نزاکت، جامه و خانه ی نخبگان در آغاز پیوستن به مُدرنیته؛ بررسی تطبیقی ایران قاجاری و ژاپن مِی جی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

پیامد مواجهه جوامع قاجار و مِی جی با تمدن غرب در سده نوزدهم، تکوین قالب های فرهنگی دوگانه و التقاطی متشکل از عناصر بومی و فرنگی بود. نخبگان این جوامع نیز مبتنی بر دریافت خود از ویژگی های فرد مُدرن، تلاش کردند تا با نمایش نمادهای تمدن جدید در زندگی روزمره، رفتار مُتمدنانه ای در حوزه عمومی از خود به نمایش بگذارند. تبدیل هنجارهای مدنی خویشتن داری به کنش مسلط اجتماعی در حوزه عمومی با تکوین دولت های مطلقه غربی و راندن رفتارهای طبیعی و عاطفی به حریم خصوصی، مُراد الیاس از عقلانی شدن فرد در جوامع معاصر غربی بود و او کوشید تا در قالب نظریه «فرایند مُتمدن شدن» پیشینه تاریخی آن را تبیین کند. با توجه به اهمیت تجارب تاریخی، پژوهش حاضر می کوشد تا ذیل پرسش بزرگ تر و دیرینه ای چون علل ناکامی و توفیق ایران و ژاپن در فرایند نوسازی، به این سوال پاسخ دهد که در تعارض میان وجوه جدایی ناپذیر عقلانی و عاطفیِ فرد و تحیُر و تنش های روحی ناشی از آن، نخبگان این جوامع چه راه کاری یافتند؟ با کاربست نظریه الیاس و روش تطبیقی-تاریخی، تلاش شده تا با بررسی و تحلیل اطلاعات تاریخی و سنجش شاخص هایی چون جامه، خانه و ادب ونزاکت در زندگی نخبگان، پناه بردن به حوزه های خصوصی به عنوان راه حل احتمالی برای تسکین فشارها تبیین شود.