درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۴۴۱ تا ۲٬۴۶۰ مورد از کل ۱۳٬۴۱۵ مورد.
۲۴۴۱.

جستاری در آراء و اندیشه های صبحی منصور با تأکید بر نماز در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و چهارم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۹۳) 149 - 170
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۲ تعداد دانلود : ۳۷۰
صبحی منصور از قرآنیون معروف مصری است که معتقد به قرآن بسندگی هستند. وی در دو کتاب «الصلاه بین القرآن الکریم و المسلمین» و «القرآن و کفی مصدراً للتشریع الاسلامی» می کوشد تا  برای مبنای خود، یعنی قرآن بسندگی و نیز مسائلی که بر آن بنا کرده است، به خصوص نماز، استدلال هایی ارائه کند. مبانی ایشان عبارت اند از:  1- قرآن تنها منبع اسلامی است. 2- تفاوت عنوان نبی و رسول به لحاظ شخصیت حقیقی و حقوقی است. 3- پیامبر دستور به منع کتابت حدیث داده است. وی در مورد نماز بر این باور است که نماز پیامبر همان نماز حضرت ابراهیم است که میان مسلمانان و حتی مشرکان معروف و شناخته شده بوده، ازاین رو خداوند از ذکر جزئیات و تعداد رکعات نماز در قرآن خودداری می کند؛ زیرا ذکر آن لغو و بیهوده بوده است. ایشان در توجیه ذکر نشدن کیفیت تعداد رکعات نماز در قرآن و نیز جزئیات دیگر موضوعات احکام، مانند حج و ... استدلال هایی آورده که منجر به ردّ سنت می گردد. نگارندگان در این گفتار، دیدگاه های او را در دو مورد (مبنا و بنا) بررسی و بر اساس قرآن به آنها پاسخ می دهند. در این مقاله روشن شده که بناهای ساخته شده منصور (به ویژه نماز) با مبناهای او ناسازگار است.
۲۴۴۲.

شیوه های گفتمان سازی قرآن و سنت در ارتباط با تکریم شخصیت زنان

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ 160 - 133

کلیدواژه‌ها: تکریم شخصیت زنان گفتمان وگفتمان سازی گفتمان سازی قرآن و سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۹ تعداد دانلود : ۱۴۲
دین اسلام در شرایطی ظهور کرد که مصادف بود، با واقعیت های تلخِ بسیاری در زندگی و اندیشه بشری که زیرپاگذاشتن حرمت، کرامت و ارزش های وجودی زن، بارزترین آن ها بود. قرآن کریم و اقدامات پیامبر اکرم (ص)، نشان از احیای کرامت زن و ایجاد اندیشه های جدید در باور مردم نسبت به شخصیت زنان دارد. موفقیت در جایگزینی گفتمان جدید نسبت به دیدگاه رایج، کار ساده ای نبوده و نشان از حرکتی برنامه ریزی شده و مستمر دارد. بی شک بررسی تاریخی اقدامات قرآن کریم و سنت پیامبر(ص) در این راستا می تواند ما را به الگویی جامع برای حرکت های بعدی و گفتمان سازی های جدید در حوزه های دیگر، رهنمون سازد. بررسی های صورت گرفته نشان می دهد در ارتباط با موضوع زنان، قرآن کریم و سنت پیامبر گام به گام و به فراخور شرایط موجود، پیش رفته و با طی مراحل پنج گانه ای به این مهم دست یافته اند. این مراحل شامل موارد زیر است: 1- مرحله تشخیص و مسئله شناسی موضوع که یکی از اساسی ترین بخش ها برای حل هر مشکلی است. 2- مرحله تبیین مسئله 3- مرحله تبلیغ گفتمان جدید 4- مرحله تثبیت گفتمان جدید که به تحکیم جایگاه اندیشه جدید در ذهن و باور مردم می پردازد و یکی از عناصر اصلی آن، تکرار در بستر زمان است. 5- مرحله تعمیق و رفتارسازی که به ایجاد قوانینی در راستای احیای حقوق زنان و وارد ساختن گفتمان جدید در رفتار وعمل می پردازد. نزول آیات متعدد در قرآن و صدور احادیث فراوان از معصومین نحوه این گفتمان سازی را آشکار می سازد.
۲۴۴۳.

تحلیل نظام مدیریتی سوره کوثر

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶ 178 - 197

کلیدواژه‌ها: نظام نظام مدیریتی نظام دفاعی مدیر کوثر رب دشمن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۲۲۲
  این پژوهش به ارائه و تحلیل نظام مدیریتی سوره کوثر می پردازد. این کار با استفاده از گام هایی چون: شناسایی هدف، کلید واژه ها، ساختار شکلی (کلمات، عبارات، جمله ها) و محتوایی سوره انجام می گیرد، از این رو، اجزای این مدل با استفاده از آیات سوره مبارکه کوثر تبیین شده است، بوسیله دقت موشکافانه در مفاهیم و لغات بر اساس کتاب های تخصصی لغت شناسان و تفسیری قرآن، همچنین به تطبیق با دیگر یافته های علمی موجود، سعی شده به استخراج نظام مدیریتی سوره پرداخته شود، این سوره سعی در تبیین چگونگی نظام دفاعی از کارکنان سازمان دارد. در سوره ی کوثر خداوند به عنوان مدافع از پیامبر که سمبل و اسوه آموزه های اسلامی است در مقابل مشرکین که سمبل اندیشه ی کفر و الحاد است، با دادن کوثر به پیامبر به دفاع از پیامبرش برآمده است. در این سوره هم سنخ بودن تهدید و شیوه ی دفاع کاملاً رعایت شده است؛ زیرا تهدید به جنگ یا قتل نبوده، استهزاء و مسخره مشرکین فقط پیامبر را اندوهگین می کرده است؛ لذا خداوند در صدد جبران آن برآمده است. پیامبر را توسط خبر غیبی از آینده باخبر کرده است. در این سوره خداوند برای با انگیزه نگه داشتن پیامبر که مهم ترین سرمایه ی انسانی برای برپایی آموزه های اسلامی در زمین است، وارد عمل شده و از نا امید شدن پیامبر جلوگیری کرده است. خداوند این کار را با تشویق پیامبر و تنبیه مشرکان انجام داده است. در سازمان مدیر باید از سرمایه های سازمان مخصوصاً سرمایه های انسانی محافظت کند و به دفاع از آنها بپردازد. مدیر این کار را با انگیزه نگه داشتن نیروی انسانی برای تلاش و فعالیت برای رسیدن به اهداف انجام می دهد. مدیر می تواند از ابزارهای تشویق و تنبیه استفاده کند.
۲۴۴۴.

درآمدی بر اعجاز تشریعی در قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال اول زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 138 - 160

کلیدواژه‌ها: اعجاز تشریعی جامعیت قرآن انطباق تحدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۸ تعداد دانلود : ۴۵۷
اعجاز قرآن کریم ابعادی دارد؛ یکی از آنها اعجاز تشریعی است؛ یعنی تحدی خداوند در مورد قرآن شامل نظام تشریعی (معارف اعتقادی و احکام) آن نیز می شود. درباره این بُعد از اعجاز قرآن به گستردگی دیگر ابعاد اعجاز قرآن ، بحث نشده است. هدف این نوشتار، اثبات اعجاز قرآن در بُعد تشریع است که برای اثبات آن به روش تحلیلی و اسنادی به جامعیت و گستره معارف و احکام قرآن و قدرت انطباق بر مقتضیات زمان با حفظ اصول و قواعد نازل شده بر پیامبر9 استدلال شده است. در تبیین جامعیت قرآن، با بیان دیدگاه جامعیت مطلق نسبت به تمامی علوم الهی و بشری و دیدگاه جامعیت در امور مربوط به هدایت انسان ها، ایده سومی مطرح شده و آن اینکه مقصود از جامعیت قرآن، بیان اصول و قواعد راهگشا برای دستیابی انسان ها به علوم گوناگون است. برای اثبات این دیدگاه سوم، شواهد قرآنی و روایی و نیز مطالعه در گستره و قلمرو آیات قرآن ذکر شده است؛ در ضمن راز انطباق تشریعات قرآن بر مقتضیات زمان با پنج اصل (انطباق با فطرت، بیان اصول کلی و ماندگار، عناوین ثانویه، حجیت سنت پیامبر و معصومان7 و اصل اجتهاد) توضیح داده شده است. نتیجه اینکه این معارف هدایتی تنها از جانب خدا صادر شده است؛ زیرا بشر عادی بدون اتصال با وحی نمی تواند در ابعاد مختلف معارف اعتقادی در گستره ای عام از آغاز تا فرجام جهان و به کار گرفتن شیوه های مختلف در استدلال از آیات آفاقی و انفسی سخن بگوید و در همان حال در احکام حقوقی و اخلاقی آورنده تعالیمی جامع، فراگیر، قابل انطباق بر مقتضیات همه زمان ها باشد.
۲۴۴۵.

بررسی تطبیقی توحید و خواندن غیر خدا از دیدگاه رشیدرضا و علامه طباطبایی

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 30 - 60

کلیدواژه‌ها: توحید دعا الوهیت عبادت حقیقی رویکرد مقارنه ای علامه طباطبایی رشیدرضا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۵ تعداد دانلود : ۵۳۷
عبودیت خدا فلسفه اصلی زندگی بشر بوده و دعوت به توحید و عبادت خدای یکتا که از نیازهای غریزی و فطری انسان است، همواره سر لوحه رسالت تمام پیامبران و منادیان الهی بوده است و همه مذاهب و فرق اسلامی در این که عبادت مخصوص خداوند است، اتقاق نظر دارند؛ لیکن رفتار توسّل گونه برخی مسلمانان، همانند شیعیان که پیامبراکرمJ و یا اولیای الهی را میخوانند و در برابر قبور آنان اظهار تذلل و خضوع میکنند، مورد نقد جدی محمّد رشیدرضا در تفسیر المنار قرار گرفته است؛ درحالیکه عموم مسلمانان همواره در طول تاریخ، نه تنها در اعتقاد که در سلوک رفتاری خود، بدان عمل کردهاند؛ مسأله اصلی این است که آیا چنانکه رشیدرضا میگوید، دعا و درخواست از غیر خدا و امامان معصومA، با توحید منافات دارد و عملی شرک آمیز است؟ این پژوهش با روش کتابخانهای و رویکردی تحلیلی و تطبیقیِ دیدگاه علامه طباطبایی و رشیدرضا، با هدف دستیابی به دیدگاه صحیح از منظر قرآن و رفع اتهام از شیعیان در عبادت اولیاء و شرک در توحید عبادی، انجام گرفت که با بررسی مفاهیم اساسی به ویژه مفهوم عبادت، دعا در کتب لغت و کاربردهای قرآنی آن معلوم شدکه مصادیقی از دعا و درخواست از غیر خدا، که مورد نقد رشید رضا بودهاست، نه تنها شرک نبوده که در راستای توحید و عبادت خدا میباشد.
۲۴۴۶.

بررسی دیدگاه مفسران فریقین در تفسیر آیه «إِنَّکَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتی » با تکیه بر پاسخ گویی به شبهات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 83-94

کلیدواژه‌ها: آیه 80 نمل تفسیر کلامی سماع موتی وهابیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۲ تعداد دانلود : ۶۴۳
سلفیان وهابی، بر أساس فهم ظاهرگرایانه از آیه 80 نمل، منکر شنیدن مردگان و به تبع آن، منکر هر گونه توسل و إستغاثه به آنان شده اند. حال آنکه، تفسیر همه جانبه و بر أساس شواهد قرآنی و سیاق این آیه، نشان می دهد آیه در صدد تشبیه کافران به مردگان است؛ کافران به مانند مردگان از شنیده های خود بهره ای نمی برند و هدایت نمی شوند و این آیه دلالتی بر نفی سماع أموات ندارد. این تفسیر، جواب مناسب و کامل بر شبهاتی است که سلفیان وهابی بر این آیه و بر روایت مشهور به روایت بدر که از مهم ترین أدله روایی در إثبات سماع موتی است وارد می کنند. همچنین پاسخ و ردّ تأویل عایشه از روایت بدر است؛ تأویلی که بر أساس برداشت ظاهری وی از همین آیه بوده و از مهم ترین إستناد مخالفان سماع است. بنابراین مخالفان سماع، دلیلی از قرآن و سنت در إثبات ادعای خود ندارند؛ حال آنکه برخی از آیات همچنین روایات فراوان، سماع موتی را إثبات می کنند.
۲۴۴۷.

بررسی استعاره جهتی واژه حیوه در قرآن، بر اساس نظریه استعاره مفهومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال سوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیایی ۱۲) 45-69

کلیدواژه‌ها: قرآن استعاره ی مفهومی استعاره ی جهتی استعاره بالا/ پایین استعاره نزدیک واژه ی «حیوة»

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۸ تعداد دانلود : ۴۳۲
نظر به اینکه بسیاری از پیامهای قرآنی به صورت تلویحی بیان شده اند، در این پژوهش، تلاش شده تا بر اساس نظریه ی استعاره ی مفهومی، استعاره ی جهتی واژه ی «حیوه» در قرآن بررسی شود. برای این کار، ترجمه ی مکارم و تفاسیر المیزان و نمونه برای جمع آوری داده ها استفاده شد و سپس این داده ها موردتحلیل قرارگرفتند. باتوجّه به واژه ی حیوه، نگارندگان به استعاره های جهتی بالا، پایین و نزدیک دست یافتند، اما استعاره ی جهتی دور درخصوص واژه ی حیوه به کارنرفته است. مفاهیمی ازقبیل خیر، برکت و نعمت و یا مفاهیمی که منسوب به خداوند هستند، استعاره ی جهتی بالا، و مفاهیمی مانند ضعف، خواری، عذاب و رسوایی ، استعاره ی جهتی پایین را نشان می دهند. استعاره ی جهتی نزدیک، با همنشینی اسم اشاره ی «هذه» با واژه ی حیوه نشان داده شده-است و در چند آیه دیده می شود که پستی و حقارت زندگی دنیا، تأکید بر آن، و یا تأثیر و نتیجه ی اعمال ما در این دنیا را نشان-می دهد. پژوهش حاضر، کارآمدی نظریه ی نوین استعاره در تحلیل زبان قرآن را نشان می دهد که این خود، به درک، ترجمه و تفسیر بهتر مفاهیم قرآنی منجرمی شود.
۲۴۴۸.

رهیافتی نو بر حجیت خبر واحد در تفسیرقرآن (با تکیه بر دیدگاه شیخ طوسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: خبر واحد حجیت تفسیر قرآن شیخ طوسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۲ تعداد دانلود : ۶۴۰
اصولیان در گذشته و حال بین روایات فقهی و روایات تفسیری، تفکیکی نکرده اند؛ علامه طباطبایی و عده ای از محققان با استناد به دلایلی معتقدند ادله حجیت خبرواحد شامل روایاتی که در تفسیر آیات غیر فقهی رسیده، نمی شود. آیت الله خویی(ره) و برخی دیگر از بزرگان در نقد این دیدگاه گفته اند: ادله حجیت خبرواحد شامل خبرواحد رسیده در آموزه های معرفتی از جمله تفسیر آیات کلام الله مجید نیز می شود. مشهور میان محققان این است که شیخ طوسی مخالف حجیت خبر واحد در تفسیر است. ایشان به عبارتی در مقدمه تفسیر تبیان استناد کرده اند. از دقت در آن عبارت و توجه به دیگر عبارات شیخ در تفسیر تبیان وعدة الاصول، به دست میآید که شیخ طوسی از موافقان حجیت خبر واحد در تفسیر است.
۲۴۴۹.

مطالعه معناشناختی دیدگاه یحیی بن سلام در باب واژگان قرآنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و چهارم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۲) 5 - 32

کلیدواژه‌ها: یحیی بن سلام واژگان قرآنی تفسیر معناشناسی زبان شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۳۶۲
فهم معنای واژگان قرآنی، گام نخست و بنیادی در تفسیر قرآن است، چنان که تألیف آثار متعدد در این حوزه از سده های نخستین اسلامی شاهدی بر این مدعاست. یحیی بن سلّام ازجمله قرآن پژوهان سده دوم هجری است که نزدیکی روزگار وی با عصر نزول، اهمیت روش شناسی آثار وی را در حوزه معناشناسی مفردات قرآن مضاعف می کند. بنابراین در مقاله حاضر به بررسی دو اثر وی پرداخته ایم: اثر نخست کتاب تصاریف با موضوعِ وجوه معناییِ واژگانِ قرآنی است، و اثر دوم کتاب تفسیر اوست. این دو اثر سرشار از معناشناسی مفردات قرآنی است. تردیدی نیست که یکی از ویژگی های سنت تفسیری در سده های نخستین اسلامی، سیطره نقل است که در دو اثر پیش گفته به روشنی دیده می شود. بااین حال به نظر می رسد یحیی بن سلام در موارد متعدد خود به معناشناسی واژگان قرآنی پرداخته است. بنابراین هدف مقاله حاضر آن است که با تطبیق و کاربست برخی مفاهیم و اصطلاحات حوزه معناشناسی، به توصیف و تحلیل معناشناسی واژگان قرآنی در دو اثر پیش گفته بپردازد تا روش یکی از متقدم ترین قرآن پژوهان را در این حوزه آشکار کند. این پژوهش نشان می دهد که یحیی بن سلام در تبیین معنای واژگان قرآنی، به «بافت موقعیت»، «ریشه شناسی»، «روابط هم نشینی و جانشینی»، «واژگان هم نویسه»، «شمول معنایی» و «تقابل معنایی» توجه داشته است. همچنین وی در معناشناسی واژگان قرآنیِ متعلق به امور ناملموس، به مفهوم استعاری این واژگان اشاره می کند که یادآور «استعاره های مفهومی» در دانش زبانشناسی است.
۲۴۵۰.

اعجاز تأثیری جلوه ای از قدرت نرم قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 31 - 44

کلیدواژه‌ها: قرآن تأثیر اعجاز تأثیری قدرت نرم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۶ تعداد دانلود : ۶۸۳
از جمله نظریه های جدید در حوزه اندیشه های معاصر نظریه «قدرت نرم» است. «قدرت نرم» که نخستین بار توسط «جوزف نای» مطرح شد به معنی «توانایی به دست آوردن خواسته ها از طریق مجذوب کردن به جای اجبار و امتیاز و توانایی به دست آوردن خواسته ها از طریق مجذوب کردن به جای اجبار و امتیاز و توانایی شکل دهی به ترجیحات دیگران» تعریف شده است که این توانایی از طریق جذابیت های فرهنگی و ایده های سیاسی صورت می گیرد. یکی از جلوه های قدرت نرم قرآن، «اعجاز تأثیری قرآن» است که در منابع مختلف با عناوین متفاوتی مثل اعجاز نفسانی، اعجاز وجدانی، جذبات روحی، روعه قرآنی، موسیقی باطنی و مانند آن مطرح شده است. اعجاز تأثیری قرآن، کششی وجدانی و فرازبانی بوده و ماهیتی فرا بشری دارد که در هیچ اثر بشری مانند آن یافت نمی شود و با ربایش های شناخته شده در جهان مادی متفاوت است. براساس منابع موجود، این اعجاز اولین بار توسط «خطّابی» مطرح شده است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی از نوع کتابخانه ای درصدد آن است که اعجاز تأثیری را جلوه ای از قدرت نرم قرآن معرفی نماید.
۲۴۵۱.

بررسی تحلیلی- تطبیقی نظریه «ضرورت ثبوت ثابت» در آراء سید سند و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۹۸)

کلیدواژه‌ها: قاعده فرعیه ثبوت ثابت ثبوت مثبتله ملاصدرا سید سند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۵ تعداد دانلود : ۲۹۸
در «قاعده فرعیه» که از قواعد مهم فلسفی است، هر چند حکما درباره «ضرورت ثبوت مثبت له» وفاق دارند، اما «ضرورت ثبوت ثابت» مورد اختلاف نظر فلاسفه واقع شده است. درباره ثبوت ثابت دو نظریه مطرح شده است؛ از نظر مشهور فلاسفه، ثبوت ثابت ضرورت ندارد و در مقابل، برخی قائل به ضرورت ثبوت ثابتند. ملاصدرا از قائلان به ضرورت ثبوت ثابت است. او نظریه عدم ضرورت ثبوت ثابت را از قائلی بدون ذکر نام نقل کرده است. برخی از شارحان وی، این نظریه را علاوه بر سید شریف جرجانی و علامه دوانی، به سید سند نیز نسبت داده اند، در حالی که این نظریه با آنچه در بیانات سید سند (در نسخ خطی وی) یافت میشود، انطباق ندارد و برعکس، وی از قائلین به «ضرورت ثبوت ثابت» است. قول به عدم ضرورت ثبوت ثابت، قول معاصرش، علامه دوانی است. در نهایت، در این نوشتار بیان شده است که ملاصدرا ضمن استفاده از نظریه سید سند، نظریه یی متفاوت با نظریه وی ارائه داده است.
۲۴۵۲.

نقد و بررسی شبهه وحدت سیاق در آیه تطهیر

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۲ 44 - 13

کلیدواژه‌ها: همسران پیامبر(ص) اهل البیت آیه تطهیر اصحاب کساء روایات نبوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۱۶۰
یکی از مهم ترین آیات قرآن مجید آیه تطهیر می باشد که از دیرباز از سوی علمای فریقین مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و هرکس از زاویه دید خود به آن نگریسته و پیرامون آن مطالبی را بیان کرده است. نگارنده در این مقاله به بررسی دلالت آیه تطهیر و شناسایی مصادیق واژه اهل بیت در آن پرداخته است. هرچند بسیاری از مفسران و محدثان اهل سنت در ذیل آیه شریفه روایاتی نقل کرده اند که موید انحصار مصادیق این آیه در پنج تن آل عبا می باشد. اما گروهی از آنها در مقام نظریه پردازی بعضی از همسران پیامبر (ص) را به عنوان مصداق واژه اهل بیت نام می برند، ولی با توجه به روایات متواتر که از طریق خاصه و همچنین بعضی از عامه وارد شده است، نزول آیه را مختص پنج تن می دانند و حکم به عصمت آنها نمودند.هدف این مقاله، شناخت مصادیق اهل بیت (ع)و همچنین ردّ شبهه وحدت سیاق در آیه تطهیر است.
۲۴۵۳.

تبیین مفهوم «مقام محمود» با بهره گیری از آیه 79 سوره اسراء

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۲ 168 - 155

کلیدواژه‌ها: اخلاق اسراء شفاعت عرفان مقام محمود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱۲ تعداد دانلود : ۲۳۸
مقام انسان در دایره وجود، بسیار عالی است. خداوند انسان را به گونه ای خلق کرده که می تواند تا سدره المنتهی پیشرفت نماید و با رعایت اخلاق به اوج مقام انسانیت (خلیفه اللهی) برسد. آیه 79 سوره اسراء، ضمن دعوت پیامبر و مسلمانان و بلکه انسان به شب زنده داری بارعایت اخلاق الهی، به مقام والای «محمود» اشاره می نماید. به راستی حقیقت مقام محمود چیست؟ کدام ویژگی اخلاقی سبب رسیدن به آن می شود؟ در این پژوهش به روش کتابخانه ای، به تحلیل و استنتاج نظر مفسران و اندیشمندان اسلامی اعم از شیعه وسنی، پرداخته و نتایج نشان می دهد که «مقام محمود» به مقام شفاعت، مقام وجه الله، اعطای لوای حمد، جامع خصلت های ستوده، مقام لقاء الله، بالاترین مرتبه حمد، اهلیت ظهور امام مهدی(عج) ، بالاترین مقام عرفانی سلوک(مع الحق فی الخلق) و واسطه بین خداوند و مقام حمد تعریف شده است. نظریه ای که بیش از همه در میان مفسران فریقین مشهور است ، نظریه مقام شفاعت کبری پیامبر(ص) و به تبع آن ائمه معصومین و اولیاء الله می باشد. البته مقام لقاء الله که شفاعت را هم در برمی گیرد.در این نوشتار قابل بررسی است.
۲۴۵۴.

اصطلاح شناسی و نسبت سنجی «بطن» و «تأویل» در حوزه تفسیر با تاکید بر آراء اندیشمندان اسلامی

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۲ 224 - 197

کلیدواژه‌ها: بطن تأویل حقایق پنهان آیات آیات متشابه نسبت بطن و تأویل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹ تعداد دانلود : ۱۵۴
در آثار ناظر به علوم قرآنی و تفسیر، هماره دو مسأله چالشی «بطن» و «تأویل»، با افت و خیز فراوان مطرح بوده اند. این دو مسئله گاه از حیث خطای در فهم و گاه بنابر ارتباط وثیق، در قالب یک مبحث ارائه شده اند و از این رو در قریب به اتّفاق پژوهش های مربوطه، نسبت سنجی میان این دو مقوله مغفول مانده است؛ حال آنکه فهم این مطلب، دست کم از دو حیث حائز اهمّیت است: اوّلاً، بخش قابل توجّهی از معارف دینی، مربوط به باطن آیات و تأویلات قرآنی است و ثانیاً، جاودانگی قرآن، ارتباط وثیقی با این دو مقوله دارد. پژوهش پیش رو عهده دار تبیین ایده های اهل نظر در باب «بطن» و «تأویل» و نسبت سنجی میان آن دو است. این امر به روش تحلیل مفاهیم و اصطلاح شناسی واژگان مربوطه و تبیین قدر متیقن آراء اهل نظر انجام می پذیرد با توجه به آیات و روایات، تأویل هم به کل قرآن نسبت داده شده وهم برای شناخت حقیقت و مراد اصلی آیات متشابه به کار رفته و هم راهیاب به باطن و شناخت ژرفای قرآن می باشد که در نتیجه می توان گفت نسبت و رابطه منطقی بین «تأویل» و «بطن» عموم و خصوص مطلق است یعنی تأویل عام به شمار می آید و بطن خاص.
۲۴۵۵.

غایات اخلاقی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 169 - 204

کلیدواژه‌ها: غایت غایات غایت اخلاقی قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۰ تعداد دانلود : ۳۲۲
یکی از ارکان رکین نظام اخلاقی «غایت اخلاقی» است. غایت در حقیقت چیزی است که فعل در نهایت به آن منتهی می شود. در واقع انسان هر فعلی از جمله فعل اخلاقی را برای رسیدن به غایاتی انجام می دهد. برخی اندیشمندان غربی و ارسطوشناسان معاصر ضمن برشمردن بخشی از فضائل اصلی و غایات حقیقی در میان سایر مکاتب اخلاقی، بر این باورند که اولاً غایت اخلاقی نقش مهمی در شناخت، تبیین، ارزیابی و داوری نسبت به گزاره های اخلاقی، نظریات اخلاقی و افعال و رفتار اخلاقی انسان ها دارد و ثانیاً کامل ترین، جامع ترین و حقیقی-ترین خیر و غایت اخلاقی صرفاً در ادیان توحیدی به بشر معرفی شده است. به نظر آنان، «قرب الهی» یا نظریه قرب، دربردارنده ی تمام غایات مثبت بشر و در عین حال آخرین و منحصر بفردترین غایتی است که تضمین کننده سعادت بشر در دنیا و جهان آخرت است. کسی که به این غایت دست یابد، به دلیل اتصالش به غایه الغایات، طبعاً غایات دیگر را هم در اختیار خود دارد و از فروغلطیدن در سایر غایات نسبی برحذر داشته خواهد شد. نگارنده در این مقاله به روش توصیفی_تحلیلی و کتابخانه ای در صدد است که این غایات اخلاقی را با توجه به منبع معرفتی وحی و قرآن کریم در سه دسته مقدمانی، میانی و نهایی مورد بررسی قرار دهد. انسان برای نیل به غایت نهایی سلسله ای از اهداف و غایات را تشکیل می دهد که هرکدام به نوبه خود برای غایت برتر هستند، با دست یافتن به غایات مقدماتی و میانی راه تکامل را طی کرده، متعالی تر شده و مقرب درگاه حق می گردد
۲۴۵۶.

ملاصدرا و روش شناسی انتقادی فهم ظاهرگرایانه از دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۹۷)

کلیدواژه‌ها: ظاهرگرایی تفسیر تأویل دین ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۴۲۵
تفاسیر ظاهرگرایانه و سطحی از دین همواره در تاریخ اجتماعی دین جریان داشته و بعضی از این تفسیرها سبب ظهور جریانهای متحجر و تکفیری و در نتیجه بروز چهره یی خشن، خشک و متعصب از دین شده است. ملاصدرا یکی از فیلسوفانی است که نقد این نوع تفاسیر، یکی از محورهای اساسی اندیشه» او بوده است. این پردازش نقادانه تا آنجا است که دستکم دو مورد از آثار خود کسر اصنام الجاهلیه و رساله سه اصل را بطور کامل بدان اختصاص داده است. این نقد در اندیشه ملاصدرا ساحتهای مختلفی دارد که کمتر به آن توجه شده، بنابرین نوشتار حاضر از طریق روش اسنادی، تحلیل محتوا و توصیف گرایانه به طرح و بررسی آنها پرداخته است. این ساحتها عبارتند از: بررسی عوامل زبانی، عوامل عقلانی و عوامل نفسانی در فهم دین. بررسی مجموع عوامل در این ساحتهای سه گانه نشان میدهد که ظاهرگرایی میتواند موجب بروز جمودگرایی دینی، شکلگیری گفتمان خشونت، دنیاگرا شدن علما، پیدایش شبه علما بجای عالمان واقعی و شکلگیری فرهنگ ریا و نفاق شود.
۲۴۵۷.

ملاصدرا و مسئله میزان اعمال در قیامت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۹۸)

کلیدواژه‌ها: میزان اعمال مواقف قیامت معاد آخرت ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۳۸۵
وزن کردن اعمال در قیامت، بر اساس آیات قرآن کریم و روایات متعددی از ائمه (ع) امری قطعی و از مراحل مهم حسابرسی اعمال است. آنچه در مسئله میزان، منشأ اختلاف نظرهای فراوان شده است، کیفیت اندازه گیری اعمال و حقیقت برپایی میزان در قیامت و برخی جزئیات مورد اشاره در آیات و روایات است. ملاصدرا بعنوان فیلسوف و مفسر قرآن کریم، بر اساس مبانی عقلی خود و با در نظر گرفتن آیات و روایات، در تبیین این آموزه کوشیده است. این نوشتار درصدد است با روش توصیفی تحلیلی، ضمن تبیین دیدگاه ملاصدرا درباره حقیقت و چیستی میزان، میزان علوم، میزان اعمال و نیز سبکی و سنگینی اعمال، به سنجش و ارزیابی آن بر اساس آیات و روایات بپردازد و میزان سازگاری آن را با آیات و روایات نشان دهد.
۲۴۵۸.

روش شناسی و اعتبارسنجی برداشت مبتنی بر دلالت اشاره از قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: دلالت التزامی دلالت اشاره برداشت از قرآن اصول فقه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۶ تعداد دانلود : ۴۸۱
جستار حاضر می کوشد مفهومی عالمانه از چیستی دلالت اشاره، جایگاه، ارکان و شرایط و ضوابط تحقق، اعتبار و حجیت آن را بررسی و تبیین نماید و از روش استناد، استدلال، توصیف و تحلیل بهره گرفته است. بررسی ها در باب دلالت اشاره نشان می دهد که این نوع دلالت نه از سنخ لفظ بلکه امری فراتر از آن است و از نوع غیر صریح و دلالت التزامی است؛ از نظر عرف، مقصود مستقیم گوینده کلام نمی باشد، اما این تعبیر با تسامح درباره خداوند و کلام الهی به کار می رود؛ زیرا خداوند عالم مطلق به تمام امور است. این دلالت دارای مراتبی است که طبق تعریف ها به جلی و خفی تقسیم می شود. این دلالت با دقت عقلی به دست می آید و از دلالت های بیّن اما بالمعنی الاعم می باشد. جایگاه دلالت اشاره در مرتبه بعد از دلالت اقتضاء و دلالت تنبیه است. حجیت دلالت اشاره از باب حجیت ظواهر الفاظ، محل تردید است؛ زیرا نه از نظر کاربرد و نه از نظر سیاق، مقصود اصلی گوینده نیست و تبعاً و ارتکازاً اراده شده است، اما می توان این دلالت را از دلالت های تبعی شمرد و آن را از باب ملازمات عقلی، حجت دانست. دلالت اشاره در پی بردن به اعجاز بیانی قرآن کریم و جهان شمولی احکام و معارف قرآنی کارایی دارد و با آن می توان احکام شرعی، احکام سیاسی، امور اعتقادی و مانند آن ها را از قرآن استخراج کرد.
۲۴۵۹.

بایسته های مدیریتی در تبلیغ راهبردیِ کل نگر از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: تبلیغ دین بایسته های مدیریتی راهبردهای کل نگر قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۴۲۷
قرآن کریم مهم ترین رسالت انبیاء الهی را ابلاغ و رساندن پیام دین می داند. توجه به شاخصه های قرآنی تبلیغ، مبین این نکته است که جریان تبلیغ، صرف اعلام و انتقال پیام نیست بلکه موفقیت آن حاصل نگاه عالمانه و راهبردی نسبت به ابعاد پیچیده تبلیغ و عناصر دخیل در آن است. بررسی آثار و اقدامات متعدد این حوزه نشان می دهد که منابع و رویکردهای موجود «غالباً به شیوه های تبلیغ فردی و تبیین الگوهای درون دینی» تمرکز داشته و به ندرت رویکرد جامع و دقیق نسبت به انسجام و پیوستگی اجزاء و ابعاد مکمل آن ارائه می نماید. این پژوهش با توجه به معارف قرآن کریم و سیره عملی اهل بیت به بایسته هایی دست می یابد که توجه به آن می تواند منجر به تحول و تأثیرگذاری قابل توجه در جریان تبلیغ دین شود. ضرورت درک جامع از وجوه تمایز، اهداف و کارکردهای تبلیغ دین، اولویت بندی نظام موضوعات تبلیغ، ارائه طرح های جامع بلندمحور، طراحی نظام جامع مشارکت و نیز اجرای نظام جامع رصد و پایش مستمر تبلیغ از جمله این بایسته هاست. مبتنی بر تبلیغ راهبردیِ کل نگر، ترویج و نهادینه نمودن اصل دین در جامعه با نگاه های بخشی، جزئی نگر و اقدامات کوتاه مدت و مقطعی حاصل نخواهد شد؛ بلکه تمامی این اقدامات باید مبتنی بر بنیادهای اصیل دینی و بر محور ترسیم دقیق چشم اندازها، تبیین منطقی نقش و جایگاه هر یک از اجزاء، ابعاد و برنامه ریزی های همسو و هم جهت انجام پذیرد.
۲۴۶۰.

ارزیابی بازتاب هرمنوتیک توحیدی و نظریه دوحرکتی در آراء تفسیری امینه ودود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 159 - 184

کلیدواژه‌ها: فیمینیسم اسلامی هرمنوتیک توحیدی نظریه ی دوحرکتی فضل الرحمان امینه ودود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۳۶۹
در مکاتب و نظریه های ادبی معاصر، معنا را اغلب مولود قدرت قرائت تفسیری خواننده می دانند که این رویکرد بیشتر برگرفته از آرای اندیشمندان غربی به نسبت متون مقدس است. متفکران اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. امینه ودود فیمینیسم نو مسلمانی است که می کوشد رویکردی بر مبنای بازتفسیر قرآن بر اساس روشی هرمنوتیکی برگرفته از آرای «هرمنوتیک توحیدی» و نظریه ی «دوحرکتی» فضل الرّحمن داشته باشد. از ویژگی های مهمّ این روش، التفات به زمینه های تاریخی ظهور متن، قابلیّت های زبانی زبان وحی و توجّه به ذهنیّت خواننده متن و نقش دادن به متن و خواننده بصورت همزمان است. ودود می کوشد شیوه هرمنوتیکی فضل الرّحمن را به صورت مصداقی درباره برخی آیات قرآن که مربوط به حوزه ی زنان است اجرا کند و با دیدی کاملا زنانه آیات قرآن را مورد بررسی قرار دهد. ودود در واقع به دنبال تفسیر زنانه از قرآن است اما تفاسیر او هیچ فرقی با تفاسیر فضل الرحمان ندارد. مساله آنجاست که رویکرد جنسیتی ودود به تفسیر آیات قرآن، تا چه حد توانسته تولید محتوای تفسیری کند و به تبع آن محققان طراز اول علوم قرآنی را با خود همسو سازد. پژوهشگران در این مقاله بر اساس شیوه ی توصیفی- تحلیلی به نقد وبررسی تاثیر هرمنوتیک توحیدی فضل الرحمان و بویژه نظریه ی دو حرکتی وی بر آراء امینه ودود در کتاب معروف وی تحت عنوان «قرآن وزن» پرداخته اند دستاورد کلی پژوهش مبین ان است که امی

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان