سیده فرناز اتحاد

سیده فرناز اتحاد

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۷ مورد از کل ۱۷ مورد.
۱.

نقد مقاله یوسف (ع) در دائره المعارف قرآن لیدن

نویسنده:
منبع: پژوهش های اسلامی خاورشناسان سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 149 - 175

کلیدواژه‌ها: تفسیر سوره یوسف اسرائیلیات اسرائیل نقد عهد عتیق مستشرقان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲ تعداد دانلود : ۱۸
برداشت عمومی مسلمانان از قصّه یوسف(ع) مانند دیگر قصص انبیا تحت تأثیر روایت نادرست عهد عتیق قرار دارد. این مسئله در مقالات و پژوهش های مستشرقان نیز خود را پررنگ تر نشان داده است. در پژوهش حاضر، متن مقاله یوسف [Joseph] در دائرهالمعارف قرآن لیدن ابتدا به فارسی ترجمه و سپس به روش توصیفی – تحلیلی، مضامین آن براساس تطبیق با آیات قرآن و روایات صحیح، بررسی و نقد شده است. شالوم گلدمن (Shalumn Goldman)در مقاله «یوسف» از بسیاری از مضامین سوره یوسف گذشته است. از یافته های مهم این پژوهش آن است که یوسف در کودکی تنها یک مرتبه خواب می بیند و آن را تنها برای پدر خود تعریف می کند و علّت تبعید او به مصر کید برادرانش است که شیوه تربیت شدن او را نادرست می پنداشتند. گلدمن همانند برخی از مفسّران اسلامی یوسف صدّیق را دست کم از زمان قرار گرفتن در نهانگاه چاه کنعان پیامبر فرض کرده است، در حالی که یوسف تا زمانی که یعقوب(ع) زنده بود پیامبر نبود، در نتیجه همه قصّه یوسف در سوره یوسف بیان زندگی یوسف قبل از پیامبری اوست. در بیان قرآن، گرچه پادشاه مصر همینکه تعبیر خواب خود را شنید یوسف را به دربار خود فراخواند، ولی یوسف تا زمانی که برای مَلِک مصر روشن نشد که چه کسی پشت صحنه دست بریدن چند زن درباری قرار داشته است از زندان بیرون نیامد.
۲.

جستاری در اطلاق جامع بر کتاب الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۱ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۸۳ «ویژه پژوهش های حدیثی» 81 - 96

کلیدواژه‌ها: کتاب الاستبصار جامع نگاری جوامع حدیثی شیخ طوسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۲۳
جوامع حدیثی از جمله مباحث مهم در حوزه تاریخ حدیث است که از دیرباز مورد توجّه حدیث نگاران و حدیث شناسان قرار گرفته است. ارائه تعریفی مشخص از جوامع حدیثی و به تبع آن بحث درباره اطلاق اصطلاح جامع حدیثی بر کتب اربعه از جمله مسائلی است که درباره جوامع حدیثی مطرح است و کمتر به این وجه پرداخته شده است. به همین جهت، نوشتارِ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و ارائه شواهد و قرائن درصدد اثبات این مطلب است که با توجه به تفاوت ساختاری و محتوایی کتاب الاستبصار شیخ طوسی با سه کتاب حدیثی دیگر، شرایط اطلاق جامع حدیثی بر آن را ندارد. هم چنین با منطبق نبودن متن و ساختار کتاب الاستبصار با تعاریف جامع حدیثی در زمره کتاب های جوامع حدیثی اولیّه شیعه قرار نمی گیرد و در نتیجه کتاب های اربعه اصطلاحی صحیح نمی باشد و جوامع حدیثی شیعه براساس این جُستار سه کتاب است و کتاب الاستبصار در این دسته قرار نمی گیرد.
۳.

بررسی تطبیقی اندیشه تفسیری طبری و معرفت ذیل مفهوم ذنب و استغفار پیامبراکرم (ص)

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۲ 251 - 274

کلیدواژه‌ها: محمدبن جریر طبری آیت الله معرفت استغفار از گناه تفسیر کلامی قاعده تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱ تعداد دانلود : ۲۴
مبحث مربوط به عصمت پیامبر اکرم (ص) از منظر فرقه ها و نحله های مختلف، براساس مبناهای گوناگون محل توجه و بحث قرار گرفته است. ازجمله آیات مربوط به عصمت پیامبر خاتم (ص) مواردی است که «ذنب و استغفار» در ظاهر، به ایشان منتسب شده است. باتوجه به وجود اختلاف آرای تفسیری ذیل این آیات، بدون شک روایات تفسیری اهل بیت (ع) در گره گشایی از فهم آیات قرآن بسیار مؤثر است ، به ویژه در آیاتی که معرکه آراء تفسیری است. بررسی در پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد انتقادی در میراث تفسیری فریقین با نمونه موردی اندیشه های تفسیری طبری و اندیشه های تفسیری آیت اللّه معرفت ذیل این موضوع سامان مى یابد. این بررسی، اهمّ آرای تفسیری از نگاه این دو مفسر را طرح و بررسی خواهدکرد. درپایان، آنچه از مقایسه تطبیقی آرای این دو مفسّر حاصل می شود چنین است که به اعتقاد طبری  منظور عفو از گناه برای پیامبر (ص)، گناهی است که نسبت به پیامبر اکرم (ص) آمده؛ یعنی برای پیامبر (ص) گناه را مفروض می دارد که امر شده است ایشان از آن گناه استغفار کنند. درمقابل، معرفت در نظریه پردازی خویش ذیل این آیه متاثّر و متعلّم از آموزه تفسیری رضوی بوده؛ یعنی وی معتقد است که در این آیه منظور از ذنب، گناه و عصیان نیست، بلکه همان طورکه هر مصلح اجتماعی در جریان نهضتش دگرگونی هایی هم به همراه دارد، پیامبر (ص) نیز در زمان مشرکان هم چون مصلح ظهور کرد و آنچه را به زعم مشرکان ارزشمند بود در هم شکست؛ درنتیجه، مراد از ذنب در این آیه مخالفت آن جناب با رفتار، عادت و اخلاق کفار و مشرکین بود که ایشان را مستحق عقوبت می دانستند. لذا، از دیدگاه معرفت، استغفار ایشان از گناهانِ پیشین و پسین؛ دلالت بر این موضوع ندارد که ایشان گناه مرتکب شده باشند بلکه طبق پاسخی که امام رضا (ع) به طور ضمنی در تفسیر این آیه اشاره فرموده اند دلالت بر فعلی دارد که در آن برهه خاص ازمنظر اجتماعی آن هم از ناحیه مشرکان و به اشتباه ناپسند محسوب می شد.
۴.

تحلیل آرای مفسّران درباره نقص تعقّل زن، ذیل آیه 18 سوره زخرف

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 130 - 155

کلیدواژه‌ها: نقص تعقّل موافقان مخالفان نهج البلاغه آرای تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۹۲
آیه 18 سوره زخرف از آیاتی است که مفسّران برای تفسیر آن با چالش روبه رو شده اند. بحث درباره این آیه آن است که آیا محتوای این آیه -آن فردی که در ناز، آرایش و لطافت پرورش یافته است و در مقابل جدال و دشمن، شخصی ناتوان است- از آنِ خدا است یا از قول و منظرِ عرب جاهلی صادر شده است؟ بنابراین، نکته مورد اختلاف مفسران این است که آیا این آیه، از قول و منظرِ عرب جاهلی صادر شده است یا مورد نظر خداوند است. مقاله پیشِ رو با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی آرای مفسران در این خصوص می پردازد و دیدگاه آن دسته از مفسران که این آیه را کلام و نظر خداوند دانسته و از آن نقص تعقّل زن را برداشت کرده اند با ادلّه تفسیری و عرضه نظریه مختار رد کرده است؛ زیرا چگونه ممکن است خداوند ناپسند بودن دختر را در نگاه مشرکان مردود و این برداشت را حکم زشتی از جانب آنان بداند و خود چنین مطلوبی داشته باشد؟ با فرض اینکه محتوای این آیه منویّ خدا باشد آیا در این شکل خداوند می تواند حکم عرب جاهلی را درباره دختر، زشت و ناپسند بداند؟ افزون بر اینکه با تساوی شخصیت معنوی زن و مرد که فرهنگ کلّیِ حاکم بر قرآن است ناسازگار خواهد بود
۵.

در جستجوی اطلاق جامعیت بر مشیخه ابن محبوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۹ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۴) 193 - 216

کلیدواژه‌ها: جوامع حدیثی مشیخه نویسی مشیخه ابن محبوب نسخ تصحیح شده جامع ابن محبوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۷۳
جامع نویسی از جمله شیوه های رایج تدوین حدیث از طریق گردآوری و تبویب احادیث است که سابقه آن به قرون نخستین باز می گردد. در طول تاریخ می توان کتاب های حدیثی را یافت که لفظِ "جامع" را در عنوان خود دارند و برخی دیگر بدون اینکه لفظ "جامع" در عنوان بیاید به لحاظ محتوا و ویژگی های کتاب، جامع حدیثی تلقّی شده اند. "مشیخه ابن محبوب" از جمله کتاب هایی است که نجاشی آن را جامع نامیده است. سوگمندانه این کتاب به دست ما نرسیده است، ولی با وجود عدم دسترسی به نسخه اصلی این کتاب، با چنین ادعایی مواجه شده است که مشیخه ابن محبوب جزء کتاب های جامع یعنی با توجه به ویژگی هایی که در محتوا داشته یکی از جوامع حدیثی شیعه بوده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی، بر آن است تا با شناخت ماهیت مشیخه ابن محبوب، صحّت ادّعای مطرح شده درباره جامعیت کتاب را مورد بررسی قرار دهد. هر یک از نسخ تصحیح شده این اثر یک مجموعه مستقل به شمار می آید. مقاله پیشِ رو درنهایت بیان می کند که با توجه به معیارهای ساختاری و محتوایی در تعریف جوامع حدیثی و همچنین نظر به شیوه مشیخه نویسی محدّثان شیعه، نمی توان کتاب ابن محبوب را جامع حدیثی به شمار آورد.
۶.

بررسی احتمال پیامبری حیّ بن یقظان در اندیشه شیخ صدوق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۸ 245 - 268

کلیدواژه‌ها: حی بن یقظان شیخ صدوق حجت خدا روش عقلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۲۴
داستان حیّ بن یقظان، توسط دانشمندان علوم اسلامی و بیشتر، عارفان و حکیمان مطرح شده است که برخی از معارف را بر آن استوار ساختند. قهرمان داستان، تنها از طریق تعقّل، قدم به قدم به اسرار عالم پی می برد و در نهایت آنچه را یافته با دین قومی دیگر هماهنگ می بیند. به خلاف عارفان و حکیمان، برخی از محدثّان و متکلّمان معتقدند چنانچه بر فرض، فردی بدون بهره گیری از ارشاد و راهنمایی دیگران و در محیطی به دور از همه انسان ها پرورش یابد، اگر بتواند خدا را با عقل و فطرت دریابد، چنین شخصی، حجّت خداست. آنچه در تمثیل مطرح می گردد شخصی با این شرایط را حجّت باطن معرفی می کند. در مقابل، شیخ صدوق نه تنها با اصل این تمثیل و افسانه موافق نیست، بلکه از بررسی آثاری که نزدیک به این مفهوم دارد، چنین برمی آید که اگر چنین احتمالی با این مبانی مورد پذیرش قرار گیرد آن شخص هر که باشد حجّت ظاهری یعنی پیامبر در ظاهر خواهد بود نه حجّت باطنی. پژوهشِ حاضر به شیوه توصیفی، تحلیلی به دنبال اثبات اعتقاد شیخ صدوق به وجود شخص خاص یا افسانه حیّ بن یقظان نیست، بلکه درصدد دستیابی به آن است که وی، چگونه و با چه مبنایی شخصیتی مانند حیّ بن یقظان را حجّت خدا و پیامبر می داند. یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که مبنای خالی نبودن زمین از حجت خدا و نیز اعتبار روش عقلی در شناخت خداوند، احتمالِ حجّت خدا بودن با شرایطی همچون شرایط حیّ بن یقظان در اندیشه شیخ صدوق قابل اثبات و امری ممکن است.
۷.

بازخوانی معنای تأویل و انواع آن در اندیشه شیخ صدوق

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۰ 30 - 49

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن تأویل قرآن ابن بابویه صدوق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱ تعداد دانلود : ۶۳
تأویل از جمله مسائل مهم علوم قرآنی، تفسیر و علم کلام است که در فهم بهتر آیات و روایات به ویژه مواردی که مربوط به اسماء و صفات الهی می شود، نقشی به سزا ایفا می کند. شناخت معنای تفسیر و تأویل در آثار گذشتگان، در فهم بهتر آثار ایشان و هم چنین گره گشایی از روش و سبک آثار ایشان تاثیر مهمی دارد. با غور در آثار و مصادر موجود، مشخص می گردد معنای تفسیر جدا از تأویل است و از همین منظر طرح هر کدام از این موارد در آثار گذشتگان زاویه ای دیگر از اهمیت کار است. در مقاله حاضر سعی شده است دیدگاه شیخ صدوق درباره تفسیر، تأویل و نمونه هایی از تأویل های وی در آثار به جا مانده از او تحلیل شود. شیخ صدوق در عمده آثارش از تأویل بهره برده است و روش غالب او در این خصوص روش کلامی است. تأویل نزد شیخ صدوق معنایی از علت، فلسفه و چرایی دارد؛ ضمن اینکه در برخی از موارد تأویل را در معنای توضیح لغوی واژه یا واژگان در تفسیر و تبیین روایات به کار گرفته است. مقاله به صورت توصیفی-تحلیلی گزارشی از بازتاب تفسیر و تأویل در آثار شیخ صدوق است.
۸.

بررسی مبحث تحریف قرآن از دیدگاه پطروشفسکی در کتاب اسلام در ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۷) 8 - 35

کلیدواژه‌ها: ایلیا پاولویچ پطروشفسکی تحریف قرآن جمع قرآن ناسخ و منسوخ مستشرقان روسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۴۷
ایلیا پاولویچ پطروشفسکی، مستشرق و مورخ روسی، با نگاهی جدید، به مباحث تحریف درباره قرآن کریم پرداخته است. پطروشفسکی، با استناد بسیار به مستشرقان مشهور، همچون: نولدکه، هرشفیلد، گلدزیهر و... که درباره تحریف قرآن سخن رانده اند، مطالبی را عنوان کرده است که نشان از اعتقاد او به وقوع پدیده تحریف در قرآن دارد. پژوهش حاضر با بررسی کتاب اسلام در ایران و با توجه بیشتر به فصل سوم آن با عنوان «قرآن» به شیوه توصیفی - تحلیلی به نقل آرایی می پردازد که نزدیک به نظریه امکان وقوع تحریف در قرآن از نگاه پطروشفسکی است و سپس با نقد و تحلیل این موارد، درصدد اثبات عدم تحریف قرآن کریم است. ازجمله دیدگاه های این مستشرق روسی که در پژوهش حاضر بررسی و نقد شده اند عبارت اند از: ماهیت قرآن از نگاه پطروشفسکی، جمع قرآن، ناسخ و منسوخ در قرآن، حروف مقطّعه در قرآن و حذف نام علی× از آیات قرآن. نتایج بررسی نشان می دهد که نظرات این مستشرق، همچون بیشتر پژوهش های مستشرقین، به علت عدم آشنایی با زبان عربی، عدم دسترسی به منابع اصیل و صحیح، دارای ضعف هایی ساختاری و محتوایی درباره ماهیت و مفاهیم قرآن کریم است که یکی از نمودهای آن، اعتقاد به بروز تحریف در متن قرآن است. این موضوع در پژوهش پیش رو مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.
۹.

ملقّب شدن یعقوب نبی (ع) به «اسرائیل» در عهد عتیق و بازتاب آن در حدیث و تفسیر اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 61 - 74

کلیدواژه‌ها: مطالعه تطبیقی قرآن و عهدین عرضه روایات به قرآن اسرائیلیات آل یعقوب بنی اسرائیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵ تعداد دانلود : ۷۴
بر پایه گزارش عهد عتیق، مردی با یعقوب تا طلوع فجر کشتی گرفت و چون نتوانست بر وی غلبه کند، ران یعقوب را فشرد و به او گفت: از این پس نام تو «اسرائیل» خواهد بود، زیرا با خدا و انسان مجاهده کردی و نصرت یافتی. همین داستان در حدیث و تفسیر اسلامی انعکاس یافته است و "اسرائیل" لقب یعقوب نبی(ع) پنداشته شده است. در حالی که بنا بر شواهد موجود در قرآن کریم، اسرائیل قبل از حضرت یعقوب(ع) می زیسته و از همراهان نوح نبی(ع) در کشتی بوده است. کاربرد دو بار اصطلاح «آل یعقوب» در مقابل 41 مرتبه کاربرد «بنی اسرائیل» نیز بر متمایز بودن این دو خاندان تأکید دارد. نوشتار حاضر، با مطالعه روایات و تفاسیر اسلامی نشان داده است که سند و متن گزارش های حاکی از ملقّب شدن یعقوب نبی به اسرائیل، ضعیف و جعلی و در زمره اسرائیلیات اند. همچنین به قراین و شواهدی دیگر در منابع یهودی دست یافته که نشان می دهد اسرائیل، فردی غیر از یعقوب نبی است.
۱۰.

بررسی تطبیقی نظر علامه طباطبایی و آیت الله خویی (مطالعه موردی آیات 15 و 16 نساء)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۸ 194 - 215
تعداد بازدید : ۳۵۰ تعداد دانلود : ۲۲۸
از جمله شاخه های علوم قرآنی که اغلب از طرف دانشمندان و صاحب نظران علوم قرآنی مورد بحث و اختلاف قرار می گیرد مساله ی نسخ در آیات قرآن کریم است. برخی منکر وجود نسخ در آیات قرآن هستند و برخی با تقسیم بندی آن به انواع مختلف برخی از انواع آن یا نوعی از انواع آن را در آیات قرآن قبول دارند. آیت الله خویی از میان مفسران قرآن، پدیده نسخ را در مورد آیات قرآن قبول ندارند و تنها آیه ی نجوا را از موارد نسخ قرآن به قرآن می دانند. از جمله آیاتی مفسران دیگر پدیده ی نسخ را نسبت به آن قائل هستند آیات 15و 16 سوره نساء است که علامه طباطبایی نیز در این خصوص قائل به نسخ هستند. پژوهش حاضر ضمن تحلیل و مطرح کردن نظریات این دو بزرگوار مساله عدم نسخ در دو آیه مذکور را مطرح می نماید. آیت الله خویی نسخ در آیه 15 نساء را نپذیرفته و حکم آن را به جهت پیش گیری از گناه و تکرار کار زشت می داند اما علامه معتقد است که این آیه با آیه ی 16 نساء و آیه 2 سوره مبارکه نور نسخ شده است.
۱۱.

بررسی تطبیقی انجیل سرگذشت یوسف نجار با قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 146 - 174

کلیدواژه‌ها: قرآن عهدین انجیل های غیررسمی اقتباس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۱ تعداد دانلود : ۲۸۸
مطالعه تطبیقی، روشی برای مقایسه شبهاهت ها و تفاوت های دو طرف مورد تطبیق است که از جمله مزیت های آن، گره گشایی از نقاط مبهم و طرح مطالب جدید است. «انجیل سرگذشت یوسف نجّار» یکی از انجیل های غیررسمی مسیحیت از مجموعه انجیل های کودکی است. وجود برخی شباهت ها میان کتاب عهدین و همچنین انجیل های غیررسمی مسیحیت با قرآن کریم، برخی خاورشناسان در دو سده اخیر را بر این موضوع متمرکز کرده است که پیامبر اکرم ( صلی الله علیه وآله و سلم) برخی آیات قرآن را از منابع ادیان پیشین مخصوصاً انجیل ها و همچنین انجیل های کودکی اقتباس کرده است؛ بنابراین پژوهش حاضر در پاسخ به این مسئله سامان یافته است که میزان تشابهات و اختلافات میان انجیل سرگذشت یوسف نجّار با قرآن کریم چه مقدار است و آیا قرآن از انجیل سرگذشت یوسف نجّار اقتباس شده است. بررسی مقایسه ای انجیل سرگذشت یوسف نجار با قرآن کریم نشان می دهد مواردی همچون نسبت رابطه حضرت مریم  به عنوان مادر پیامبر خدا با فردی به نام یوسف، فرزند خدا خواندن عیسی(علیه اسلام) و حتی عیسی(علیه السلام) را به تنهایی مسئول گناهان بشریت و ناجی تمام گناهان دانستن مواردی است که تنها در انجیل کودکی آمده است. باور به معاد، رجعت و آخرالزّمان، ماجرای کفالت حضرت مریم، فنای تمام موجودات عالم، اهمیت برخی اوقات و اذن الهی نیز از مهم ترین اشتراکات انجیل سرگذشت یوسف نجار با قرآن کریم است.
۱۲.

بررسی و تبیین مفهوم تأویل در قرآن از منظر فریقین

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۸ 216 - 236
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۲۱۷
قرآن کریم چراغ روشنی است که فروغ تابناکش به خاموشی نگراید. سرچشمه و دریاهای دانش امت که وسعت مقاصد و معانی غیب و شهودش بی نهایت است. قرآن کریم با فصاحت لفظ، بلاغت اسلوب و اعجاز نظم، همه حقایق را تبیین می کند، تا فقیه از آن احکام الهی را استنباط کند؛ حکیم به حقیقت نظام موجودات برسد و مفسر به معانی و معارف آن دست یابد.در میان مباحث تفسیری، همواره بحث از تأویل آیات و مفاهیم قرآنی مورد توجه مفسران بوده است. بحث از تأویل از مباحث مبنایی در علوم مختلف اسلامی است که هر گونه نگرش به این مقوله تأثیر مستقیم و بنیادین در تمام علوم اسلامی خواهد گذاشت. مقاله حاضر، با روش توصیفی و تحلیلی به مسأله «حقیقت تأویل از منظر فریقین» می-پردازد و به این نتیجه دست یافته است که از منظر مفسرین بین تفسیر و تأویل تفاوت وجود دارد؛ در نتیجه تأویل در قرآن کریم و همچنین روایات اسلامی مصادیق مختلفی از قبیل تحقق خارجی امر، نتیجه و عاقبت امر، تعبیر خواب و ... دارد و در نهایت از منظر شیعیان تأویل درشمارمباحث جدی قرآن پژوهان و اصحاب تفسیر بوده است و اکثر علمای اهل سنت هم تأویل را در آیات و روایات پذیرفته اند.
۱۳.

بازخوانی دیدگاه پطروشفسکی درباره «حج» در کتاب «اسلام در ایران»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۳۰ بهار ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۹) 135 - 153

کلیدواژه‌ها: ایلیا پاولویچ پطروشفسکی مستشرقان و حج مناسک حج قرآن و حج مستشرقان روسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۹۸
از دیرباز بررسی آموزه های اساسی و بنیادین قرآنی و اسلامی مورد توجه پژوهشگران غیرمسلمان یا به عبارتی مستشرقان بوده است. از جمله آثاری که در این خصوص به نگارش درآمده است و به عنوان منبع درسی استفاده می شود کتاب «اسلام در ایران» اثر ایلیا پاولویچ پطروشفسکی، مستشرق و مورخ روسی است. وی توضیح و تبیین آیین و مناسک حج را ذیل عنوان تعالیم و تشریفات دینی اسلامی به عنوان رکن پنجم دین اسلام اشاره کرده است. تبیین ها و برداشت های وی از اعمال و مناسک و ماهیت حج نیازمند بررسی و تحلیل است. پژوهش حاضر با بررسی  بخشی از فصل کتاب اسلام در ایران با عنوان تشریفات دینی اسلامی به شیوه توصیفی-تحلیلی به نقل آرایی می پردازد که دیدگاه پطروشفسکی را درباره ماهیت حج و مناسک آن منتقل می کند و سپس با نقد و تحلیل این موارد، نقاط قوت و ضعف این دیدگاه را برمی شمارد.نتایج بررسی حکایت می کند که نظرات این مستشرق، همچون اغلب پژوهش های مستشرقین، به علت عدم آشنایی با زبان عربی، عدم دسترسی به منابع اصیل و صحیح و عدم مراجعه به آیات قرآن کریم دارای ضعف هایی ساختاری و محتوایی درباره ماهیت و مناسک حج است که یکی از نمودهای آن خلط اعمال واجب و مستحب در حج یا برداشت نادرست درباره مفهوم استطاعت در حج شده است که در پژوهش پیش رو این موارد بررسی و نقد قرار گرفت.
۱۴.

دلالت همانندناپذیری قرآن بر صدق ادعای الهی بودن قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 9 - 33

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم همانندناپذیری الهی بودن اعجاز صدق نبوّت حکمت حسن و قبح عقلی قاعده لطف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸ تعداد دانلود : ۲۱۷
ازآنجاکه معجزه راه اثبات نبوّت نبی از دیدگاه دینداران شمرده می شود، اثبات عجز بشر از آوردن مانند قرآن دلیلی بر الهی بودن قرآن و دلیلی بر صدق ادّعای نبوّت پیامبر اکرم(ص) است. عجز بشر از آوردن مانند قرآن در صورتی ادّعای نبوّت پیامبر(ص) را اثبات می کندکه دلالت آن بر صدق ادّعای آورنده آن پذیرفته شود. اثبات این دلالت بر پایه تبیین حسن و قبح عقلی و پس از باور و اعتراف به وجود خداوند قادر، حکیم و عالِم عملی می شود. در این نوشتار، موضوع با روش توصیفی - تحلیلی و کتابخانه ای و با توجه به قواعد «وجوب لطف»، «قبح اغراء به جهل» و «امتناع نقض غرض» از خداوند، بررسی شده است. نتیجه نوشتار حاضر، اثبات دلالت عقلی و برهانی عجز بشر از آوردن مثل قرآن بر الهی بودن آن است.
۱۵.

امامت در قرآن (نقد و بررسی مدخل "امامت" در دایرهالمعارف قرآنی الیور لیمن)

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۳) 95 - 123

کلیدواژه‌ها: امامت دایرهالمعارف قرآن الیور لیمن امام ولایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۲۵۷
یکی از دایرهالمعارف های ویژه قرآن که غربیان در عصر حاضر نوشته اند، دائرهالمعارف قرآن آقای الیور لیمن (Oliver Leaman) است. با توجه به جایگاه دایره المعارف ها و اهمیت آنها در مراجعه پژوهشگران و مخاطبان غیرمسلمان و حتی مسلمانان، نقد و بررسی آنها خصوصاً با دیدگاه های شیعه امری لازم و ضروری است. پژوهش حاضر به معرّفی و نقد مدخل «امامت» از دائره المعارف قرآن ، نگاشته خانم آرزینا آر. لالانی و ویراسته آقای الیور لیمن می پردازد. این مدخل در آن دائره المعارف به مبحث امامت به معنای امام، کاربرد آن در قرآن کریم و نظرهای مختلف فرقه های اسلامی پرداخته است. نویسنده با ارجاع به آیه انتصاب ابراهیم× به عنوان امام، بحث اصلی را آغاز می کند و با طرح مفاهیم و مواردی که در قرآن به این موضوع پرداخته شده است، بحث را پی می گیرد و سپس نظر مذاهب اسلامی را به اجمال مطرح می کند. پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال است که براساس مبانی و دیدگاه شیعه، نقاط قوت و ضعف این مدخل کدام است. نتایج حاصل از پژوهش آن است که با وجود نقاط قوت این مقاله، کاستی ها و ضعف های بسیاری نیز دیده می شود که می توان به این موارد اشاره کرد: عدم تبیین مناسب و دقیق واژه امام و امامت، عدم سیر منطقی و نظم مناسب، نگاه جانبدارانه در مسئله امامت، عدم اشراف بر دیدگاه شیعه و منابع معتبر آن، عدم تبیین مناسب عصمت امام.
۱۶.

بررسی «هدایت» در آیه 21 سوره ابراهیم در میراث تفسیری از ره گذر سیاق و تقابل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تفسیر تطبیقی دوره ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 67 - 88

کلیدواژه‌ها: سیاق قرینه مقابله تناسب سؤال و جواب شفاعت هدایت به امر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳ تعداد دانلود : ۱۴
میراث تفسیری متقدمان، دربردارنده آراء ماندگاری است که تأثیر بسیاری بر مفسران در سده های بعدی داشته؛ به گونه ای که گویا با آراء تفسیری قدما، گفتمان غالبی پدیدار گشته و خوانش های تفسیری بعدی، متأثر از گفتمان تفسیری متقدمان شکل گرفته است. حال آن که دست یابی به فهم و خوانش بهتر آیات الهی، در گرو بررسی، تحلیل و نقد آراء تفسیری و بهره گیری از اصول و قواعد تفسیری است. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی، به بازخوانی واژه «هدایت» در آیه 21 سوره ابراهیم در میراث تفسیری پرداخته تا پس از بررسی و نقد آراء تفسیری پیشِ رو، از ره گذر «سیاق»، «قرینه مقابله»، «اصل تناسب جواب با سؤال»، «تنزل و علوّ معنایی» و پرهیز از راه یابی تکلف به ساحت کلام الهی» به صورت نوآورانه، دیدگاه تفسیری جدیدی درباره معنای «هدایت» در این آیه شریفه به دست دهد. پاسخ گویی به مهم ترین اشکالات و ابهامات فراروی دیدگاه برگزیده از دیگر مباحث این نوشتار است.
۱۷.

روش های تبلیغ دین اسلام و جلوگیری از تبلیغ ضد دینی در فضای مجازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: pure life, Volume ۵, Issue ۱۴, Summer ۲۰۱۸ 33 - 60

کلیدواژه‌ها: دین اسلام روش های تبلیغ تبلیغ ضد دینی فضای مجازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱۸ تعداد دانلود : ۱۳۱۹
عصر حاضر مواجه با بسیاری از رسانه های جمعی و البته فضاهای مجازی با تنوع و قابلیت های گوناگون است. ارتباط گرفتن در دهکده جهانی اکنون و تبادل نظر و در کنار آن ارائه فرهنگ ها و تبلیغات غلط و غرض ورزانه درباره جناح، گروه، اشخاص و به طور خاص دین، بسیار رایج و قابل دسترس است. آن چه که همیشه مورد هجمه و آسیب بوده است، فرهنگ و متن اصلی دین و باورهای الهی است که در فضای مجازی نیز دستخوش آسیب و تبلیغات ضد دین شده است. عرفان های نوظهور، پدیده داعشیسم و بسیاری از شبکه ها و گروه های شبه دین با تغییر ظاهر و پوسته دین آن را به صورتی دیگر به جهانیان- مخصوصاً- جوانان نشان داده اند، و در این میان هجمه و آسیبی که به دین اسلام وارد می کنند، قابل توجه است؛ در چنین وضعیتی، فضای مجازی باید بتواند با راه اندازی شبکه ها، گروه ها و لینک های صحیح ترویج فرهنگ اسلام و ارائه صحیح از تفاسیر و منابع قرآنی، چهره واقعی دین مبین را نشان داده و همزمان با تبلیغات ضد دینی مبارزه کند. پژوهش حاضر تلاش نموده است ابتدا با بیان آسیب های وارده به فرهنگ و باور مذهبی از طریق شبکه های اجتماعی و خطرات آن برای نسل جوان، روش برخورد با چنین فضاهایی را تبیین نموده و سپس با ارائه راهکارهای مناسب، تبلیغ صحیح دین در این فضاها را ارائه و روش صحیح استفاده از این فضا در راستای فرهنگ دینی را به جوانان آموزش دهد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان