مطالب مرتبط با کلیدواژه

جهنم


۱.

معاد جسمانی از دیدگاه ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی ۱۳۸۸ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: ابن عربی معاد جسمانی اجسام بسیطه عالَم طبیعت جهنم افلاک ثوابت بهشت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵۲ تعداد دانلود : ۱۲۰۰
در این مقاله، ضمن بیان اصول و مبانی عرفان ابن عربی در زمینه معاد جسمانی، بر این نکات تاکید شده است: .1 انسان موجود مجردی است که همواره و در هر یک از نشات، مدبر بدنی متناسب با آن نشئه است. براین اساس، بدن انسان در عالم دنیا مادی عنصری، در برزخ برزخی و مثالی، و در عالم آخرت اخروی با مزاجی کاملا متفاوت با مزاج دنیوی است، .2 عالم آخرت دارای دو منزل بهشت و جهنم است و بیان حقیقت و جایگاه این دو منزل، کیفیت معاد و چگونگی هویت آدمیان را در این دو منزل روشن می کند، .3 کل عالم عناصر، یعنی مادون فلک مکوکب (که شامل ارض و افلاک هفت گانه است)، به جهنم بدل می شوند و لذا جهنم و جهنمیان هویتی عنصری، اما تبدل یافته دارند، .4 بهشت در میان فلک مکوکب و فلک اطلس واقع شده است و از این رو، بهشتیان متناسب با جایگاه خویش دارای بدنی از سنخ اجسام بسیطه اند، .5 بدین ترتیب، معاد با بدنی جسمانی، که متفاوت با جسم دنیوی است، صورت خواهد پذیرفت.
۲.

بهائی‏گری؛ اصول و مبانی اعتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ۱۳۸۷ شماره ۱۳۳

کلیدواژه‌ها: خدا تأویل جهنم بهشت قیامت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳۴۲
اصول اعتقادی هر دین و آیینی نمایانگر اتقان و میزان پای‏بندی آن به داده‏های عقلانی است. این مقاله با رویکرد نظری و روش کتابخانه‏ای، و با هدف شناخت عقاید بهائیت و نقد و بررسی آن به کاوش در این زمینه پرداخته که برایند آن چیزی جز تناقض، تزلزل و غیر وحیانی بودن اصول و مبانی اعتقادی بهائیت نیست. از آن‏رو که توجه به رویکرد سیاسی، روش تبلیغی و احکام عملی در این مسلک برای روشن‏تر شدن بحث ضروری به نظر می‏رسد، به آنها نیز اشاره‏ای شده است. علی‏رغم اینکه «تأویل» در این مسلک باطل شمرده شده است، اما در عمل برای فرار از شبهات و انتقادهای وارد بر عقایدشان، دست به تأویلاتی زده‏اند که به دلیل نامعقول بودن، خود نیاز به تأویلاتی دیگر دارند. اینها همه بیانگر این است که چنانچه دین منشأ الهی نداشته باشد، با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
۳.

سیر تاریخی فرجام شناسی در دین یهود(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: تاریخ واحد محلات زمستان ۱۳۸۷ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: یهود تورات برزخ جهنم بهشت سیر تاریخی فرجام شناسی (معاد) کتب عهد عتیق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۶۹ تعداد دانلود : ۲۸۹۴
آخرت شناسی از آن جهت که با غیب و به آینده نادیده بشر ارتباط دارد، همواره از مهمترین دغدغه های انسان و نیز از بحث انگیزترین آموزه های ادیان بوده است. بر اساس آموزه های قرآنی، همه انبیا به بهشت و سعادت بشارت داده اند و پیروان خویش را از عذاب های الهی ترسانیده اند و آنان را از سرکشی و عصیان و شومی عاقبت این اعمال انذار داده اند و فلسفه نبوت انذار و تبشیر بوده است و اتمام حجت خداوند بر مردم، تا در روز قیامت عذری در برابر محبت های الهی باقی نمانده باشد.بنابر چنین آموزه هایی موسی بن عمران، پیامبر بزرگ خداوند نیز می بایستی پیروان خود را نسبت به آینده ایشان انذار داده باشد و بحث معاد میان یهودیان مانند دیگر ادیان از همان ابتدای نبوت وی مطرح شده باشد. اما بیشتر دانشمندان دانش ادیان تصریح می کنند یهودیان اعتقاد روشنی به آخرت و روز جزا ندارند و جزای اعمالشان را بیشتر در این جهان می دانند و اعتقاد به رستاخیز که در دین آنان ذکر شده، قدمتی به اندازه قدمت دیگر اعتقاداتشان ندارد. متخصصان علوم ادیان بر آنند که اعتقاد به بهشت و جهنم و روز جزا در تورات مطرح نشده و این عقیده پس از همجواری بنی اسراییل با ایرانیان در دوره اسارت بابلی، از آیین زرتشتیان تاثیر گرفته است. به نظر می رسد مهم ترین و اولین منابع تشریح اعتقاد به معاد در منابع دین یهود، کتاب تلمود است. در کتاب گنجینه تلمود آمده است معاد جزو اصول دین یهودیان است و انکار آن گناهی بزرگ محسوب می شود، اما گروهی از یهودیان به نام فرقه صدوقیان معتقد به نابودی روح همراه با معدوم شدن جسم بوده اند. همچنین در این که آیا معاد شامل همه انسان هاست یا بعضی از اقشار مردم را شامل می شود، میان دانشمندان یهودی اختلاف است. مجموعه این مباحث و سوالات، ذیل عنوان معاد و فرجام شناسی از دیدگاه یهود به تفصیل در این مقاله مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته و نیز به تناسب، موضع قرآن درباره آخرت شناسی در دین یهود بیان گردیده است.
۴.

شرط علّی معرفت و قضایای حقیقیه و خارجیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی تابستان ۱۳۹۰ شماره ۳۹

کلیدواژه‌ها: ابن عربی ملاصدرا جهنم خلود انقطاع عذاب فطرت توحیدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷۴ تعداد دانلود : ۷۶۵
در پاسخ به مثال¬های نقضی «ادموند گتیه» در باب کافی نبودن اجزای سه گانه در تعریف سه جزیی معرفت، «آلوین گلدمن»، معرفت¬شناس معاصر، جزو چهارمی را به اجزای سه گانه ی تعریف می افزاید که به «شرط علّی معرفت» معروف است. بر مبنای این شرط، باور به یک گزاره باید معلول مستقیم یا نامستقیم محکی خارجی آن گزاره باشد. در این مقاله، از طریق مطالعه ی تطبیقی میان تقسیم گزاره ی مسوّره به حقیقیه و خارجیه از یک سو و شرط علّی معرفت از سوی دیگر و با تکیه بر تحلیل مختار از قضایای حقیقیه و خارجیه، نظریه ی «شرط علّی معرفت» مورد نقد قرار می گیرد. این مقاله نشان می دهد که نظریه ی شرط علّی با هیچ یک از دو قسم قضایای حقیقیه و خارجیه سازگار نیست و بر همین اساس، این شرط با مبانی منطق قدیم و جدید در تحلیل گزاره های کلی نیز ناسازگار است. در پایان، مقاله می کوشد، ضمن معرفی منطق حاکم بر نظریه ی شرط علّی معرفت، میزان کارآیی و اثربخشی آن را نیز مورد بررسی و نقد قرار دهد
۵.

بررسی مسئله دوام پاداش و کیفر اخروی با رویکرد قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۳ و ۴ (پیاپی ۴۳-۴۴)

کلیدواژه‌ها: جهنم بهشت پاداش کیفر دوام انقطاع

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن
تعداد بازدید : ۲۹۸۴ تعداد دانلود : ۱۱۵۷
از جمله مباحث اعتقادی ادیان الاهی وجود عذاب و پاداش اخروی است. در اسلام این مسئله شفافتر و دقیقتر از سایر ادیان مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته است. عالمان مسلمان در چگونگی و چیستی پاداش و عذاب اخروی علاوه بر دلایل عقلی و استدلال های فلسفی و کلامی، سخت متکی به متون اسلامی و مفاد آیات و روایات هستند؛ با وجود این، آنها در این مسئله هم رای نیستند. گرچه در خصوص دائمی بودن نعیم قیامت به تبع متون دینی اسلام، با هم اختلافی ندارند ولی در خصوص کیفر اخروی گروهی معتقدند که عذاب قیامت در نهایت از همه برداشته خواهد شد و علاوه بر برخی آیات و روایات، دلایل عقلی چندی اقامه کرده اند. در این مقاله استدلال های فلسفی و کلامی طرفین را مطرح کرده و آنها را با رویکرد نقلی مورد بحث قرار می دهیم.
۶.

کیفیت و حدود عذاب اُخروی در نگرش عرفانی محی الدین ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت بهار ۱۳۹۱ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: ابن عربی جهنم رحمت الهی عذاب اخروی جاودانگی عذاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۳۷ تعداد دانلود : ۱۰۱۳
بحث از نظام پاداش و جزای الهی در جهان آخرت و کمیت و کیفیت عقوبت اُخروی، به ویژه مسئلة جاودانگی جهنم و خُلود عذاب اُخروی، از مباحث مهم در کلام، فلسفه و عرفان بوده است. ا بن عربی به عنوان اندیشمندی برجسته در ساحت عرفان نظری، نخستین کسی است که برخلاف متشرعان و عامة اهل دیانت، در رویکردی ویژه و استثنایی، ضمن قائل شدن به ناپایداری و محدودیت عذاب الهی، «جهنم» و کیفر اُخروی را امری نسبی و دارای مفهومی متغیر میداند. وی در نظریه پردازی عرفانی خود به مدد تأویل و با بهره گیری از تمثیل، ضمن اثبات نسبی بودن معنای دوزخ و عذاب، با رویکردی عاطفی و انسان دوستانه درصدد نشان دادن ناچیزبودن اعمال انسان در برابر رحمت بی کران الهی است. ابن عربی، با بازگرداندن معنای «عذاب» به ریشة لغوی «عذب»- به معنای گوارا و دلنشین- معتقد است نحوة پذیرش عذاب اُخروی را از سوی گروه های مختلف اهل دوزخ، با توجه با استعدادها و قابلیت های متفاوت آنها، عذاب را برای آنها در اشکال و کیفیات متنوع، به امری گوارا و دلپذیر تبدیل می گرداند. «تناسب کیفر اُخروی با عمل دنیوی»، «امکان خُلف وعید از جانب خدا در روز قیامت» و «عَرَضی بودن عمل انسان در برابر جوهری بودن فطرت الهی در وی» از جمله دلایل ابن عربی برای اثبات دیدگاه خود در خصوص ابدی نبودن عذاب اُخروی است.
۷.

آخرالزمان و حیات اخروی در یهودیت و مسیحیت

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال اول بهار ۱۳۸۹ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: جهنم بهشت موعود آخرالزمان پاداش رستاخیز کیفر بازگشت دجال ماشیح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵۲ تعداد دانلود : ۱۰۳۳
شوق آگاهی از سرنوشت، در سرشت آدمی نهاده شده است. با نگرشی کوتاه به تاریخ زندگی بشر درمییابیم یکی از دغدغه های همیشگی انسان، چگونگی فرارسیدن پایان این جهان و حیات پس از مرگ بوده است. برای مباحثی پیرامون آمدن موعود، جاودانگی روح، پایان این جهان و فرارسیدن جهان دیگر، واژة «اسکاتولوژی»1 به کار میرود. این واژه به معنای شناخت آخرالزمان و آخرت، از کلمة «اسکاتوس» یونانی به معنای «آخر» یا «بعد» گرفته شده است. سه دین ابراهیمی یهودیت، مسیحیت و اسلام، از نزدیک بودن آخرالزمان و آخرت سخن گفته اند. جمعی از یهودیان و همه مسیحیان، این دو دوره را به گونه ای بر هم منطبق میدانند؛ اما جمعی دیگر از یهودیان و همة مسلمانان، آخرالزمان و آخرت و یا به عبارتی، عصر ظهور و روز قیامت را دو دورة جدا از هم میدانند.
۸.

نقش سازنده امید به خدا در زندگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال نوزدهم آذر ۱۳۸۹ شماره ۹ (پیاپی ۱۵۶) ویژه ی تاریخ

کلیدواژه‌ها: جهنم بهشت کمال امید خوف مطلوب رجا امید کاذب امید صادق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸۷ تعداد دانلود : ۹۱۷
آدمی فطرتا کمال طلب است، هر آنچه را که مطلوب است و موجب کمال آدمی است، دوست دارد و به امید نیل بدان، تلاش میکند. زمانی انسان میتواند به کمال مطلوب خویش نائل گردد که علاوه بر تلاش و امیدواری، اسباب و شرایط بهره مندی از آن را نیز بشناسد. با شناخت اسباب و شرایط و بهره گیری از آنها و امید به رحمت الهی، و تلاش صادقانه میتوان امیدوار بود که فرد به «مطلوب» خویش نایل آید. این امید «صادق» است، اما انسان با صِرف امیدواری و با تلاش بدون شناخت اسباب و شرایط بهره مندی از کمال، ره به جایی نمیبرد. در واقع، امید چنین فردی «کاذب» خواهد بود. این مقال به تفصیل به موضوع امید و رجا به رحمت الهی و شرایط، اسباب و زمینه های نیل به کمال مطلوب میپردازد. بازشناسی امید کاذب از صادق و امید به رضوان الهی و اخلاص در عمل و داشتن انگیزه الهی از جمله این شرایط است.
۹.

نقد و بررسی نظریه انحصار «پاداش و کیفر» در «تجسم اعمال»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت معاصر سال چهارم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: جهنم بهشت معاد پاداش تجسم کیفر اعمال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷۶ تعداد دانلود : ۷۰۱
در دو قرن اخیر، برخی فلاسفة اسلامی نظریه ای رواج داده اند که آموزة آن، حکایت از این دارد که بهشت و جهنم چیزی نیست به جز تجسم اعمال و رفتار انسان، که به صورت های گوناگون برای وی ظاهر می شود. این مقاله درصدد آن است تا این آموزه را که مورد مخالفت متکلمین و مورد موافقت فیلسوفان متأخر است پیکره سازی و نقد کند. و در آخر این ادعا را ارائه کند که با فرض این که برخی از اعمال برای انسان مجسم شوند، کیفر و پاداش انسان ها منحصر در تجسم اعمال نیست. همچنین پیرامون این نظریه سؤال هایی مطرح کرده ایم تا قائلین انحصاریِ تجسم اعمال، پاسخ گوی آن باشند.
۱۰.

گفتگوی خداوند با جهنّم؛ واقعیت یا تمثیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: زبان نمادین جهنم گفتگو زبان حال زبان تمثیلی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر
تعداد بازدید : ۲۹۱۸ تعداد دانلود : ۸۵۴
طبق گزارش قرآن کریم، بعد از صدور محکومیت مجرمان در قیامت، از جهنّم پرسیده می شود که آیا باز هم برای سکونت کفار و بیگانگان مکانی باقی است؟ دوزخ پاسخ می دهد: آیا مجرمی باقی مانده است؟ در این باره سه تفسیر ارائه شده است: برخی از مفسران این آیه شریفه را نوعی تمثیل و بیان زبان حال دانسته اند که خداوند به لسان تکوین از جهنم می پرسد و دوزخ هم به زبان حال پاسخ می گوید. جمع دیگری بر این باورند که آخرت سرای حیات و زندگی واقعی است و جهنم هم از حیات و شعوری برخوردار بوده و سخن از پاسخ است. در کنار این دیدگاه ها، اندکی از مفسران در این باره به حذف مضاف قائل اند و می گویند: خطاب خداوند به موکّلان جهنم است و خداوند می خواهد که از آنان اقرار بگیرد. این نوشتار پس از بیان مستندات و دلایل هر یک از این دیدگاه ها و بررسی آن ها، به این نتیجه دست یافته است که باید دیدگاه دوم را ترجیح داد و به کارکردهای نظریه اوّل هم پایبند بود زیرا آیه با ایراد این پرسش و پاسخ می خواهد به این امر اشاره کند که قهر و عذاب خداوند از اینکه همه مجرمان را احاطه کند، قاصر نیست و با حقیقی دانستن مفاد آیه هم می شود آنچه را که مدعیان تمثیلی بودن آیه در پی آن هستند، تأمین شود. از این رو تا زمانی که دلیلی متقن و قابل قبول برای روی گرداندن و انصراف از ظاهر آیه به دست نیاید، نباید از آن رویگردان بود.
۱۱.

خلود در عذاب جهنم از منظر ابن قیم جوزی و علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی جهنم عذاب خلود ابن قیم جوزی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلسفه تطبیقی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
تعداد بازدید : ۱۶۵۵ تعداد دانلود : ۸۱۰
خلود اهل نار و عذاب ابدی یکی از بحث های مهم و پیچیده ای است که عالمان دیانت را به خود مشغول داشته است و هریک به مقتضای اصول و مبانی فکری خویش روش متفاوتی برای حل این مسئله و سوالات مطرح دراین باره در پیش گرفته اند، ازجمله اینکه چگونه عذاب ابدی و خلود همیشگی در آتش با رحمت و عدالت خداوند سازگار است و اینکه چگونه ممکن است گناه محدود، عذابی نامحدود داشته باشد، این تفاوت رأی را در نظرات ابن قیم اشعری و علامه طباطبایی فیلسوف و مفسر شیعی به خوبی می توان مشاهده کرد. ابن قیم جوزی از جمله متکلمینی است که قائل به خلود در عذاب نیست و به طور وسیع و روشمند به مسئله خلود اهل نار پرداخته است وی در بخشی از سخنان خود، آراء قائلین به خلود را بیان نموده است و در بخشی دیگر، آن ها را نفی و نقد می کند. وی با بیان ادله فراوان عقلی و نقلی، عدم خلود و جاودانگی در آتش را اثبات می نماید. علامه طباطبایی در تفسیر آیاتی که مربوط به خلود اهل نار است، بر اصل خلود پافشاری داشته و سعادت و شقاوت، خیر و شر در آدمیان را به ظهور حالات و ملکات نفسانی که در دنیا کسب کرده اند نسبت می دهد و معتقد است که اگر کفر و شرک در نفس رسوخ کند، باعث عذاب دائمی می شود. اما بر این نکته نیز تأکید می نماید که خلود در نار، به کافران اختصاص دارد. وی در رابطه با خلود اهل نار به این نکته تاکید دارد که قرآن کریم بر خلود و جاودانگی در آتش نص صریح دارد و معتقد است نمی توان همه احکام شرع و خصوصیات معاد را با مقدمات کلی عقل اثبات کرد، چرا که دست عقل به آن خصوصیات و جزئیات نمی رسد، و تنها راه اثبات آن، تصدیق به نبوت پیامبر صادق است. ابن قیم جوزی و علامه طباطبایی هریک با توجه به مشرب و مبانی فکری که داشته اند، در تبیین مسئله خلود در عذاب دلایلی اقامه کرده اند که به لحاظ روشی و محتوایی و تفسیری متفاوت اند.
۱۲.

شیعیان واقعى و مشاهده فراسوى دنیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و پنجم بهمن ۱۳۹۵ شماره ۲۳۰ «ویژه دین شناسی»

کلیدواژه‌ها: جهنم بهشت آخرت دنیا اولیاى خدا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۵۵۷
این مقاله به ویژگى شیعیان در مشاهده فراسوى جهان مى پردازد. به اجمال مى توان فهمید که ممکن است انسان در همین سراى دنیا بهشت و جهنم را مشاهده و درک کند، چنان که رسول اکرم صلى الله علیه و آله، در شب معراج بهشت و جهنم را مشاهده کرده و این معنا اختصاص به حضرات معصومان علیهم السلام دارد. گاهى نیز ممکن است برخى مؤمنان بهشت و جهنم را به صورت مکاشفه ببینند، شبیه آنچه عرفا ادعا مى کنند. همچنین ممکن است درک بهشت و جهنم به این معنا باشد که مؤمنان چنان بر بهشت و جهنم تمرکز یافته و همه فکر و ذکرشان شده است که گویا این تمرکز آنان را از غیر آخرت بازداشته است؛ گویى بهشت و جهنم را مى بینند. آنچه از ما انسان هاى عادى ساخته است اینکه چنان فکر و ذهن خود را بر امور آخرت متمرکز کنیم که بهشت و جهنم را باور کنیم؛ گویى آن را مى بینیم. بهترین راه تحصیل این حالت، انس انسان با قرآن است و تدبر و تأمل در معانى و مفاهیم قرآنى است. به گونه اى که به هنگام قرائت قرآن در آیات مربوط به بهشت و جهنم و رحمت، چنان در آن تدبر کنیم که گویى مخاطب آیات قرآن خود ما هستیم.
۱۳.

بررسی تحلیلی مسئله جاودانگی و عدم جاودانگی عذاب مسلمان گناهکار در مذاهب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۸۰

کلیدواژه‌ها: جهنم شفاعت جاودانگی (خلود) مسلمان گناهکار مذاهب کلامی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام معادشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه کلیات مذاهب فقهی
تعداد بازدید : ۱۱۱۸ تعداد دانلود : ۶۵۲
بیشتر متکلمان اسلامی بر خلود و جاودانگی کفار در آتش جهنم اجماع دارند؛ اما درباره مسلمان گناهکار اختلاف نظر بسیاری وجود دارد. برخی از متکلمان اسلامی به جاودانگی مسلمان گناهکار در آتش جهنم معتقد بوده و برخی این مطلب را نفی کرده اند. از این میان، فرقه های خوارج، معتزله و زیدیه، مسلمان گناهکار را در آتش جهنم جاودانه می دانند؛ اما اشاعره، ماتریدیه، سلفیه و امامیه قائلند که مسلمان گناهکار در آتش جهنم جاودانه نیست. اسماعیلیه نیز امر را دایر مدار ولایت کرده و مسلمان گناهکار ولایت مدار را غیرمخلد و گناهکار بدون ولایت را مخلد در آتش جهنم می داند. قائلین به جاودانگی به آیاتی استناد کرده اند که مفهوم آن این است که نافرمانان از خدا و رسولش، جاودان در آتش هستند. نیز به سه دلیل عقلیِ منع استحقاق و تفضل بر مرتکب کبیره، منع از اجتماع استحقاق ثواب و عقاب و قبح ذمّ محسن استناد جسته اند. در نقد این ادعا علاوه بر اینکه آیات و دلایل عقلی متعددی وجود دارد، باید گفت این آیات شامل فساق نمی شود، بلکه مختص کفار است. جاودانگی هم به معنای دوام و ابدی بودن نیست. نیز این آیات معارض با آیات خلود درباره وعد است، ضمن آنکه دلیل عقلی معتقدان به جاودانگی هم باطل است؛ چون ادعای آنان مستلزم احباط است و قول به احباط عمل باطل است؛ در عین حال معارض نص آیات قرآن و مستلزم ترجیح بلامرجح است. علاوه بر اینکه برداشتن عقاب از مسلمان گناهکار، نشانه رحمت و احسان خداوند است.
۱۴.

دیدگاه متفاوت علامه طباطبائی(ره) در تحلیل ورود همگانی به جهنم و تعارض آن با رحمت عام الهی

نویسنده:
منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: ورود جهنم همگانی تعارض رحمت عام الهی علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۹ تعداد دانلود : ۴۵۹
در آیة 71 سورة مریم آمده است: «هیچ کسی از شما نیست مگر وارد جهنم می شود که بر پروردگارت حتمی و مقرر است». به سبب ظهور این آیه در دخول مؤمنان به جهنم و ناسازگاری آن با رحمت عام الهی در دیگر ادلّه، آن را در زمرة آیات مشکل قرار داده اند. بنابراین، برای رفع شبهة تعارض آن با آیات و ادلة دیگر، تفسیری متقن و متین می طلبد. علی رغم قول مشهور که ورود را به معنای دخول تعریف می کنند و گریزی از توجیه تعارض رحمت و نقمت برای مؤمنان ندارند که آنان را در تفسیر آیه دچار مشکل می کند، علامه طباطبائی تفسیری خلاف مشهور دارند. مقالة حاضر، دیدگاه علامه طباطبائی را به دلیل دقت و اهمیت آن و قوّت ادله در مخالفت با قول مشهور بررسی نموده است و از ادلة قرآنی که روش تفسیری ایشان است استدلال به معنای قرب و اشراف در معنای ورود می کند. همچنین، از دلایل ادبی، به ویژه لغت و روایات نیز بهره گرفته است. علامه در راستای تثبیت دیدگاه خود، به نقد دیدگاه های دیگر هم پرداخته است که ادلة قرآنیدیدگاه های دیگر را با همین روش نمی پذیرد و ادلة روایی آنان را از ناحیة سند یا دلالت، مخدوش می داند و تفسیر ایشان موافق با حکمت تحذیری آیه است.
۱۵.

مصداق یابی واژه «زقوم» در قرآن با تأکید بر منابع تفسیری و گیاه شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 155 - 170

کلیدواژه‌ها: زقوم گیاهان قرآنی قرآن جهنم تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۶۲۴
طبق آیات مبارکه قرآن، یکی از مجازات های در نظر گرفته شده برای دوزخیان، تناول از گیاهی با نام «زقوم» است. از ویژگی های این گیاه، ایجاد حرارت و عطش در بدن گنهکاران است و تشبیه ثمره آن به «سر شیاطین»، ترس، وحشت و آزارندگی را تداعی می کند. در وجود مادی چنین گیاهی اختلاف نظر وجود دارد. برخی «زقوم» را گیاهی معروف نزد عرب دانسته اند و برخی دیگر آن را مختص به جهان دیگر می دانند. بررسی واژه «شیطان» نشان می دهد اعراب جاهلی، «شیطان» را به «مار» نیز اطلاق می کرده اند و تشبیه ثمره گیاه «زقوم» به «سر شیاطین» به دلیل شباهت سر ماران با ثمره این گیاه است که از ویژگی های آن، حمل سمّی تلخ است. این سم نه تنها ایجاد عطش و سوختگی می کند، تا حد مرگ نیز انسان را پیش می برد. هرچند منابع تفسیری بحثی جدی در زمینه وجود مادی این گیاه مطرح نکرده اند، با توجه به منابع جغرافیایی، گیاه شناسی و طبی و همچنین ویژگی های این گیاه و واژه های به کاررفته در رابطه با آن در قرآن، گیاهی با نام «خرمای صحرایی» یا «بلح الصحراء»، بیشترین مطابقت را با «زقوم» قرآن دارد.
۱۶.

معناشناسی خلود در جهنم بر محور همنشینی

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال چهارم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۱۵) 37 - 73

کلیدواژه‌ها: خلود جهنم معناشناسی همنشینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۰ تعداد دانلود : ۵۴۵
شبکه معنایی واژ گان خلود89 بار درفرآن آمده که 41 بار در مورد بهشتیان و 38 بار در مورد جهنمان است . 28 بار آن در مورد کفارمعاند و10 باردر باره گنهکاران دین دار است .با کمک دانش معناشناسی و ادبیات عرب و واژگان همنشین با خلود به این نتیجه رسیده ایم که که اولا خلود یک مفهوم فرازمانی است .چون مربوط به جهان آخرت است و زمان مربوط به دنیاست .ثانیا خلود در ادب عربی به دو معنای واقعی یعنی جاودانگی ومعنای نسبی که همان معنای لغوی ( مدت طولانی) است ..ثالثا با بررسی های به عمل آمده اکثریت گنهکاران خلودشان نسبی است وبعداز پاکسازی از جهنم و عذاب نجات می یابند اما اقلیتی که استحقاق خلود واقعی را دارند ،نفسشان زنگار زده و تمام چرک و تباهی و فساد را در درون خود فرو برده اندو سیاه وعین گناه شده و عذابهای دوزخ آنها را تطهیر نکرده ،درجهنم باقی می مانند وخلودشان واقعی و جاودانه است.
۱۷.

خلود در قرآن و روایات و سنجش نظر ابن عربی و ملاصدرا

نویسنده:
منبع: پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال دوم فروردین ۱۳۹۹ شماره ۹ 55-64

کلیدواژه‌ها: خلود عذاب جهنم ابن عربی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۴ تعداد دانلود : ۲۷۲
در این پژوهش تلاش بر این بوده که دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا مورد بررسی قرار گیرد. از آنجا که هر کدام تابع مکاتب فکری خاص بودند، بدیهی است که نتایج به دست آمده با یکدیگر متفاوت باشد. اما به دلیل اینکه دلایلشان در باب مسئله خلود بعضا دچار اشکال و نارسایی بوده، خلود در قرآن و روایت نیز بررسی شد. در نتیجه خلود از دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا با خلود در قرآن در قرآن و روایت با یکدیگر متفاوت بود. به طوری که در برخی موارد چنانکه در بخش خلود از دیدگاه قرآن و روایات ذکر شده پاره ای از دیدگاه های ایشان در تضاد کامل با نصح آیات قرآن و روایات می باشد. بنابراین، ضعف در روش های تفسیری عرفانی و عقلی باعث شده است که خلود از دیدگاه قرآن و روایات مورد توجه قرار گیرد، زیرا مبین و نشان دهنده ی حقیقت واقعی خلود، به دور از هرگونه تفسیر ناروایی می باشد.
۱۸.

بررسی سندی و دلالی روایت «جرجیر» و نقد برداشت های نادرست(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸ 129 - 142

کلیدواژه‌ها: عرفاء جرجیر جهنم انقطاع عذاب انقطاع دوزخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹۰ تعداد دانلود : ۵۲۲
روایت «سینبت فى قعر جهنم الجرجیر» از روایاتی است که بسیار در متون عرفانی مشاهده می-شود و عرفاء از این روایت دو نوع برداشت ارائه دادند. برداشت نخست منسوب به ابن عربی و پیروانش همچون قیصری هست؛ آنها بر این باورند که بعد از گذشت مدتی طولانی از عذاب، رویش گیاه جرجیر در قعر جهنم، دلالت بر سرد شدن آتش و انقطاع عذاب دارد و همه دوزخیان حتی کفار معاند و لجوج بعد از سالیان متمادی از رنج و عذاب با آنکه در جهنم بسر می برند عذاب از آنها برداشته می شود. برداشت دوم نیز منسوب به گروهی دیگر از عرفاء است که آنها بر این عقیده اند که رویش گیاه جرجیر در قعر دوزخ دلالت بر انقطاع دوزخ و پایان جهنم دارد و بعد از گذشت أحقاب همه جهنمیان حتی کفار از آنجا خارج و وارد بهشت می گردند. نگارنده با جستجو در مجامع روایی، دو نوع روایت در باب جرجیر را مشاهده کرده که با بررسی سندی و دلالی هر یک از آنها، به این نتیجه رسیده که هیچ یک از آن روایات دلالت بر آن دو برداشت فوق ندارند
۱۹.

بازنگری هرم مازلو در مقایسه با مدل قرآنی نیازهای انسانی بر اساس گونه شناسی جزاهای اخروی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال هفدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 65 - 106

کلیدواژه‌ها: هرم نیازهای انسانی مازلو انگیزش بهشت جهنم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲۳ تعداد دانلود : ۹۷۵
نظریه هرم نیازهای انسانی مازلو یکی از نظریات مشهور در حوزه روان شناسی انسان گرا محسوب می شود. مازلو در این نظریه، نظامی سلسله مراتبی از نیازهای انسانی را معرفی نمود که تبیین کننده معیارها و ملاک های انسان در انگیزه یابی برای کنش ورزی بر اساس نیازهای درونی او بود. این نظریه به همراه اضافات و نسخه های جایگزین آن، در تحقیقات مختلفی توسط اندیشمندان اسلامی به بوته نقد و تطبیق با آموزه های قرآنی گذاشته شده است. مهم ترین اشکال این پژوهش های تطبیقی، فقدان ملاک و معیار مشخص برای گزینش و تطبیق آیات با مفاد نظریه مازلو است. دراین تحقیق، آیاتی که در آن جزاهای اخروی (بهشتی و جهنمی) توصیف شده اند، با توجه به بعد انگیزشی آنها، به عنوان جامعه آماری تحقیق انتخاب و ارتباط بین هر یک از جزاها با نیازهای انسانی با روش تحلیل محتوا مشخص شده است. سپس بر اساس تعداد و گستره یادکرد هر یک از جزاها و میزان تأمین یا تهدید هر یک از نیازها، نظامی سلسله مراتبی از نیازهای انسانی معرفی شده است. عنایت جدی به تفاوت نیازهای تأمین شده در جزاهای بهشتی با نیازهای تهدیدشده در جزاهای جهنمی و در پی آن، جداسازی و تفکیک سلسله مراتب نیازها در سیر صعودی و سیر نزولی، مهم ترین دستاورد این تحقیق محسوب می شود.
۲۰.

واکاوی کارکرد نقش قوه خیال در معاد جسمانی ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 103-117

کلیدواژه‌ها: معاد معاد جسمانی نفس بهشت جهنم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۵ تعداد دانلود : ۳۸۳
یکی از اصول اولیه ملاصدرا برای اثبات معاد جسمانی انسان، توجه به جایگاه قوه خیال است و با تشریح ماهیت قوه خیال، بر لزوم تداوم حیات آن پس از مرگ انسان اعتقاد دارد. از کارکردهای اساسی قوه خیال، تصور ذات جسمانی انسان در عالم برزخ است که به اعتقاد ملاصدرا معاد روحانی در عالم مذکور محقق می گردد. عده ای بر این باور هستند که ملاصدرا کارکرد و نقش قوه خیال در عالم برزخ را به عرصه محشر و روز قیامت نیز تعمیم داده است و خلق بدن اخروی توسط قوه خیال و با ابتکار نفس انجام می گیرد، در نتیجه معاد جسمانی مد نظر ملاصدرا یک جسم مثالی است که با ادله های نقلی ساز گاری ندارد. ملاصدرا با اظهار تعجب در برابر کسانی که امور قیامت را از سنخ روحانی و مثالی قلمداد می کنند؛ مخالفت خود را با حشر ابدان اخروی در قالب بدنی مثالی بیان کرده است و با تمایز قائل شدن بین کارکرد قوه خیال در عالم برزخ و عرصه قیامت، به حشر ابدان از قبور و دمیده شدن ارواح در آنها توسط ملائکه اشاره داشته است. نگارنده این پژوهش با اقامه براهین عقلی و استناد به برخی از عبارات ملاصدرا؛ ثابت نموده است که کارکرد قوه خیال در عالم برزخ متمایز از کارکردش در عرصه قیامت است و نمی-تواند نقشی در خلق بدن اخروی داشته باشد.