تفسیر و علوم قرآن

نمایش ۳٬۸۴۱ تا ۳٬۸۶۰ مورد از کل ۱۳٬۴۱۵ مورد.

۳۸۴۱.

حاکمیت سیاسی جامعة اسلامی و ویژگی های آن در سوره های مکی قرآن (بررسی سورة طه)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید محمود طیب حسینی

منبع: معرفت سیاسی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۵)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم علی (ع) حاکمیت سیاسی خلافت پیامبر (ص)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۵۱ تعداد دانلود : ۵۱۴

شیعه معتقد است که منصب حاکمیت در جامعة اسلامی، منصبی الهی است که خداوند آن را تعیین کرده و از میان اصحاب پیامبر، حضرت علی علیه السلام از سوی خداوند برای این منصب پس از پیامبر انتخاب شده و جز ایشان کسی شایسته این منصب نیست. اینان برای اثبات این باور خود، به دلایل عقلی، قرآنی و روایی فراوانی استدلال کرده اند، اما تاکنون برای اثبات این باور، کمتر به آیات و سوره های مکی قرآن استدلال شده، و اگر هم استدلال شده معمولاً به آیاتی بوده که در مدینه نازل شده است. مقالة حاضر با مطالعة سورة «طه» کوشیده است برای باور یادشده به آیات مکی استدلال کند و در ضمن اثبات خلافت و لزوم حاکمیت حضرت علی علیه السلام پس از پیامبر بر کل جامعة اسلامی، توجه خاص قرآن به مسئلة حکومت و پیوند ذاتی قرآن با سیاست را تبیین کند.

۳۸۴۲.

گفتگوی خداوند با جهنّم؛ واقعیت یا تمثیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید ابوالقاسم حسینی زیدی حسن نقی زاده سید مرتضی حسینی شاهرودی

منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: زبان نمادین جهنم گفتگو زبان حال زبان تمثیلی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۹۹ تعداد دانلود : ۸۳۸

طبق گزارش قرآن کریم، بعد از صدور محکومیت مجرمان در قیامت، از جهنّم پرسیده می شود که آیا باز هم برای سکونت کفار و بیگانگان مکانی باقی است؟ دوزخ پاسخ می دهد: آیا مجرمی باقی مانده است؟ در این باره سه تفسیر ارائه شده است: برخی از مفسران این آیه شریفه را نوعی تمثیل و بیان زبان حال دانسته اند که خداوند به لسان تکوین از جهنم می پرسد و دوزخ هم به زبان حال پاسخ می گوید. جمع دیگری بر این باورند که آخرت سرای حیات و زندگی واقعی است و جهنم هم از حیات و شعوری برخوردار بوده و سخن از پاسخ است. در کنار این دیدگاه ها، اندکی از مفسران در این باره به حذف مضاف قائل اند و می گویند: خطاب خداوند به موکّلان جهنم است و خداوند می خواهد که از آنان اقرار بگیرد. این نوشتار پس از بیان مستندات و دلایل هر یک از این دیدگاه ها و بررسی آن ها، به این نتیجه دست یافته است که باید دیدگاه دوم را ترجیح داد و به کارکردهای نظریه اوّل هم پایبند بود زیرا آیه با ایراد این پرسش و پاسخ می خواهد به این امر اشاره کند که قهر و عذاب خداوند از اینکه همه مجرمان را احاطه کند، قاصر نیست و با حقیقی دانستن مفاد آیه هم می شود آنچه را که مدعیان تمثیلی بودن آیه در پی آن هستند، تأمین شود. از این رو تا زمانی که دلیلی متقن و قابل قبول برای روی گرداندن و انصراف از ظاهر آیه به دست نیاید، نباید از آن رویگردان بود.

۳۸۴۳.

تفسیر فقهی آیات قرعه

نویسنده: محمد فاکر میبدی حمید مروجی طبسی

منبع: حسنا سال هشتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۱

کلیدواژه‌ها: استخاره قرعه القای قلم تساهم تقسیم با ازلام استصحاب عدم نسخ حکم امضایی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۷۵ تعداد دانلود : ۱۳۲۲

قاعده قرعه از قواعد کاربردی در زندگی اجتماعی بشر و از قواعد پذیرفته شده در اصول فقه به شمار می رود. این تحقیق در پی آن است که ضمن بررسی ابعاد مختلف قاعده قرعه از جمله دلایل پذیرش این قاعده، پیشینه بحث قرعه، چگونگی تسری آن از شرایع پیشین به شریعت اسلام، کاربرد و کارکرد قرعه، به ارایه تفسیری فقهی از آیات چهارگانه ای که موضوع قرعه در آنها مطرح شده، بپردازد. در این مسیر از شیوه کتابخانه ای و بررسی منابع و کتب خاص این موضوع استفاده شده است. در استدلال بر اثبات قرعه به آیات قرآن کریم، سنّت معصومین علیهم السلام، اجماع و بنای عقلا تمسّک شده است. پیشینه بحث قرعه در شرایع الهی و دوران جاهلیت و تفاسیر مربوط به آیه چهل و چهارم سوره آل عمران در موضوع تعیین سرپرست حضرت مریم سلام الله علیها، آیات سوم و نودم سوره مائده در خصوص بیان تقسیم اموال در عصر جاهلی و آیه یکصد و چهل و یکم سوره صافات در موضوع نجات کشتی حامل حضرت یونس علیه السلام، در کنار استفاده از برخی روایات اهل بیت اطهار علیهم السلام، مجوز عمل به حکم قرعه را با عنایت به شیوه های مورد تأیید قرآن مجید در استفاده از قرعه صادر می نماید. در چگونگی تسری احکام شرایع دیگر به شریعت اسلام دو راه بیان شده است: یکی استصحاب عدم نسخ، در دو حالت استصحاب احکام شریعت اسلام و استصحاب احکام شرایع سابق و دیگری احکام امضایی.

۳۸۴۴.

هستی شناسی خیال نزد ابن سینا و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن حبیبی

منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۲ پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۸۵)

کلیدواژه‌ها: قوای نفس قوه خیال موجود مادی موجود مجرد ابن سینا ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۴۸۶ تعداد دانلود : ۲۲۳

قوه خیال نزد ابن سینا و ملاصدرا از جمله قوای باطنیِ نفس محسوب میشود. ابن سینا بدلایلی به مادی بودن این قوه و ملاصدرا نیز با ادله یی به مجرد بودن آن قائل شده است. ابن سینا با مادی دانستن خیال با مشکلات فلسفی عدیده یی همچون معاد جسمانی و بقای برخی نفوس روبروست. ملاصدرا ضمن پاسخ به ادله وی، برای مدعای خود دلایل متعددی ذکر کرده است. در سنجش میان دلایل هر یک از این دو فیلسوف، ادله ملاصدرا را در مقایسه با نظر شیخ الرئیس متقنتر و مقبولتر می یابیم. در ضمن، ملاصدرا با قبول تجرد قوه خیال، به نتایج متعددی همچون توجیه بقاء حافظه در پیری، توجیه مسائل فراروانشناختی، اثبات معراج و معاد جسمانی و بقاء نفوس ساده انسانی نائل شده که ابن سینا در پی آنها بوده است. لذا میتوان نتیجه گرفت نظریه ملاصدرا در این باب، یعنی اعتقاد به تجرد قوه خیال کاربردیتر است و با آن بنحو ساده تری میتوان برای برخی معتقدات دینی، دلیل و توجیه عقلانی اقامه کرد.

۳۸۴۵.

دیدگاه حکیم سبزواری درباره برهان تضایف و نقش آن در اثبات اتحاد عاقل و معقول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدهادی توکلی حسینعلی شیدان شید

منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۲ پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۸۵)

کلیدواژه‌ها: اتحاد عاقل و معقول برهان تضایف حکیم سبزواری صدرالمتألهین

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۳۲۱ تعداد دانلود : ۲۳۹

حکیم سبزواری اگرچه همانند صدرالمتألهین از طرفداران نظریه اتحاد عاقل و معقول است اما بر خلاف وی، در باب برهان تضایف که مهمترین برهان صدرالمتألهین برای اثبات این نظریه است سخنان گوناگونی گفته و مواضع متفاوتی اختیار کرده است؛ گاه آن را ناتمام خوانده و اشکالات آن را برشمرده، گاه تقریری دیگر از آن بدست داده و گاه آن را تمام دانسته و به دفاع از آن پرداخته است. این مقاله به گزارش، تحلیل و بررسیِ سخنان گوناگون حکیم سبزواری درباره برهان تضایف اختصاص دارد. حاصل آنکه تلقیِ حکیم سبزواری از برهان صدرالمتألهین، تلقیِ خاصی است که در برخی موارد با کلام ملاصدرا سازگار نمینماید و بر استدلالهای وی برای رد آن برهان نیز اشکالهایی وارد است اما در مجموع میتوان گفت م واض ع گ ون اگ ون او کم اب ی ش ب ا ی ک دی گ ر هماهنگند.

۳۸۴۶.

تحلیل عناصر نقشمند در انسجام بخشی به ساختار آوایی متن قرآنی (بررسی موردی سوره های قمر، رحمن و واقعه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد پاشازانوس علیرضا نظری مریم فولادی

منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: قرآن متن انسجام زبان شناسی ساختار آوایی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۵۰ تعداد دانلود : ۱۵۳۳

پیوند زبان شناسی با تحلیل و بررسی متون به ویژه متن ادبی بسیار عمیق و به هم تنیده است. در این بین، زبان-شناسی متن و عوامل متنی از جمله انسجام، از اهمیت بالاتری برخوردار است. بحث انسجام به معنای اصطلاحی آن نخستین بار توسط هالیدی و حسن مطرح گردید، به طورکلی در سه سطح واژگانی، دستوری و آوایی قابل بررسی است؛ ولی به سبب گستردگی این مباحث، پژوهش حاضر، صرفا سطح آوایی در تعدادی از عوامل آوایی چون سجع، جناس، موازات، التزام، ترصیع و تصدیر، مدنظر قرار داده و تلاش کرده است تا کارکرد انسجامی این عوامل را با توجه به تاثیری که در یکپارچگی متن دارند، در چند سوره از قرآن مورد بررسی قرار دهد، چرا که بررسی متن قرآن، از منظر انسجام آوایی آن، کمتر در میان پژوهش ها دیده می شود. از این رو این عوامل با استقراء تام در سوره های قمر، رحمن و واقعه، به روش توصیفی- تحلیلی مورد تحلیل قرار گرفته و به کمک داده های آماری، بسامد و نسبت هر یک از این عوامل در انسجام بخشی به متن سوره ها، مشخص گردیده است، یافته ها نشان می دهد که سجع از مهم ترین عوامل انسجام آوایی در این سوره هاست که نقش بسزایی در ارتباط میان آیات و در نتیجه یکپارچه ساختن تمامِ متنِ سوره داشته است و در مقابل، ترصیع کمترین نقش را در انسجام متن داشته است و عوامل آواییِ التزام، موازات، جناس و تصدیر نیز به ترتیب در مراتب بعدی از اهمیت انسجامی قرار داشته اند.

۳۸۴۷.

بررسی دیدگاه های تفسیری ثعلبی، رازی، سیوطی، آلوسی و زحیلی در تفسیر آیه اکمال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: هادی رزاقی هریکنده یی

منبع: مطالعات تفسیری سال هفتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: آیه اکمال آیه ۳ مائده تفاسیر اهل سنت

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۵۲ تعداد دانلود : ۷۱۰

یکی از آیات مرتبط با موضوع انتصاب حضرت علی(ع) به امامت در روز غدیر آیه سوم سوره مائده است. درباره شأن نزول و تعیین رخداد این آیه میان مفسّران فریقین اختلاف است. مفسّران شیعه با استناد به آیات و روایات به صراحت آیه را در باره اعلان ولایت و جانشینی امام علی(ع) در روز غدیر ذکر نموده اند، اما برخی از مفسّران اهل سنت زمان نزول آیه اکمال را روز عرفه دانسته و آن را روز اکمال احکام، فرائض و سنن الهی می دانند؛ به گونه ای که پس از آن هیچ حکم دیگری از فرائض بر پیامبر اکرم’ نازل نشده و دین کامل گردیده است. برخی دیگر از اهل سنت نزول آیه را در روز غدیر و مربوط به جانشینی امام علی(ع) دانسته اند. این مقاله بر آن است تا ضمن بررسی آراء و دیدگاه های تفسیری مفسّرانی مانند: ثعلبی، رازی، سیوطی، آلوسی و زحیلی، شأن نزول آیه اکمال را در ترازوی نقد قرار دهد و راه اثبات اندیشه تفسیری شیعه که همان تأیید امامت و ولایت حضرت علی(ع) است، هموار نماید.

۳۸۴۸.

بررسی دیدگاه شیخ طوسی در تفسیر آیاتِ ""علم حادث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد سلطانی رنانی

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۳۱)

کلیدواژه‌ها: علم الهی شیخ طوسی علم حادث تفسیر آیات علم حادث

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۲۳ تعداد دانلود : ۵۸۲

یکی از مباحث مهم فلسفه و کلام اسلامی، مبحث علم الهی است. علم از صفات ذاتی خداوند است که همه معلوم ها را به طور مطلق، و بدون هیچ قید و شرطی دربرمی گیرد. آیات پرشماری نیز در قرآن کریم با علم خداوند و گستره و خصوصیات آن ارتباط دارند. از آن جمله آیاتی است که علم خداوند را بر حصول شرط یا پدیدار شدن حالتی متوقف می کند. بنابراین مفسِّر قرآن، به پیروی از اصول و مبانی اعتقادی باید از ظاهر این آیات بگذرد و بر پایه سازوکارهای تفسیری، معانی سازگاری با اصول اعتقادی برای این دست آیات بیابد. متکلِّمان و مفسِّران شیعه امامی بر پایه ادله عقلی و نقلی در این حوزه، دیدگاه ها و وآراء خویش را بیان می کنند. در این میان، شخصیت شیخ طوسی بسیار قابل توجه است. شیخ طوسی، زعیم و مرجع دینی شیعه، بزرگ فقیه، متکلّم و مفسِّر قرآن است. وی را به حق می توان از سرآمدان عرصه کلام و تفسیر دانست. شیخ طوسی در تفسیر گرانسنگ التبیان به گونه ای آیات مرتبط با علم الهی را تفسیر نموده است که با اصول و مبانی کلامی سازگار آمده است. وی در تفسیر این دست آیات، وجوهی را بیان می کند که در چهار عنوان قابل بررسی است. از میان این وجوه، تفسیر حدوث علم به تحقق معلوم رجحان دارد. توجه به سازوکارهای شیخ طوسی در تفسیر این آیات می تواند در تفسیر قرآن کریم، به ویژه آیاتی که به ظاهر خویش با اصول و مبانی کلامی ناسازگار است، راهگشای همه پژوهشگران عرصه تفسیر قرآن کریم باشد.

۳۸۴۹.

حرمت جان کافر بی طرف با تأکید بر آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امیر مهاجر میلانی

منبع: آموزه های فقه مدنی پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۵۲ تعداد دانلود : ۱۲۸۳

۳۸۵۰.

بررسی و تحلیل سلول های جنسی (گامت ها) در انسان از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا بصیری مریم گوهری سید محمد اکرمی

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هفتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات تخمک سلول جنسی اسپرماتوزوئید

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۰۸ تعداد دانلود : ۷۳۶

هدف از نزول قرآن کریم، هدایت، تعالی و تکامل انسان است. بنابراین، تمام آیات قرآن، حتّی اشارات علمی گذرادر راستای رسیدن به همین هدف است. از جمله مطالب علمی قرآنو روایات، با هدف توجّه دادن به نشانه های توحید و معاد، اشاره به عوامل دخیل در باروری و تولیدمثل جنسی یا همان سلول های جنسی نر و ماده است. در این جستار، که از نوع توصیفی تحلیلی است و به روش مطالعة کتابخانه ای سامان یافته، جویای نظر قرآندر باب عوامل باروری و پیدایش جنین یا سلول های جنسی نر و ماده هستیم. در پی مطالعه و بررسی دسته ای از آیات، این نتیجه به دست آمد که لفظ «ماء» به طور مطلق و یا با بیان ویژگی خاص، لفظ «منی» و مشتقّات آن و لفظ «سلاله» ناظر بر سلول های جنسی (اسپرم و تخمک) بوده، ولی واژة «نطفه»، مطلقاً در برخی آیات ناظر بر سلول های جنسی است و در برخی دیگر، بر تخمک لقاح یافته (سلول تخم) دلالت دارد. کاربرد این واژه در قرآنبا بیان ویژگی خاص، در مواردی مؤیّد سلول جنسی نر و در موارد دیگر، بیانگر سلول تخم حاصل از لقاح اسپرم و تخمک می باشد. همچنین، از برخی آیات، نکات دقیق علمی مربوط به گامت ها قابل استنباط است.

۳۸۵۱.

عذاب استیصال در قرآن با تکیه بر تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بی بی سادات رضی بهابادی مهری فرشباف فاخر فرشته معتمد لنگرودی

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هفتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی المیزان عذاب عذاب استیصال

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۴۱۹ تعداد دانلود : ۱۱۶۱

عذاب استیصال به مجازات هایی گفته می شود که برای نابودی اقوام سرکش به هنگامی که هیچ وسیلة بیداری در آن ها مؤثر واقع نگردد، نازل می شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی عذاب استیصال در قرآنمی پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد مطابق قرآن، اقوام گذشته همچون عاد، ثمود و لوط در اثر ستم و ظلم کردن، کفران نعمت و بت پرستی، فسق، تکذیب آیات الهی و انبیاء، کم فروشی، جلوگیری از دعوت انبیاء به صراط مستقیم، مقابله با دین الهی، گمراه کردن مردم از ایمان آوردن و گرویدن به انبیاء به این عذاب مبتلا شدند. برای رهایی از این عذاب، باید تقوای الهی پیشه کرد، استغفار و توبه نمود، از بت پرستی و اعمال ناشایست دست برداشت، به اعمال صالح پرداخت، نعمات الهی را به یاد آورد و شکر نمود. هر قومی در صورتی که مبتلا به این گناهان شوند و آن گناه در میان آنان فراگیر و عمومی شود و استغفار نکنند، قطعاً مبتلا به عذاب استیصال خواهند شد. وجود پیامبر (ص)و استغفار مداوم، مانع از نزول این عذاب در میان قوم پیامبر (ص)شده است. مطابق آیة 33 سورة انفال، با وجود پیامبر و استغفار، امت اسلام عذاب نمی شوند، لیکن مطابق آیة 34، آنان مستحق عذاب اَند. لذا ظاهر این دو آیه متنافی به نظر می رسد. علامه طباطبائی در حلّ تعارض آیات با توجه به سیاق بر آن است که آیات 32 و 33 سورة انفال همزمان نازل نشده است. وی آیة 32 را ناظر به عذاب استیصال و آیة 33 ناظر به عذاب کشته شدن می داند. علامه طباطبائی معتقد است که عذاب استیصال زمانی فرامی رسد که امت اسلام استغفار را ترک می کند و عذاب بر آنان محقق می شود.

۳۸۵۲.

نظریه ای نوین در معنای ظاهر و تنزیل قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید محمود طیب حسینی

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و یکم بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۷۸)

کلیدواژه‌ها: تأویل روایات تفسیری ظاهر قرآن تنزیل قرآن تفسیر اهل بیت

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۳۲ تعداد دانلود : ۴۷۵

یکی از مباحث مهم علوم قرآن که ریشه در روایات پیامبر و اهل بیت (ع) دارد، بحث ظاهر و باطن قرآن است. تاکنون محققان زیادی به بحث درباره مقصود از باطن و تأویل قرآن و معرفی معیارهایی برای شناخت ظاهر قرآن از باطنش روی آورده اند. معمولاً محققان برای تنزیل و ظاهر قرآن، معانی روشن و تحت اللفظی قرآن، چیزهایی که قرآن درباره آن نازل شده، تفسیر و شأن نزول، تطبیق آیات قرآن بر مصادیق طبیعی و معانی دیگری نزدیک به اینها برداشت کرده اند. تدوین آثار فراوان درباره باطن قرآن حکایتگر دشواری بحث در این موضوع است. مقاله حاضر برخلاف رویه متداول میان محققان، تلاش کرده است از طریق بحث درباره مفهوم ظاهر و تنزیل قرآن، به حل مسأله تمایز میان معانی ظاهری و باطنی قرآن بپردازد. رهاورد این بحث این است که هر معنایی که نخستین مخاطبان پیامبر از آیات شریفه دریافت کرده و در ذهنشان نقش می بست، ظاهر و تنزیل قرآن بوده و هر معنای دیگری که ورای آن فضای نزول و فهم مخاطبان اولی از آیات قرآن دریافت شود، خواه در زمان رسول خدا(ص) یا بعد از آن، باطن و تأویل قرآن خواهد بود. بی شک سیاق و فضای نزول، مهم ترین قراین آگاهی از معنای ظاهر و تنزیل قرآن است.

۳۸۵۳.

ویژگی های حکومت مهدوی در پرتو سوره «ص»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید محمود طیب حسینی

منبع: مشرق موعود سال دهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۰

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۶۴ تعداد دانلود : ۶۶۸

۳۸۵۴.

چگونگی دلالت آیه 33 آل عمران بر برگزیدگی آل محمّد (ص)

نویسنده: میثم خلیلی جواد فرامرزی

منبع: تفسیرپژوهی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۶ 56 - 37

کلیدواژه‌ها: برگزیدگی آل محمد (ص) آیه 33 سوره آل عمران فریقین

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۱۶۷

در آیه 33 سوره «آل عمران» به برتری برخی انبیای الهی و خاندان ایشان تأکید شده است. پرسش پژوهش حاضر پیرامون چگونگی دلالت این آیه بر برتری «آل محمد (ص)» طبق دیدگاه فریقین است. این مقاله درصدد است با استناد به تفاسیر و روایات فریقین، و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، آرای مفسران فریقین را ذیل آیه 33 آل عمران، در توضیح دلالت آیه بر برگزیدگی آل محمّد (ص) مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. بررسی ها نشان می دهد هر چند آیه به صراحت از «آل محمّد (ص)» نام نبرده است؛ امّا با رجوع به تفاسیر و روایات فریقین و هم چنین مستند به شواهد قرآنی هم چون آیات 54 نساء و 130 صافات و روایاتی که در آن ها از لفظ «آل محمّد(ص)» به عنوان تفسیر آیه استفاده شده؛ هم چنین روایاتی که صلوات خاص بر «آل محمّد (ص)» را نقل نموده اند و... آیه بر برگزیدگی پیامبر (ص) و عترتش که همان «آل» و از ذرّیه حضرت ابراهیم (ع) می باشند، دلالت دارد.

۳۸۵۵.

معانی ثانویه باب های افعال و تفعیل و تأثیر آن بر ترجمه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: هادی حیدری نیا سمانه السادات ملک ثابت رمضان محمدی امین سالمی

منبع: مطالعات قرآنی سال هفتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۷ 137 - 158

کلیدواژه‌ها: فعل عربی ترجمه عربی فعل های ثلاثی مزید فعل های قرآن

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۱۵۰

در این پژوهش با محوریت نظرات عالمانی چون استرآبادی ، ابن هشام انصاری و سیبویه به بررسی معانی جدید باب های افعال و تفعیل پرداخته شده است. هم چنین ضمن آگاهی از ضرورت توجه و دقت در ترجمه قرآن کریم و انتخاب معادل برای کلمات، با ارائه نمونه هایی از ترجمه مرحوم الهی قمشه ای نحوه ترجمه این گونه افعال را مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اهمیت فراوان فعل در زبان عربی و نقش بی بدیل آن در ترجمه متن عربی(از جمله کتاب مقدس قرآن) به زبان دیگر، لازم است کلیه مسائل مربوط به فعل نیز مورد بررسی دقیق و کامل قرار گیرد. از جمله این مسائل نحوه ترجمه ابواب ثلاثی مزید به فارسی است.

۳۸۵۶.

بررسی اثربخشی تدبر در آیات قرآن کریم بر افزایش سلامت روان

نویسنده: مهدی اسماعیلی صدرآبادی مریم جدادی محسن رفیع خواه زهرا نقی زاده

منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: سلامت روانی آسیب های روحی تدبر آیات قرآن

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۱۸۷

قرآن به عنوان معجزه جاوید پیامبر گرامی اسلام، بهترین راهنمای آدمی و به مصداق صریح آیات (تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْء) می باشد که با رجوع و عمل به آن می توان بسیاری از نیازها را پاسخ گفته و مشکلات را برطرف نمود. از جمله مشکلات و مسائلی که همواره بشر به ویژه در قرون اخیر با آن مواجه بوده و تحقیقات و پیشرفت علوم هم کمک شایانی به آن نکرده است؛ مقوله بیماری روانی افراد است. به تازگی اندیشمندان و روانشناسان مدعی شده اند که دین و آموزه های اعتقادی نقش مهمی در سلامت روحی و روانی فرد و جامعه دارد. به راستی قرآن که خود یکی از مهمترین اعتقادات دینی به شمار می آید چگونه می تواند سلامت روانی فرد را تضمین کرده و مانع ابتلای فرد و جامعه به فشارها و آسیب های روحی و روانی شود. در این مقاله با روش کیفی کتابخانه ای- توصیفی به تبیین اثربخشی تدبر در آیات قرآن بر افزایش سلامت روان پرداخته شده است. از این روی با تدبر در آیات قرآن به ویژه در محتواها و مفاهیم آیاتی چون ایمان، حجاب، ازدواج و دنیاگریزی، ذکر و دعا می توان هم در پیشگیری و هم در درمان بیماری های روانی به نتایج مطلوب رسید.

۳۸۵۷.

بررسی ویژگی های اخلاقی یهود عصر پیامبر(ص) و نقش آنان در شبهة تغییر قبله از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نصرت نیل ساز زهره بابااحمدی میلانی رقیه مددی

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هفتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: قرآن یهود پیامبر (ص) شبهه قبله ویژگی های اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۱۸ تعداد دانلود : ۱۰۹۰

یهودیان عصر پیامبر (ص)ویژگی های اخلاقی خاصی نظیر نژادپرستی، پیمان شکنی، بهانه جویی، استکبار و حسادت داشتند، لذا در مواجهه با پیامبر اکرم (ص)، وقتی که دیدند هر روز بر جمعیّت پیروان دین اسلام افزوده می شود و دین جدید گسترش روزافزونی دارد، به دلیل ویژگی های مذکور، تحمل پیشرفت اسلام را نداشتند. از این رو، علاوه بر دسیسه ها و نقشه های شوم خود، شروع به شبهه پراکنی علیه پیامبر نمودند. خداوند نیز پاسخی منطقی بهشبهات خاصة آنان داده است. از مهم ترین شبهات یهودیان، اعتراض به تغییر قبله است. در این پژوهش، ویژگی های اخلاقی یهود عصر پیامبر (ص)و شبهة آنان در باب تغییر قبله وپاسخ های قرآنبدان تبیین شده است و با بهره گیری از تفاسیر مهم و تأکید ویژه بر تفسیر المیزانبررسی شده است.

۳۸۵۸.

روش های اختصاصی اهل بیت علیهم السلام در تفسیر مفردات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن اصغرپور مجید معارف خلیل پروینی

منبع: مطالعات تفسیری سال هفتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۸

کلیدواژه‌ها: مفردات قرآن تفسیر ادبی روش های تفسیری تفسیر روایی روش اهل بیت

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۸۷ تعداد دانلود : ۷۹۴

اهل بیت (ع) بی شک و به شهادت قرائن عقلی و نقلی، قرآنِ ناطق و وارثان حقیقی علوم و معارف رسول خدا | به شمار می روند. در فرازهایی از روایات شیعی، اهل بیت (ع) با وصف «امیران کلام» ستوده شده اند. از آنجا که فهم معانی کلام به فهم کلمه یا کلمات وابسته است، بی تردید دقت نظر و کاوش در دیدگاههای تفسیری اهل بیت (ع) در تبیین معنا یا معانی مفردات قرآنی از اهمیت به سزایی در تفسیر قرآن برخوردار است. روش های تفسیر مفردات قرآن، متفاوت است که از آن میان، چهار روش تأویلی، توسعه یا تضییق معنا، بیان غایی و تصویری از اختصاص های روش اهل بیت (ع) در تفسیر واژگان قرآن به شمار می رود. در پژوهش حاضر ضمن تشریح هر روش، نمونه هایی از آن در میراث تفسیری اهل بیت (ع) برشمرده شده و خاستگاه قرآنی برخی از این روش ها اثبات گردیده است.

۳۸۵۹.

مفهوم شناسی فضل الاهی و عوامل برخورداری از آن در قرآن کریم

نویسنده: سیده مریم موسوی ابراهیم فلاح محمود ابوترابی

منبع: الاهیات قرآنی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۶ 111 - 128

کلیدواژه‌ها: قرآن فضل عوامل روایات ایمان تقوا

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۱۶۴۱ تعداد دانلود : ۹۴۵

فضل خدا قطره های زلال باران رحمت الاهی است که بر همگان می بارد و هم چون غذایی نیروبخش است که یک دانشمند نیک سرشت برای تعلیم و تربیت و دانش افزایی از آن نیرو می گیرد و یک ستمگر برای بیدادگری بیشتر از آن سود می برد. این مقاله به عنوان «مفهوم فضل الاهی و عوامل برخورداری از آن در قرآن کریم» به رشته تحریر درآمده است. فضل به معنای افزونی و زیادتی در خیر و عطای بیش از استحقاق گیرنده است. شناخت معنای فضل و گستردگی آن در قرآن کریم می تواند در بهره مندی و صعود انسان نقش مؤثری داشته باشد. سعی این پژوهش بر آن است که معنای فضل را بررسی و مهم ترین عوامل فضل را نشان داده و بیان دارد که عوامل فضل و برخورداری از آن الطاف خداوند در جهان برای بهره مندی و آسایش بندگان می باشد و کافر و مؤمن هر دو را در بر می گیرد. مقاله حاضر به روش کتابخانه ای و شیوه ی توصیفی و تحلیلی سامان یافته است که در صدد پاسخگویی به این سؤالات است که مفهوم فضل در قرآن چیست؟ و عوامل برخورداری از فضل از منظر قرآن کدامند؟ در پایان نیز به این نتیجه خواهیم رسید که فضل الهی دائم مانند باران رحمت در حال ریزش است و جذب و دریافت آن به ظرف وجودی بندگان بر می گردد.

۳۸۶۰.

دیدگاه آیت الله جوادی آملی درباره نهاد انسان در قرآن (تفسیر آیة فطرت)

نویسنده: مصطفی خلیلی

منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: فطرت وجه قیام نهاد انسان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۷۵۹ تعداد دانلود : ۹۹۷

ازنظر آیت الله جوادی آملی، انسان متوجه کمال و جمیل مطلق است. این حالت بنی نوع انسان است که خدای تبارک و تعالی جبلی انسان را بر آن مفطور کرد. فطرت انسانی بر کمالات نورانی مخمور است که باارزش ترین سرمایه وجودی اوست و هیچ مخلوقی از آن بهره ندارد؛ ازاین رو، انسان همچون چشمه ای جوشان است که می تواند جوی هایی را سیراب کند. خدای سبحان براساس ارزش وجودی انسان به او امر فرمود که قعود و قیام خویش را متوجه دین قیّم کند تا قوام یابد و توجه خود را سوی دین حنیف کند تا همواره در صراط مستقیم حق بماند. هرچند آیه ابتدا با فعل امر مفرد آمده؛ اما از فعل بعدی که جمع است، تعمیم ثابت می شود. از فرمان خدا دو نکته به دست می آید: 1) این توجه باید همراه با معرفت باشد؛ 2) قوام امت مرهون توجه آنان به دین قیم است. فطرت انسان و دین الهی هیچ تهافتی ندارند، بلکه سنخ واحدی دارند. خلاقیت علامه در تفسیر قرآن به قرآن به کمک روایات مأثور از معصومین(علیهم السلام) در تبیین این آیات تجلی می کند که ایشان بین فطرت پاک و غیرمشوب به باطل با دین حنیف هیچ تنافری نمی بیند و معتقد است شهادت اولیه انسان همان ندای درونی فطرت است؛ بدین ترتیب، بین آیه ذر و آیه فطرت ارتباط برقرار می کند؛ درحالی که بسیاری از مفسران در این کار موفق نبوده اند. در این پژوهش، افزون بر اشاره به نکات بدیع درباره فطرت، اثبات می کنیم دیدگاه استاد شباهت آشکاری با اندیشه علامه دارد و نظر برخی مفسران، مانند فخر رازی را برنمی تابد.

درخت حوزه‌های تخصصی