درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۹۶۱ تا ۹۸۰ مورد از کل ۱۳٬۴۱۵ مورد.
۹۶۱.

تحلیل انتقادی دیدگاه المنار درباره مسخ اصحاب سبت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 293 - 316

کلیدواژه‌ها: اصحاب سبت مسخ معنوی مسخ جسمانی تفسیر المنار قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۱۶۵
درباره مسخ اصحاب سبت دو دیدگاه وجود دارد؛ بیشتر علما و مفسران معتقد به مسخ جسمانی، و گروه اندکی با اتکا به روایت مجاهد تابعی، معتقد به مسخ معنوی هستند. در عصر حاضر، محمد عبده و رشید رضا در تفسیر المنار با رویکرد عقلانی به تفسیر و تأکید بر جنبه هدایتی قرآن، ضمن نفی ظاهر قرآن با تکیه بر خبر واحدِ منقول از مجاهد و با بی توجهی به فلسفه مسخ، بار دیگر باور به مسخ معنوی را قوت بخشیدند. پژوهش حاضر، دلایل مطرح شده توسط مؤلفان المنار را با کمک منابع کتابخانه ای و بر مبنای آیات قرآن، روایات، معانی لغوی و نظر عموم علمای شیعه و سنی مورد تحلیل و نقد قرار داده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ادله و شواهد مطرح شده در المنار برای باور به مسخ معنوی، با ظواهر آیات قرآن، روایات متعدد فریقین و سیره علما مخالف بوده و مسخ جسمانی با هدف از عذاب مسخ سازگارتر است.
۹۶۲.

نگاهی متفاوت به آموزش قرآن؛ بهره گیری از رویکرد ارتباطی در آموزش زبان دوم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 98 - 119

کلیدواژه‌ها: آموزش قرآن رویکرد ارتباطی مهارت شنیداری معنامحوری عمل به مفاهیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۱۳۹
آموزش زبان دوم تابع الگوهای مختلفی است که با انتخاب هرکدام، سبک و اسلوب آموزشی نیز تا حد زیادی تغییر می کند. حال اگر این زبان دوم، زبان قرآن باشد، انتخاب الگوی مناسب برای آموزش آن، بسیار ضروری می نماید. شیوه های کنونی آموزش قرآن مبتنی بر آموزش مهارت های نوشتاری (روخوانی) است که شبیه روش «دستور زبان و ترجمه» در آموزش زبان دوم است. با توجه به منسوخ شدن روش «دستور زبان و ترجمه» و جایگزین شدن روش «ارتباطی»، این مقاله ضمن معرفی اصول روش «ارتباطی»، با توجه به شباهت هایی که این روش با سیره تعلیمی پیامبر و امامان(علیهم السلام) دارد، کاربست آن را در آموزش قرآن پیشنهاد می کند. مهم ترین مؤلفه های روش «ارتباطی» عبارت اند از: «تأکید بر مهارت شنیداری» و «تأکید بر معنامحوری و کاربست آموخته ها در زندگی» که شباهتی تام با مؤلفه های اصلی آموزش قرآن در سیره پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) یعنی «آموزش قرآن به روش شنیداری-گفتاری» و «معنامحوری و عمل به مفاهیم آیات در زندگی» دارد.
۹۶۳.

بررسی و نقد «فص حکمت عصمتی در کلمۀ فاطمی(س)»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۷ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۹) 29-40

کلیدواژه‌ها: فص وص الح کم ابن ع ربی فص حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه حسن زاده آملی حضرت فاطمه (س) عصمت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۱۵۶
فص حکمه عصمتیه فی کلمه فاطمیه عنوان اثری است از استاد حسن زاده آملی که بسیاق فصوص الحکم ابن عربی و بعنوان مکمل و تتمه آن نوشته شده است. در این کتاب به ابعاد و زوایای شخصیت اسرارآمیز و در عین حال همه جانبه فاطمه زهرا (س) در مقام انسانی کامل و معصوم پرداخته شده است. چنین مبحثی در عرفان نظری گرچه از جهاتی مدعایی ابداعی است اما با اشکالاتی روبروست: 1) در نقل احادیث و مستندات روایی آن عموماً دقت کافی صورت نگرفته است؛ برخی از احادیث مورد ادعا در منابع روایی یافت نمیشود و برخی دیگر از منابع روایی نامعتبر نقل شده اند؛ 2) ملکه عصمت اختصاص به فاطمه (س) ندارد، بنابرین اختصاص یافتن چنین فصی به ایشان نادرست بنظر میرسد؛ 3) فصوص الحکم با فص آدمی(ع) شروع شده و با فص محمدی(ص) خاتمه می یابد، و از آنجا که وارثین حقیقی پیامبر اسلام (ص) در ظهورات اسمائی، تابع ایشان هستند، احکام و مسائل عرفانی مرتبط با حضرت فاطمه (س) در فص محمدی (ص) جای میگیرد و نیازی به فصی جداگانه و متمایز نیست.
۹۶۴.

واکاوی آیات ناهی از «ولیّ گرفتن» کفار و رابطه آن با سهم «تألیف قلوب»

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸ 75 - 98

کلیدواژه‌ها: ولی سهم تألیف قلوب کفار قرآن کریم سلفیه جهادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۱۲۶
در تعداد بسیار زیادی از آیات قرآن کریم از «ولیّ گرفتن» کفار، نهی شده است. از طرفی در آیه ۶۰ سوره توبه، «تألیف قلوب» به عنوان یکی از مصارف زکات ذکر شده است. اما گروه هایی هم چون «سلفیه جهادی» به نوعی اعطاء این سهم به کفار را به «ولیّ گرفتن» کفار تفسیر نموده اند. لذا هدف اصلی این مقاله تبیین رابطه این آیات دو دسته از آیات به ظاهر متناقض است. بنابراین سوال اساسی این پژوهش عبارت است از این که آیا آیات ناهی از «ولیّ گرفتن» غیر مسلمانان با تشریع سهم تألیف قلوب تنافی دارند؟ در این مقاله به روش تحلیلی- توصیفی و با مراجعه به منابع کتاب خانه ای به این پرسش اصلی، پاسخ داده شده است. یافته های این پژهش نشان می دهد که میان این دو دسته از آیات، تنافی وجود ندارد؛ زیرا این سهم، ارتباطی با محبت و دوستی با کفار ندارد و اختصاص این سهم به کفار از روی محبت و دوستی با آن ها نیست، بلکه تنها به جهت نرم کردن دل های آن ها برای شنیدن پیام اسلام و جذب آن ها به سوی اسلام است.
۹۶۵.

مبانی «لابی و لابی گری مثبت، ابزاری برای دفاع از حق»، در قرآن و سنّت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۷ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۵) 45 - 66

کلیدواژه‌ها: لابی لابی گری لابی گری در قرآن لابی گری در سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰ تعداد دانلود : ۹۲
لابی و لابی گری از اصطلاحاتی است که در دو قرن اخیر وارد علوم سیاسی شده و منظور از آن، نفوذ و پیشبرد اهداف و منافع توسط گروه ها و جریان های سیاسی یک کشور و اثرگذاری بر نمایندگان و دولتمردان در سطح داخلی و مجامع بین المللی از راه های مختلف است. امروزه این موضوع در برخی از کشورها به صورت امری قانونی درآمده است و گروه های زیادی در همین راستا در حال فعالیت هستند. با توجه به رواج، اهمیت و فواید این امر، ضرورت دارد روشن شود که دیدگاه اسلام در این موضوع چیست؟ آیا می توان نمونه هایی از لابی گری را در قرآن کریم و سنّت صحیح اسلامی یافت؟ آیا حکومت های اسلامی می توانند در این زمان برای پیشبرد اهداف و منافع خود از لابی ها بهره ببرند؟ در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق تدبّر در آیات قرآن و سنّت، کوشش شده مبانی این موضوع در دین اسلام روشن شود. ازاین رو می توان نتیجه گرفت که امروزه یکی از ضرورت ها، استفاده از این فرصت و ظرفیت در جهت حمایت از جبهه حق و موفقیت در مقابل دشمنی هاست. گواینکه با توجه به آیه 60 سوره توبه، هزینه این کار را می توان از موارد مصرف زکات و صدقات تأمین کرد.
۹۶۶.

امامت در قرآن (نقد و بررسی مدخل "امامت" در دایرهالمعارف قرآنی الیور لیمن)

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۳) 95 - 123

کلیدواژه‌ها: امامت دایرهالمعارف قرآن الیور لیمن امام ولایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۵۲
یکی از دایرهالمعارف های ویژه قرآن که غربیان در عصر حاضر نوشته اند، دائرهالمعارف قرآن آقای الیور لیمن (Oliver Leaman) است. با توجه به جایگاه دایره المعارف ها و اهمیت آنها در مراجعه پژوهشگران و مخاطبان غیرمسلمان و حتی مسلمانان، نقد و بررسی آنها خصوصاً با دیدگاه های شیعه امری لازم و ضروری است. پژوهش حاضر به معرّفی و نقد مدخل «امامت» از دائره المعارف قرآن ، نگاشته خانم آرزینا آر. لالانی و ویراسته آقای الیور لیمن می پردازد. این مدخل در آن دائره المعارف به مبحث امامت به معنای امام، کاربرد آن در قرآن کریم و نظرهای مختلف فرقه های اسلامی پرداخته است. نویسنده با ارجاع به آیه انتصاب ابراهیم× به عنوان امام، بحث اصلی را آغاز می کند و با طرح مفاهیم و مواردی که در قرآن به این موضوع پرداخته شده است، بحث را پی می گیرد و سپس نظر مذاهب اسلامی را به اجمال مطرح می کند. پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال است که براساس مبانی و دیدگاه شیعه، نقاط قوت و ضعف این مدخل کدام است. نتایج حاصل از پژوهش آن است که با وجود نقاط قوت این مقاله، کاستی ها و ضعف های بسیاری نیز دیده می شود که می توان به این موارد اشاره کرد: عدم تبیین مناسب و دقیق واژه امام و امامت، عدم سیر منطقی و نظم مناسب، نگاه جانبدارانه در مسئله امامت، عدم اشراف بر دیدگاه شیعه و منابع معتبر آن، عدم تبیین مناسب عصمت امام.
۹۶۷.

Critique of the views of the commentators of the two sects in the verse "And the light of the earth is the light of the Lords"(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۲ - Serial Number ۴, February ۲۰۲۲ 103 - 119

کلیدواژه‌ها: verse 69 of Surah Zumr Quranic evidences narrative evidences GODS Lordship revelation of truths

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۱۵۵
Verse 69 / Zumar refers to the word "Ashraqat" and the radiance of the feeling of God's presence on the Day of Resurrection and likens it to the rising of the sun from the east of the earth and its illumination with this light. The commentators of the sects have expressed different views on it, including, "removing the veils, establishing the truth and proof, justice, illuminating the earth with the light of the believer's face, the resurrection of the Imam, the light of God, etc." The beginning and the end of the verse are accompanied by the proof of justice and the denial of oppression. Different classes of commentators, narrators, theologians, philosophers, and mystics have contented themselves with the interpretation of a verse, or interpretation, and some with the literal meaning of the phrase, but have not reached a single statement about it. However, the mentioned verse is one of the verses with different readings, or one of the verses that the commentators of the two sects have looked at from a special angle and view; Is not. The revelation of the monopoly of God's lordship over all human beings, for which there is evidence and none of the commentators have expressed this view, as well as the removal of the veils and veils and the revelation of the truths of things in the resurrection which some commentators have chosen.
۹۶۸.

بررسی تطبیقی آیه اکمال از دیدگاه فخر رازی و علاّمه طباطبایی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 175 - 205

کلیدواژه‌ها: آیه اکمال علی (ع) اکمال دین اتمام نعمت علامه طباطبایی فخر رازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۲ تعداد دانلود : ۲۱۰
یکی از مسائل مهم اسلامی، رهبری جامعه پس از (پیامبر صلی الله علیه م آله وسلم) است که محل نزاع اندیشمندان اسلامی طی قرون گذشته بوده است. این نوشتار به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به <br />بررسی تطبیقی دیدگاه های تفسیری فخررازی و علامه طباطبایی(ره)درباره آیه اکمال می پردازد و با <br />تبیین مبانی دو دیدگاه، به نقاط اشتراک و افتراق آن دو اشاره می کند و در پایان به نقد مناقشات <br />درباره آیه می پردازد. این دو مفسر در پاره ای از مباحث، همچون نوع نگاه درون متنی در تبیین آیه اشتراک نظر دارند؛ اما درباره تفسیر واژه الیوم، علت و زمان نزول و دلالت آیه اختلاف دارند. از مهم ترین مبانی فخر رازی، استناد به سیاق و مباحث لفظی ادبی، حجیت قول صحابه و تابعین بدون ذکر روایات مخالف، حجیت اجماع، اعتقاد به عدم وجود نص تعیین امام است. درمقابل، حجیت سنت پیامبر| و اهل بیت(علیها السلام) در تفسیر، اعتقاد به وجوب نص در تعیین امام و توجه به روایات صحیح اسباب نزول و اعتقاد به دلالت انحصاری آیه بر علی(علیه السلام) از مهم ترین مبانی علامه طباطبایی(ره) در تبیین دلالت آیه است.
۹۶۹.

سنجش برخی از باورها در فرهنگ عمومی با آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال دوم بهار ۱۴۰۱شماره ۳ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: فرهنگ عمومی باورهای عمومی آیات قرآن کریم مثل کنایه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۲۷۲
فرهنگ عمومی چون درختی است که شاخه های فراوان دارد. آداب و رسوم، سنتها، باورها و عقاید، نوع پوشش، انواع خوراکی ها و جنبه های گوناگون زندگی شاخه های پر برگ و بار این درخت هستند. باتوجه به اسلامی بودن جامعه (در معنی عام خود) شناخت و سنجش باورهای تأثیرگذار فرهنگی در جامعه، با معیار مهمترین منبع دینی یعنی قرآن کریم، امری مهم و جهت بخش است؛ زیرا شناخت این باورها می تواند در تقویت بنیه فرهنگی جامعه و نیز آسیب شناسی جامعه دینی کمک کند. در این نوشتار تعدادی از سخنان مشهور را از باورهای عمومی که در قالب مَثل، ضرب المثل یا کنایه معروف در فرهنگ ما جاری است، استخراج کرده ایم و پس از دسته بندی موضوعی، به روش توصیفی- تحلیلی آنها را با آیاتی از قرآن سنجیده ایم؛ آیاتی که در آنها، مستقیم یا غیر مستقیم می توان مطلبی درباره موضوعات مطرح شده دریافت. نتیجه تحقیق در این موضوع، نشان می دهد که بیشتر این باورها با معارف قرآن، اعتقادات دینی و تجربه زندگی سازگار هستند. تعدادی نیز که در گفتار و کردار مردم سخت جا افتاده اند با مبانی دینی سازگار نیستند اما تلقی جامعه و باورهای کلامی گذشته و نیز وجود آنها در سخن شاعران باعث ماندگاری آنها شده است. چنین پژوهش هایی می تواند در پالایش فرهنگی باورهای نادرست در جامعه مؤثر باشد.
۹۷۰.

دلالت همانندناپذیری قرآن بر صدق ادعای الهی بودن قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 9 - 33

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم همانندناپذیری الهی بودن اعجاز صدق نبوّت حکمت حسن و قبح عقلی قاعده لطف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۱۷
ازآنجاکه معجزه راه اثبات نبوّت نبی از دیدگاه دینداران شمرده می شود، اثبات عجز بشر از آوردن مانند قرآن دلیلی بر الهی بودن قرآن و دلیلی بر صدق ادّعای نبوّت پیامبر اکرم(ص) است. عجز بشر از آوردن مانند قرآن در صورتی ادّعای نبوّت پیامبر(ص) را اثبات می کندکه دلالت آن بر صدق ادّعای آورنده آن پذیرفته شود. اثبات این دلالت بر پایه تبیین حسن و قبح عقلی و پس از باور و اعتراف به وجود خداوند قادر، حکیم و عالِم عملی می شود. در این نوشتار، موضوع با روش توصیفی - تحلیلی و کتابخانه ای و با توجه به قواعد «وجوب لطف»، «قبح اغراء به جهل» و «امتناع نقض غرض» از خداوند، بررسی شده است. نتیجه نوشتار حاضر، اثبات دلالت عقلی و برهانی عجز بشر از آوردن مثل قرآن بر الهی بودن آن است.
۹۷۱.

مقایسه تفسیر آیات 5 طه و 22 و 23 قیامت با تأکید بر روش شناسی فهم متشابهات از منظر قاضی عبدالجبار و ابن شهرآشوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۹ ۱۵۰-۱۳۱

کلیدواژه‌ها: آیه 5 طه آیات 22 و 23 قیامت محکم و متشابه قاضی عبدالجبار معتزلی ابن شهرآشوب مازندرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۶ تعداد دانلود : ۱۷۲
معروف ترین آثار قدما در زمینه متشابهات کتاب «متشابه القرآن» عبد الجبار و «متشابه القرآن و مختلفه» ابن شهرآشوب مازندرانی است. تعاریف آنان از محکم و متشابه مشترک بوده و بر لزوم پی بردن به مقصود آیات متشابه، به کمک دیگر ادله و رجوع به محکمات استوار است.در مبانی تفسیری عبدالجبار معتزلی، عقل، مقدم بر نقل است، اما در دیدگاه ابن شهرآشوب، عقل و نقل مکمل یکدیگرند. هر دو مفسر، در آیات 22 و 23 قیامت، «نظر» را به معنای انتظار دانسته اند. البته عبدالجبار در آیه 5 طه «استواء» را به معنای استیلاء و اقتدار گرفته اما ابن شهرآشوب با استناد به روایتی از امام صادق× به معنای نسبت یکسان با همه چیز می داند. از این رو عبدالجبار غالباً با محوریت عقل و بی اعتنایی به روایات، اما ابن شهرآشوب، با بهره گیری از گفتمان کلامی اهل بیت^ به تأویل آیات صفات خبری خداوند پرداخته اند.
۹۷۲.

واکاوی مؤلفه های مفهومی «استنطاق قرآن» در روش تفسیری شهید صدر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۲) 23 - 42

کلیدواژه‌ها: قرآن شهید صدر استنطاق نظریه پردازی تفسیر موضوعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۷ تعداد دانلود : ۱۵۰
شهید صدر بی تردید از پیشگامان نظریه پردازی قرآنی در دوره معاصر است. او دستیابی به نظریات قرآن را مستلزم استنطاق کلام الهی می داند. تعبیر «استنطاق» هرچند خاستگاهی روایی دارد و همواره در ادبیات دینی مورد استفاده اندیشوران بوده است، اما در اندیشه شهید صدر اصطلاحی خاص و مفهومی کلیدی است که نظریه پردازی قرآنی براساس آن صورت می گیرد. نظر به اهمیت این مفهوم در شناخت دیدگاه شهید صدر نسبت به نظریه پردازی قرآنی، پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی، به تبیین مؤلفه های مفهومی «استنطاق قرآن» در اندیشه او پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می دهد استنطاق قرآن از نظر شهید صدر به لحاظ هدف، موضوع و روش، مقوله ای متفاوت از تفسیر و تأویل قرآن است و محصول آن در حوزه مدلول های اشاری کلام الهی قرار می گیرد. همچنین این مفهوم متوقف بر مؤلفه هایی چون پرسشگری، تطبیق، تاریخ مندی، پایان ناپذیری، دوسویگی، شعورمندی، قضاوت گری و وحدت متن و مفسّر است که توجه به ماهیت، نقش و نسبت های آنها، ابعاد پنهان دیدگاه شهید صدر در نظریه پردازی قرآنی را روشن کرده و امکان طراحی مدل نظریه پردازی قرآن براساس دیدگاه های او را فراهم می آورد.
۹۷۳.

انسجام متنی سوره ذاریات بر پایه فرایند حلقه های معنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال dhcدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 147 - 162

کلیدواژه‌ها: انسجام متنی ارتباط آیات حلقه های معنایی سوره ذاریات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۱۰
انسجام متن، بیان کننده مجموعه ای از جملات به هم پیوسته و مرتبط با یکدیگر است. قرآن پژوهان برای اثبات و نحوه انسجام و مناسبات بینا آیه ای سوره های قرآن از الگوهای ساختارشناسانه متعددی بهره گرفته اند و به ابعاد جدیدی از نظم و ساختارمندی سوره ها دست یافته اند. در همین راستا، فرایندی با عنوان «حلقه های معنایی» طراحی شده که روشی کاربردی برای فهم نحوه ارتباط آیات یک سوره است. در این فرآیند، ابتدا محتوای هر سوره براساس موضوع، هدف، ساختار و بافت همگون به حلقه های معنایی متعددی، تقسیم و سپس ارتباط منطقی بین این دوایر معنایی بررسی می شود. در این جستار با رویکرد توصیفی تحلیلی به انطباق فرایند حلقه های معنایی بر سوره ذاریات پرداخته می شود تا پاسخی به این پرسش داده شود که کاربست فرایند حلقه های معنایی چگونه موجب کشف انسجام متنی سوره ذاریات می شود. نتیجه اینکه محتوای جواب قسم که بیان کننده تحقق حتمی وعده های الهی است، حلقه محوری سوره است و بقیه حلقه ها در راستای اثبات و باورپذیری آن، چینش شده اند. خداوند برای اطمینان بخشی نسبت به تحقق وعده هایش، انسان را به اندیشیدن در نشانه های زمینی، آسمانی و انفسی دعوت کرده است.
۹۷۴.

آیه اول سوره تحریم، عصمت و اسوه حداکثری

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸ 53 - 81

کلیدواژه‌ها: عصمت عصمت پیامبر اسلام (ص) اسوه حسنه آیه تحریم عصمت و اسوه حداکثری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۰۶
از شبهات مطرح شده، حول مسئله عصمت و اسوه حسنه بودن پیامبر اسلام (ص) با نگاه حداکثری به آن دو، عتاب آیه اول سوره تحریم است. به باور صاحب نظران، استفهام در آیه یا شفقتی بوده و یا دلالت بر ترک اولی کرده و یا در مقام تعریض بوده و در واقع، عتاب دیگران است و یا این که توبیخ مذکور، مصلحتی و برای دفع غلو بوده است و در آخرسر گفته شده که بایستی حمل بر معنایی گردد که منافی با عصمت نباشد. به باور نویسنده، شفقتی گرفتن استفهام، خلاف ظاهر آیه، فاقد دلیل و ناسازگار با قراین بوده و بر فرض پذیرش، دلالت التزامیه بر طی مسیر خطا از جانب شخص مخاطب کرده و همچنین تعریض و عتابی بر دیگران نبوده و مصلحتی دانستن این توبیخ، منافی با چند اصل مُسَلَّم است و لزوم حمل این آیه بر معنای غیر منافی با عصمت، پاسخ مبنائی- اقناعی بوده و قبول وقوع ترک اولی، وافی به دفع اشکال نیست. بنابراین توجیه های مذکور، وافی به رد شبهه و دفاع از عصمت و اسوه حداکثری نمی شود.
۹۷۵.

Why the Dhul-Qarnayn's dam is impenetrable? A Chemical and physical study

نویسنده:
منبع: Interdisciplinary Qur'anic Studies, Volume ۱, Issue ۱, June ۲۰۲۲ 71 - 82

کلیدواژه‌ها: Dhul-Qarnayn's dam Miracle of Quran Copper Iron

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۱۰
By development of human scientific abilities, more miracle aspects and wonders of the Qur’an have been recognized. Stating the story of Dhu al-Qarnayn and constructing of dam, verses (Q.18:83-98) have pointed some valuable scientific aspects regarding chemistry, physics and metallurgy. The instruction for the structure reveals the non-accidental process, because the precise expected physical, chemical and metallurgical properties. The three-layer structures of dam with dendrite like microstructure in its matrix will guarantee the durable structure against most chemical destructive agent, mechanical damage and thermal threats. Hence the powerful people of Gog and Magog could not overcome the high tensile strength of iron, high ductility of copper and the high toughness of CuFe alloy. The high thermal and temperature resistance are the evidence for more structural power. Such masterpiece of engineering, in technology of alloying, could not be based on the knowledge of common craftsmen of that time, but it must have been based on superhuman wisdom. Consequently, although the Qur’an is a book of guidance, but it reports some original scientific issues, such as the Dhu al-Qarnayn story. These were not known in the age of revelation and after progressing in science, but the truth of considered issues has been proved. However, because of the clear instruction, and the precise prediction of properties, it is possible to use the verses as an excellent idea for scientific advancement, rather than reporting events. 
۹۷۶.

نقش خودکنترلی در بهره وری سازمان از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۱ 148 - 178

کلیدواژه‌ها: آیات دال بر خودکنترلی خودکنترلی بهره وری خدا ناظری گواه ناظری محکمه ناظری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۱۲
این نوشتار در پی آن است که به این پرسش پاسخ دهد که خودکنترلی در قرآن به چه معناست و لوازم آن چیست و رابطه آن با بهره وری چیست؟ در این نوشتار از روش تحلیلی و تفسیری استفاده شده است. یکی از محورهای مباحث قرآنی، توجه دادن انسان به خود و اعمال خود و چگونگی بهره وری از آن است. نگارنده با مراجعه به آیات کلام وحی و دیدگاه مفسران و با بهره گیری از روش توصیفی و تحلیلی و تفسیری به بررسی و مستندسازی بهره وری از دیدگاه قرآن پرداخته اند که شامل: خدا ناظری، خود ناظری، گواه ناظری (گواهان و شاهدان اعمال انسان)، محکمه ناظری (تجسم اعمال و محاسبه آن در قیامت) می گردد. یافته ها نشان می دهد که نتایج و پیامدهای خودکنترلی در بهره وری سازمان عبارت است از: مواظبت از گوهر گران بهای انسانیت و نفروختن آن به امیال و هوس ها، آبادى جامعه ها و سازمان ها و پایه گذاری آن بر اساس اعتماد و اطمینان و صداقت، حفظ کرامت انسانی و پرهیز از نگاه ابزاری به آن، عملکرد درست و متقن و پرهیز از دوباره کاری و هدر رفت هزینه ها.
۹۷۷.

تفاوت انسان و حیوان در قرآن با نگاهی به آثار آیت الله مصباح یزدی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال پانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۸) 77-94

کلیدواژه‌ها: تفاوت انسان و حیوان تفاوت در آفرینش برتری انسان کرامت انسان آیت الله مصباح یزدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۷۳ تعداد دانلود : ۳۱۷
چگونگی خلقت انسان و تفاوت او با سایر جانداران از مسائل مهم دانش انسان شناسی است؛ برخی مکاتب تجربه گرا با تنزل جایگاه انسان در نظام خلقت، او را در ردیف حیوانات شمرده و تفاوت او را با حیوانات به اموری مانند بزرگی و پیچیدگی مغز و سرعت و تنوع فعالیت های ذهنی اش تقلیل داده اند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی درصدد بررسی تفاوت انسان با حیوان است. از نظر قرآن کریم، تفاوت اصلی انسان با حیوان در برخورداری از روحی متمایز است. انسان افزون بر تفاوت در خلقت نخستین و ماده خلقت، در مرحله ای از آفرینش با دریافت حقیقتی متعالی به نام «روح» هویتی متفاوت از حیوانات یافته است. برخورداری از بینش ها و گرایش های متعالی، توانایی تشخیص ارزش ها، اندیشه ورزی و توان حل مسئله، امکان ترجیح گرایش های متعالی، بهره مندی از قدرت بیان، توان فناوری، قدرت اجتماعی، خلاقیت و استعداد هنری، ظرفیت جانشینی خدا، و تقرب الهی از ویژگی ها انسان است.
۹۷۸.

تحلیل و ارزیابی کاربست واژگان مرض.اذی ضررو سقم در قرآن با تکیه بر تفسیر قرآن به قران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱شماره ۵۰ 201-228

کلیدواژه‌ها: مرض ضرّ أذی سقم عدم ترادف در قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۱۷۹
هر واژه در قرآن از جایگاهِ معناییِ ویژه خود برخوردار است، که واژه دیگر هرگز نمی تواند جانشین آن و یا هم معنای آن به شمار رود. ازاین رو، بررسی واژه های به ظاهر هم معنا در تفسیر و فهم آیات تأثیرگذار است. بررسی معنایی واژگان«مرض»، « ضُّرّ»، «أذی» و «سُقم» با بهره گیری از روش تحلیل واژگانی و رویکرد تفسیری، بیانگر آن است که واژگان مذکور باتوجه به معانی خاص خود، جهت تبیین مفهومی خاص بیان شده و هرگونه تغییر و جایگزینی، موجب خلل در معنا خواهد بود. بکارگیری همه این واژگان در معنای مرض سبب رهیافت شبهات در برخی از آیات مربوط به زنان و انبیای الهی(ابراهیم و یونس) شده است. این مقاله با بررسی این واژگان از بستر تمرکز بر کتب لغت، قرآن و تفاسیر به تببین تفاوت های این واژگان پرداخته و عدم ترادف و جانشینی آنها را اثبات نموده است. بررسی مفهومی این واژگان نشان می دهد: «مرض» در همان معنای معهود بیماری جسمی؛ « ضُّرّ » در معنای فقر شدید مالی و مرگ فرزندان؛ «أذی» در معنای تشویش و تلاطم روحی حاصل از تغییر و دگرگونی، «سُقم» هم به معنای متردد و شک دار است. براین اساس افزون بر رفع شبهاتی پیرامون انبیای الهی، بُعدی از اعجاز علمی قرآن و تکریم زنان در قرآن هویدا می شود. .
۹۷۹.

تحلیل قرآنی و روایی علّت تشریع سهم «تألیف قلوب» در اسلام

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 148 - 182

کلیدواژه‌ها: تألیف قلوب شبهه تطمیع مالی بودن آیات روایات تفاسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۱۰۲
بنابر آیه۶۰ سوره توبه یکی از مصارف زکات «تألیف قلوب» است. از روایات و سیره معصومین(ع) استفاده می شود که مهم ترین کارکرد و تأثیر این مورد از مصرف زکات، متمایل کردن دل ها به سوی اسلام و تثبیت مسلمانان ضعیف العقیده است. همین امر سبب شده تا برخی معاندان درصدد عیب جویی و شبهه افکنی برآمده و این سهم را نوعی تطمیع مالی و رشوه برای خریدن ایمان به شمار آورند و علت تشریع سهم «تألیف قلوب» را ناتوانی پیامبر(ص) از ارائه ادله متقن و براهین منطقی معرفی کنند. مقالاتی که درباره سهم «تألیف قلوب» نوشته شده است، هیچ یک به تحلیل علّت تشریع سهم تألیف قلوب در اسلام نپرداخته اند و بیشتر به مسائل متداول فقهی و برخی موضوعات سیاسی توجه نموده اند؛ بر این اساس، ضرورت بحث و پاسخ به این شبهه به طور کامل روشن می شود. در این مقاله به روش تحلیلی - توصیفی و با استناد به منابع کتابخانه ای و بهره گیری از آیات، روایات و دیدگاه های مفسران مشهور به تحلیل و پاسخ به این شبهه پرداخته شده است. وجه تمایز این مقاله از دیگر مقالاتی که درباره سهم «تألیف قلوب» نوشته شده، در پرداختن به نقد و پاسخ به شبهه یادشده است و نتیجه اینکه پرداخت این سهم نوعی زمینه سازی برای شنیدن پیام اسلام براساس حب فطری بشر به مال می باشد.
۹۸۰.

بررسی نسبت دادن «سرقت جام مَلِک» توسط حضرت یوسف علیه السلام به برادرانش

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۷) 305 - 334

کلیدواژه‌ها: سوره یوسف محکم و متشابه سرقت شبهه پژوهی عصمت پیامبران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۸۶
موضوع این مقاله از متشابهات قرآنی است که جز با تمسک به محکمات حل نمی شود. محکماتی که در سه دسته عام، خاص و سیاق، به عنوان کلید هایی هستند که می توان با آن ها به گنجینه فهم حدودی متشابهات دست یافت. حضرت یوسف بر اساس محکمات عام نبوت و ویژگی های خاص خود، اهدافی والا از جمله تربیت و هدایت مردم را در نظر داشت. در همین راستا نقشه نگه داشتن برادر تنی نزد خود و نسبت دادن سرقت به سایر برادران با هدف متنبه کردن آنها به گناهشان بود تا به خود آمده و توبه کنند. این هدف از طریق سارق خواندن آنها در ملأ عام و شرمسار کردنشان میان کاروان ممکن می شد. ضمن آن که با این کار باعث می شد خواسته دیگر خود یعنی مهاجرت خانواده اش به مصر میسر شود. به این نحو، شبهه کذب و افترا توسط پیامبر خدا حل می شود. چنانچه روایات تفسیری نیز مؤید این نظر هستند. اگرچه احتمالات تفسیری دیگری نیز برای این آیات ذکر شده است از جمله: «موجه بودن گناه تهمت به خاطر هدف والا»، «انشائی بودن جمله اعلانی» یا «اعلان توسط مسؤول امر»؛ اما با توجه به محکمات و دلایل، آنها را بعید می دانیم.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان