محمود قربانلو

صبحی منصور از قرآنیون معروف مصری است که معتقد به قرآن بسندگی هستند. وی در دو کتاب «الصلاه بین القرآن الکریم و المسلمین» و «القرآن و کفی مصدراً للتشریع الاسلامی» می کوشد تا  برای مبنای خود، یعنی قرآن بسندگی و نیز مسائلی که بر آن بنا کرده است، به خصوص نماز، استدلال هایی ارائه کند. مبانی ایشان عبارت اند از:  1- قرآن تنها منبع اسلامی است. 2- تفاوت عنوان نبی و رسول به لحاظ شخصیت حقیقی و حقوقی است. 3- پیامبر دستور به منع کتابت حدیث داده است. وی در مورد نماز بر این باور است که نماز پیامبر همان نماز حضرت ابراهیم است که میان مسلمانان و حتی مشرکان معروف و شناخته شده بوده، ازاین رو خداوند از ذکر جزئیات و تعداد رکعات نماز در قرآن خودداری می کند؛ زیرا ذکر آن لغو و بیهوده بوده است. ایشان در توجیه ذکر نشدن کیفیت تعداد رکعات نماز در قرآن و نیز جزئیات دیگر موضوعات احکام، مانند حج و ... استدلال هایی آورده که منجر به ردّ سنت می گردد. نگارندگان در این گفتار، دیدگاه های او را در دو مورد (مبنا و بنا) بررسی و بر اساس قرآن به آنها پاسخ می دهند. در این مقاله روشن شده که بناهای ساخته شده منصور (به ویژه نماز) با مبناهای او ناسازگار است.

احمد صبحی منصور –که نماد جریان قرآنیون و سنت ستیزی در مصر است – در دو میکوشد تا » الصلاة بین القرآن الکریم و المسلمین « و » القرآن و کفی مصدراً للتشریع الاسلامی « کتاب استدلالهایی برای مبنا و بنای خود فراهم سازد؛ سه مبنای وی به ترتیب ذیل است. 1( قرآن تنها منبع و مصدر تشریع اسلامی است. 2( بین نبی و رسول به عناوین شخصیّت حقیقی و حقوقی تفاوت دارد و فقط از عنوان رسول تبعیّت و پیروی واجب است، نه از نبی که شخصیّت حقیقی است. 3( پیامبر و صحابه دستور به منع کتابت دادهاند، بنابراین چیزی به عنوان حدیث )سنّت( حجیّت ندارد. از این رو وی در توجیه عدم ذکر کیفیّات تعداد رکعات نماز در قرآن و نیز عدم ذکر جزییّات دیگر موضوعات احکام مانند حج و غیر آن استدلالهایی آوردهاند که منجر به ردّ سنّتِ برگرفته از معصوم میگردد. نگارنده در این گفتار، دیدگاههای او را بر اساس نوشتارهایش بیان میدارد و کلام او چرا در دو مورد )مبنا و بنا( بررسی میکند. منصور کفایت قرآن را بر دو آیه مبتنی میداند: انعام 93 و عموم « به معنای » کلّ شیء « و » من شیء « نحل 33 . در این مقاله روشن میشود که عبارت بعلاوه قرآن شأن تبیین آیات و تعلیم کتاب را برای پیامبر قائل .» عامّ حقیقی « است نه » اضافی شده است. مبانی دیگر منصور، فرق نبی و رسول از دیدگاه قرآن و حیطه اطاعت از پیامبر است که نگارنده بر اساس قرآن به آنها پاسخ میدهد. منصور سنت را نقیض قرآن میداند و به اخبار نهی پیامبر از کتابت حدیث استناد میکند. در این مقاله روشن شده که بناهای ساخته شده توسط منصور با مبناهای او تضادّ جدّی دارد.