علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)

در رویکردهای ابتدایی به مسأله انزوای اجتماعی بیشتر تاکید برتغییر روابط اجتماعی ناشی از مدرنیته مطرح بوده است، که امکان انزوا را افزایش می دهد. با شکل گیری مکتب شیکاگو، لوییس ورث انزوا را به مثابه سبک زندگی شهری مورد مطالعه قرار می دهد. با تاکید پارک بر نواحی طبیعی شهر و سپس رویکردهای نومارکسیستی به فقر شهری، انزوا به عنوان نوعی محرومیت مرتبط با نابرابری های اقتصادی و فضایی در شهر تعریف می شود. این پژوهش به روش پیمایش 400 نفر از شهروندان مناطق 1،3 به عنوان مناطق توسعه یافته و 17 و 19 به عنوان مناطق کمتر توسعه یافته شهری را مورد مطالعه قرار داده است. به استناد یافته ها، ساکنان به میزان متوسطی دچارانزوای اجتماعی هستند. این در حالی است که بُعد عینی انزوای اجتماعی بیش از حد متوسط می باشد. بر پایه آزمون فرضیات، بین سطح توسعه یافتگی مناطق و انزوای اجتماعی رابطه وجود دارد به طوری که هرچه منطقه کمتر توسعه یافته باشد ساکنان آن، انزوای اجتماعی بیشتری را تجربه می کنند. به خصوص در رابطه با بُعد عینی انزوای اجتماعی این تفاوت محسوس است. همچنین انزوای اجتماعی با پایگاه اجتماعی و اقتصادی افراد، سن، اعتماد اجتماعی و حس تعلق پاسخگویان به محله و شهر ارتباط دارد.

با وجودِ تکثری از متون در حوزه مفهوم «شهر اسلامی»، هنوز انسجام مشخصی بین یافته های رویکردهای آرمانشهری و تاریخی در این مطالعات دیده نمی شود. این مهم، به نادیده گرفتن نقشِ عوامل موثر چندگانه و متفاوت در شکل گیری «شهرهای پیچیده دوره اسلامی» انجامیده است. خوانشِ محتوایی شهر ایرانی اسلامی، نیازمند درکی واقع گرا و تاریخی در ابعاد مختلف آن است. رویکرد تحقیقِ این پژوهش، کیفی و راهبرد آن پژوهش تاریخی است. همچنین ابعاد تحلیلیِ متن، ناظر به ادراکی «فرآیندی» از تولد و تحول شهر به جای شناختی «محصول محور» از آن است. بازه زمانی پژوهش نیز تا دوره صفویه را در بر دارد. یافته ها؛ بیانگر وجود «شصت» مؤلِفه کلیدی بنیادین در این زمینه و در سه لایه «تاریخ اعراب»، «فرهنگ ایران» و «تمدن ایرانی اسلامی» می باشد. مؤلِفه ها، به تنهایی متعلق به «دین – فرهنگِ» خاص اعراب و یا ایرانی ها نبوده و حاصل یک رابطه هم افزا بوده اند. نگاهی کلان به مجموعه مؤلفه ها؛ امکان درکِ چگونگی شکل گیری فرآیند بیرونی پیدایش و رشد شهر و همچنین امکان تبیینِ پدیده ها، وقایع و تحولات دینی و فرهنگیِ جامعه و شهر ایرانی اسلامی را در قرون یاد شده فراهم می نماید.

از جمله ابعاد جهانی شدن، جهانی شدن فرهنگ می باشد. جهانی شدن فرهنگ فرایندی پویا است که هر روز بر پیچیدگی و فشردگی آن افزوده می گردد. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر جهانی شدن فرهنگ برهویت ملّی دانشجویان دانشگاه یاسوج است. روش انجام این پژوهش پیمایشی بوده و حجم نمونه در این پژوهش بر اساس فرمول لین 400 نفر دانشجوی زن و مرد دانشگاه یاسوج و با روش نمونه گیری طبقه ای بصورت تصادفی انجام گرفته است. ابزار پرسشنامه حاوی گویه های محقق ساخته و هنجاریابی شده می باشد. روایی آن از طریق اعتبار صوری وپایایی آن از طریق محاسبه آلفای کرونباخ سنجیده شد. یافته های پژوهش نشان داد که هویت ملّی افراد مورد مطالعه نسبتا قوی می باشد. با این حال جهانی شدن فرهنگ آنرا تحت تاثیر قرار می دهد. به طوری که از بین 5 فرضیه مرتبط با تاثیر جهانی شدن فرهنگ بر هویت ملّی، 4فرضیه تأیید شد. با استفاده از رگرسیون چند متغیره مهمترین متغیرهای مستقل اثر گذار بر هویت ملّی، استفاده از آثار مکتوب غیربومی، مصرف گرایی، کثرت گرایی و جنسیت شناخته شد. نتیجه نهایی آنکه حدود 38 درصد از واریانس هویت ملّی در این پژوهش از طریق متغیرهای مذکور تبیین گردید.

در سالیان اخیر و با رشد اینترنت و فناوری های اجتماعی آنلاین، پرسش های متعددی در رابطه با نوع، شدت، کیفیت و وسعت فعالیت های مدنی در جهان مبتنی بر شبکه های اجتماعی مطرح شده است. این نوشتار با توجه به اثرگذاری شبکه های اجتماعی آنلاین در انتخابات های اخیر از 1388 به این سو و رویدادهای پس از آن، درصدد ارزیابی اثر سرمایه اجتماعی موجود در شبکه های آنلاین بر فرهنگ شهروندی شهروندان شهر سنندج برآمده است. این پژوهش به روش توصیفی از نوع همبستگی و با کاربرد پیمایش انجام پذیرفته است. پرسشنامه مرکب از پرسش های استاندارد دیمیتری ویلیامز و پرسشنامه محقق ساخته برای فرهنگ شهروندی بوده است که مبتنی بر اعتبار و پایایی مناسب و به شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای در میان 400 نفر از پاسخگویان توزیع گردید. یافته ها حاکی از سطح متوسط میانگین فرهنگ شهروندی و توجه بیشتر به مشارکت مدنی بوده است. در میان مولفه های مشارکت مدنی، ابعاد نگرشی و باوری بیش از مولفه های حوزه رفتاری یا عملی مورد توجه شهروندان بوده است. نتایج استنباطی نیز حاکی از آن است که مهمترین بعد سرمایه اجتماعی اثرگذار بر فرهنگ شهروندی، سرمایه اجتماعی برون گروهی موجود در فضای مجازی بوده است.

این مقاله مستند به پژوهشی است که با هدف بررسی و تبیین جامعه شناختی گفتار هویت سیاسی در ایران پس از انقلاب اسلامی به انجام رسیده است . بدین منظور مفهوم هویت سیاسی را محور بررسی قرار داده و تغییر و تحول معنایی آن را ابتدا در گستره ی نظام معنایی گفتمان کلان انقلاب اسلامی و سپس در دو گفتمان اصلاحات و محافظه کاردر قالب تحلیل درون متنی و بینامتنی با تکیه بر نظریه ی گفتمان و روش تحلیل انتقادی گفتمان در شش مقطع مهم تاریخی و تأثیر گذار این دوران بررسی کرده ایم. سپس درقالب تحلیل برون متنی به بررسی زمینه های تاریخی ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی هر دوران پرداخته ایم .این تحلیل و تبیین در پایان، انواعی از تیپولوژی نهایی در خصوص موضوع را پیش روی ما گشوده است ؛ که عمده ترین آنها عبارتند از : هویت سیاسی مطلوب سوژه قانون گرای آزادی خواه، سوژه دموکراسی طلب استبداد گریز، سوژه مذهب مدار عدالت خواه ، سوژه تکلیف مدار انقلابی ، سوژه مردم گرای خشونت ستیز ، سوژه ی اعتدال گرای منتقد و حق طلب.

شناخت و مقایسه فرهنگ کار در ایران از منظرهای گوناگون هدف اصلی این مقاله می باشد. مهم ترین سوال در این بررسی یافتن عواملی است که منجر به روند نزولی فرهنگ کار در ایران شده است. با استفاده از آمارهای جهانی[1] (wvs) به تاثیر عوامل فردی و خانوادگی، جمعیتی، مذهبی، شغلی و سرمایه اجتماعی بر فرهنگ کار در کشورهای ایران، ژاپن، چین، مالزی و ترکیه پرداخته ایم. جمعیت نمونه از هر کشور شامل جمعیت شهری، روستایی، زن و مرد به روش نمونه گیری احتمالی، انتخاب شده است. عوامل اثرگذار بر متغیر وابسته با روش های مختلف مورد آزمون قرار گرفته است. عبارتند از: تحلیل عاملی متغیر وابسته، بررسی تاثیر زیرشاخص های متغیرهای مستقل با استفاده از رگرسیون خطی و لجستیک، اندازه گیری ارتباط متغیرهای مستقل پنج گانه (عوامل جمعیتی، مذهبی، فردی، سرمایه اجتماعی و نوع شغل) با فرهنگ کار و تحلیل مسیر بین متغیرها. در میان متغیرهای تاثیرگذار بر فرهنگ کار خلاقیت بیشترین تاثیر را در همه کشورها داشته است. نتایج آزمون ها نشان می دهد فرهنگ کار در ایران در مقایسه با چهار کشور دیگر بطور چشمگیری پایین می باشد.

این مقاله منعکس کننده پیمایش نظرات و ارزیابی های دانشجویان در مورد طرح تفکیک جنسی است که بخشی از پژوهشی جامع است که در این مورد انجام شده است. در چارچوب مفهومی و نظری پژوهش با اتکا به نظرات اروینگ گافمن، ساندرا بم و دیگران و همچنین نقد آنها تلاش کرده ام از موضعی بی طرف مسأله تفکیک جنسی را مورد بررسی قرار دهم. جمعیت آماری این پژوهش دانشجویان دانشگاه های علامه طباطبایی، تهران و تک جنسیتی بانوان است، که از میان آنان 1350 نفر به صورت تصادفی و سهمیه ای بر حسب جنس، مقطع تحصیلی، دانشگاه و دانشکده محل تحصیل انتخاب شده اند. نتایج گواه بر آن است که اکثریت دانشجویان دانشگاه های علامه و تهران که مهم ترین مخاطب اجرای طرح تفکیک جنسی هستند نسبت به آن مقاوم هستند. فقط 13/7 درصد دانشجویان دانشگاه علامه و حدود 13 درصد دانشجویان دانشگاه تهران نسبت به تفکیک جنسی در دانشگاه نگرش مثبت دارند. این نسبت در دانشگاه تک جنسیتی بانوان به حدود 31 درصد می رسد. 57/4 درصد دانشجویان دانشگاه علامه خواستار توقف اجرای تفکیک جنسی بوده اند و 59/1 درصد دانشجویان دانشگاه تهران مخالف اجرای این طرح در دانشگاه خود هستند.