درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۸۱ تا ۷۰۰ مورد از کل ۱۳٬۷۷۵ مورد.
۶۸۱.

نقد و بررسی چهار شبهه ابن تیمیه پیرامون شأن نزول آیه صادقین

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری آلاءالرحمن سال ۲ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵ 77 - 104

کلیدواژه‌ها: ابن تیمیه امام علی (ع) امامت و ولایت آیه صادقین شأن نزول صدیق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۲۲
آیه مبارکه «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ» که به «آیه صادقین» مشهور است، یکی از آیات کلیدی در بحث امامت و ولایت به شمار می رود. بر باور تمامی علمای شیعه، این آیه شریفه در شأن و فضیلت امیرالمؤمنین علی(ع) و ائمه معصومین(ع) نازل شده است. اما علمای اهل سنت، ضمن اذعان به نزول آن در مورد امیرالمؤمنین(ع)، تفاسیر دیگری نیز برای آن ارائه می کنند. ابن تیمیه، از علمای برجسته اهل سنت، در تفسیر این آیه، یازده شبهه را مطرح کرده است که چهار مورد از آنها به شأن نزول آیه مربوط می شود. او یکی از این شبهه ها را لقب «صدیق» ابوبکر دانسته و مدعی شده که آیه در شأن و فضیلت او بر امیرالمؤمنین(ع) نازل شده است. این عالم متعصب اهل سنت، همچنین با اشاره به نزول آیه در شأن کعب بن مالک و جمع بودن واژه «صادقین»، مدعی می شود که این آیه نمی تواند در شأن حضرت علی(ع) نازل شده باشد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی شبهات ابن تیمیه در جهت نفی نزول آیه صادقین در مورد امام علی(ع) و پاسخ به آنها می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که شبهه صدیق بودن ابوبکر و افضلیت او بر امام علی(ع) ادعایی بدون دلیل و سندی معتبر است. روایات مربوط به صدیق بودن ابوبکر نیز ساختگی و از نظر سند ضعیف هستند. در مقابل، روایات معتبر متعددی از منابع شیعه و اهل سنت، امیرالمؤمنین(ع) را به عنوان صدیق واقعی معرفی می کنند.
۶۸۲.

روش شناسی تفسیر و دیدگاه های قرآن شناختی محمد بن سائب کلبی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 279 - 304

کلیدواژه‌ها: روش های تفسیری گونه شناسی تفسیر علوم قرآن محمدبن سائب کلبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۱۵۷
محمدبن سائب کلبی (درگذشته 146ق) از مفسران شیعی و شخصیت های بحث برانگیز قرن دوم هجری است که گسترده ترین تفسیر تا روزگار خود را تدوین کرده و روایات تفسیری بسیاری از وی در دل تفاسیر به یادگار مانده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با رجوع به منابع مرتبط، در صدد بررسی روش تفسیری و دیدگاه های علوم قرآنی محمدبن سائب کلبی است و به این پرسش ها پاسخ می دهد که روش تفسیر کلبی و گونه های تفسیری وی چیست؟ و نظرات او در مباحث علوم قرآن چه بوده است؟ نتایج حاکی از آن است که روش تفسیری او عام و با توجه به زمان خویش فراگیر بوده است و در فهم معنای آیات، از قرآن کریم، سخنان پیامبر (ص)، اقوال صحابه لغت، اسباب نزول و حتی سخنان اهل کتاب استفاده کرده است. تفسیر کلبی شامل گونه های مختلفی همچون بیان مصداق برای آیات، شأن نزول، منطبق کردن آیه یا آیاتی از قرآن بر فرد یا افرادی یا حوادثی پس از زمان نزول، تفسیر عمومی آیات تبیین مبهمات و تفسیر فقهی و شرح قصه های قرآن می گردد. او همچنین در مباحثی از علوم قرآن نظیر حروف مقطعه، ترتیب نزول، مکی و مدنی، ناسخ و منسوخ، و قرائات اظهار نظرهایی داشته است. در مجموع، کلبی شخصیتی کلیدی در انتقال نظرات قرآنی به دوره های پس از خود است.
۶۸۳.

آیات مرتبط با اهل بیت (ع) در تفسیر مُقاتل: کوششی برای نقد دیدگاه های مفسر

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 305 - 338

کلیدواژه‌ها: تفسیر مقاتل بن سلیمان فضائل اهل بیت (ع) تفاسیر فریقین مفسر تابعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸ تعداد دانلود : ۱۷۴
از جمله آیات مورد بحث و اختلاف در تفاسیر فریقین، آیات مربوط به اهل بیت (ع) می باشد. بررسی تفسیر مقاتل بن سلیمان که از تفاسیر کهن اهل سنت می باشد، نشان می دهد که مقاتل ذیل بسیاری از این آیات، اشاره ای به نزول آنها در شأن اهل بیت (ع) نکرده و آنها را در خصوص افراد دیگری می داند؛ اما بررسی دیدگاه های سایر تفاسیر اهل سنت که بسیاری از آنها مخالف با دیدگاه مقاتل می باشد، موجب تردید در صحت دیدگاه مقاتل درباره این آیات می شود. پژوهش حاضر با روش تطبیقی-تحلیلی پس از ارائه آراء مقاتل بن سلیمان ذیل آیات مربوطه، دیدگاه های برخی از منابع تفسیری اهل سنت را ذیل این آیات جمع آوری نموده است. بررسی این تفاسیر نشان می دهد که برخلاف مقاتل، روایات فراوانی دال بر فضائل اهل بیت (ع) در این تفاسیر وجود دارد. به علاوه، بسیاری از آراء مقاتل ذیل این آیات به لحاظ محتوایی نیز مخدوش است. نتایج این بررسی حکایت از ضعف دیدگاه مقاتل درباره این آیات دارد و موجب رد آراء وی در مورد آیات مربوط می گردد.
۶۸۴.

The Study of Conceptual Blending in the Embodiment Metaphors in Al-Hashr Surah: A Cognitive-Analytic Approach(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 103 - 118

کلیدواژه‌ها: Cognitive linguistics Cognitive Semantics Conceptual blending Embodiment metaphors Surah Al-Hashr

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۰۴
The concept of conceptual blending builds upon Fauconnier's theory of "mental spaces", which suggests that understanding meaning is not simply derived from comprehending words and sentences alone but involves constructing meaning, referred to as conceptualization. Although Fauconnier presented his theory, Turner linked meaning-making to conceptual metaphors. Ultimately, their collaboration revealed that certain semantic issues align with neither perspective. As a result, they developed the theory of conceptual blending, which facilitates the creation of new meanings, provides global insight, and enables conceptual compression for memory retention and manipulation of scattered domains of meaning. Conceptual blending is a mental operation that leads to the creation of new meanings, global insights, and conceptual compression for memory and manipulation of dispersed domains of meaning. The nature of the operation involves creating a partial match between two input mental spaces to selectively explore a new "blended" mental space and dynamically develop the emergent structure. Mental spaces are small conceptual packets constructed during thinking and speaking to enable understanding and practical action. They are highly detailed sets containing elements structured by cognitive frameworks and models. The purpose of this descriptive-analytical research was to answer the following question:  How has conceptual blending been employed in studying embodied metaphors in Surah Al-Hashr? To this end, the article attempts to evaluate the effectiveness of conceptual blending theory in the embodied metaphors of Surah Al-Hashr. These metaphors, derived from human bodily experiences, expand into non-physical, abstract, and intangible spaces, emphasizing the importance of emerging concepts in understanding and interpreting God's intended meaning. The study's findings indicate how the expansion of concepts and linguistic thought in Surah Al-Hashr's seven verses (2, 9, 10, 13, 14, 18, and 19) begins with bodily experiences and progresses through blended spaces. This ultimately challenges and analyzes cognitive processes, thus influencing the worldview of the audience.
۶۸۵.

بررسی تطبیقی مبانی تفسیری آیت الله خامنه ای و سید قطب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 129 - 140

کلیدواژه‌ها: تفسیرتطبیقی خامنه ای سید قطب مبانی تفسیر گرایش تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹
مفسران براساس اصول و مبانی خویش به تفسیر قرآن پرداخته اند، که برخی از آن مبانی بین مفسران مشترک و برخی مختص یک یا چند مفسر است. آیت الله خامنه ای در طی سالیان متمادی با تأکید بر مباحث اجتماعی به تفسیر قرآن پرداخته اند؛ سیدقطب نیز با تأکید بر همین گرایش در تفسیر «فی ظلال القرآن» سعی در نمایاندن راهی برای ایجاد جامعه ای برپایه دین اسلام دارد. این دو مفسر گر چه در مبانی کلی تفسیری، اشتراکاتی دارند ولی اختلاف اساسی در نحوه ی بکارگیری مبانی در آثار آنها نمود دارد. پژوهش حاضر به روش تطبیقی-تحلیلی ضمن اشاره به وجوه اشتراکات دو مفسر در مبانی، از اصول و مبانی اختلافی آنها سخن می راند، تا در مقایسه ای تطبیقی و تحلیل بین تفاوت سبک ها، اختلاف دیدگاههای تفسیری هر دو را بیابد. از بررسی تفاسیر رسیده از هر دومفسر، می توان دریافت که هر دو در بهره گیری از روایات، باور به اعجاز قرآن و بهره گیری از اسباب نزول و تاریخ و سیره، نظرات مشابهی دارند، ولی در نحوه ی بکارگیری آنها و میزان استفاده از هریک از آنها تفاوت آشکاری بین آنها وجود دارد؛ علاوه بر آن در حجیت یا عدم حجیت اقوال صحابه و تابعین و نسخ قرآن دیدگاه های کاملا متفاوتی دارند.
۶۸۶.

