میانه تاریخ ایران (با تأکید بر سده های 5 تا 9 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 107 - 130

کلیدواژه‌ها: مدعیان مذهبی دلایل و زمینه ها تاریخ ایران سده های میانه اسلامی سده های 5-9ق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲ تعداد دانلود : ۸۸
تاریخ ایران و اسلام همواره با مدعیان دروغین و تفکرات بدعت آمیز دینی مذهبی روبه رو بوده است. بخش قابل توجهی از مدعیان دروغین نبوت (متنبیان)، امامت و مهدویت (متمهدیان) در سده های میانه تاریخ ایران به ویژه سده های پنجم تا نهم هجری ظاهر شدند که خود رمزگشایی از آن را برای متخصصان امری ضروری می سازد. در همین راستا این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش بنیادین که دلایل و زمینه های ظهور مدعیان مذهبی در سده های پنجم تا نهم هجری تاریخ ایران کدام است؟ به روش توصیفی تحلیلی دریافته است که عوامل متعدد و متنوعی در شکل گیری، تقویت و تداوم این گونه رخدادها نقش داشته است. پیشینه تاریخی و بینش سیاسی مذهبی روز، اعتقادات و باورهای مذهبی، تأثیر تفکرات ملل و نحل مختلف، نارضایتی های عمومی منتج از شکاف بین دولت و ملت و نیز اعمال سیاست ظلم و ستم نسبت به قاطبه جامعه از سوی حکومت های این دوره از تاریخ ایران، فقدان و یا تضعیف مشروعیت حکومت های ذاتاً بیگانه این مقطع و درنهایت تأمین منافع مادی و معنوی اشخاص و یا جریان های حامی و مبلغ آنان در ظهور مدعیان دروغین مذهبی نقش داشته است. پژوهش در یک رویکرد کلان، الگو و رهیافتی جهت فهم این گونه تحولات در تاریخ ایران و اسلام ارائه داده است.
۴۷۳.

تفریحِ زنانه و نظمِ جنسیتی از نگاه سفرنامه های خارجی دوره قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۴۰ 85 - 108

کلیدواژه‌ها: قاجاریه تفریح و سرگرمی زنان سفرنامه ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰ تعداد دانلود : ۸۴
سفرنامه های دوره قاجاریه روایتی از موقعیتِ زنان و گرایش هایِ تفریحی و معطوف به سرگرمیِ آنان به دست می دهند که می توان از لابه لایِ آن، فضاها و الگوهایِ حاکم بر نظمِ جنسیتی و تأثیر آن بر شکل گرفتنِ الگوهای ویژه ای از تفریح و سرگرمیِ زنانه را بهتر شناخت. آنچه در این روایت ها برجسته می شوند موقعیت زنان در یک گفتمانِ جنسیتیِ ویژه است که تحت تأثیر مناسبات اجتماعی و فرهنگیِ جامعه ای مردسالار، مذهبی و سنتی، الگویِ ویژه ای از تفریح و سرگرمی را پیشِ پای زنان می نهاد. این اثر تلاش دارد تا با تکیه بر روش تاریخی و با استفاده از تکنیک توصیفی تحلیلی به این سؤال اصلی پاسخ دهد که روایتِ سفرنامه ها از الگوهای تفریح زنانه چگونه می تواند تأثیر نظمِ جنسیتیِ غالب بر فراگیریِ این نظم های تفریحی را نشان دهد؟ دستاورد این پژوهش آن است که سفرنامه های دوره قاجاریه با ارائه روایتی همراه با جزئیات، تفریحِ زنانه و گرایش های معطوف به سرگرمیِ زنانه را در زمینه ای از مناسباتِ اجتماعی قرار داده اند که می توان از لابه لایِ آن به گفتمان و نظمِ جنسیتیِ غالب و تأثیر آن بر الگوهای ویژه تفریح زنانه دست یافت.
۴۷۴.

تازیانه خداوند و اضطراب تاریخ: تاریخ نگاری ادبیات سکوت در امپراتوری مغول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۴۰ 163 - 192

کلیدواژه‌ها: تازیانه خداوند ادبیات سکوت دارالاسلام امپراتوری مغول آخرالزمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۲۵
حملات مغولان به جهان اسلام در ۶۱۹ه.ق، تأثیرات ساختاری و فکری درازدامنه ای را بر جای گذاشت، و در نوع خود، نخستین حملاتی بود که مسلمانان را به طور مستقیم به اندیشیدن پیرامون مسئله سلطه کفر و وضعیت زیستن تحت یک حاکمیت سیاسی کافر واداشت. همین نکته، یعنی بی سابقه بودن رخداد حمله کفر، سنت تاریخ نگارانه و اندیشمندانه مسلمان ها را تهی از تبیین های نظری مناسبی ساخته بود که می توانست در هنگام حمله مغولان به کمک آنان برآید. در نبود چنین سنت پیشینی، اندیشمندان تاریخ نگار مسلمان دست کم در چهار دهه نخست، نتوانستند فهم روشن شده دقیقی از وضعیت شکست ارائه دهند. مسئله ای که مقاله حاضر به دنبال بررسی آن است، واکاوی واکنش های فکری و تاریخی طرح شده با تأکید بر آثار تاریخ نگاری اولیه در چهار دهه نخست است. یافته های مقاله نشان می دهد که پدیداری هیمنه اضطراب سلطه کفر مغولان، ادبیات اولیه مسلمانان را در تمایلی از «سکوت»ی نسبت به واکاوی عقلانی واقعیت فرو برده بود. این سکوت بدان معناست که پرسشگری آگاهانه و عقلانی از علل شکست با ارجاع به طرحی الهی که در آن عاملیت انسانی از مسلمانان زدوده شده بود، به تعویق انداخته می شد، و از این طریق، با برجسته کردن قدرت خداوند در تعذیب مردم گناه کار مسلمان، به تولید نوعی آرامش ساختگی می پرداخت که می توانست در برابر اضطراب مهلک شکست به کار آید. مقاله حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی و روش تاریخی در پی صورت بندی کردن چیزی است که آن را ادبیات سکوت می خواند.
۴۷۵.

تحلیل تصویرسازی ورنا کلم از شخصیت حضرت فاطمه (س)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۶۱) 1 - 19

کلیدواژه‌ها: شخصیت خیالی شخصیت واقعی شرق شناسی حضرت فاطمه (س) ورنا کلم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۷۳
مطالعه و پژوهش درباره شخصیت حضرت فاطمه (س)، به عنوان بانویی که در قرآن، احادیث نبوی، منابع اهل سنت و به ویژه منابع شیعیان از جایگاه و منزلت ویژه ای برخوردار است، از موضوع های مورد علاقه ی مستشرقان بوده است. در این زمینه محققان مختلف، آثاری را ارائه داده اند. ورنا کلم، مستشرق معاصری است که مقاله ای را در زمینه شکل گیری تصویر حضرت فاطمه (س) در منابع اهل سنت و شیعیان نگاشته است. آنچه حائز اهمیت است، چگونگی تصویرسازی و تحلیل این مستشرق از شخصیت حضرت فاطمه (س) است؛ بنابراین، این نوشتار می کوشد تا نگرش ورنا کلم را با روش تحلیل محتوا، در استخراج مفاهیم مدنظر او در حوزه ها و مشخصه های گوناگون و تحلیل های ارائه شده اش درباره شخصیت حضرت فاطمه (س) را بررسی کند. در همین راستا، نوع و تعداد منابعی که او به آنها توجه کرده است، فراوانی سنجی شده و در پیشبرد اهداف این پژوهش، مؤثر بوده است. واکاوی اثر این مستشرق نشان می دهد که بررسی شخصیت حضرت فاطمه (س) در این مقاله، عمدتاً متکی بر منابع محدود و مشخص انجام شده است. همچنین ورنا کلم این مطالعه را بدون توجه به بینش مذهبی متن و براساس انگاره های پیش مفروض خود انجام داده است. تناسب نداشتن منابع و موضوع و بهره گیری از تحقیقات هم عصران او، در تحلیل و بررسی ورنا کلم از شخصیت حضرت فاطمه (س) مشهود است.
۴۷۶.

نقش خاندان های حکومتگر در دوره ساسانیان با تکیه بر آثار باستان شناسی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۰ 137 - 173

کلیدواژه‌ها: اسپاهبد اسپندیاد زیک ساسان سورن پهلو کارن پهلو مهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۵۵۳
شاهنشاهی ساسانی، یکی از دو حکومت بزرگ جهان متمدن آن روز بوده است که نه تنها به لحاظ ساختار سیاسی، دینی، فرهنگی و اجتماعی، و در یک کلام تمدن، از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار بوده است؛ بلکه به لحاظ جغرافیایی و وسعت مرزهایش نیز برجسته می نماید. طبق شواهد و مستندات تاریخی با برافتادن اشکانیان و به قدرت رسیدن ساسانیان، تمام ساختار اجتماعی و سیاسی جامعه و از جمله نظام خاندانی، به عنوان یکی از نمادهای اصلی تداوم قدرت خاندان های حکومتگر به عصر ساسانی منتقل می شود. به طور مشخص، در بازه مورد اشاره از آغاز اشکانیان تا پایان ساسانیان اداره تمام امور کشور به دست هفت خاندان بوده است و این خاندان ها به عنوان اصلی ترین پایه های حفظ، پایداری و استمرار حکومت های متبوع خود به حساب می آمده اند. حوزه نفوذ سیاسی خاندان های مورد بحث در دوران باستان بسیار گسترده و قابل توجه بوده است به نحوی که نه تنها بسیاری مواقع عزل و نصب پادشاهان به دست آنها انجام می شده، بلکه گاهی تشکیل حکومتی، به وسیله این طبقه صورت می گرفته است. در این راستا، پژوهش حاضر در صدد است به بررسی نقش خاندان های حکومت گر در دوره ی ساسانیان بپردازد. انتخاب این موضوع بیشتر به دلیل آن بوده است که طبق جستجوهای محقق، تألیفات و تحقیقات مشخص و مستقلی که بتواند اطلاعانی دقیق و مفصلی در رابطه با خاندان های حکومتگر، جایگاه آنها و نقش و تأثیرشان در تحولات دوره خدمات شان به دست دهد، انجام نشده و جز مطالب بسیار اندک و پراکنده ای در میان تحقیقاتی اندک و آثار تاریخی، درباره ی خاندانهای مذکور و عملکردشان، اطلاعات خاصی یافت نشد.
۴۷۷.

بررسی سرپوش زنان کُرد، ترک و ترکمن شمال خراسان در سده اخیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳۸ 23 - 61

کلیدواژه‌ها: سرپوش زنان شمال خراسان کردها ترک ها ترکمن ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۱۴۴
یکی از نمادهای فرهنگی هر قومی، تن پوش آنان است که از این میان، سرپوش مشخّص ترین آن هاست. منطقه شمال خراسان به علّت سکونت اقوام گوناگون کُرد، ترک و ترکمن از تنوّع فرهنگی خاصی برخوردار است. این تنوع در پوشش مردان و زنان منطقه اثر گذاشته و نمود یافته است. مقاله حاضر با توجّه به گوناگونی اقوامِ منطقه و اهمیّت آن ، درصدد مطالعه، مقایسه و بررسی وجوه اشتراک و افتراق سرپوش زنان کُرد، ترک و ترکمن است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی با استفاده از شیوه گردآوری کتابخانه ای است. در صورت لزوم به مشاهده پرداخته و با افراد آگاه در زمینه پوشاک، مصاحبه انجام شده است. نتیجه بررسی کتاب ها، پژوهش ها و مصاحبه های شفاهی، نشانگر تنوّعِ سرپوش زنان اقوام گوناگون در شمال خراسان با نام های خاص محلی است. هر سه قوم معمولاً از شال و عرقچین با طرح های منقّش و رنگ های شاد، به ویژه رنگ قرمز استفاده می کنند. برخی از سرپوش ها همچون دیکلیجک (تبرلیک) بیشتر توسط ترکمن ها به کار می رود و یا لیچک را یک طایفه از کُردها می پوشند. پژوهش همچنین مشخص کرد در سال های اخیر با توجه به ارتباط بیشتر میان اقوام و تبادل فرهنگ ها شباهت بیشتری در سرپوش اقوام دیده می شود و تفاوت بین سرپوش ها بیشتر از نظر نوع تزئین و نام آن هاست.
۴۷۸.

بررسی فعالیت میسیون آمریکایی همدان در دوره قاجار؛ با تأکید بر ساخت کلیسای انجیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۴۵ 249 - 276

کلیدواژه‌ها: مسیحیت کلیسای یادبود همدان جیمز هاکس و بل هاکس میسیون آمریکایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۴۶
همدان از جمله ماندگاه های مسیحیان از قرن اول میلادی بدین سو بوده است. توالی حضور پیروان مسیح در این شهر در قرن نوزدهم ادامه یافت و همدان مورد توجه میسیون پرسبیترین آمریکایی قرارگرفت که شاخه ای از پروتستانتیسم مسیحی است و تفاوت آن با دیگر فرق مسیحی گستره جهانی آن می باشد. یکی از اقدامات ملموس میسیون ها در جهان، ساخت کلیساهایی در حوزه گسترششان بود. در همدان نیز کلیسای انجیلی موسوم بهMemorial Chapel واقع در حیاط بیمارستان آمریکایی یکی از این سازه هاست که تاکنون به صورت تخصصی مورد پژوهش قرار نگرفته است. نوشتار حاضر نخستین پژوهش تخصصی در این باره است که نوع آن کاربردی و روش آن تاریخی با رویکرد توصیفی-تحلیلی می باشد. این پژوهش به مدد منابع کتابخانه ای، اسناد آرشیوی و پژوهش های میدانی در پی پاسخ بدین سؤال است که کلیسای انجیلی در چه دوره ای ساخته شده؟ سازنده آن کیست؟ و در ساخت آن از چه روش و اسلوبی بهره گرفته شده است؟ طبق بررسی های انجام شده به نظر می رسد این کلیسا در اواخر قاجار و توسط شخصی به نام جیمز هاکس کشیش-میسیونر معروف و با الگو از سبک های رایج کلیساسازی و خانه سازی در قرون نوزدهم و بیستم آمریکا ساخته شده است. یافته ها نشان می دهد این کلیسا در واقع یک بنای یادبود بوده و نقشه سازه نیز منطبق با نوع کلیساهای طولی با پلان صلیبی است که در اروپا و سپس در آمریکا ایجاد شد و به مرور در برخی از نقاط دنیا از جمله همدان در حدود سال های 1919 تا 1927م(1337 تا 1345ق) گسترش یافت.
۴۷۹.

Review and Analysis of Iran's scent-bottles in Different Historical Periods(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۲, Issue ۴ - Serial Number ۸, March۲۰۲۴ 67 - 76

کلیدواژه‌ها: Iran review analysis Perfume Bottles History of Glass

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۹۸
The art of glassmaking in Iran, with a glorious historical background, visual richness and unparalleled beauty reached its peak of prosperity in different historical periods. Safavid and the Qajar era are among the brilliant periods of Iranian art, which in many fields, was the continuation of the Timurid golden age. These works include the most outstanding examples of court objects, they include the most mundane objects and household utensils produced in workshops, which in each of these two groups, depending on the social class of their patrons and creators, have unique features. One of the unique glassmaking in that era was the production of scent-bottle. The root of the word "perfume" is derived from the Latin word "perfume" and means "passing smell". Scent-Bottles were containers that kept all kinds of perfumes (oily liquid, perfumes, and even pharmaceuticals) in it. Iran is one of the most important centers for the production of glass perfume bottles; however, no research has been done in this field. In this research, while taking a brief look at the historical background of glass production and its manufacturing technique, the form and motifs of Iran's glass perfume bottles have been examined and their manufacturing technique, shape, size and decorative motifs have been studied. The research method is historical-analytical and the purpose is to examine the differences and similarities of perfume bottles in different historical periods, and finally the results proved that there are fundamental differences between perfume bottles through different historical periods in Iran.
۴۸۰.

تحلیل تاریخی روایات اهلبیت (ع) درباره صلح امام حسن (ع) بر پایه گزارش های متون کهن (تا قرن پنجم هجری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۵۵ ۵۲-۳۱

کلیدواژه‌ها: صلح امام حسن (ع) روایات معصومان (ع) در مورد صلح امام حسن (ع) تحلیل تاریخی صلح امام حسن (ع) روایات پنج قرن نخست اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹ تعداد دانلود : ۵۸
صلح امام حسن(ع) در جایگاه یکی از مهمترین کنش های سیاسی معصومان(ع) در روایات و سخنان منقول و منتسب ایشان بازتاب یافته است. پژوهش حاضر باهدف تحلیل تاریخی روایات و سخنان اهل بیت(ع) درباره صلح امام حسن(ع) برپایه گزارش های متون کهن (تا قرن پنجم هجری) به روش تحلیلی- اسنادی تاریخی انجام شد و به این سؤال پاسخ داد که روایات و سخنان اهل بیت(ع) چه مراحل تاریخی دارد، بیانگر چه ابعاد و رویکردی در این موضوع بوده و چه دستاوردی در این موضوع داشته است. نتایج بررسی ها نشان داد که روایات و سخنان اهل بیت(ع) در مورد صلح امام حسن(ع) را می توان در سه دسته تفکیک و دسته بندی نمود: روایات مروبوط به دوره پیش از صلح آن امام(ع)، هنگام صلح ایشان و روایاتی که مربوط به پس از صلح امام حسن(ع) است. روایاتی که در موضوعات پیش از صلح امام حسن(ع) بیان شده، به وقوع این رخداد اشاره دارد که می تواند افکار مخاطبان را برای مواجهه با آن مهیا کند. روایات هنگام صلح، شرایط، زمینه ها و علل صلح را با رویکردی اثباتی تبیین نموده در جامعه مخاطب نوعی آگاهی و شناخت نسبی از این اقدام امام حسن(ع) ایجاد نموده است. روایات بعد از صلح امام حسن(ع) نشان می دهد که به سبب قیام امام حسین(ع) که در دوره بعد از صلح امام حسن(ع) اتفاق افتاد، صلح ایشان شبهه و سؤالاتی ایجاد کرد که معصومین(ع) به طور مشخص تا دوران امام صادق(ع)، به تبیین آن و اقناع مخاطبان در این مورد اهتمام داشته باشند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان