۱.
در این مقاله تحلیل شبکه به عنوان روش و هم به مثابه یک رهیافت نظری مورد توجه قرار میگیرد. در وجه روشی، در مقابل روش طبقه بندی ، تحلیل شبکه از نوع روشهای رابطه ای قلمداد می شود. بعضی از خصوصیات روشی آن از جمله་ واحد تحلیل، نوع داده ها، نحوه نمونه گیری ، نوع تحلیل و فنون تحلیل مطرح نظر واقع می شود. در وجه بینشی ، بعضی مفروضات هستی شناختی و معرفت شناختی رهیافت تحلیل شبکه به دنبال آن نظریه شبکه معرفی می شوند. در بخش پایانی ، رابطه تحلیل شبکه، با بعضی از تئوری های جامعه شناختی شامل نظریه خودکشی، نظریه مبادله اجتماعی، نظریه انسجام اجتماعی ، نظریه کنش و نظریه نظام جهانی بررسی می شود.
۲.
مشکل اصلی روش شناختی در ساختن جدول عمر خلاصه، تبدیل نرخ مرکزی به نرخ احتمالی مرگ و میر است. در این مقاله، این مشکل مطرح شده و راه های فائق آمد بر آن توضیح داده شده است. به بیان دیگر، سه روش اصلی تبدیل مزبور - با فرض یکنواختی توزیع مرگ، روش گر بویل و روش رید و مرل - معرفی گردیده و با استفاده از تقریبی از نرخهای مرکزی مرگ و میر ایران در سال ۱۳۹۵ توضیح داده شده است. جدول عمر ’۱) مهمترین ابزار تحلیلی جمعیت شناسی است. بدون دسترسی به جدول عمر، یا بدون دسترسی به اطلاعات مقتضی برای ساختن آن، تحلیل جمعیت محدود به تحلیل های مقدماتی است. به بیان دیگر، بدون دسترسی به جدول عمر تحلیل های تکنیکی جمعیت شناسی، علی الخصوص در شاخه حرکات جمعیت، لنگ می ماند. از اینرو، جمعیت شناس باید جدول عمر را خوب بشناسد و در صورت دسترسی به آمارهای مقتضی، آنرا بسازد. مهمترین مشکل روش شناختی در ساختن جدول عمر، تحمیل فکر طولی به اطلاعات مقطعی و ، در نتیجه آن، تبدیل نرخهای مرکزی مرگ و میر (nm) به نرخهای احتمالی مرگ و میر (4) است". در این مقاله مشکل مزبور مطرح و راه های معمول برخورد با آن به اختصار بررسی می شود.
۳.
در این نوشتار سعی بر آن بوده که ضمن بررسی کار ابن خلدون، به این مساله پاسخ داده شود که آیا می توان میان مفاهیم گوناگونی که ابن خلدون در تشریح ساختارهای اجتماعی بکار برده، حتی یک ارتباط منطقی یافت و به آن - از نظر فرم - فالی جامعه شناختی داد؟ و دیگر این که در صورت وجود چنین ارتباطی در کار وی ، با توجه به سیاق مفهوم سازی او چه موزائیکی از مفاهیم فراهم آورده، و به چه نتایجی دست یافته است ؟ در پاسخ به این مساله، براساس پرداخته های ابن خلدود، هم به مفروضات رفتاری و هم به مفروضاتی که او درباره ساختار اجتماعی شکل داده توجه کردهایم. و نیز با ترکیب سیستماتیک این دو دسته مفروضات، و تحلیل پاره ای از مفاهیم پیچیده آن و پیدا کردن ربط منطقی بین آنها سعی داشته ایم به هدف این نوشتار نزدیک و از کار وی - به معنای تکنیکی کلمه - تصویری جامعه شناختی اراته دهیم.
۴.
این نوشته با مرور و گمانه زنی در کارهای انجام شده در سه دهه گذشته در زمینه پژوهش های مردم شناسی در ایران به ناموزونی و نارسائی آنها در مهمترین بخش این پژوهش ها می پردازد. افزودن بر دلایل ضعف عمومی این رشته در ایران، به ویژه مشکلات و دلایل کاستی های فاحش در زمینه مردم شناسی دانش و فن آوری های عامیانه و کار ابزارهای سنتی را باز می نماید. در این گفتار اهمیت عظیم کاربردی این حوزه از فرهنگ عامیانه را گوشزد و نابودی قریب الوقوع بخشی از «گنجینه آفرینندگی های بشر» را در این سوی جهان اخطار می کند. این نوشته همچنین به طور ضمنی راه حل هائی را چه در سطح ملی و چه در سطح منطقه ای برای پرداختن به حوزه های مهم تر اما کارناشده و پیشگیری از چند باره کاری ها و هیچ باره کاریها ارائه می دهد. شرایط اضطراری و وقت تنگ مردم نگاران و مردم شناسان را برای ثبت و ضبط آخرین بازمانده ها و یادمانده های فرهنگی بر می شمارد و در بخش پایانی به معرفی کار ابزارهای سنتی « آسیاب معدل» به عنوان ابزاری در خدمت جمعیت شناسی تاریخی می پردازد. در این نوشته کوشش شده تا دنیاها و فضاهای تازه و فراموش شده کاری را بر روی مردم نگاران و مردم شناسان به ویژه مردم نگاران و مردم شناسان غیر حرفهای و کوشنده این مرز و بوم و منطقه بازگشاید
۵.
این نوشته برای نخستین بار به معرفی نوعی بند پنهان زیرزمینی می پردازد. روستائیان منطقه میمه قرنها است که از این راز آگاهی داشتند ولی جهانگران اصفهان اولین دسته ای بودند که نگارنده را از این راز آگاه نمودند. مبتکرین و آگاهان از فن قنات سازی از راههای صرفه جویی در آب و آبیاری و شیوه های مختلف آن بخوبی آگاه بودند و می دانستند که اگر در جلوی کانال زیر زمینی قنات بندی به بندند در پشت بند جمع شده و با بالا آمدن آب بدنه و سقف قنات خیسانده شده و ریزش می نماید و به تدریج سراسر کوره قنات ریزش نموده و خراب می گردید ولی اگر قنات دارای ریشه های کوهستانی بود انباشته شدن آب در رگه ها و حفره های سنگی کوهستان خرابی بار نمی آورد. مبتکران هر قناتی را که دارای مادر چاه و رگه های آبی کوهستانی بود در پایان بخش کوهستانی در جلوی مجرای زیرزمینی قنات، بندی محکم ایجاد می کردند تا در زمستان به ذخیره سازی آب پردازند. قنات وزوان میمه اصفهان یکی از این قناتها است که بخاطر کوهستانی بودن مجرای اولیه آن بندی سرراه کوره قنات بسته اند.
۶.
در بخش نخست این مقاله به پیشینه آسیاب های آبی و انواع آن در مناطق پرآب و کم آب ایران پرداخته شده و آمار این آسیاب ها را به شکل تخمینی بدست می دهد. جالب ترین مطلب این بخش معرفی یک آسیاب خودکار آبی - بدون استفاده از نیروی پتانسیل آب جاری - در مرند آذربایجان است که از قول دمشقی نقل شده است. در بخش دوم که کاری میدانی است . آمار آسیاب های منطقه با شیوه کار و انواع آنها بدست داده شده و بازتاب - آسیاب را در فرهنگ منطقه ی گرفته است و اجزاء آسیاب تعریف و توضیح داده شده است. گفتنی است که تا حد اطلاع ما، این گفتار نخستین مقاله مستقل در باره آسیاب های ایران می باشد
۷.
دیدگاه پدیدارشناسی در قلمرو فلسفی محدود نمانده و در طی نیم فرد اخیر به دلیل مبانی نظری خاص خود، علوم انسانی، از جمله جامعه شناسی را تحت تاثیر قرار ... تأثیر در بعد مندولوژیک چشمگیر بوده از در موضع مقابله با پوزیتیویسم ، جامعه شناسی پدیداری را موجب گردیده و رهیافت های دیگری را نیز کم و بیش تأثر بخشیده است. در عین حال . دیدگاه پدیدارشناسی در گستره علوم اجتماعی ، از تحریف و کژفهمی در اماد نبوده است. این مقاله به تحلیل اجمالی موارد فوق پرداخته و ضمن مرور بخشی از ترمینولوژی پدیدارشناسی ، مبانی نظری و سوء برداشتهای جامعه شناسی پدیداری را برشمرده و آن را با اتو متدولوژی مقایسه کرده است. نویسنده مقاله ، در بخش پایانی به نقد و جمع بندی و نتیجه گیری پرداخته ژ نهایتا بر ضرورت و ارزشی وجود یک رهیافت کارگاهی در حوزه نظری جامعه شناسی تاکید کرده است.
۸.
مطالعات انجام شده در سه دهستان شهرستان شازند، استان مرکزی پیرامودن پراکندگی زمینهای زراعی حاکی از این واقعیت است که عامل اصلی پراکندگی زمین، نظام نسبق دندی حاکم بر کشاورزی سنتی ایران است. گرچه مطالعات جامع و همه جانبه ای برای گسترش این نظریه به سایر نقاط ایران صورت نگرفته ولی شواهد نشان می دهد که در اکثریت مناطق روستائی ایران نظام نسق بندی حاکم می باشد. گرچه در گذشته به جفت گاو و پراکندگی زمین اشاراتی شده، ولی هیچگاه نظام نسق بندی و ویژگیهای آن مورد توجه قرار نگرفته است. مهمترین دست آورد این مقاله، تشریح دقیق نظام نسبق بندی و اثبات این اندیشه که پراکندگی زمین، حاصل نظام نسبق بندی است ، می باشد. بعلاوه مقاله براساس بافته های طرح تحقیقاتی "بررسی مشکلات اقتصادی اجتماعی ناشی از پراکندگی زمین" مشکلات اقتصادی – اجتماعی پراکندگی زمین را از زاویه دید کشاورزی سنتی و نظام نسق بندی مورد بررسی قرار داده است. در صورت یک کاسه نمودن اراضی خانوارهای بهره بردار، در قالب واحد زراعی سنتی (جفت) می توان امیدوار بود، که بخش کشاورزی ، در کوتاه مدت رونق قابل توجهی داشته باشد.
۹.
یادداشت مترجم جنبش های دینی سال های اخیر در آسیا، آفریقا و اروپای شرقی، بویژه در کشورهای باصطلاح سوسیالیستی سابق، سبب شده است که بار دیگر جامعه شناسی دینی و یکی از نخستین پژوهش های مربوط بدان، یعنی اخلاق پروتستانی و روحیه سرمایه داری " اثر ماکس وبر (۱۹۲۰ - ۱۸۶۴) مورد توجه و تفحص خاصی قرار گیرد. در آغاز قرن حاضر به هنگامی که مارکسیست های جهانی، به رهبری بلشویک های روسی، تمام تطورات و تحولات اجتماعی را تنها زائیده زیربنای اقتصادی" می پنداشتند و معنویات و اخلاقیات جوامع را ناشی از ماکیات می انگاشتند ماکس وبر، بزرگ جامعه شناس آلمانی، بر علیه این تک سو نگری به مقابله برخاست و با انتشار نتیجه تحقیقات دینی خود مدعی شد که معنویات ذهنی، یعنی پندار و کردار اخلاقی نهفته در دین، نیز می تواند بانی پیدایش و بالیدگی رژیمهای اقتصادی یا مادیات (همراه با سایر عوامل) باشند.
