درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۳۲۱ تا ۲٬۳۴۰ مورد از کل ۷۸٬۳۹۰ مورد.
۲۳۲۱.

نقد و بررسی برخی اشکالات ابن تیمیه بر حدیث یوم الدار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال ۱۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۲ 297 - 318

کلیدواژه‌ها: یوم الدار یوم الانذار ابن تیمیه وصایت و خلافت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۴۴
حدیث یوم الدار یکی از کهن ترین منابع اثبات ولایت و جانشینی امیرالمؤمنین علی (ع) است که در منابع متعدد روایی، تفسیری و تاریخی شیعه و سنی نقل شده است. ابن تیمیه در کتاب منهاج السنه، آن گونه که مبنای اوست، به انکار اصل حدیث و ایراد و اشکالات متعدد سندی و دلالی بر آن پرداخته است. عدم نقل حدیث در کتب معتبر، ضعف عبدالغفار بن القاسم از راویان حدیث یوم الدار در تاریخ طبری و پاره ای اشکالات دیگر ازسوی او مطرح شده است. بررسی منابع حدیثی اهل سنت مانند مسند احمد بن حنبل، خصائص نسایی و منابع تاریخی مانند تاریخ طبری و تاریخ دمشق و مصادر تفسیری مانند تفسیر ابن ابی حاتم رازی و ثعلبی و بغوی نشان می دهد ادعای ابن تیمیه فاقد پشتوانه علمی است؛ منابع فوق به ویژه تاریخ طبری داستان یوم الانذار را به تفصیل آورده اند. تعدد و تنوع منابع در کنار قدمت زمانی آن، ادعای انکار اصل حدیث را نفی می کند. ابن تیمیه در کنار انکار حدیث یوم الدار، چند اشکال دلالتی نیز گرفته که به صورت گذرا مورد بحث قرار گرفته است.
۲۳۲۲.

حکم مستثنیات دین اشخاص حقوقی از منظر فقه و حقوق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال ۵۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۱۳۸ 189 - 210

کلیدواژه‌ها: مستثنیات دین شخصیت شخص حقوقی شخص حقیقی انحلال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۵۰
شکل گیریِ نظام حقوقیِ مبتنی بر فقه امامیه، سبب راه یابیِ بسیاری از آرای فقها به عرصه قانونگذاری شده است؛ درحالی که فراگیربودن قوانین حقوقی و به تبع آن، شکل گیری و توسعه اشخاص حقوقی، سبب شده که تحولات و مطالبات اجتماعی و اقتصادی، برخی از نظرات فقه سنتی، نظیر اختصاص مستثنیات دین برای اشخاص طبیعی را نپذیرد. قواعدی ازجمله: لاضرر، نفی عُسروحرج، بنای عقلا و اصول حقوقی مانند اصل تساوی اشخاص در برابر قانون را می توان از مواردی برشمرد که امکان پویایی فقه را فراهم کرده است. بررسی های صورت گرفته نظر بر این دارد ازآنجاکه معاملات امور توقیفی نیستند و ملاک فهم آن عرف عقلاست، می توان به شیوه اتحاد طریق و اخذِ وحدت ملاک از نظرات فقها، مستثنیات دین اشخاص حقوقی را اثبات کرد. درنهایت، همه این اصول و قواعد، در مسیر دو هدف رعایت انصاف و رشد مصالح اخلاقی و متعالیِ انسان گام بر می دارند و ضرورت دارد قانونگذار برای پیشبرد این مقاصد، به حمایت از اشخاص حقوقی و کمک به این اشخاص برای شروع دوباره پس از انحلال، اهتمام ورزد.
۲۳۲۳.

چگونگی بهره برداری آیین بودا از ظرفیت رنج در تبیین انسان شناسی و استلزامات آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۵۹) 83 - 98

کلیدواژه‌ها: آیین بودا ظرفیت رنج انسان شناسی استلزامات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۴۶
مواجهه ی ادیان با مقوله ی رنج دارای جوانب مختلفی است که از منظرهای گوناگون به آن پرداخته شده است. در این پژوهش به شیوه ی توصیفی تحلیلی به بررسی چگونگی استفاده ی آیین بودا از ظرفیت رنج در تبیین و تشریح جوانب انسان شناسانه می پردازد. در این مقاله رویکردهای مختلف آیین بودا در بهره برداری از ظرفیت رنج برای تبیین و توصیف دامنه های گسترده ای از ویژگی های انسانی مطرح می شود. همچنین در ادامه به استلزامات انسان شناختی اشاره می گردد و بیان می شود که نسبت رنج با طبیعت انسان چگونه است و وجود رنج چه نسبتی با اختیار انسان دارد. یافته های پژوهش نشان می دهد که بهره برداری آیین بودا از ظرفیت رنج، به مثابه ی یک ابزار مؤثر در تبیین انسان شناسی است و این آیین اعتقاد دارد که رنج نه تنها جزء حتمی زندگی، بلکه فرصتی برای تحول است. در این راستا، آیین بودا رنج را به دو دسته ی طبیعی و غیرطبیعی، و اختیاری و غیراختیاری تفکیک می کند و نتیجه ی تحمل رنج را رسیدن به نیروانه می داند.
۲۳۲۴.

مبنای زبان شناسی چهره در فلسفه اخلاق لویناس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال ۵۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱۳ 33 - 60

کلیدواژه‌ها: سوژه دیگری چهره مبنای توجیه پیام های اخلاقی زبان شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵ تعداد دانلود : ۴۱
ایمانوئل لویناس یکی از مهم ترین فیلسوفان عصر جدید به شمار می آید. اهمیت فلسفه او در اخلاق نمایان می شود. در فلسفه اخلاق لویناس، سوژه محوری از اولویت خارج می گردد و «دیگری» و «چهره» او در اولویت قرارمی گیرد، به نحوی که چهره دیگری بر پیام های اخلاقی دلالت می کند و سوژه با دریافت این پیام های اخلاقی، در خود احساس وظیفه می کند خود را در برابر دیگری پاسخ گو و مسئولیت پذیر بداند. اما پرسش این است که در فلسفه اخلاق لویناس مقصود از «چهره» در مواجهه با دیگری چیست؟ و وجه اخلاقی آن با چه مبنایی قابل توجیه است؟. در ساختارگرایی و نشانه شناسی فیلسوفانی هم چون فردینان دوسوسور، امورات بیرونی در عالم واقع، نشانه هستند و این نشانه ها در محدوده مفاهیم و مقولات ذهنی سوژه، معنا می گیرند. این معنا، در نهایت به موضوعات هستی شناسی تقلیل پیدا کند. اما فلسفه اخلاق لویناس نوعی ساختارشکنی و عصیان گری در مقابل ساختارگرایی و نشانه شناسی فیلسوفانی هم چون سوسور است. در فلسفه اخلاق لویناس، چهره دیگری به مثابه نشانه اخلاقی است که سوژه را به پذیرش پیام های اخلاقی و مسئولیت پذیری در برابر دیگری دعوت می کند. در چنین موقعیتی؛ پیام ها و فرامین اخلاقی به موضوعات هستی شناسی تقلیل پیدا نمی کنند. به نظر می رسد لویناس تلاش می کند وجه اخلاقی چهره را بر مبنای زبان شناسی توجیه نماید.
۲۳۲۵.

بررسی علل و پیامدهای گرایش سلفیان به حس گرایی در فهم صفات خبری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قبسات سال ۲۹ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۱۱۳ 62 - 81

کلیدواژه‌ها: حس گرایی معرفت حسی صفات خبری ابن تیمیه سلفیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۳۴
یکی از مسائل مهم در فهم دین ، شناخت دقیق و مطابق با واقع صفات خبری است ؛ صفاتی چون وجه و ید و عین خدا و استواء خدا بر عرش و نظائر آن که توجه به معنای ظاهری و عدم تاویل آن سبب تفسیر جسمانی برای خدا خواهد شد. فهم صفات خبری بر مبنای شناخت حسی بیش از هر شناختی در معرض خطاست؛ زیرا ادراک حسی هرچند اطلاعاتی درباره هستی در دسترس ما می نهد و در تبیین آموزه های دینی معرفت بخش است ، لیکن در زمینه فهم صفات خبری بی اعتبار است. لیکن سلفیان در فهم این صفات ، رویکردی بر پایه معرفت حسی و با تاکید بر کیف داشتن صفات خدا هر چند مجهول ارائه کرده، توحیدی حس گرایانه و مادی را ترویج می کنند. این مقاله کوشیده است تا به این پرسش پاسخ دهد که حس گرا بودن سلفیان ، برخاسته از چه عللی است و چه پیامدهایی را در فهم صفات خبری داشته است. در این جستار تلاش می شود تا ضمن درنگ در کاستی های معرفت حسی در فهم صفات و بررسی انتقادی حس گرایی سلفیان ، عللی چون دوری از تفکر عقلانی، اعتماد تام به فهم سلف و تاثیر پذیری از پیروان ادیان و پیامدهایی چون تصویر انسانی خدا، فهم واژگونه از مراتب توحید و نص بسندگی را در زمینه حس گرایی سلفیان در فهم صفات خبری مورد بررسی و نقد قرار گیرد.
۲۳۲۶.

تبیین و تحلیل گسترش فرهنگ اسلام در دوره پیامبر(ص) بر اساس تراز های عقیدتی

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 29-50

کلیدواژه‌ها: فرهنگ نبوی سیره پیامبر خدا (ص) تعمیق باورها تبلیغ دین اعتقادات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۳۲
نقش حیاتی و اثرگذار فرهنگ به عنوان زیرساخت اصلی تکامل و توسعه سایر ابعاد جامعه، بیانگر اهمیت این مقوله است. پیامبر خدا(ص) باتکیه بر تحولات عقیدتی و فکری، به بنیان و گسترش فرهنگی نوین همت گماشت که جامعه شرک آلو ده عرب را سمت و سویی الهی بخشید و به سوی تکامل و پیشرفت و تعالی رهنمون گردید. کنکاش درباره نقش باورها و اعتقادات اسلامی در گسترش فرهنگ اسلام در عصر نبوی(ص) وجهه همت پژوهش حاضر است تا در پرتو آن بتوان به شیوه تحولاتی که پیامبر اکرم(ص) در عرصه فرهنگ مردمان این سرزمین به وجود آورد، دست یافت. نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از آیات قرآن کریم و ارائه اسناد تاریخی، به تبیین و تحلیل شاخص های تراز عقیده و باور در گسترش فرهنگ اسلام در عصر نبوی(ص) پرداخته است. در این راستا، تبیین و تبلیغ نگرش صحیح نسبت به حقیقت انسان و جهان، تعمیق و تحکیم باورها، پایداری و سازش ناپذیری بر سر اصول و اعتقادات و پرهیز از سطحی نگری، یافته هایی هستند که در گسترش فرهنگ عصر نبوی(ص) ایفای نقش کرده اند. 
۲۳۲۷.

تأثیر خودسازی مادر در تربیت دینی کودک از منظر آیات و روایات

نویسنده:
منبع: مطالعات تعلیم و تربیت با رویکرد اسلامی سال دوم ۱۴۰۳ شماره ۲ 9 - 27

کلیدواژه‌ها: آیات و روایات مادر خودسازی معنویت تربیت تربیت دینی کودک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۳۸
متون دینی اعم از قرآن کریم و روایات معصومین، خصایص و ویژگی هایی را برای مادران برشمرده است که درصورت التزام نظری و عملی به آنها می توانند تأثیرگذاری مفید و مؤثر را در تربیت دینی فرزندانشان داشته باشند. پژوهش حاضر بااستفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با مراجعه منابع کتابخانه ای و با بهره گیری از آیات و روایات تأثیر خودسازی مادر در تربیت دینی کودک را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. یافته ها و ره آوردهای پژوهش بیانگر آن است که مهمترین مؤلفه های محوری که نقش اساسی در تربیت دینی کودک دارند عبارتند از یقین و ایمان قلبی، تقوا و فضیلت الهی، پایبندی به تعبد و بندگی، قداست خانوادگی، اخلاق مداری و شیر مادر. همچنین مشخص شد که مادرانی که به این خصیصه ها آراسته شده اند و به این سطح از خودسازی و پاک دامنی نائل شده اند، می توانند فرزندان صالح و موفق و مفیدی به جامعه تقدیم نمایند و شاهد رشد و تعالی ظرفیت ها و استعدادهای فرزندانشان باشند.  
۲۳۲۸.

گستره زمانی و محل نزول ملائکه و روح در شب قدر در تفاسیر فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۵۷ ۶۸-۴۱

کلیدواژه‌ها: شب قدر محل نزول ملائکه لیله القدر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۲۳
مسأله شب قدر، از مهم ترین آموزه های قرآنی است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی گستره زمانی و محل نزول و مهبط ملائکه و روح در شب قدر از نگاه تفاسیر فریقین می پردازد. مسأله اصلی این پژوهش وجود یا عدم وجود شب قدر قبل از اسلام و استمرار یا عدم استمرار آن بعد از رحلت پیامبر6و تبیین محل نزول ملائکه و روح در شب قدر است. پاسخ به این مسأله علاوه بر مشخص نمودن گستره زمانی شب قدر، جایگاه حجج الهی را روشن می سازد. بر اساس یافته های پژوهش، شب قدر بر خلاف تصور برخی مفسران، منحصر به عصر پیامبر اسلام6نبوده، بلکه قبل از اسلام وجود داشته و تا روز قیامت در ماه رمضان هر سال استمرار دارد و ملائکه و روح بعد از پیامبر6در شب قدر بر انسان کامل یعنی امام معصوم که از جهت روحی به افق نبوت و سرچشمه وحی و الهام نزدیک هست، نازل می شوند.
۲۳۲۹.

امکان سنجی تئوری «دستیابی به هوش مصنوعی قوی» در اندیشه «هاوکینز» با تأکید بر فیزیکالیسم ذهن و مقوله آگاهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۷۷ ۱۰۴-۸۹

کلیدواژه‌ها: هاوکینز ذهن هوش مصنوعی قوی فیزیکالیسم کوالیا هزارمغز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۲۷
هوش مصنوعی قوی عنوان برنامه ای است با هدف تولید سیستم هایی با قابلیت های شناختی انسان نظیر؛ آگاهی و ادراک. مسئله تحقیق این است که اکثر محققانِ این عرصه، ذهنمندی و آگاهی را محصول فرایندهای فیزیکی مغز می دانند. جف هاوکینز متاثر از این دیدگاه، در فرضیه ای به نام هزارمغز، با ارائه تحلیلی فیزیکال از ماهیت ذهن، مدعی کشف الگوریتم آگاهی و هوشمندی مغز شده است. در نگاه هاوکینز مقوله آگاهی با توانایی تشخیص مکان، ارتباط عمیقی دارد. به باور او سیستم هایی که با این الگوریتم طراحی شوند، همانند یک انسان، واجد آگاهی خواهند بود. در این مقاله با روشی تحلیلی انتقادی، امکان وقوعی دستیابی به چنین سیستم هایی مورد بررسی قرار گرفت و یافته های تحقیق نشان می دهد که با توجه به معضلاتی نظیر؛ تجرد ادراک، مسئله کوالیا، سابجکتیویتی، اراده آزاد، حیث التفاتی و استدلال اتاق چینی، فرضیه هاوکینز از عهده حل معمای آگاهی بر نیامده، و تئوری دستیابی به هوش مصنوعی قوی به کمک الگوریتم هزارمغز امکان وقوعی ندارد.
۲۳۳۰.

داستان دو شهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۱ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۸۵ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۱۴۴-۱۳۳

کلیدواژه‌ها: سنایی حدیقه داستان پیل مثنوی مولوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۱۷
موضوع این نوشتار، مقایسه و تحلیل داستانِ دو شهر است، یکی شهری در حدیقه سنایی و دیگری در مثنوی مولوی. یکی شهر کوران است و دیگری شهر بینایان. در هر دو شهر، پیلی را برای تماشا آورده اند، در شهر کوران، پیل در روشنایی است لکن در شهر بینایان در تاریکی. گویی عمدی بوده تا مشاهده پیل، ناممکن باشد. در حدیقه، سنایی نتیجه می گیرد که فهمِ خدایی حق (چیستی او) ممتنع است: از خدایی، خلایق آگه نیست عقلا را درین سخن، ره نیست لکن مولوی می گوید: در کف هر کس اگر شمعی بُدی اختلاف از گفتشان بیرون شدی سؤال این است که دلیل این تفاوت چیست؟ چرا مولوی، داستانی را که از قدیم برمبنای شهر کوران روایت و ثبت شده، تغییر داده به نحوی که گویی محال و ممتنعی را ممکن و شدنی نموده است؟ ما برآنیم که دلیل این معنا، تفاوتی ست که در نگاه و منظر این دو شاعر نسبت به این مسأله وجود دارد. یکی مبنا و منظری وحیانی دارد و دیگری عرفانی؛ یکی به وصف زیبایی معشوق، خوش است و دیگری به دیدار او، و یکی جهان را آیتِ او میداند و دیگری آیینه او، گرچه هر دو مسلمانانی اند شیفته حق که در راهِ او بیتابند.
۲۳۳۱.

نگاهی تاریخی به مفهوم مهدویت و نقش آن در همگرایی مسلمانان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال ۱۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷۴ 232 - 248

کلیدواژه‌ها: مهدی موعود (عج) اتحاد مسلمانان دفع ظالمان مدعیان مهدویت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۸
عقیده به ظهور منجی و امید به یک آینده ای روشن در سایه امنیت و آرامش و دفع ظلم و از میان برداشتن حاکمان ستمگر یک باور عمومی است که همواره بین اقوام و مذاهب مختلف وجود داشته است .در دین اسلام نیز مباحث مربوط به مهدی موعود (عج) از قرون نخستین اسلامی تاکنون مورد توجه دانشمندان مسلمان بوده است و در این خصوص آثار ارزشمندی نیز تدوین شده است. بدین ترتیب، این مسئله توسط شیعیان که باور و اعتقاد منسجمی در مورد مهدویت دارند و همچنین عالمان اهل سنت واکاوی گردیده است. در طول تاریخ نیز اشخاصی با ادعای مهدویت تلاش کردند تا با گردآوری پیروان وفادار بر علیه حکومت های مستبد و فاسد قیام کنند و بدین گونه، به اهداف خود برسند. هدف از انجام این پژوهش پاسخگویی به این سؤال است که تفکر مهدویت درگذر زمان چه تأثیری بر وحدت میان مسلمانان داشته است؟ فرضیه حاصله چنین است که اعتقاد به مهدویت همواره اختلافات را در بین مسلمین کاهش داده و آنان را به اتحاد با یکدیگر و سرنگونی ظالمان امیدوار کرده است. این مقاله با بهره گیری از منابع کتابخانه ای ابعاد مختلف موضوع را توصیف و تحلیل می نماید. یافته های تحقیق نشان می دهد که در ادوار مختلف تاریخ عده ای با اشاعه اندیشه مهدویت قیام های گسترده ای را سامان بخشیدند و با تضعیف حکومت های استبداد آنان را  به انحطاط انداختند، بدین سان، قدرت وافر این تفکر توأم با ایمان آشکار می گردد.       
۲۳۳۲.

بررسی تطبیقی تحلیل محتوای آثار گفتمان مذهبی و چپ در فرایند انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متین سال ۲۶ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۰۵ 85 - 112

کلیدواژه‌ها: انقلاب اسلامی تحلیل گفتمان گفتمان مذهبی گفتمان چپ جریان فکری متفکران انقلاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۱۵
بررسی ها حاکی از آن است در فرایند انقلاب اسلامی کنشگران، متفکران و جامعه هدف از ابزار کتاب به عنوان عاملی تأثیرگذار در تحریک احساسات و عواطف استفاده می کردند. هدف اصلی مقاله حاضر بررسی تطبیقی تحلیل محتوای آثار گفتمان مذهبی و چپ با استفاده از نظریه تحلیل گفتمان جیمز پل جی است. گفتمان مذهبی و چپ با الهام از آثار و کتب مؤثر سعی در جذب مردم در فرایند انقلاب اسلامی داشت. در این راستا از مذهبی ها و چپ ها کتبی همچون ولایت فقیه (حکومت اسلامی) اثر امام خمینی، نهضت های اسلامی صدساله اخیر اثر مرتضی مطهری، مبارزه پیروز؛ تاریخ تحلیلی قیام عاشورا اثر محمدحسین بهشتی، از آزادی تا شهادت اثر سید محمود طالقانی، تزی برای تحرک اثر مصطفی شعاعیان، تحلیل موقعیت نیروهای انقلابی در ایران اثر بیژن جزنی و ماهی سیاه کوچولو اثر صمد بهرنگی مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است. نویسندگان در این مقاله در پی پاسخ به این سؤال اند که تحلیل محتوای آثار گفتمان مذهبی و چپ در فرایند انقلاب اسلامی بر اساس نظریه جیمز پل جی به چه صورت است؟ روش مورداستفاده در این مقاله روش تحلیل گفتمان با کمک از نظریه تحلیل گفتمان جیمز است. پژوهش نشان می دهد با توجه به هفت مؤلفهازندگی جیمز در آثار گفتمان مذهبی و چپ در موضوعاتی چون نارضایتی از وضعیت موجود، ترسیم وضعیت مطلوب، نقد و شیوه توسعه یافتگی رژیم پهلوی، استفاده ابزاری از سنت و دین و در کارکرد روشنفکران اشتراک دارند. از سوی دیگر تحلیل و بررسی آثار دو گفتمان مذهبی و چپ نشان می دهد هر دو گفتمان در مؤلفه هایی چون نگاه به عالم هستی و طبیعت، نگاه به مفاهیم مدرن، رویکردهای توسعه، بن مایه های گفتمان، در مکتب و انگیزه ها و احساسات افتراق دارند.
۲۳۳۳.

فرایند یادگیری و نقش آن در بهبود یادگیری برنامه درسی حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 99 - 112

کلیدواژه‌ها: فرایند یادگیری برنامه درسی حکمت متعالیه قوای ادراکی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۹
شناختِ مفهوم یادگیری و فرایند آن از مهمترین بنیان های نظام تربیتی است. حکمت متعالیه بخوبی دارای قابلیت تبیین معنای نوینی از یادگیری و فرایند آن بر اساس مبانی فلسفه اسلامی است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به تبیین معنای یادگیری، مراتب، طرق، ابزار و انواع یادگیری از منظر حکمت متعالیه پرداخته می شود و پس از بررسی فرایند یادگیری و محتوای برنامه درسی به تبیین نقش فرایند یادگیری در بهبود یادگیری می پردازد. بر این اساس مراتب یادگیری، شامل یادگیری حسی، مثالی و عقلی؛ طرق یادگیری از طریق حس، عقل، وحی و شهود و ابزارهای یادگیری شامل قوای حس، خیال، وهم، عقل و قلب است. فرایند یادگیری نیز بر اساس ترتیب قوای فعال ادراکی و تحریکی و نوع مدرِک، مدرَک و ادراک که مبتنی بر نفس شناسی فلسفه ملاصدرا است رقم می خورد. مشاهده، تحقق فرضیه، بازگشت به خلقت خداوند، آزمون فرضیه و بازگشت به ذهن، چهار مرحله فرایند یادگیری مبتنی برحکمت متعالیه است. از طرف دیگر محتوای برنامه درسی حکمت متعالیه شامل علوم جزئی، صنایع دقیق، آداب نیکو، صنایع لطیف یا هنرهای زیبا است. چنانکه بر اساس مبانی این نظام فلسفی نیز محتوای برنامه درسی به سه دسته علوم اکتشافی، علوم سازندگی و خلاقیت، و محتوای عبادی تقسیم می شود. برطبق نتایج این پژوهش شناختِ قالبهای محتوای برنامه درسی و شناخت دقیق قوای فعال در یادگیریِ هر بخش از این محتوا در جهت تقویت آنها می تواند فرایند یادگیری را بهبود بخشید.
۲۳۳۴.

مقایسه تحلیلی نگرش شهید مطهری و ایمانوئل کانت در خصوص مفهوم حق و تکلیف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 137 - 150

کلیدواژه‌ها: الاهیات تکلیف جهانبینیِ توحیدی حق معرفت شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۹
هدف مقاله حاضر بررسی تطبیقی و قیاسی رویکرد دو متفکر غرب و شرق در باب مفهوم حق و تکلیف است. ایمانوئل کانت فیلسوف مشهور آلمانی در عصر روشنگری و مرتضی مطهری فیلسوف و متأله معاصر ایرانی دو قطب این بررسی را که با روش تحلیلی تطبیقی تهیه شده تشکیل میدهند. مقاله حاضر نشان میدهد که جایگاه هر دو متفکر نسبت به زمینه های انقلابی شان یعنی روشنگری در اروپای قرن هجدهم و انقلاب اسلامی ایران در سال 57 خورشیدی مهمترین مسائل و مفاهیم مرتبط با حق و تکلیف را در آرای خود انعکاس داده اند. حق و تکلیف دو نیرویی است که به شکل کنش و واکنش در آحاد یک اجتماع مستقر و تعریف میگردد. اگرچه کانت تلاش میکند تا با بسط مفهوم عقلانیت و احداث ساختار حق بر اساس عقل و از نقطه عزیمت آن مسئله تکلیف را نیز تعریف کند، اما این رویکرد در تفکر شهید مطهری به میانجی پیوند خوردن با آموزههای الاهیاتی روندی کامل تر پیدا می کند. بهره گیری از دو نیروی عقل و آموزه های دینی به فلسفه اسلامی کمک می کند تا انطباق عملی بیشتری نسبت به فرمالیسم کانتی داشته باشد. با این حال طبق نتایج حاصله دستاوردهای کانت در زمینه تعریف آزادی و نسبت آن با امر مطلق زمینه ای مهم است که بسیاری از متفکران غرب و شرق از آن تأثیر پذیرفته اند و شهید مطهری نیز از این قاعده مستثنی نیست.
۲۳۳۵.

مفهوم شناسی منش مؤمنانه با تاکید بر مفهوم «نور» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۳۳) 29 - 66

کلیدواژه‌ها: منش منش مؤمنانه نور تحلیل محتوا مفهوم شناسی قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹ تعداد دانلود : ۹
مفهوم «نور» در کاربست های قرآنی، از معانی جامع و بنیادین برخوردار بوده و بالغ بر43 بار در سیاق های گوناگون به کار رفته است.این پژوهش به دنبال بروز و تجلی نور در وجود انسان ها به عنوان وجهی از منش مؤمنانه است. هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل مفهومی منش مؤمنانه با تاکید بر مفهوم «نور» در قرآن کریم بود. از روش تحلیل محتوای کیفی سیه و شانون (2005) به شیوه تحلیل محتوای قراردادی استفاده شد؛ بدین منظور سه مرحله کدگذاری انجام و با استفاده از 31 کد در مرحله کدگذاری باز، 83 کد محوری در مرحله اول، 22 کد محوری در مرحله دوم، مدل مفهومی منش مؤمنانه با تاکید بر مفهوم «نور» در قرآن ترسیم گردید. یافته های پژوهش نشان دادکه پنج عامل عقلانیت، ایمان به غیب، ارتباط با قرآن، منبع کنترل درونی، باور به خواست خدا، شکل دهنده منش مؤمنانه، پنج عامل قابل درخواست، قابل رویت، ساخت در دنیا، پیوستاری بودن، اکتسابی بودن پیش فرضهای منش مؤمنانه و دوازده مولفه ایمان، اهل قرآن، ثبات درونی، انگیزش درونی، تجارب معنوی، سلامت روان، بهزیستی روان شناختی، تعالی خواهی، ، شادکامی حیات بخش، هدف در زندگی، خود شکوفایی، شکرگذاری نشانه منش مؤمنانه با تاکید بر مفهوم نور در قرآن می باشد. در این راستا، منش مؤمنانه را می توان به عنوان منشی معرفی کرد که به نور و هدایت الهی متصل است و از این رو به دیگران نیز نور و هدایت را منتقل می کند.
۲۳۳۶.

سیاست های امام علی(ع) در برقراری عدالت اقتصای با تأکید بر نهج البلاغه

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۹ 33 - 48

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) سیاست اقتصادی عدالت اقتصادی نهج البلاغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۷
حکومت امام علی(ع) از نظر اقتصادی دوره عدالت ورزی بود. پس از 25 سال از رحلت پیامبر(ص) دریچه ای جدید در حکومت اسلامی و تلاشی سترگ در مبازره با تبعیض ها و بازگشت به دوره رسول خدا گشوده شد. برخی دیدگاه های اقتصادی امام در نهج البلاغه بیان شده است. ایشان در مورد توسعه اقتصادی و ایجاد رفاه در جامعه، سیاست های مختلفی در پیش گرفتند. مهم ترین اقدام اقتصادی ایشان، چگونگی پرداخت عطاهای مسلمین بود. سیاست ایشان در دادن عطا بر توزیع بدون تبعیض، منجر به گسترش عدالت اقتصادی در جامعه و کاهش فاصله طبقاتی می شد. پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع دست اول و تحقیقات تاریخی و با تأکید بر نهج البلاغه نوشته شده، درصدد بررسی سیاست های اقتصادی امام علی(ع) از نظر درآمد و هزینه است. یافته های این مقاله نشان می دهد که سیاست های اقتصادی امیرالمؤمنین علی(ع) بر پایه عدالت محوری و در امتداد سیاست های اقتصادی پیامبر(ص) و در جهت افزایش رفاه عمومی و کاهش شکاف اقتصادی بوده است.
۲۳۳۷.

بررسی تطبیقی روش فلسفی ملاصدرا و علامه طباطبایی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های هستی شناختی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۶ 571-595

کلیدواژه‌ها: روش شناسی ملاصدرا نوصدرائیان روش برهانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۶
امروزه روش شناسی در علوم گوناگون، مورد توجه قرار گرفته است به گونه ای که خود به یک زمینه پژوهشی جدی و جداگانه ای تبدیل شده است. این که هر متفکر چه روشی را برای بیان علم مورد نظر خود اتخاذ کرده، در به دست آوردن نظام حاکم بر دستاورد های او، انسان را یاری می کند. یکی از اندیشمندان و فلاسفه بزرگ و بنیان گذار مکتب حکمت متعالیه، ملاصدرا است که روش حاکم بر فلسفه او معرکه آراء قرار گرفته است؛ از طرفی علامه طباطبایی که به  فیلسوفی نوصدرائی مشهور است و توجه به روش شناسی ایشان نیز اهمیت دارد؛ از این رو مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی روش شناسی فلسفه ملاصدرا و علامه طباطبایی می پردازد و مشخص می گردد که فلسفه ملاصدرا  مکتبی مستقل است و روش حاکم بر فلسفه وی، روش عقلی و برهانی است و ایشان در مقام داوری از روش برهانی یا روایات بهره جسته است؛ همچنین علامه طباطبایی(ره) از روش عقلی صرف برای بیان فلسفه استفاده می کردند و از نقل و وحی و شهود در فلسفه در مقام گردآوری استفاده کرده اند.
۲۳۳۸.

ارزیابی نظریه «نجات در پرتو تمسک به عترت و صحابه»، نقدی بر دیدگاه فخر رازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۹ 83 - 108

کلیدواژه‌ها: سفینه نوح اصحابی کالنجوم اهل بیت (ع) فخر رازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۹
برخی از مفسران اهل سنت سعی نموده اند ضمن داخل نمودن محبت صحابه در کنار محبت اهل بیت (ع)، با طرح ادعاهایی فقط اهل سنت را اهل نجات معرفی نمایند. فخر رازی بعد از ذکر روایاتی در فضایل اهل بیت (ع) و لزوم محبت به ایشان با استناد به حدیث «سفینه نوح» و حدیث «اصحابی کالنجوم» ادعا می کند که برای رهایی از امواج شبهات و شهوات علاوه بر سفینه مطمئن، محتاج به راهنمایی ستارگان درخشان نیز هستیم و اهل سنت چون بر سفینه اهل بیت (ع) قرارگرفته و چشم به ستارگان صحابه دوخته اند، اهل نجات و سعادت دنیوی و اخروی هستند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی با تأکید بر آیاتی که درباره ویژگی های سفینه و ماجرای طوفان نوح صحبت می کند درصدد رد ادعای فخر رازی است و نتیجه می گیرد که با توجه به اوصافی که در قرآن کریم برای سفینه نوح ذکرشده و نیز نظر به عدم اعتبار سندی و دلالی روایت «اصحابی کالنجوم» تمسک واقعی به اهل بیت (ع)، موجب نجات و عدم آن، مساوی با هلاکت می باشد.
۲۳۳۹.

بررسی تطبیقی تفسیر ساختاری قرآن کریم بر اساس آرای بستانی و علّامه طباطبایی؛ مطالعه موردی؛ سوره یس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیر تطبیقی سال ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۷ 10 - 33

کلیدواژه‌ها: هدف سوره سوره یس تفسیر ساختاری بستانی طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۹
گروهی از مفسّران بر این باورند که تمام سوره های قرآن واجد پیام مخصوص به خود هستند و ازاین جهت بین هر سوره با سایر سوره های قرآن تفاوت جدی وجود دارد. محمود بستانی، ادیب عراقی، ازجمله مفسّرانی است که از این منظر به تفسیر قرآن پرداخته و سوره «یس» را با این سبک و سیاق تفسیر و بررسی نموده و معتقد است، پیام و محور مرکزی سوره «یس» آیه <وَسَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنذَرْ تَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْ هُمْ لَا یُؤْمِنُونَ> است؛ ازاین رو تمام آیات سوره «یس» را در این راستا تفسیر نموده است. آیه شریفه، بیانگر این پیام مرکزی است که کفّار به حدّی از عدم قابلیت رسیده اند که انذار رسول خدا نسبت به آن ها هیچ تأثیری ندارد. وی معتقداست سوره «یس»، بسط و تفصیل این آیه شریفه است. بستانی با استفاده از سازوکارهای ادبی و بلاغی دیدگاه خود را تبیین نموده است. علامه طباطبایی؟ره؟ نیز در آغاز تفسیر هر سوره، هدف کلی سوره را مطرح کرده و تفسیر خود را بر آن استوار می کند. وی برخلاف بستانی معتقد است که سوره یس به اصول عقاید پرداخته و به ترتیب بیانگر سه اصل نبوت، توحید و معاد است. پرواضح است که اختلاف دیدگاه این دو مفسّر در تشخیص پیام و ساختار سوره، منجر به اختلاف در تفسیر آیات قرآن گردیده است. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی به واکاوی و بررسی دیدگاه بستانی و علامه طباطبایی در زمینه ساختار سوره ی یس و تأثیر آن در نحوه تفسیر این سوره پرداخته است و می کوشد ویژگی ها و امتیازات هر یک را بیان نماید.
۲۳۴۰.

بازپژوهی مفهوم عبارت قرآنی «وَذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَیهِ …» و نقد برداشت های تفسیری از آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 267 - 282

کلیدواژه‌ها: آیه 87 و 88 سوره انبیاء سیاق حضرت یونس (ع) ذاالنون عصمت انبیاء

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۷
بررسی و نقد برداشت های تفسیری از قرآن کریم ضرورتی انکارناپذیر و حرکتی در جهت فهم مراد جدی خداوند متعال در قرآن کریم است. بیان سرگذشت حضرت یونس (ع) یکی از قصص قرآنی است که مفسران برداشت های تفسیری متفاوتی از آن به دست داده اند. مساله اصلی پژوهش حاضر بررسی و نقد برداشت های تفسیری در آیات 87 و 88 سوره انبیاء با تاکید بر عبارت «وَ ذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَیهِ …» و طرح رویکردی نوین به این آیات است. پژوهشی با این رویکرد فاقد پیشینه بوده و با روش توصیفی و تحلیلی خواهد کوشید با استفاده از مبنای عصمت انبیاء، سیاق، معنا شناسی واژگان و شبکه معنائی آیه، به خوانشی کاملا نوین از آیه دست یابد. نتایج به دست آمده چنین می نماید یونس (ع) دچار هیچ گناه یا ترک اولائی نشده و بر اساس قاعده سیاق مرتبط، خداوند متعال او را از غم و اندوهی که به آن مبتلا شده، نجات داده است. همچنان که بر اساس قواعد معناشناسی انحصار واژه ظن در معنی شک یا گمان صحیح نبوده و زمانی که مورد ابتلای الهی قرار گرفته، در حین انداخته شدن در دریا توسط سایر سرنشینان، یقین و اطمینان او به خداوند بر تنگ نگرفتن بر او در دل سختی ها و ایمان ستودنی در توجه به خداوند بوده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان