درخت حوزه‌های تخصصی

بررسی همکاری‌های علمی میان دانشمندان، از مباحث مطرح در حوزه علم‌سنجی است که در سال‌های اخیر با استقبال بسیار از سوی پژوهشگران روبرو بوده است. همکاری دانشمندان در سطح بین‌المللی، شکل گسترده‌ای از همکاری و مشارکت علمی است که نتایج مطالعات انجام‌شده در این حیطه، بر اهمیت و مزایای آن تأکید دارد. پژوهش حاضر، با هدف بررسی همکاری میان پژوهشگران ایرانی و پژوهشگران کشورهای جنوب شرق آسیا انجام گرفته است. ایران در 34 سال گذشته با هشت کشور واقع در جنوب شرق آسیا همکاری علمی داشته و مالزی، همکار اصلی ایران در میان دیگر کشورهای این منطقه محسوب می‌شود. همکاری‌های علمی ایران و کشورهای جنوب شرق آسیا در این‌ بازه زمانی از سیر صعودی برخوردار بوده و میزان همبستگی مثبت و معنا‌داری میان تولیدات علمی این کشورها و میزان همکاری‌ علمی ایران با آن‌ها به‌دست آمده است. بیش‌ترین تألیفات مشترک ایران با هشت کشور آسیای جنوب شرقی، در حوزه موضوعی شیمی منتشر شده‌ است. همچنین دانشگاه شهید‌بهشتی در میان دیگر دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی و پژوهشی کشور، بیش‌ترین همکاری را با کشورهای مذکور داشته. «مصطفی امینی» نیز بیش‌ترین میزان تألیفات مشترک با ‌نویسندگان این کشورها را به‌خود اختصاص داده است.‌

"امروزه بعلت کثرت نشریات ادواری، مسئله نمایه سازی آنها بیش از هر زمان دیگر احساس میشود. نشریه The Newspaper Press Directory بیش از 5500 نشریه ادواری را نام میبرد که در بریتانیای کبیر منتشر میشوند. بر طبق آمار Ayer ’ s Directory for Periodicals متجاوز از 20000 نشریه ادواری در ایالات متحده و کانادا منتشر شده است که به هیچوجه نمایه ندارند، حال آنکه تعداد کثیری از آنها بایستی حداقل دارای یک نمایه سالیانه باشند. داشتن نمایه، بخصوص برای مجلاتی که حاوی گزارش انجمن های پژوهشی هستند بسیار ضروری است و اینگونه نشریات بدون داشتن نمایه بزحمت میتوانند مورد استفاده محققین قرار بگیرند. هدف از تهیه نمایه برای نشریات ادواری این است که بتوان بوسیله آنها محل مواد خاص را تعیین نمود. (با وجود اینکه اکثرا استفاده کنندگان نمایه مجلات مایل نیستند که برای یافتن مطلب مورد نیاز خود به بررسی کامل نمایه و یا تجزیه و تحلیل دقیق آن بپردازند، نیاز برخی از مجلات بیک نمایه جامع را نمیتوان نادیده گرفت.) این نیاز بخصوص در مورد مجلاتی که چکیده قسمت مهمی از آنها را تشکیل میدهد و یا آنهائیکه در یک زمینه خاص منبع اطلاعاتی مهمی بشمار میآیند، احساس میشود. "

پژوهش حاضر به بررسی میزان استفاده از دو ابرنشانه- کلیدواژه‌ها و توصیف- در مجله‌های دسترسی آزاد وب می‌پردازد. با استفاده از روش پیمایشی، و با نمونه‌گیری از بین مجله‌های ثبت‌شده در «راهنمای مجله‌های دسترسی آزاد» (DOAJ)، یک نمونه آماری شامل 707 مجله از حیث استفاده از این ابرنشانه‌ها مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌های پژوهش ‌نشان دادند که میزان به‌کارگیری «کلیدواژه‌ها» و «توصیف» در مجله‌های دسترسی آزاد وب، به ترتیب1/33 درصد و 9/29 درصد می‌باشد. یافته‌ها همچنین نشان دادند که از بین رده‌های موضوعی مختلف، «مجله‌های عمومی» با 6/55 درصد بیشترین میزان استفاده، و مجله‌های رده موضوعی «ریاضیات و آمار» با 1/11 درصد کمترین میزان استفاده از ابرنشانه «کلیدواژه‌ها» را داشته‌اند. همچنین «مجله‌های عمومی» و مجله‌های رده «شیمی» به ترتیب با 6/55 درصد و 4/15 درصد، بیشترین و کمترین میزان استفاده از ابرنشانه «توصیف» را داشتند. بر اساس یافته‌های این پژوهش و در مقایسه با یافته‌های دیگر پژوهش‌های مشابه، میزان استفاده از این ابرنشانه‌ها رشد چندانی نداشته است.

این پژوهش با هدف بررسی شخصیت لازم در موفقیت شغلی کارشناسان کاوش اطلاعات انجام شده است. بدین منظور با استفاده از نظریه صفات و بهره‌گیری از روش علمی تحلیل عوامل به انتخاب و اندازه‌گیری تعداد محدودی از صفات پرداختیم. نظریه پنج عاملی بزرگ نورمن مبنای این پژوهش قرار گرفت. طبق این مدل، صفات به پنج عامل بزرگ برونگرایی، سازگاری، وظیفه‌شناسی، ثبات عاطفی و فرهنگ و تربیت و حدوداً در بیست مقیاس توضیح دهنده تقسیم گردید. بر این اساس، پرسشنامه شخصیتی با سی و هفت ویژگی در پانزده مرکز تحقیقاتی و اطلاعاتی بین سی و دو کارشناس کاوش اطلاعات و سی و دو کتابدار توزیع گردید. پس از جمع‌آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل نتایج حاصله که با استفاده از آزمون دو جمله‌ای و خی دو انجام شد، تاثیر نوع پنجگانه شخصیت بر موفقیت شغلی آن‌ها از نظر پاسخ‌دهندگان مورد تأیید قرار گرفت.

امروزه ، ماهواره ها به بخشی مهم و عمده در زیربنای ساختار ارتباطات و اطلاعات تبدیل شده اند ، به طوری که با اطمینان میتوان هزاره سوم میلادی را قرن ماهواره ها نام گذاشت . تکنولوژی ماهواره، عاملی قوی برای تغییر و دگرگونی است .این تکنولوژی ، می تواند چون ابزار مفیدی به انسان کمک کند تا با استفاده از آخرین پدیده های علمی ، زندگی دلخواه و آرمانی پر بار و پر تلاش داشته باشد . امروزه ما می دانیم که یافته های علم ، تقریبا در هر ده سال دو برابر می شود و البته اطلاعات همراه آن در این مدت 8 تا 10 برابر افزایش می یابد . برای اینکه این جریان عظیم اطلاعات ، به میلیونها استفاده کننده در جهان به طور درست منتقل شود ، به مجراهای ارتباطی خاصی نیاز است که دارای سرعت مخابره فوق العاده باشند و در اینجاست که ماهواره ها به کمک می آیند و با این تکنولوژی جدید ، جریان عظیم اطلاعات به هر جایی از سرزمین که زیر پوشش ماهواره باشد ، روانه می شود . چگونگی استفاده از ماهواره ، نقش آن در اطلاع رسانی و اهمیت استفاده از آن برای کشورهای جهان سوم ، از زمره مسائلی است که طی این مقاله ، مطرح خواهد شد و تا حد امکان پاسخهای لازم برای آنها جستجو می شود

ر این مقاله، سعی می شود روشهای تجربی ای که در دو دهه اخیر، در چارچوب جامعه شناسی علم وضع شده و برای بررسی تحقیقات دانشگاهی مورد استفاده قرار گرفته اند، معرفی شوند. به کمک این روشها، می توان شاخصهایی تعریف کرد که بر مبنای آنها بتوان وضعیت علمی نهادهای تحقیقاتی را ارزیابی نمود. جهت نشان دادن یکی از کاربردهای این روشها، کوشش می شود تا موقعیت علمی ایران در جهان، در هشت رشته علمی در زمینه علوم پایه، مورد بررسی قرار گیرد و بر مبنای اطلاعات کمی، توان تحقیقاتی ایران را در دو دهه گذشته در زمینه تحقیقات دانشگاهی تعیین کرد.

سالهاست که از مشکلات موجود در نظام اطلاع رسانی و کتابخانه های کشور صحبت می شود. و این امر ، به عنوان مانع اصلی برای پیشرفت روند تحقیق و پژوهش معرفی می گردد . مقالات فراوان اما پراکنده ای در این زمینه ، در نشریات مختلف به نگارش در آمده و حتی در سمینارهای چندی مانند : سمینار کتاب و کتابداری در سال 1360 در دانشگاه مشهد ، سمینار کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در سال 1367 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد ، سمینار کاربردی مراکز و سارمانهای پژوهش فرهنگی و اطلاع رسانی در سال 1369 در تهران ( توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ) ، سمینار کتابداری در سال 1371 در دانشگاه مشهد ، و غیره برگزار گردیده ؛ اما مشکلات همچنان به قوت خود باقی است و چه بسا بیشتر هم شده است . دلیل عمده این وضعیت ، آن است که ضعف در سیستم اطلاع رسانی ، خود نه تنها مسئله اصلی محسوب نمی شود ؛ بلکه صرفا یک معلول است و مشکل در درجه اول ، نه از مراکز اطلاع رسانی ، که از ضعف در فرهنگ مطالعه و تحقیق در جامعه ما نشات می گیرد و کمی و کاستیها ریشه در آن دارد . و در واقع ، همین نکته مهم است که باید درابتدا مورد توجه قرار گیرد . دراین مقاله ، سعی شده است ریشه های ضعف در فرهنگ مطالعه و تحقیق و ارتباط آن با نظام اطلاع رسانی مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار گیرد .

امروزه رفتار خرید و رفتار ارتباطاتی مصرف کنندگان، تحت تأثیر شبکه های اجتماعی قرار گرفته است. مصرف کنندگان به استفاده از اطلاعات در مورد خرید کالا و یا خدمات برانگیخته شده و رفتار خریدشان شکل می گیرد. چنین شبکه هایی، منجر به تشکیل گروه ها و جوامع مجازی شده است که بر تصمیم گیری افراد اثر گذاشته و آنان را در جهت انجام معاملات حرکت می دهد. در این پژوهش، اثر حمایت مجازی در ایجاد رفتار توده وار در بورس اوراق بهادار تهران در سال 93-94 بررسی شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل سرمایه گذارانی است که از رسانه های اجتماعی و شبکه های اجتماعی استفاده می کنند. نمونه مورد بررسی در این تحقیق شامل 400 نفر از سرمایه گذاران بورس اوراق بهادار تهران هستند که از تلگرام و گروه های بورسی و فرابورسی موجود در تلگرام استفاده می کنند و نمونه آماری بصورت تصادفی از گروه های مختلف انتخاب و پرسشنامه بین آنها توزیع و جمع آوری گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای spss 19 و lisrel8.5 استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که همة ابعاد حمایت مجازی در ایجاد زمینه برای شکل گیری رفتار توده وار مؤثر است، لذا حمایت مجازی در ایجاد رفتار توده وار مؤثر است، از اینرو می توان نتیجه گرفت که سرمایه گذاران در تصمیم گیری هایشان بیشتر تحت تأثیر تصمیمات دیگران قرار داشته (در این تحقیق، تحت تأثیر تصمیمات گروه های مجازی)، حتی اگر در گروه ها و شبکه های مجازی حضور نداشته باشند؛ رفتار آنها زاییده رفتار توده ای است که شکل می گیرد.

هدف پژوهش حاضر، مطالعه نقش رسانه ملی در شکل دهی به الگوی صحیح مصرف شهروندان در مسائل شهری و در نهایت اتخاذ یک مدل نظری در این زمینه بوده است. بنابراین با توجه به رابطه متقابل رسانه ملی، مصرف و مسائل شهری، سازوکارهای تاثیرگذار بر مسائل شهری شامل ارتقای کیفیت زندگی شهری، محقق سازی شهر الکترونیک به عنوان زیرساخت اصلی دولت الکترونیک و ارتقای سرمایه اجتماعی شهروندان، مطرح شد و سپس بر چارچوب مفهومی شهروندی فرهنگی برای توسعه پایدار در مسائل شهری تاکید صورت گرفت. در بخش دیگر مقاله به رابطه متقابل رسانه، الگوی مصرف و مسائل شهری پرداخته و در نهایت الگویی جامع برای تبیین نقش رسانه ملی در شکل دهی به الگوی صحیح مصرف شهروندان در مسائل شهری ارائه شد. بر اساس این مدل، رسانه ملی از طریق بهبود سازوکارهای تاثیرگذار بر کالبد شهری و همچنین بازنمایی نظام مند مسائل مختلف و انتقال معانی مورد نظر با استفاده از دستاوردهای نظریه های برجسته سازی، چارچوب بندی و کاشت، دستیابی به الگوی بهینه مصرف را تحقق می بخشد.

بانک اطلاعاتی نمایه فهرست متن مقالات نشریات ادواری است که در ابتدا (سال 1370) بصورت مجله منتشر می‌شد و سپس از سال 1376 به صورت بانک اطلاعاتی رایانه‌ای طراحی شد. در این بانک اطلاعاتی علاوه بر فهرست (عنوان، نویسنده، نام نشریه و کلیه واژه‌ متن) امکان دسترسی به متن مقالات هم فراهم گردیده است. مسئولیت بانک اطلاعاتی نمایه بعهده مؤسسه فرهنگی اطلاع‌رسانی نمایه می‌باشد و کتابخانه‌ها برای دریافت این بانک اطلاعاتی می‌توانند مشترک شوند. در این مقاله ابتدا تاریخچه کوتاهی از سیر تاریخی مجله نمایه و  امکانات آن و سپس توضیحاتی در رابطه با قسمتهای مختلف بانک اطلاعاتی رایانه‌ای نمایه، مزایا و معایب آن عرضه می‌شود و سپس نتیجه‌گیری و چند پیشنهاد جهت استفاده بهتر از این بانک اطلاعاتی ارائه میگردد

برای بازیابی اطلاعات, باید پرسش ها فرمول بندی شوند. این کار باید با توجه به برنامه رایانه و با استفاده از عملگرهای منطقی بول صورت گیرد. کاوشگران همواره باید کار کاوش را با اخص ترین توصیفگرها فرمول بندی کنند. از آنجا که مرتبط کردن و ترکیب مفاهیم دارای اساس منطقی است, آشنایی با قواعد استنتاج منطقی ضروری است.

برای تولید یک محصول جدید، دو شیوة اصلی وجود دارد که عبارتند از: مهندسی مستقیم و مهندسی معکوس. در مهندسی مستقیم هدف، تولید محصولی است که نیاز به آن احساس می شود و هیچ طرح از قبل آماده‌ای از آن محصول وجود ندارد و باید تمامی فرآیندهای تولید از پایه آغاز شوند. در مهندسی معکوس هدف، تولید محصولی جدید با استفاده از محصولی است که پیش از آن تولید شده است. تفاوت مهندسی معکوس با نسخه برداری از محصولات در این است که در مهندسی معکوس، محصولی جدید تولید می شود و تنها از محصول اولیه به عنوان الگو و برای صرفه جویی در سرمایه ها (اعم از مالی، زمانی و نیروی انسانی) و زمان استفاده می شود. بر اساس آموزه های تفکر استعاری، استفاده از روش های آزمایش شدة حوزه ای از علوم برای رفع مشکلات حوزه های دیگر، شیوه ای مرسوم و معقول است که باعث صرفه جویی و افزایش بهره وری می شود. در کتابداری و اطلاع رسانی با بسیاری از مسائل سروکار داریم که به مدد راهکارهای پاسخ گرفته در حوزه های دیگر مانند راهکارهای مهندسی معکوس، ارائة راه حل های جدید و مناسب برای آنها امکان پذیر خواهد شد. در این نوشته، ضمن معرفی و تبیین مهندسی معکوس، به برخی مصادیق و کاربردهای آن در فعالیت های کتابداری و اطلاع رسانی اشاره شده است. کاربردهای مهندسی معکوس در سازماندهی اطلاعات، خدمات مرجع، نرم افزارهای رایانه ای، پایگاه های اطلاعاتی و مطالعات رفتار اطلاع یابی توضیح داده شده و مزایای استفاده از آن نیز تبیین شده است. به‌کارگیری مهندسی معکوس در فعالیت های کتابداری و اطلاع رسانی، به علت استفادة ایده های نابِی که از پیش خلق شده و ترکیب و تلفیق آنها، باعث صرفه جویی فراوان در وقت و سرمایه ها شده و طرح های خلاقانة نوینی را پدید می آورد که نتیجة آن خدمات بهتر و رضایت استفاده کنندگان از خدمات خواهد بود.

این مقاله گسترش‌های فراوان فناوری و عملیاتی، که موجب اتصال و وابستگی بیشتر کتابخانه‌ها به یکدیگر می‌شود را، مورد توجه قرار می‌دهد. هم‌چنین خدمات پیوسته یکپارچه [1] نوین و اهمیت فزاینده استانداردهای رسمی و غیر رسمی را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این مقاله هم‌چنین در مورد خدمات جهانی متمرکز وب مورد بحث و بررسی صورت می‌پذیرد. روابط میان شرکت‌های صنعت اطلاعات و کتابخانه‌ها و هم‌چنین خدمات مرجع مجازی و طرح‌های رقومی‌سازی وسیع مورد کند و کاو قرار می‌گیرد. این مقاله چنین نتیجه‌گیری می‌کند که همکاری نزدیک کتابخانه‌ها را قادر می‌سازد تا خدمات خود را به سطوح جدید ببرند. این همکاری‌ها کلید نوآوری‌های مستمر برای این خدمات به شمار می‌روند.

پژوهش حاضر به مطالعة نیازهای اطلاعاتی دانشجویان دانشکدة حسابداری و مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی پرداخته است. در این پژوهش، تعداد 490 پرسشنامه در بین جامعة آماری توزیع شده و داده‌های آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که از بین منابع رسمی کسب اطلاعات به ترتیب، کتاب، پایان‌نامه، نشریات تخصصی و گزارش‌های تحقیقی بیشترین میزان استفاده را دارند. از طرف دیگر میزان استفاده از منابع مهمی چون چکیده نامه‌ها و نمایه نامه‌ها در حد بسیار پایینی است. از بـُعد استفاده از منابع الکترونیکی نیز، داده‌ها نشان می‌دهند که استفاده از اینترنت درصد بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد، اما در میان استفاده‌های مختلف از اینترنت، شبکه‌های علمی چون «رزنت» و «دانشیار» که دارای پایگاه‌های اطلاعاتی علمی و تخصصی هستند، بسیار اندک مورد استفاده قرار می‌گیرند. در پایان نتایج پژوهش مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته و پیشنهاداتی ارائه شده است.

کتابداران از جمله اولین افرادی بودند که از این وبلاگ استقبال نمودند و از آن برای انتشار عقاید، افکار و اطلاعات خود به نحوه‌های مختلف استفاده کردند. وبلاگ از آن جهت برای کتابداران مهم است که بر خلاف دیگر فناوری­ها، نیازی به تخصص در دیگر حوزه‌ها ندارد و کتابداران با هر میزان آگاهی از اینترنت و رایانه می­توانند نویسنده وبلاگ باشند و از این وسیله برای ترویج آگاهی‌های خود , معرفی خدمات کتابخانه خود , ارتباط با همکاران دیگر، و افزایش دانش خود استفاده کنند. به وسیله وبلاگ می‌توان به راحتی خوانندگان و کاربران کتابخانه را از منابع، کتب و مواد جدید مطلع کرد، قوانین و خدمات کتابخانه را منتشر نمود، سؤالات مرجع را پاسخ داد، اطلاعات و اخبار جدید در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی را به سرعت منتشر کرد و برای آموزش کتابداری از آن بهره گرفت. در این مقاله ضمن معرفی وبلاگ و مروری بر تحقیقات انجام‌شده در این زمینه , کارکردهای مختلف آن در دنیای کتابداری و کتابخانه­ها بررسی شده است

خدمات اطلاعاتی و مرجع یکی از مولفه‌های عمده در خدمات کتابخانه‌ای هستند. این مقاله بر آن است که پارادایم خدمات اطلاعاتی و مرجع در کتابخانه‌های دیجیتال را توصیف کند. براساس این واقعیت که فناوری‌های کتابخانه دیجیتالی خودکار، نیازهای اطلاعاتی را هر چه بیش‌تر حل می‌کنند و شیوه خدمات کاربری را تغییر می‌دهند، نویسندگان مقاله یک سیستم سه‌سطحی را پیشنهاد می‌کنند که نیازهای اطلاعاتی کاربران را پشتیبانی می‌نماید. نقش کتابداران مرجع در هر سطح مورد بحث قرار گرفته است. در پایان، خدمات مرجع دیجیتال که ابزاری جدید در ارائه خدمات است به طور مختصر مورد بررسی قرار می‌گیرد. نویسندگان تأکید دارند که یک فرایند نظام‌مند برای پشتیبانی نیازهای اطلاعاتی کاربران در کتابخانه دیجیتال، ضروری به نظر می‌رسد.

در این پژوهش به منظور شناسایی امکانات سایتهای کتابخانه‌های ایرانی در محیط وب و تهیه راهنمای این سایتها با استفاده از چک لیست و از طریق جستجو در اینترنت به شناسایی و مقایسه امکانات سایتهای کتابخانه‌ها پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می دهد از مجموع 49 سایت از نظر مکان استقرار مؤسسات حامی سایتها 73 درصد یعنی 36 مورد از مؤسسات در تهران مستقر هستند. پنجاه و یک درصد از سایتها دارای اپک می‌باشند. دوازده درصد از سایتهای دارای اپک از نرم افزار سیمرغ بهره برده‌اند. چهل و هفت درصد ازمؤسسات دارای سایت کتابخانه دانشگاهی هستند و 45 درصد از سایتها فاقد صفحه و راهنمای فارسی می‌باشند.