مؤلفه های توحید اجتماعی از دیدگاه مفسّران فریقین و روایات و نسبت سنجی آن با واژه «عبادت»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ پاییز ۱۴۰۲شماره ۵۴ 1 - 37

کلیدواژه‌ها: توحید اجتماعی مؤلفه عبادت اطاعت مفسران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۵ تعداد دانلود : ۱۸۱
توحید اجتماعی که اصطلاحی نوپدید و از جمله مباحث کلام اجتماعی است، براساس تحقیقات قرآنی انجام شده و با الهام از جمله کلیدی لااله الاالله و بسیاری از آیات توحیدی، دارای دو مؤلفه اصلی نفی عبودیت غیر خدا و اثبات وحدانیت و ربویبت الهی است که مطابق آیات قرآن هر کدام دارای مؤلفه های فرعی هم هستند. نظر به اینکه ابعاد و هویت اجتماعی توحید در انظار نوع متفکران مسلمان به روشنی تبیین نشده، این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که مؤلفه های توحید اجتماعی چه بازتابی در آراء مفسران داشته و با توجه به دلالت آیات و روایات، عبودیت که معنای پایه ای توحید اجتماعی است در فرهنگ قرآنی به چه معناست؟ این تحقیق که با اتکاء بر ظواهر آیات دال بر مباحث توحیدی و رویکرد تحلیلی سامان یافته، نشان می دهد باوجود دلالت صریح آیات توحیدمحور بر دو مولفه توحید اجتماعی، غالب مفسران همانند نوع متکلمان و فلاسفه، کمتر به بعد نفیی توحید پرداخته اند و تنها برخی از ایشان به دوسویه بودن حقیقت توحید در قرآن توجه داشته و با تمسک به روایات تفسیری، «عبادت» را «اطاعت» معنا کرده و بر نفی اطاعت مطلق از غیر خداوند که همان بعد اجتماعی توحید است، تاکید داشته اند. شاهد صدق این برداشت، شواهد روایی در ترادف اطاعت و عبادت است. خوانش اجتماعی از توحید، عبادت را از انحصار در معنای متبادر فقهی و مناسکی آن خارج ساخته و با معادل گرفتن آن با مفهوم اطاعت و توسعه معنایی عبادت و معبود نفی هرگونه اطاعت استقلالی و کورکورانه، سلطه نظامی، سیاسی، قانونی، فرهنگی و اقتصادی را نتیجه می دهد.
۶۸۷.

معناشناسی ساختاری واژه «خیر» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 221 - 244

کلیدواژه‌ها: قرآن خیر معناشناسی ساختاری روابط هم نشین و جانشین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۱ تعداد دانلود : ۱۶۳
معناشناسی ساختاری «خیر» در قرآن کریم با تبیین معانی مرتبط با خیر از میان شبکه ی گسترده به کشف روابط مفهومی «خیر» می پردازد. پژوهش حاضر بر مبنای روابط هم نشین و جانشین با رویکرد ساخت گرا به تحلیل معنایی واژگانی درصدد کشف مؤلفه های معنایی «خیر» در قرآن می باشد. سؤال اصلی پژوهش این است که کاربرد واژه «خیر» در قرآن کریم بر اساس روش معناشناسی ساختاری ازنظر مصداقی و مفهومی به چه مؤلفه هایی برمی گردد. پژوهش حاضر بر اساس روش معناشناسی ساختاری به توصیف مفهوم «خیر» در قرآن کریم پرداخته است. ماده «خیر» در 196 آیه قرآن کریم به صورت های مختلف آمده است. بروز و ظهور خارجی به ویژه در مقام فعل، فیوضات لایتناهی خیر مطلق اعم از مادی و معنوی، باور قلبی، رغبت، پراکنده شدن، دست زدن، یافتن و چسبیدن، مؤلفه های معنایی «خیر» از طریق روابط هم نشین هستند و در محور جانشینی تبعیت محض در علم و عمل، بازگشت به سوی منبع اصلی خیرات، فعل خیر شناخته شده عقل یا شرع، گسترش دادن، بازدارندگی نفس از انحراف، تمایل و رغبت، آشکار شدن خلوص انسان، تجسّم اعمال در قیامت را شامل می شود. با توجه به نتایج به دست آمده جانشینی برای «خیر» کشف نشد.
۶۸۸.

تحلیل ساختار مفهومی «خدا» بر مبنای نظام شناختی مفهوم «مالکیت» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۷ 293 - 322

کلیدواژه‌ها: قرآن مالکیت مفهوم خدا استعاره مفهومی استعاره عام استعاره خاص

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹ تعداد دانلود : ۱۶۹
چیستی مفهوم «خدا» به عنوان موجودی شناخت ناپذیر و چگونگی بازنمایی رابطه او با موجودات دیگر ازجمله مسائلی است که موردتوجه دین پژوهان با رویکردهای مختلف قرارگرفته است. به نظر می رسد معناشناسی شناختی ازآن رو که به چیستی و چگونگی یک مفهوم توجه دارد بتواند در تحلیل ساختار مفهومی از «خدا» در قرآن راهگشا باشد. در پژوهش پیش رو با رویکرد معناشناسی شناختی و با شیوه توصیفی - تحلیلی به تبیین مفهوم «خدا» با استفاده از استعاره های شناختی حوزه «مالکیت» و مدل های مفهومی مرتبط با آن پرداخته شده است تا از این طریق شیوه ساخت بندی و بازنمایی مفهوم «خدا» در حافظه ادراکی انسان را در چارچوب نظریه استعاره مفهومی نشان دهد. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می دهد که استعاره ها دارای کارکردهای شناختی و ارتباطی هستند و قابلیت این را دارند که برای مفاهیم دشوار و ناملموس قالبی روشن و درک پذیر را فراهم آورند. در زبان قرآن مفهوم خدا و تصور از او با مدل شناختی  خدای شخص وار و بر اساس مؤلفه های مفهومی مرتبط با انسان بر مبنای احساسات و تجربیات فرد از ارتباط با دیگران در قالب رابطه یک شخص با شخص دیگر شکل گرفته است که در حافظه ادراکی انسان با مفاهیمی، چون: پادشاه، پدر، حمایت گر، خریدار، مُقترِض، در قالب استعاره های مفهومی «خدا پادشاه است»، «خدا خریدار است»، «خدا پدر است» و» خدا جِواردهنده است» بازنمایی و درک می شود. این حوزه های شناختی رابطه تمثیلی با ذات خداوند دارند. با تداعی مفهوم خداوند در ذهن از طریق استعاره مفهومی زوایای ملموس متعددی از مفهوم خداوند کشف می گردد که در غیر زبان استعاری و بدون بهره گیری از مدل های شناختی قابل دریافت نمی باشد.
۶۸۹.

ارائه الگوی ذکر درمانی مبتنی برآیات قرآن کریم و روایات به منظور ترویج فرهنگ عبادت و پیشگیری از اضطراب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۴ پاییز ۱۴۰۲شماره ۳ (پیاپی ۱۳) 8 - 31

کلیدواژه‌ها: قرآن ذکر اضطراب فرهنگ عبادت سنتزپژوهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۱۸۸
محوری ترین عامل آرامش روان، ذکر خداوند بلندمرتبه است. خداوند در سوره احزاب می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکرُوا اللّهَ ذِکراً کثِیراً وَ سَبِّحُوهُ بُکرَهً وَ أَصِیلاً» (احزاب:41 42). پیام این دو آیه آن است که عبادت و نیایش سبب آرامش روحی و اطمینان و سلامت روانى است و آدمی را از اضطراب و دلهره مصون نگه می دارد. در آیه دیگری آمده است: «أَلا بِذِکرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد:28)؛ این آیه نیز در سه جبهه طبیعت و اجتماع و نفس به انسان نیرو مى دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اذکار پرکاربرد، مراحل و مراتب ذکر و تأثیر ذکر بر فرهنگ عبادت انجام گرفته است. مطالعه حاضر از نوع کیفی است و به روش هفت مرحله ای سنتزپژوهی ساندلوسکی و با استفاده از روش های کدگذاری باز و محوری انجام شده است. واحد تحلیل، قرآن و کتب معتبر مذهبیِ مشتمل بر اذکار است. نویسنده برای فراهم آوردن اطلاعات موردنیاز، از کاربرگی که خود طراحی کرده استفاده نموده و برای اطمینان از نحوه کدگذاری ها از دو نفر ارزیاب جهت کدگذاری مجدد بهره برده است. نتایج حاصل از بررسی و تحلیل مطالعات، شناسایی کد مفاهیم مرتبط با الگوی ذکردرمانی را به همراه داشته است. بیشترین اذکار، صلوات، استغفار، لا اله الا الله و آیه الکرسی است. مرحله قلبی ذکر، مستلزم فراهم سازی مراحل و مراتب آن و استفاده از اذکار پرکاربرد و تأثیرگذار است. مراتب ذکر، علاوه بر کاهش اضطراب، سبب ارتقای فرهنگ عبادت و ارتباط معنوی می شود؛ بدین جهت الگوی ذکردرمانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
۶۹۰.

تحلیل فرایند مدیریت تحول سازمانی از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۳ 118 - 146

کلیدواژه‌ها: تغییر و تحول تحول سازمانی فرایند تحول سازمانی تحول سازمانی در قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۱۶۹
در شرایط متحول و متغیر سازمان های امروزی، یکی از راهکارها، برای بهتر مدیریت کردن تحول در سازمان ها، مدیریت تحول از منظر قرآن کریم می باشد. در این تحقیق، فرایند مدیریت تحول سازمانی از منظر قرآن کریم، مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. مسئله ی اصلی در این تحقیق، این بود که فرایند مدیریت تحول از منظر قرآن کریم، کدام است؟ این تحقیق با هدف توسعه دانش مدیریت و کاربرد این فرایند در سازمان های اسلامی، انجام شد. برای رسیدن به این مسئله، فرایند پنج مرحله ای مدیریت تحول سازمانی، به عنوان الگوی مفهومی تحقیق، انتخاب شد. در این پژوهش، با استفاده از روش تحقیق توصیفی و به کارگیری استراتژی تحلیل محتوا، آیات قرآنی مرتبط با شاخص های مدیریت تحول سازمانی، انتخاب و دسته بندی و کدگذاری گردید. ابزار گردآوری داده ها، کتابخانه ای است که داده های مرتبط با مدیریت تحول را از آیات قرآن کریم، گردآوری نموده است. و در نهایت، فرایند مدیریت تحول از منظر قرآن کریم، در قالب مؤلفه های؛ انگیزش تغییر، ایجاد چشم انداز، جذب حمایت های سیاسی، برنامه ریزی برای تغییر و حفظ میزان شتاب مشخص و مورد تحلیل و تبیین قرار گرفت.
۶۹۱.

واکاوی شخصیت حنه (س) و تدابیر وی برای غلبه بر آداب نادرست اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال ۳ تابستان ۱۴۰۲شماره ۲ (پیاپی ۱۰) 86 - 109

کلیدواژه‌ها: جاهلیت حنانه (س) حنه (س) زنان یهود آداب نادرست اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۱۹۰
«حنه» و «اشیاع» یا «حنانه» دو خواهر بودند که حنه همسر عمران (س) و اشیاع همسر زکریای نبی (ع) بود. حنه برای غلبه با آداب نادرست اجتماعی ازجمله تبعیض جنسیتی الگوی مناسبی است. ایشان در پی نذری که می کند برای تحریر فرزند خود، اگرچه تصور می کرد فرزند پسر است اما باوجود غافلگیر شدن همچنان به نذر خود وفا کرد. هدف این مطالعه واکاوی شخصیت حنه (س) و تدابیر وی برای غلبه بر آداب نادرست اجتماع جاهلی بود. این مطالعه با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی اسنادی داستان تولد حضرت مریم (س) و شیوه ورود ایشان به معبد می پردازد. این مطالعه دریافت برای غلبه بر رسوم نادرست اجتماع باید با حفظ تعهد همراه باصداقت و شجاعت، ارتباط با خدا را با یقین به استجابت دعا ادامه داد. خلوص، وفا و تعهد در انجام کارها و دوراندیشی نیز لازمه موفقیت هنگام مبارزه با آداب نادرست اجتماعی در اجتماعات جاهلی است.
۶۹۲.

تحریف ناپذیری قرآن از دیدگاه استاد مطهری

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 100 - 124

کلیدواژه‌ها: استاد مطهری تحریف ناپذیری قرآن تحریف لفظی و معنوی آشنایی با قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۲۰۴
شبهه تحریف قرآن که متأسفانه از سوی برخی دوستان ناآگاه و دشمنان آگاه مطرح شده است، امروزه یکی از چالش های فرارو در عرصه قرآن پژوهی به شمار می آید. کتاب ها و پژوهش های بسیاری در این خصوص در یکی دو سده واپسین نوشته شده که نشان از اهتمام عالمان شیعهدرباره دفاع از ساحت قرآن دارد. شهید مرتضی مطهری از قرآن پژوهان معاصر در نوشته های خود نگاهی ژرف کاوانه به قرآن وآیات الهی داشته و تمام همت خود را در تبیین مفاهیم و معارف قرآن به کار برده و با ادله محکم ساحت قرآن کریم را از شبهه تحریف قرآن مبرا می داند. ایشان گرچه تألیف مستقلی در این زمینه ندارد، اما در آثار گوناگون خود به تبیین مسئله تحریف قرآن پرداخته است. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که دیدگاه شهید مطهری درباره تحریف قرآن چیست؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که شهید مطهری در کتاب های گوناگون خود شبهه تحریف قرآن را با استناد به ادله مختلف مانند: آیات قرآن، دلیل عقلی، دلیل تاریخی، اعجاز، تواتر قرآن، جامعیت و جاودانگی قرآن و خاتمیت رد می کند.
۶۹۳.

تحلیل معناشناختی آیه 31 سوره حج، با رویکردی بر فهم پذیری گزاره های قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 21 - 40

کلیدواژه‌ها: قرآن تمثیل گزاره های دینی معناشناسی شرک سماء فهم پذیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۷۰
بررسی و تعمق در مفهوم آیه 31 سوره حج نشان می دهد بیشتر مفسران و مترجمان، برداشتی سطحی و ارتکازی از واژگان تشبیه موجود در آیه داشته اند؛ بدین معنا که فرد مشرک به سان کسی تصور می شود که از آسمان سقوط می کند و در میانه راه، پرندگان شکاری او را می ربایند. پژوهش حاضر با استفاده از شیوه تحلیل مؤلفه ای واژگان و توجه به ادبیات و فرهنگ دوره جاهلی و نیز بهره گیری از سیاق آیات، درصدد تحلیل دقیق تر از تمثیل در آیه مذکور است تا پیام مدنظر قرآن کریم به نحوی مطلوب به مخاطب القا شود. معناشناسی واژگان به کاررفته در تشبیه همچون «خرّ»، «السّماء»، «تخطفُ»، «الطّیر» و «تهوی»، بیان کننده آن است که باوجود آنکه بسیاری از مفسران و مترجمان، تمثیل موجود در آیه را از باب تشبیه معقول به محسوس دانسته و تصویر سقوط انسان مشرک در ورطه هلاکت و تباهی را ارائه کرده اند؛ اما می توان مفهوم «پرت شدن از بلندی» را نیز از آن برداشت کرد که درنهایت، بی آنکه با احترام دفن شود، خوراک لاشخورها می شود و باد استخوان های پوسیده اش را به هر سوی پراکنده می کند که با فهم پذیری گزاره های قرآنی مناسبت دارد. در این معنا، واژه «خرّ»، نه به معنای «سقوط»، بلکه در جلوه «افتادن» تداعی شده و کلمه «السّماء» نیز در مفهوم «ارتفاع و بلندی» لحاظ شده است. همچنین، واژه «الطّیر» براساس ادبیات عصر جاهلی، بیان کننده لاشخورهایی است که از اجساد کشته شدگان تغذیه می کنند و «الرّیح» نیز در معنای اصلی خود، یعنی «بادها» به کار رفته است.
۶۹۴.

امکان سنجی معنای «کُنْ فَیکُونْ» برای واژه «صَمَد» با نظری بر اهداف هستی- خداشناسی سوره توحید(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۶) 115 - 134

کلیدواژه‌ها: سوره توحید صمد کُنْ فَیَکُونُ فاعلیت امری هستی-خدا شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹ تعداد دانلود : ۲۵۵
«صمد» از واژگان مورد اختلاف مفسران، در برخی منابع لغوی، روایی و تفسیری، به «کُن فَیَکون» یا فاعلیت امری خداوند و مقوله آفرینش تبیین شده است. این پژوهش، امکان معنای «کُنْ فَیکُونْ» را برای «صَمَد» با نظر به هدف سوره توحید مورد سنجش قرار داده است. مشاهده معنای صنع الهی و فاعلیت امری (کُنْ فَیکُونْ) برای واژه «صَمَد» در متون لغوی، روایی و تفسیری، وجود اهداف هستی-خداشناسی در حیطه های معرفتی ذات، صفات، اسماء و افعال خداوند در سوره توحید، و همچنین صفت فعل بودن «صَمَد»، معنای کُن فَیَکون (صُنع لا مِن شئ) را برای «صَمَد» ممکن می سازد. همچنین معنای مختار، ارتباط وثیقی با دیگر آیات سوره توحید دارد و لحاظ آن با نظر به هدف سوره، ظرفیت پاسخگویی به برخی شبهات هستی-خداشناسی را دارد. خداوندی که خلق و امر به دستان اوست، خالقی است فراتر از چیزی که می زاید، زاییده می شود و همسری داشته باشد؛ او خالقی است که با «کُنْ فَیکُونْ» ابداع می کند.
۶۹۵.

بررسی مبانی قرآنی تخفیف مجازات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۴ 97 - 12

کلیدواژه‌ها: تخفیف مجازات قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۱۹۷
ارتکابی وی مطابقت داشته باشد، در بحث تخفیف مجازات این مسئله مهم است که در صورت وجود عوامل مختلف از قبیل موقعیت اجتماعی، همکاری با دادگاه، سوابق کیفری و ... مجازات مرتکب را به نحوی مورد تخفیف قرارداد تا متهم بتواند با به دست آوردن فرصت دیگر آینده موفقی در زندگی خود داشته باشد. تخفیف مجازات در بسیاری از آیات قرآن مورد تأکید قرار گرفته ؛ از جمله تخفیف در تکالیف شرعیه در زمانی که انسان در مشقت و سختی است و یا مخیر بودن اولیاء دم در امور سه - گانه (قصاص ، دیه و عفو) که نوعی تخفیف محسوب میگردد و همچنین تخفیف در مجازات سرپیچی کنندگان در جنگ احد و ..... . باتوجه به اینکه توبه ، نوعی تخفیف می باشد و به طور کلی بنای شارع در مجازاتهای حدود بر تخفیف است ، و بدین وسیله توبه نیز عاملی جهت تخفیف در این مجازاتها میگردد، بنابراین چنانچه شخصی که مرتکب جرمی شده که حد بر او واجب گردیده ، اگر توبه نماید در مجازات او تخفیف داده خواهد شد؛ از جمله ی این حدود که با توبه ی شخص شامل تخفیف میگردد، حد زنای غیرمحصنه و مرد غیرمحصن ، سرقت ، قذف ، محاربه و ارتداد است.
۶۹۶.

نقش هم معنایی در شکل گیری ناهمسانی های واژگان برابرنهاده در ترجمه های فارسی قرآن (موردکاوی: سوره های شمس و بلد در دوازده ترجمۀ معاصر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۴ 57 - 96

کلیدواژه‌ها: ترجمه قرآن بررسی مقابله ای ترادف/هم معنایی کلمات مترادف/واژگان برابرنهاده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶ تعداد دانلود : ۱۹۱
قرآن کریم کتابی برای هدایت بشر به زبان عربی است که فهم آن برای کسانی که عرب زبان نیستند تنها از طریق ترجمه میسّر است. با این که هیچ کدام از ترجمه های قرآن با اصل عربی آن برابری نمی کند و تنها ابزاری برای درک بهتر قرآن است، امّا از آن جا که زبان عربی از جمله کامل ترین زبان ها و شامل دقایق فراوانی است، لذا ترجمه قرآن امری خطیر و پیچیده است که اگر مترجم در ظرایف های قرآن دقت لازم را نداشته باشد، ترجمه او ترجمه ای نارسا خواهد بود. این پژوهش درصدد آن است با تکیه بر شیوه وصفی تحلیلی، به بررسی نقش و تأثیر ترادف/هم معنایی در بروز ناهمسانی ها و نسبت آن ها در دوازده ترجمه قرآنی بپردازد، که به این منظور، ترجمه دو سوره کوتاه شمس و بلد را میان ترجمه های معاصر: انصاریان، آیتی، بهرام پور، خرم دل، خرمشاهی، صادقی تهرانی، فولادوند، قرائتی، مجتبوی، معزی، مکارم شیرازی، و الهی قمشه ای بررسی و مقایسه می کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که نسبت شباهت ها با تفاوت ها در معادل یابی واژگان فارسی این ترجمه ها تفاوت معناداری دارد، به طوری که درصد تفاوت ها بسیار بالاتر از شباهت هاست. بالاترین نسبت تفاوت ها میان خرم دل و معزی و کمترین تفاوت ها بین فولادوند و صادقی تهرانی است که شاید به ترتیب نشان از کمترین و بالاترین تأثیر و تأثر میان این مترجمان قرآنی داشته باشد و البته تنها ابزار آن ها در این ناهمسانی سازی ها، پدیده ترادف/هم معنایی در زبان فارسی است.
۶۹۷.

نقد رویکرد تفسیری شیخ محمد کرمی در تحلیل مؤلفه های تفسیر اجتماعی قرآن (با تأکید بر کتاب التفسیر لکتاب الله المنیر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ 49 - 67

کلیدواژه‌ها: تفسیر اجتماعی محمد کرمی عقل گرایی آموزه های تربیتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۰ تعداد دانلود : ۱۹۹
در حوزه تفسیر نگاری معاصر، تفسیر اجتماعی یکی از مهم ترین دستاوردهای این عرصه است. نگاه جامع گرایانه، ساده نویسی و تاکید بر هدایت گری قرآن، عقل گرایی در تفسیر و عدم پیروی کردن از شیوه تفسیری سلف از شاخص های اصلی این رویکرد جدید تفسیری است.. کتاب «التفسیر لکتاب الله المنیر» آیت الله محمد کرمی ، از تفاسیر اجتماعی به شمار می آید. ایشان که از مفسرین خطه خوزستان است با توجه به شرایط روز، روش تفسیر اجتماعی را برگزیده است و سعی کرده شاخص های تفسیر اجتماعی را رعایت کند. این مقاله که به روش کتابخانه ای تدوین گردیده است، نخست به شاخص های تفسیر اجتماعی اشاره نموده، سپس به بررسی شاخص های اجتماعی تفسیر شیخ کرمی می پردازد. در ادامه پس از بررسی روش تفسیری ایشان، رویکرد تفسیری این مفسر را مورد نقد قرار می گیرد. در پایان به این نتیجه می رسیم که ایشان از روش تفسیر اجتماعی در برخی آیات پیروی ننموده و تفسیر خود را بر اساس شاخص های تفسیر اجتماعی تدوین نکرده است. در واقع آیت الله کرمی برخی آیاتی که مباحث گسترده اجتماعی دارند به آنها وارد نشده و در حد اشاره ای کوتاه گذر کرده است
۶۹۸.

صحت سنجی دیدگاه های کارن بائر در تحلیل سنت تفسیری مسلمانان سده های میانی تا مدرن در تفسیر آیات ناظر بر سلسله مراتب جنسیتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 151 - 179

کلیدواژه‌ها: سلسله مراتب جنسیتی رویکرد درزمانی سنت تفسیری مسلمانان کارن بائر قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷ تعداد دانلود : ۱۸۲
«سلسله مراتب جنسیتی» به معنای ترسیم برتری برای یکی از دو جنس زن یا مرد است. وجود سلسله مراتب جنستی در قرآن و نحوه تعامل مفسران با آیاتی که مضمون «سلسله مراتب جنسیتی» را در بر دارند، همواره محل بحث مفسران بوده است. کارن بائر، اندیشمند زن غیرمسلمانی است که در کتاب سلسله مراتب جنسیتی در قرآن: تفاسیر کهن، پاسخ های نو، با تمرکز بر سه مبحث «شهادت، خلقت، و ازدواج»، با اتخاذ «رویکردی درزمانی»[1] به بررسی تحلیلیِ سنت تفسیری مسلمانانِ سده های میانی تا مدرن، در تفسیر آیات ناظر بر «سلسله مراتب جنسیتی» پرداخته است. بائر مفسران را به دو دسته سده های میانی (قرن 2 تا 12 هجری) و مدرن (اواسط قرن 13 تا کنون) تقسیم کرده است. وی معتقد است که عالمان سده های میانی، سلسله مراتب جنسیتی در قرآن را امری بدیهی تلقی کرده اند؛ اما عالمان مدرن به بازتفسیر این گونه آیات پرداخته اند. به نظر بائر، عالمان پیشامدرن معتقد بودند که قرآن در ذات خود معنادار است؛ برخلاف عالمان پسامدرن که متن را خالی از معنا و نیازمند تفسیر می دانند. بائر دخالت دادن دستاوردهای تجربی در علوم تفسیر را ویژه مفسران مدرن می داند؛ همچنان که کاربرد استدلال های عقلی در تفاسیر مدرن پررنگ تر است. عالمان مدرن برخلاف مفسران سده های میانی، به مباحث اجتماعی عصر خود، مثل حقوق زن، نظر ویژه ای داشته اند. قرآن کریم، احادیث پیامبر، و مکتب فقهی مفسر، منابع ثابتی هستند که مفسران در تفسیر از آن ها استفاده می کردند؛ اما برخی از منابع در دوره های مختلف، از جایگاهی ویژه برخوردار بود. برای مثال، تفاسیر متقدم به مراجع اولیه، تفاسیر کلاسیک به احادیث پیامبر‹ ، و تفاسیر مدرن به استدلال های عقلی و نظریه های علمی اعتبار بیشتری می بخشیدند.
۶۹۹.

اعتقاد به عاملیت الهی و عدم تنافی آن با قوانین حاکم بر طبیعت با رویکردی تطبیقی بر دعا از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 237 - 264

کلیدواژه‌ها: دعا قوانین طبیعت عاملیت الهی علیت علل طبیعی علل فراطبیعی فیزیک کوانتوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۲۰۳
از نگاه یک معتقد مذهبی، عاملیت خداوند متعال در تمام ابعاد زندگی وی حضوری پررنگ دارد که تشویق به دعا برای رسیدن به مطلوب و تضمین اجابت آن، نمودی از این حضور به شمار می رود. از این رو، یکی از مسائل بنیادینی که ذهن دین پژوهان را به خود معطوف داشته است، تحلیل رابطه میان قوانین طبیعی به عنوان اموری تخلف ناپذیر و تأثیرگذاری عواملی مانند دعا به عنوان بستر عاملیت الهی، در رفع و دفع بلایای طبیعی در نظام آفرینش است. در یک نگره، استجابت دعا با قانون علیت، امری ناسازگار و نوعی نقض قوانین حاکم بر طبیعت به شمار می رود. در مقابل، برخی بر این باورند که استجابت دعا با قوانین طبیعت تنافی نداشته و در همان مجرا قابل تحلیل است. از همین رهگذر با توجه به جایگاه دعا و تأثیر آن در نظام فکریِ برآمده از دین، تبیین صحیح استجابت دعا و تصویر رابطه آن با قوانین علیت، امری ضروری است. بر این اساس، هدف از این نوشتار که با روش تحلیلی اسنادی سامان یافته است، بررسی چگونگی تأثیر دعا در منظومه قوانین طبیعت به عنوان یکی از چالش های زندگی مؤمنانه است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که از منظر قرآن کریم، استجابت دعا به عنوان نمودی از عاملیت الهی ارزیابی می شود؛ همان گونه که تحقق پدیده ای در اثر دعا و در پرتو تأثیرگذاری اسباب فراطبیعی بر اسباب مادی، خارج از قوانین حاکم بر طبیعت نیست.
۷۰۰.

A Critical Analysis of the "Miracle" of Iron's Descent (Q. 57:25): A Scientific, Exegetical, and Historical Perspective(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Interdisciplinary Qur'anic Studies, Volume ۲, Issue ۲, December ۲۰۲۳ 147 - 165

کلیدواژه‌ها: The Qur’an and science Qur’anic cosmology Scientific exegesis Scientific Miracle Origin of Iron Metal from heaven

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۷۸
The Holy Qur’an, in addition to its primary purpose of guiding humanity, contains numerous scientific references that were not fully understood at the time of its revelation. Verse 25 of Surah al-Ḥadīd refers to the sending down of iron. The use of the verb anzala (to send down) instead of more commonly used verbs such as khalaqa (to create) and jaʿala (to make) has led to various interpretations of this verse throughout history. This research employs a descriptive-analytical method to examine the concept of the sending down of iron (inzāl al-ḥadīd) and its strong nature (ba's shadīd), as well as its relation to new scientific findings regarding the origin of iron on Earth. Additionally, it investigates whether people at the time of the Qur’an’s revelation had any knowledge of the extraterrestrial origin of iron.Contrary to some extreme approaches to the scientific interpretation and miracles of the Qur’an in recent centuries, this research advocates a balanced perspective that utilizes scientific findings, without any imposition, to better understand the verses of the Qur’an. Recent scientific discoveries indicate that iron is primarily produced in the cores of massive stars, and it cannot be produced in the solar system. Therefore, the use of the verb anzala may allude to the extraterrestrial origin of iron. The results of this research reveal that, from a scientific standpoint, various phenomena are involved in the process of iron's incorporation into Earth that could embody the concept of "sending down," including the production of iron in massive stars and its transfer to Earth through certain cosmic processes, the collision of iron-rich meteorites and asteroids with Earth, and the sinking of iron towards the Earth's core. Regarding the knowledge of people about the extraterrestrial origin of iron at the time of revelation, although it has been claimed that the term used for iron in ancient Egypt means "metal from heaven," the findings of this research indicate that this claim is merely a possibility and, despite extensive research, has not been definitively verified.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان