درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸٬۹۴۱ تا ۸٬۹۶۰ مورد از کل ۷۸٬۴۹۳ مورد.
۸۹۴۱.

مبانی دینی حکم سلاح های کشتارجمعی از دیدگاه حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوه نامه فقه و علوم اسلامی دوره ۱ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 93 - 108

کلیدواژه‌ها: سلاح خامنه ای جنگ کشتارجمعی حکم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۶۸
براساس دیدگاه مقام معظم رهبری تولید، انباشت و کاربست سلاح های کشتارجمعی حرام  است. این فتوا  به روش تحلیلی - توصیفی و استخراج مؤلفه های سلاح های کشتارجمعی و بررسی آن مؤلفه ها در منابع دینی به دست آمده و فتوایی فقهی و برآمده از اجتهاد در منابع دینی می باشد. برای سلاح های کشتارجمعی چهار مؤلفه استخراج شده است که هر چهار مؤلفه براساس منابع دینی ممنوع می باشد و در نهایت جمع این چهار مؤلفه که سلاح های کشتارجمعی را شکل می دهند نیز به لحاظ دینی ممنوع و حرام هستند. 
۸۹۴۲.

چالش های تربیت تفکر فلسفی و حکمی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوه نامه فقه و علوم اسلامی دوره ۱ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 97 - 124

کلیدواژه‌ها: فلسفه تفکر تفکر فلسفی تربیت تفکر فلسفی چالش های تربیت فلسفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۸۵
با اینکه آموزش فلسفه و حکمت در کشور ما سابقه ای بس طولانی و درخشان دارد و از پشتوانه ای قوی و ذخایری بی بدیل بهره مند است، اما به دلایلی چند، این آموزش روزآمد نشده و در پاسخ گویی به مسأله های جدید، پیشرفت چندانی نداشته است. در این مقاله سعی بر این است که چالش های پیش روی آموزش فلسفه در ایران مورد بررسی قرار گیرد و ارزیابی و تحلیل شود. در این بررسی شش چالش مهم انتخاب شده و به نقد و بررسی آن اقدام گردیده است. برخی از این چالش ها برخاسته از مواجهه فرهنگ و اندیشه های تمدن اسلامی با فرهنگ و تمدن جدید و قرار گرفتن در برابر پرسش های نو می باشد. حتی تلقی جدید از فلسفه نیز خود از چالش های آموزش فلسفه در ایران و عموم کشورهای اسلامی است. علاوه بر این، بخش دیگری از چالش ها برخاسته از گفت وگوهای درون فرهنگی و اختلاف بر سر جایگاه فلسفه در معارف اسلامی می باشد. این اختلاف وقتی برجسته می شود که ما می خواهیم در آموزش مدرن که در آموزش و پرورش رسمی و همگانی رُخ می دهد، همه نوجوانان و جوانان را ملزم به یادگیری فلسفه کنیم. درحالی که برخی جریان های فکری اسلامی با این دانش مخالفت سرسختانه دارند و برخی دیگر که موافق با فلسفه اند، فلسفه را دانشی تلقی می کنند که نمی تواند عمومی و همگانی شود. در این مقاله، با پذیرش آموزش همگانی فلسفه، با شرایط خاص خود، پیشنهاداتی برای عبور از این چالش ها ارائه شده است.
۸۹۴۳.

معناشناسی واژه متقین بر اساس روابط هم نشینی و تقابل معنایی در نظام معنایی قرآن با تأکید بر سوره بقره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۴ 110 - 127

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سوره بقره متقین معناشناسی روابط هم نشینی تقابل معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۲۰۵
اهل «تقوی» در لسان قرآن به «متقین» نام بردار هستند. این واژه در زمره واژگان پربسامد قرآنی است و در نظام معنایی قرآن در ارتباط با کلمات دیگر صبغه معنا شناسانه ویژه ای می یابد. طیف وسیع و گستردگی مفهوم متقین در قرآن و بررسی ساختار و سیاق آیات متمرکز بر فهم «تقوی» سبب فهمی درست و جامع از آیات قرآن می شود .نوشتار حاضر ضمن استخراج فهم ساختاری متقین با توجه به سیاق مقامی و مقالی ، در پی پاسخ گویی به این سؤال است که مطابق آیات قرآنی کدام یک از واژگان و مفاهیم با «متقین» بر محور هم نشینی ، دارای رابطه معنایی یا تقابل معنایی اند. بررسی توصیفی تحلیلی معنای لغوی «تقوی» در قرآن حکایت از آن دارد که تمامی معانی گفته شده برای آن ازجمله: حفظ، ستر، خوف، حذر، تجنب ذیل این معنا قرار می گیرند. از ره گذر تحلیل کاربردها و مفاهیم هم نشین با این واژه مشخص شد که مفاهیمی مانند: ترساندن از عذاب الهی تا القای مفاهیم نیکوی اجتماعی نظیر: عدالت، قول سدید، عدم عصیان، عدم تعصب را در برمی گیرد. در حقیقت، مفهوم «تقوی» در بافت سوره های قرآن، مفهومی همه گیر است بدین معنی که همه نیکی ها را شامل شده و همه بدی ها را از خود نفی می کند و در حقیقت اهل تقوا اختصاص به مؤمنین ندارد بلکه در قرآن مشرکان و کفار هم دعوت به تقوا شده اند.
۸۹۴۴.

سیره امام صادق(ع) در مواجهه با سبّ امام علی (ع)

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۵ 21 - 38

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) امام صادق (ع) سب معاویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱ تعداد دانلود : ۱۶۸
به دستور معاویه بن ابوسفیان، بدگویی نسبت به امام علی(ع) در جامعه اسلامی ترویج و سپس اجباری شد. گرچه اجبار آن بعدها از سوی عمربن عبدالعزیز در ماه صفر سال 99 هجری برداشته شد، اما ترویج آن سیاست با هدف تحریف واقعیت های تاریخی برای مشروعیت بخشی به امویان، تا پایان دوران خلافت امویان ادامه یافت. بدیهی بود این سنت از سوی اهل بیت و پیروان آنها به چالش کشیده شود، از این رو در برابر بدعت پدید آمده ایستادند و با پیش گرفتن راهکارهایی به مقابله با آن برخاستند، چنان که امام صادق(ع) چنین کرد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی می کوشد تا به این پرسش محوری پاسخ دهد که سیره عملی و گفتاری آن امام در مواجهه با بدعت پیش آمده چگونه بود؟ امام صادق(ع) یکی از عوامل عمده بدگویی نسبت به اهل بیت: و سبّ امام علی(ع) را زاده ناآگاهی از فضائل بی شمار ایشان می دانست که خود از اقدامات چندوجهی و جنگ روانی دشمنان اهل بیت ایجاد شده بود، از این رو آن حضرت مقابله ترکیبی را مد نظر قرار داده و با روش های ایجابی و سلبی به ترویج فضائل امام علی(ع) پرداختند و همین امر موجب شد تا فضائل آن جناب به صورت گسترده تری رواج پیدا کرده و به نسل های آینده برسد.
۸۹۴۵.

رابطه انتظار (نیروسازی) و احیاء امر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۶۵ 49 - 64

کلیدواژه‌ها: انتظار احیاء امر مصداق احیاء امر رابطه انتظار و احیاء امر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۴۹
از جمله وظایف شیعیان در دوران غیبت، انتظار است. انتظار علاوه بر تأثیر در باور و رفتار، به لحاظ روانی نیز امید به تغییر را در انسان تقویت می نماید. امید به تغییر، در واقع، لازمه کسب عِده و عُده در مسیر انتظار است. این ملزوم از چارچوب خاصی که در سنت معصومین؟عهم؟ برای انتظار ترسیم شده، به دست آمده است. این پژوهش که رویکرد روایی دارد با روش کتابخانه ای به این موضوع پرداخته است که آیا بین انتظار و احیاء امر خاندان رسالت رابطه ای وجود دارد؟ مهم ترین یافته این پژوهش، انکشاف برقراری ارتباطی تنگاتنگ بین انتظار و احیاء امر خاندان رسالت، است. همین امر، مسئولیت مضاعفی بر عهده پیروان این خاندان قرار می دهد تا نسبت به زنده نمودن امر آنان که همان انتظار است، اهتمام ویژه داشته باشند.
۸۹۴۶.

Disputing Radicalism and Terrorism from the Perspective of Monotheistic Religions (With an Emphasis on Indonesian Society)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: pure life, Volume ۸, Issue ۲۹, Winter ۲۰۲۲ 157 - 176

کلیدواژه‌ها: Radicalism Terrorism Religious Ethic Monotheistic Religions

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۱ تعداد دانلود : ۱۸۶
SUBJECT AND OBJECTIVES : This research is aimed to analyze the factors of radicalism and terrorism action that was happening in Indonesia, it is obviously important because the result can be used by the Indonesian government, civil societies and other countries of the world to prevent the spreading of radicalism and terrorism ideologies. METHOD AND FINDING : In order to get reliable and valid data analysis the Observation-qualitative research methodology has been used to analyze documents, books, articles which relates to the research topic and supported by The Holy Quran Verses and traditions on Religious ethical context. The hypotheses of these research show that there is close relationship between radicalism and terrorism action and the fake teachings. Based on the research, the act of radicalism and terrorism is not the part of Monotheistic Religions teachings, but occurred because of misunderstanding in comprehending the Monotheistic Religions teachings and Quranic verses. Moreover, peace is the main principle of Monotheistic Religions and specially the religion of Islam; because it is rooted in human nature and of course conducting war in Islam is an exception in the case of oppression. CONCLUSION : Several options that can be applied to solve radicalism and terrorism problems in Indonesia society and other countries of the world are by understanding the root of radicalism and terrorism, de-radicalization and de-terrorism of Religions radical follower, the use of counseling method in contradiction of radicalism and terrorism and controlling hoax in social media.
۸۹۴۷.

رابطه متقابل معنویت و علم با تأکید بر آراء علامه حسن زاده آملی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: انوار معرفت (حکمت عرفانی) سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۳) 23 - 38

کلیدواژه‌ها: معنویت علم تزکیه علم نافع اخلاق الگوی نور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۹۷
یکی از پرسش های اساسی در فلسفه علم آن است که چه ارتباطی بین معنویت و علم وجود دارد؟ نوشتار حاضر کوشیده است با روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات و روش توصیفی تحلیلی در تحلیل محتوا پاسخ این سؤال را با تأکید بر آراء علامه حسن زاده آملی دریابد. حاصل بحث در دو محور «نقش معنویت در تولید و تقویت علم» و «نقش علم در تولید و ارتقای معنویت» به نتایج ذیل دست یافت: در محور اول، ویژگی های شخصیتی بر علم تأثیر وافری دارد. معنویت بر قوای دراکه تأثیرگذار است. مرتبه ای از تزکیه در تولید مرتبه ای از علم نقش دارد. در محور دوم، علم نافع علمی است که هدف نافعی در جهت تکامل معرفتی و معنوی انسان پیگیری کند و به چنین سرانجامی منتج شود. علمی که اسباب تخلق به اخلاق الهی را فراهم نمی کند حجاب و رهزن است. الگوی علم در سنت اسلامی الگوی نور است. بنابراین، علم، هدایت، روشنایی و آگاهی نسبت به مسیر است. * این مقاله در همایش «فلسفه معنویت با تأکید بر آراء علامه حسن زاده آملی» پذیرش شده است.
۸۹۴۸.

رویکرد انتقادی به شهود عرفانی و صوفیانه

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۸) 19 - 36

کلیدواژه‌ها: ادراک حسی پیش ذهنیت شهود عرفانی عقل نقد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۷۹
بحث از منابع و ابزار شناخت و معرفت و حدود و دامنه معرفتی هرکدام، یکی از مسائل جنجال برانگیز و اختلافی در حوزه معرفت شناسی است که از دیرباز مورد بحث و نظر صاحب نظران می باشد. بعضی با رویکرد افراطی، راه معرفت را منحصر در حس و تجربه دانسته و برخی دیگر راه عقل و پاره ای صرفا مکاشفه قلبی را یگانه مسیر شناخت حقیقت برشمارده اند که این دیدگاه را متعلق به مشهور صوفیان می دانند. در سوی دیگر، برخی منتقدین تصوف اساساً منکر معرفت زا بودن شهود قلبی شده و مسیر کشف و شهود را به دلیل آمیختگی آن با خطا و لغزش و اغلاط معتبر ندانسته اند. حال آنکه در یک نگاه معتدلانه از سوی پاره ای از معرفت شناسان، هرکدام از ابزار های معرفتی انسان مثل حس، عقل و شهود قلبی بخش ها و ابعادی از حقایق و وقایع را برای انسان بر ملا می سازد. این جستار، تلاش دارد با طرح اشکالات وارده به شهود عرفانی؛ در جهت نقد دیدگاه افراطی که راه معرفت را منحصر در شهود قلبی می داند گام برداشته و به تقویت نگاه معتدلانه در این زمینه همت گمارد.
۸۹۴۹.

بررسی مقایسه ای دیدگاه های فارابی و صدرالمتالهین درباره تمایز وجود از ماهیت

نویسنده:
منبع: معارف حکمی جامعه سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 21 - 44

کلیدواژه‌ها: وجود ماهیت تمایز وجود از ماهیت فارابی ملاصدرا اصالت وجود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۳۵
تمایز وجود از ماهیت، به عنوان مسئله این پژوهش، نخستین بار توسط ارسطو مطرح شد؛ اما به دلیل جهان بینی خاص ارسطو، هرگز از حیطه منطقی فراتر نرفت. در فلسفه فارابی، این مسئله (منطبق با دسته بندی آثار فارابی)، دارای دو وجه است: بر طبق دسته اوّل، فارابی به تمایز وجود از ماهیت، تصریح دارد و آثار متافیزیکی این تمایز (مانند: عروض وجود بر ماهیت، تفسیر وجوب و امکان و علیت) نیز در فلسفه او نمود داشته است. اما بر اساس دسته دوم، فارابی تمایز مذکور را تشخیص داده، ولی به دلیل درهم تنیدگی معنای وجود و ماهیت، در نظام فلسفی او، کارکرد متافیزیکی نداشته است. این تمایز، در فلسفه ابن سینا نیز مورد اقبال قرار گرفت و بسط و گسترش یافت؛ اما به دلیل مطرح نبودن مسئله اصالت وجود یا ماهیت، به طور شایسته تبیین نشد. ازاین رو، با انتقادهای بسیاری از سوی برخی فلاسفه، از جمله: ابن رشد، سهروردی و میرداماد مواجه گردید. سرانجام ملاصدرا با طرح مسئله بنیادین اصالت وجود و با تمسک به مبانی حِکمی همچون: قاعده فرعیه، حرکت جوهری و وحدت سنخی (تشکیکی) وجود، اتحاد وجود و ماهیت را در خارج مطرح کرد که بر اساس آن، تمایز وجود و ماهیت، اعتباری است و آنچه سزاوار تحقق و ثبوت است، چیزی جز «وجود» نیست و ماهیت، امر اعتباری بوده و جز به نحو تبعی، بهره ای از وجود ندارد. پس، غیریتی باقی نمی ماند که بحث تقدم و تأخر یا تمایز، لازم آید. بنابراین، بحث تمایز وجود از ماهیت، در فلسفه ملاصدرا جایگاه معتنابهی ندارد.
۸۹۵۰.

ظرفیت های سیاسی تدبر قرآنی در منظومه فکری آیت اللّه العظمی خامنه ای(مدظله العالی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوه نامه فقه و علوم اسلامی دوره ۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲ 107 - 144

کلیدواژه‌ها: قرآن تدبر تفسیر سیاسی سیاست آیت الله العظمی خامنه ای (زید عزه)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۲۳۰
عملیات تفسیر قرآن در زوایای مختلف همواره پیگیری و برای آن اصول، روش، مبانی و قواعدی تنظیم شده و به صورت علوم تفسیری بیان گشته اند. در این بین تفسیر سیاسی به مثابه گرایشی نوبنیاد در عصر حاضر مستلزم بحث و سازمان دهی جدید است. برای ساماندهی تفسیر سیاسی، مفسران بر پایه مبانی هستی شناختی، انسان شناختی، معرفت شناختی به فهم قرآن کریم می پردازند. استنطاق از قرآن به مفسران سیاسی این فرصت را می دهد نظرات و الگوهای هماهنگ با مسائل اجتماعی- سیاسی را تئوریزه کنند و در اختیار جامعه قرار دهند. لازمه چنین اقدامی مهارت در فهم قرآن و روش مندی در نحوه تلقی از آیات قرآن است. از آنجا که عنصر تدبر در بیانات و رهنمودهای مقام معظم رهبری بسیار مشهود می باشد و از نگاه ایشان با دوگانه تلاوت - تدبر در قرآن، می توان فهمی شگرف از آیات قرآن در تمامی ساحت ها به دست آورد؛ شناخت ظرفیت سیاسی تفسیر تدبری قرآن در منظومه فکری آیت الله خامنه ای برای این جستار هدفی ارزشمند خواهد بود. به همین روی این جستار با هدف مزبور و از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی به بررسی عنصر تدبر در افاضات مقام معظم رهبری پرداخته و به مطالب پیش رو به عنوان نتایج تحقیق تأکید می کند: نخست از آنجا که رویکرد مقام معظم رهبری در فهم قرآن کریم رویکردی اجتماعی - تمدنی می باشد، نظام سازی رکن بنیادین و مبنای اساسی در اندیشه ایشان مطرح شده است. نظام سازی در ساحت های گوناگونی انجام می شود و عالی ترین سطح آن نظام حکومتی می باشد. دوم؛ آیت الله خامنه ای به آیات قابل توجهی از قرآن با نگاه سیاسی - اجتماعی توجه کرده و با استمداد از بعضی آیات سوره مبارکه حج، اقامه نماز، ایتاء زکات، امر به معروف و نهی از منکر را مثلث نظام ساز می دانند. سوم؛ نظام سیاسی مطلوب و مطمح نظر آیت الله خامنه ای نظامی است که بر پایه اصول الهی- اسلامی بنیان نهاده شده باشد و در آن معنویت و مادیت آحاد جامعه توأمان با هم لحاظ شود؛ از این رو در اندیشه تفسیری ایشان، نظام سیاسی مشروع، نظامی است اسلامی از نوع شیعی و بر پایه رهبری ولی فقیه با رعایت شاخص هایی همچون علمیت، ایمان و تقوا که توسط رهبر و حاکم جامعه هدایت شود و مسئولان و کارگزاران و مردم در تحت رهبری چنین رهبر الهی به رشد و تعالی برسند.
۸۹۵۱.

کارکرد نقش های زبانی یاکوبسن در اثرگذاری پیام خطبه غراء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۷ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۴) 25 - 50

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه خطبه غراء یاکوبسن نقش های زبانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۱۳
الگوی ارتباطی یاکوبسن از کامل ترین نظریات در تحلیل زبان شناختی متون به شمار می رود. بر اساس این الگو، هر ارتباط کلامی، بسته به محوریت هر یک از شش رکن: فرستنده، گیرنده، پیام، زمینه یا بافت پیام، مجرای ارتباطی و واژگان یا همان رمز، به ترتیب دارای شش نقش: عاطفی، ترغیبی، شعری، ارجاعی، همدلی و فرازبانی خواهد بود. خطبه غرّاء -چنان که از نام آن پیداست - یکی از خطبه های اثرگذار امام علی۷ در نهج البلاغه است. در سند آن آمده است که اثر این خطبه در زمان ایراد به حدی بوده که در پایان خطبه، شنوندگان متأثر شده و گریسته اند؛ امری که دست مایه پژوهش پیش رو قرار گرفت تا با کاربست الگوی یاکوبسن، مکانیزم اثرگذاری این خطبه را به عنوان یک پیام ترغیبی به شیوه توصیفی تحلیلی و رویکرد نقد ساختاری گلدمن جویا شویم. فرض بر آن بود که این خطبه با بار ترغیبی خود دارای بسامد بالای جملات ترغیبی باشد، و پس از بررسی، این فرض بدین شکل اثبات گردید که گوینده جملات را در عین تنوع ساخت و نه لزوماً ساخت ترغیبی، به گونه ای ادا نموده که کلیت خطبه هیئت و اثر یک فیلم سینمایی اثرگذار را داراست. با وجود ترغیبی بودن این خطبه، بسامد اندکی از جملات، به صراحت، ترغیبی هستند و ساخت ها و نقش هایشش گانه مطرح در نظریه یاکوبسن با مهارتی خاص در این خطبه دارای نقش ترغیبی شده اند.  
۸۹۵۲.

ارزیابی مبانی سبک تفسیر موضوعی تنزیلی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 49 - 76

کلیدواژه‌ها: تفسیر موضوعی رویه موضوعی تنزیلی ارزیابی مبانی تنزیلی ترتیب نزول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۲۱۹
محققان از منظرهای گوناگونی به تفسیر موضوعی پرداخته اند که حاصل آن ابداع شیوه های متفاوت در این سبک تفسیری است. یکی از رویه هایی که در عصر حاضر نظر جامعه علمی را به خود معطوف ساخته، سبک تفسیر موضوعی تنزیلی است. ازآنجاکه این رویه، مدعی کشف روش های نهادینه سازی آموزه های قرآنی است، بررسی میزان کارایی آن در این مقاله بررسی شده است. بدین منظور ابتدا به مبانی این رویه که عبارت است از «مشروعیت و جواز تفسیر به ترتیب نزول»، «امکان دستیابی به ترتیب نزول»، «حکیمانه بودن قرآن در محتوا و روش»، «انسجام آیات و سور»، «عدم تعارض تفسیر تنزیلی با قول توقیفیت آیات و سور در مصحف رسمی» و «گفتاری بودن کلام قرآن» اشاره می شود و سپس تحت عناوین «عدم مشروعیت تفسیر به ترتیب نزول»، «عدم تأثیر ترتیب نزول در فهم مراد الهی»، «عدم اطمینان به ترتیب سور»، «تغییر قرآن»، «دشواری یافتن محور اصلی هر سوره» به روش توصیفی - تحلیلی ارزیابی می شود که حاصل آن کارآمدی نسبی این رویه تفسیری است؛ هرچند نیازمند تنقیح و بازنگری جدی در برخی از مبانی آن است.
۸۹۵۳.

مدیریت بحران در سیره امام رضا (ع) (مطالعه موردی: ماجرای ولایت عهدی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال دهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۹ 117 - 145

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) سیره رضوی مدیریت بحران ولایت عهدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۲۱۴
مدیر موفق کسی است که در مواجهه با بحران، از موقعیت ها بهترین و سریع ترین بهره را  ببرد. یک مدیر بحران راه حل معقولی برای برطرف کردن شرایط غیرعادی در بازگشت به منافع و ارزش های اساسی تامین می کند. این شرایط غیرعادی معمولا با نشانه هایی مثل تهدید بودن برای ماهیت وجودی و کلیت سازمان، غافلگیرکننده بودن، نیاز به تصمیم فوری و تغییر شناخته می شود. پژوهشگران در زمینه های مختلف مدیریتی دست به مطالعه رفتارهای مدیریتی عام و خاص مدیران الهی زده اند تا اصول مدیریتی در قالب ارزش های اسلامی را کشف کنند. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد کیفی پدیدارشناسی و استفاده از روش تحلیل هرمنوتیک در مطالعه متون انجام شده است. این پژوهش، پاسخی است به چگونگی مدیریت بحران در سیره امام رضا (ع) در ماجرای ولایت عهدی ایشان که مامون عباسی پیشنهاد کرد. در وهله اول مولفه های اصلی و مهم و مرتبط آن دوران را بررسی می شود. همچنین مولفه های فرصت گون و تهدیدآفرین در قالب مولفه های زمینه ای و حکومتی مطالعه می شود. سپس با سیره امام به بررسی اقدامات امام رضا (ع) در مدیریت این بحران، چه مربوط به پیش از بحران برای پیشگیری یا برای آمادگی، چه حین بحران و چه مربوط به مدیریت دوران بعد از بحران پرداخته می شود.
۸۹۵۴.

نقد قرآنی مبانی نظریه برابری «جی. استیسی آدامز» (براساس الگوی حکمی–اجتهادی)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۱ 116 - 147

کلیدواژه‌ها: قرآن مبانی برابری عدالت سازمانی الگوی حِکمی - اجتهادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۲۰۳
جی استیسی آدامز، روان شناسی است که بحث برابری را وارد محیط سازمان و کار در آن نمود. این تئوری انگیزشی در دانش مدیریت، رشته رفتار سازمانی مطرح است. توجه و تمرکز عمده این نظریه، بر شناخت و آگاهی از عوامل موجود در رابطه ی متقابل فرد و سازمان قرار دارد. آدامز این رابطه را مبنایی برای شکل گیری ادراکات کارکنان از مسئله برابری، یا نابرابری، بر اساس آورده های افراد در سازمان و در یافتی هایشان از آن می داند. در این پژوهش، با بهره گیری از روش تحلیلی-توصیفی، با کاربست استنطاقی شهید صدر، تئوری «انگیزشی» برابری «equity» «جی. استیسی آدامز»، تبیین گردیده و اثرات مثبت و منفی ادراک برابری و رعایت عدالت سازمانی، یا عدم آن از سوی کارکنان سازمان، مورد بر رسی قرار گفته است. واکنش افراد در هر دو صورت، تجزیه و تحلیل و ارزیابی گردیده است. در نهایت، با استخراج مبانی فلسفی «هستی شناسی، انسان شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی» نظریه برابری مبتنی بر دانش سازمان و مدیریت از یک سو، و استخراج مبانی مذکور نسبت به عدالت و برابری از قرآن کریم از سوی دیگر، با جایگزینی مبانی قرآنی به جای مبانی این نظریه، این نتیجه به دست آمد که دیدگاه قرآن، موجب توسعه نظریه برابری آدامز می گردد.
۸۹۵۵.

خوانشی نو از آیه 106 سوره بقره؛ با تکیه بر قرینه های درون متنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۷ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۵) 67 - 86

کلیدواژه‌ها: آیه نسخ یهودیان اعراب قرینه سیاق قرآن به قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۱۴۸
مفسران در تفسیر آیه 106 سوره بقره - مشهور به آیه نسخ- اختلاف نظر دارند. غالباً از این آیه نسخ احکام شرعی یا نسخ شرایع و یا تغییر قبله مسلمانان برداشت شده است. اما این موارد تنها می تواند مستند به عموم آیه باشد و مدلول مستقیم آیه نخواهد بود. با تکیه بر قرینه های درون متنی (سیاق و آیات هم موضوع در سوره های دیگر) می توان به خوانشی دیگر از آین آیه رسید. در این تحقیق، با توجه به غرض اصلی ملحوظ در سیاق این آیه، مفاهیم اصلی همسو با آن به دست می آید. با رهگیری آنها در سراسر قرآن، روشن می شود که چنین مفاهیمی در دو بافت هم مضمون در سوره های نساء و جمعه نیز وجود دارد. در نهایت با مقایسه داده ها و تحلیل آنها، مدلول مستقیم آیه نسخ دریافت می شود که با دیدگاه های رایج کاملاً متفاوت است. 
۸۹۵۶.

بررسی ثبات یا حرکت در مجرَّدات از منظر آیات شریفه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال هجدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۶۹ 214-193

کلیدواژه‌ها: قرآن حرکت مجردات ثبات مادیات ملائکه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۹ تعداد دانلود : ۲۵۴
نظریه رایج در فلسفه، عدم امکان حرکت در مجردات است. مسئله این مقاله، بررسی دلالت ظاهر آیات قرآن بر امکان یا نفی حرکت در موجوداتی است که بر اساس تعریف و معیار فیلسوفان، می توان آنها را مجرد دانست. براساس یافته های تحقیق که با شیوه توصیفی تحلیلی به دست آمده، ظهور آیات قرآن دراین باره متفاوت است؛ ظاهر برخی آیات مانند: صافات: 164 و بقره: 32 و فاطر: 35 دلالت بر ثَبات مجردات دارند؛ و آیات دیگری مثل حمد: 1 و بقره: 31 و 33 دلالت بر امکان حرکت در برخی دارند. با توجه به تدرُّجی که در کسب وجود و کمالات در تربیت شونده هست، آیه شریفه بر وجود حرکت در تمام موجودات، از جمله مجرَّدات، دلالت دارد. همچنین برخی آیات بر افزایش علم گونه هایی از ملائکه و یا وقوع اشتباه و تنزُّل مرتبه و سپس توبه توسط ملائکه دلالت دارند. وقوع چنین اموری حکایت از امکان تغیُّر در ملائکه دارد. با توجه به اینکه تعریف «مجرد»، بر ملائکه مزبور قابل تطبیق است، می توان گفت: تغیُّر و حرکت در مجرَّدات امکان دارد.
۸۹۵۷.

امکان سنجی تحقق ارتداد با اظهار ابتدایی کفر پس از بلوغ در پرتوِ رویکرد تفضلی شارع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال پنجاه و چهارم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱۳۰ 97 - 119

کلیدواژه‌ها: ارتداد اسلام تبعی حق انتخاب دین قواعد امتنانی مرتد فطری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۲۶۰
آزادی انتخاب دین از مسائل مهم کلامی است. پذیرش اسلام نیز منوط به بلوغ عقلی مکلف است. حال اگر مسلمان زاده پس از بلوغ، اظهار کفر کند، آیا وی را باید مرتد محسوب و آزادی انتخاب دین را از وی سلب کرد؟ ارتداد از حدود غیرمذکور در قانون مجازات اسلامی است و در خصوص شبهات پیرامون آن باید به منابع معتبر فقهی مراجعه کرد. از طرف دیگر، آرای فقها به ویژه فقهای متأخر در خصوص اظهار کفر بعد از بلوغ توسط مسلمان زاده، متشتت و زمینهٔ وقوع شبههٔ دارئهٔ حدِ ارتداد را فراهم ساخته است. در میان فقهای امامیه دربارهٔ اظهار کفر مسلمان زاده پس از بلوغ سه دیدگاه وجود دارد: برخی با اعتباربخشی به اسلام تبعی، وی را مرتد فطری دانسته اند؛ مشهور فقها باتوجه به قاعدهٔ درأ و اصل احتیاط در دماء، وی را به مرتد ملی ملحق کرده اند و برخی از فقهای متأخر نیز به دلیل مشروط کردن ارتداد به اسلام حقیقی، حکم به کفر وی داده اند. ازآنجاکه حکم به اسلام تبعی صغیر ناشی از رویکرد تفضلی شارع است، اسلام تبعی را نمی توان مبنای تعیین کیفر ارتداد قرار داد. بنابراین کافردانستن مسلمان زادهٔ اظهارکنندهٔ کفر بعد از بلوغ موجه است. 
۸۹۵۸.

بررسی و تحلیل عملکرد محمدتقی مجلسی در توحید مختلفات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 122 - 107

کلیدواژه‌ها: توحید مختلفات راویان حدیث علم رجال قواعد رجالی محمدتقی مجلسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۲۰۲
یکی از مسائل تحقیقی در سندشناسی حدیث، اثبات اتحاد راویانی است که از ایشان با عناوین مختلف در کتاب های رجالی یاد شده است. این امر مستلزم دقت نظر در جزئیاتی است که ذیل هر عنوان ذکر شده و پیرو قواعد و سازوکارهای خاصی می باشد. در این نوشتار به بررسی شیوه های محمدتقی مجلسی در اثبات اتحاد عناوین متعدد پرداخته شده است. هرچند وی کمتر به عنوان یک عالم رجالی شناخته شده، ولی بررسی های سندی او ضمن شرح احادیث کتاب من لایحضره الفقیه ، حاکی از تسلط وی بر کتب و اطلاعات رجالی است. تشابه اطلاعات نام شناختی و شرح حالی، اتحاد شاگردان، وحدت طبقه، بررسی قرائن موجود در راویان مرتبط، عدم تنافی عنوان مطلق و مقید، وحدت طریق نجاشی و شیخ طوسی و نیز مقایسه اسانید، قرائنی است که مجلسی با استناد به آن، اتحاد برخی عناوین مشترک را اثبات کرده است.
۸۹۵۹.

مقایسه دیدگاه ملاصدرا و ویلیام رو در باب اختیار خداوند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هستی و شناخت جلد ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 189 - 209

کلیدواژه‌ها: ملاصدرا ویلیام رو اختیارِ خدا ضرورت امکان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۹۷
ملاصدرا و ویلیام رو، از دو سنت فلسفیِ مختلف به مسئله «اختیار خداوند» پرداخته و به نتایج متفاوتی رسیده اند. هر دو فیلسوف توافق دارند که اراده خداوند بر خلق عالم، واجدِ ضرروتِ ازلی است. تفاوت در این است که ملاصدرا با تمسک به رویکرد سازگارگرایانه در باب اختیار، معتقد است همچنانکه در خصوص آدمی، ضرورتِ بالغیر اراده منافاتی با اختیار ندارد؛ در خصوص خداوند نیز ضرورتِ ازلیِ اراده منافاتی با اختیار او ندارد. در مقابل ویلیام رو، با تمسک به تلقّی آزادی گرایانه از اختیار، معتقد است ضرورتِ ازلیِ اراده جایی برای اختیار خداوند باقی نمی گذارد و قیاس میان ضرورت بالغیر، در خصوص انسان، و ضرورت ازلی در خصوص خداوند، مع الفارق است. در این مقاله با تحلیل استدلال های دو فیلسوف بدین نتیجه رسیدیم که در مجموع موضع ویلیام رو قابل دفاع تر است؛ زیرا اولا دیدگاه رو با شهودات زبانی-اخلاقیِ ما سازگار تر است؛ ثانیا وجوه معقولی برای تفکیکِ حکم ضرورت بالغیر و ضرورت ازلی، از حیث لزوم/عدمِ لزومِ جبر، وجود دارد.
۸۹۶۰.

نگرش فقهی به مفهوم حق؛ از آغاز تاکنون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره ۱۸ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 341 - 362

کلیدواژه‌ها: برداشت های فقهی حق فرمان الهی لفظ گرایی حق معتزله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۲۵۹
چالش های ناظر بر فهم «حق»، نشان از این مطلب دارد که «حق» مفهومی مجمل است؛ به گونه ای که بیشترین سوءاستفاده ها و سوءبرداشت ها در فضای تاریخی و مدنی، متأثر از این مفهوم صورت پذیرفته است. مسئله این مقاله، تحلیل قرائت فقها از مفهوم حق و نیز بررسی این مفهوم در مذاهب و رویکردهای مختلف فقهی است تا بتوان به اثر مفهوم حق در تکوین دولت دینی و نیز گستره اختیارات آن نسبت به حق های شهروندان رسید. اهمیت و ضرورت این نوشته نیز از آن روست که مطالبات سیاسی-اجتماعی و نیز مشروعیت تشکیل و استمرار حکومت دینی ارتباط مؤثری با نوع برداشت از مفهوم حق و توسعه مفهوم «آزادی» و تغییر آن از معنای «رهایی و زدودن رذایل درونی» به «آزادی از موانع رسمی و غیررسمی بیرونی» دارد و ضروری است به عنوان مبنای همه حق های شهروندی در فقه سیاسی، نخست به تبیین مفهوم حق اهتمام داشت. از نتایج نوشته پیش رو که مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی نگاشته شده است، می توان به مبانی و تکوین برداشت های فقهی از مفهوم حق و دگردیسی در آن (به معنای تغییر در ابزارها و فرایند استنباط حق) دست یافت؛ از جمله چهار نظریه «العاده»، «تولید»، «حق الطاعه» و «اعتبار قانونی». همچنین اثبات «نسبت مؤثر مفهوم حق بر ساخت دولت و نیز حوزه صلاحیت های دولت دینی در تصرفات نسبت به مردم» از جمله دیگر نتایج این نوشته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان