علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)

با توجه به ارتباط وثیق سیاست گذاری اجتماعی با ساحت سیاست، سعی بر آن است که شکل گیری سیاست های اجتماعی مربوط به آسیب های اجتماعی در دوران انقلاب به عنوان نقطه عطف تحولات سیاسی با عطف توجه به نظریه حکومت مندی میشل فوکو تحلیل شود. لذا به منظور عینیت بخشی به مراحل روشی کار تحلیل محتوای مضمونی مورداستفاده قرار گرفت. همچنین جهت پاسخ گویی به سؤالات پژوهش، داده های موردنیاز از سنجه های غیر واکنشی و براى گزینش نمونه ها از شیوه نمونه گیرى نظری استفاده شد. یافته ها، حاکی از آن است که منطبق بر شرایط اجتماعی و سیاسی حاکم بر آن دوران، سیاست گذاری انقلابی که از ترکیب مضامین هم نشینی گناه/ جرم/ آسیب، سلطه رویکرد حقوقی و مداخلات قضایی انتظامی، پاک سازی اخلاقی، سیاست گذاری حمایتی و مواجهه با معلول ها، معنا یافته بود بر سپهر سیاست گذاری آسیب های اجتماعی در ابتدای انقلاب، تسلط یافت. به طورکلی، در سیاست گذاری این دوره، ابعاد اجتماعی سیاست گذاری آسیب های اجتماعی به نفع ابعاد حقوقی و قضایی کمتر مدنظر قرار گرفته است؛ اما نکته قابل تأمل و البته مثبت در جریان هژمون شدن، تدوین و اجرای سیاست های مزبور، پذیرش اجتماعی آن سیاست ها بود؛ بنابراین، لازم است در سیاست گذاری ها، به مسئله پذیرش اجتماعی آن توجه جدی شود، چراکه پذیرش اجتماعی هر نوع سیاستی، ضامن موفقیت و به ثمرنشستن آن سیاست است.

پژوهش حاضر باهدف واکاوی بسترها و زمینه های شکل دهنده نابرابری جنسیتی در بازارکار و اشتغال و با استفاده از رویکرد کیفی پدیدارشناختی و مبتنی بر تجربیات زیسته زنان ساکن شهر تهران انجام شده است. به این منظور، با 23 زن 18 تا 68 ساله که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند، مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام شد تا بسترها و زمینه های شکل دهنده نابرابری جنسیتی در بازار کار و اشتغال واکاوی گردد. در مرحله تحلیل داده ها، از روش تحلیل داده کلایزی استفاده شده و فرایندکدگذاری متن مصاحبه ها به صورت دستی انجام شده است. درمجموع 3 مقوله اصلی، 10 مقوله فرعی و 59 مفهوم استخراج شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که سه مقوله «باور به تقسیم کار جنسیتی»، شامل مقوله های فرعی «نان آوری مردان»، «زنانگی و الزامات آن» و «جایگاه زنان در عرصه خصوصی»، «نهادینه شدن فرودستی زنان»، شامل مقوله های فرعی «جامعه پذیری زنان»، «سلطه پذیری زنان» و «باورها و کلیشه های جنسیتی مردمحورانه» و درنهایت مقوله اصلی «سیطره الگوی مردانه»، شامل مقوله های فرعی؛ «اعتقاد به برتری مردان»، «سلطه جویی مردان»، «توانمندپنداری ذاتی مردان» و «نادیده گرفتن توانمندی زنان در عرصه بازارکار و شغل»، بسترها و زمینه های شکل دهنده این پدیده هستند که با بستر فرهنگی حاکم بر جامعه و خانواده تداوم پیداکرده و دائم تولید و بازتولید می شوند.

حیا در جامعه ایرانی همواره از ارزش های فرهنگی محسوب شده و اگرچه کاربرد عام دارد ولی از گذشته بخش مهمی از زنانگی آرمانی جامعه ایرانی را تشکیل داده است. علاوه بر فرهنگ، در گفتمان دینی رسمی نیز بر حیا تأکید می شود و پیوند وثیقی نیز با حجاب و برخی رفتارهای زن دارد. چنین رویکردی موجب شده است با کمترشدن تمایل زنان به الگوهای مطلوب رسمی حجاب در سال های اخیر، این ذهنیت ایجاد شود که حیا از جامعه رخت بسته است؛ اما در جامعه امروز حیا صفتی مهم و زنده است و شاید بتوان از تغییر معنای آن نزد زنان صحبت کرد. در این پژوهش به دنبال کشف معنای حیا در نزد زنان ایرانی و درک و تصور ایشان از این مقوله، با اتخاذ رویکرد پدیدارشناختی و استفاده از روش تحلیل مضمونی، ضمن مصاحبه عمیق نیمه ساخت یافته با 20 نفر از زنان 18 تا 35 سال به ارائه صورت بندی از معانی حیا نزد زنان ایرانی پرداخته شد. سه مقوله اصلی «سیاست رهایی بخش- سیاست زندگی»، «بازاندیشی مقید و هم دلانه» و «ساخت رسمی تجسدیافته»، مقولاتی بودند که استخراج شدند و گویای سه دسته مواجهه زنان ایرانی با مقوله حیاست که توانسته فضای بین الاذهانی زنان در نسبت با این مفهوم را شکل دهد.

آموزش پزشکی، میدانی است متشکل از روابط و مناسبات پیچیده ی قدرت که نیروهای تعیین کننده آن در درون و از بیرون میدان، اِعمال قدرت می کنند. عدم توازن بین نیروها، به برساخت های اجتماعی نامتعارف بخصوص در حرفه ای گرایی پزشکی می انجامد. هدف تحقیق حاضر، کشف و واکاوی موضوع در آموزش پزشکی در ایران است. در چارچوب مطالعه ای انتقادی و در سطح ملی، با 29 مشارکت کننده اعم از دانشجویان و مسئولین در جایگاه های مرتبط با آموزش پزشکی، مصاحبه ای نیمه ساختاریافته انجام شد و داده ها با روش تحلیل مضمون انتقادی، کاویده شد. نتایج نشان داد که صورت بندی تعاملات و مناسبات قدرت در آموزش پزشکی، به تغییر نگرش عمیق نسبت به آرمان های پزشکی و شکل گیری نوعی احساس ازخودبیگانگی در دانشجویان انجامیده است. شیوه نامه های آموزشی، روند پرولتاریایی شدن دانشجو را تسهیل کرده و اقتدار حرفه ای او را تنزل می دهد. مضامین احصاء شده عبارت اند از بهره دادگی، ازخودبیگانگی و حرفه ای زدایی . اصلاحات فوری در برنامه ی درسی، ایجاد تنوع رشته ای در دوره ی پزشکی عمومی متناسب با نیازهای جامعه، ایجاد تناسب بین بازار کار و توسعه ی دوره های تخصصی و اصلاح در نظام پرداخت پیشنهاد می شود. در لایه ای عمیق تر، شناسایی سازوکار قدرت در بدنه سیاست گذاری و پهنه تصمیم سازی که با وضعیت پیش گفته مرتبط است، یک امر پژوهشی و یک راهبرد سیاست گذارانه است که پیشنهاد می گردد.

هدفِ مقاله بررسی این موضوع است که در چه گفتمانی مسائل اجتماعی مرزنشینان، پرابلمتیک نمی شود. در بخش مبانی، نظریه ی شرق شناسی (داخلی) را به منظور تببین پرابلماتیک نشدن مسائل اجتماعی انتخاب کرده ایم. طبق این نظریه، رویکرد کلی مرکز، دیگری سازی در مناطق پیرامونی (مرزی) است و با ایجاد دوگانه ها (زبانی، قومیتی و دینی)، دست به امنیتی سازی فضا و اجرای سیاست همسان سازی می زند. روش کلی تحقیق روش تاریخی-اسنادی است. بررسی بازنمایی رسانه ای نشان می دهد که از 781 مورد جستجو (از 1379 تا 1400)، بیشترین اخبار در مورد حوزه ی اقتصادی با 456 خبر (58%)، پس ازآن حوزه ی امنیتی با 283 خبر (36%) و سپس حوزه ی اجتماعی و فرهنگی مرزنشینان تنها با 28 خبر (3.5%) قرار دارد که خود نشانی از مسئله نبودن مسائل اجتماعی مرزنشینان است. طبق یافته های تحقیق بزرگ ترین مسائل اجتماعی مناطق مرزی: مهاجرت های گسترده، وجود فقر چندبعدی، نرخ بی سوادی بالا، وضعیت آموزشی و وضعیت بهداشتی-درمانی نامناسب است. مسئله اصلی در سیاست های فعلی، در درجه ی اول رویکرد دیگری سازی است و در سطح پایین تر تأکید بر عوامل و راهکارهای اقتصادی است. راهکارهای اقتصادی نیز به دلیل ضعف قوانین و نقص اجرایی، به موفقیت نرسیده اند. پیشنهاد این پژوهش اتخاذ رویکرد تکثرگرا و توجه هم زمان به توانمندی های درونی مناطق، روستاها و شهرهای مرزنشین چون توجه به اقتصاد کشاورزی، گسترش خدمات رفاهی (آموزشی و بهداشتی)، گسترش قابلیت های فردی مردم و توجه به توسعه اجتماعی این مناطق است.

چندین ماه از شیوع بیماری اپیدمیک کرونا در سطح جهان می گذرد بااین حال در همین مدت کوتاه تأثیرات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حتی فرهنگی بارزی در همه جوامع درگیر با این بیماری بر جای گذاشته است. در این مقاله سعی شده به روش کیفی و مشاهده مشارکتی تأثیر این بیماری بر مقوله مذهب در کشور ایران مورد تحلیل قرار گیرد. تحلیل روند شیوع بیماری کرونا و مشاهده کنش های کنشگران اجتماعی، نشان داد این بیماری بر کنش های اجتماعی- مذهبی کنشگران، مشروعیت سیاسی دولت و تغییرات فرهنگی در حوزه دین تأثیرات نمایانی داشته است. با توجه به پیوستگی شدید دین و سیاست در کشور ایران، می توان گفت چالش فیزیولوژیکی و پزشکی کووید 19 منجر به چالش سیاسی- مذهبی برای حکومت گردیده است و علیرغم نبود شرایط امنیت وجودی، بر اساس اضطرار حیاتی، تغییرات مشهودی در سیر تغییر از ارزش های دینی به ارزش های عرفی در حال شکل گیری است.