مطالعات ساختار و کارکرد شهری

اکثر حملات و بمباران هایی که در جنگ های شش دهه اخیر در دنیا اتفاق افتاده، متمرکز بر دارایی های دشمن بوده و همواره متخاصمان در نبرد با یکدیگر سعی داشته اند تا توان عملیاتی و خدمات ضروری دشمن خود را به هر طریقی از جمله بمباران و از بین بردن نیروگاه های برق، سد های ذخیره آب، تصفیه خانه های آب، مراکز استحصال گاز، مراکز فرماندهی و تصمیم گیری و ... به حداقل کاهش داده تا بتوانند از خلاء موجود استفاده کرده و بر دشمن غلبه نمایند. از این رو کشورها سعی دارند تا در راستای اقدامات دفاعی و پدافندی خود حداکثر حفاظت را از این مراکز داشته باشند. در این نوشتار با روشی توصیفی تحلیلی و با استفاده پرسشنامه کارشناسان به تعداد 50 عدد سعی شده است: اولاً مراکز با اهمیت ویژه را در کلانشهر مشهد شناسایی و در قالب سه گروه حیاتی، حساس و مهم تقسیم بندی شوند، دوماً ارزش ریسکی هر کدام از این مراکز را نیز از نظر اهمیت حمله به آن ها، به روش تحلیل شبکه ای (ANP) تببین شد تا مشخص شود هر کدام از این دارایی ها نسبت به یکدیگر دارای چه درجه ای از اهمیت می باشند. در نهایت با استفاده از تحلیل داده در نرم افزار Super Decisions مشخص گردید در گروه مراکز حیاتی در کلانشهر مشهد فقط یک مرکز وجود دارد که با امتیاز 1 بیشترین اهمیت امنیتی را داراست، بعد از آن در گروه مراکز حساس 22 مکان وجود دارد که حرم مطهر امام رضا (ع) و نیروگاه توس به ترتیب با امتیازات 92/0 و 89/0 بیشترین اهمیت را در این رده داشته و در گروه مراکز مهم نیز 20 مکان وجود دارد که تاسیسات شرکت گاز، سیلوی غلات و سد کارده به ترتیب با 87/0، 80/0 و 78/0 در رتبه های اول تا سوم قرار گرفتند.

شهرهای جدید پس از جنگ جهانی دوّم الگویی برای کمک به حل مشکلات اجتماعی، اقتصادی و محیطی شهرهای بزرگ بودند. این الگو، توزیع جمعیت و اشتغال را در کل فضای سرزمینی ارائه داد؛ بدین ترتیب ایده شهر جدید با ابزار توسعه ناحیه ای بسرعت در سراسر جهان گسترش یافت. در ایران، اندیشه ایجاد شهرهای جدید، به معنای امروزی آن، عمدتاً از سال 1340 به بعد بدلیل تحولات اقتصادی و اجتماعی که در کشور بوجود آمد، نضج گرفت. با توجه به گذشت دو دهه از احداث شهرهای جدید در ایران و هزینه های گزافی که در این راه صرف شده است، بررسی میزان دسترسی به اهداف احداث   این گونه شهرها ضروری می باشد. در این پژوهش هدف ارزیابی میزان تحقق پذیری اهداف شهرهای جدید در ایران بوده، که بدین منظور به ارزیابی میزان تحقق پذیری اهداف شهر جدید صدرا با در نظر گرفتن دو مؤلفه مهم حس مکان و دسترسی به خدمات پرداخته ایم. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. برای تعیین حجم نمونه از جدول مورگان استفاده نموده ایم. جامعه آماری شامل شهروندان شهر جدید صدرا و جامعه نمونه شامل 400 نفر از ساکنین این شهر جدید می باشد. بدین منظور تعداد 400 پرسشنامه در این شهر تکمیل و جمع آوری گردید. بعد از وارد کردن پرسشنامه ها در محیط نرم افزار SPSS برای آزمون فرضیه های تحقیق علاوه بر استفاده از آمار توصیفی، از آزمون T تک نمونه ای(One-sample T test ) برای مقایسه میانگین ها، استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که: شهر جدید صدرا در ایجاد حس مکان در بین شهروندان و ارائه خدمات و امکانات شهری به ساکنین موفق نبوده است.

توسعه پایدار یکی از جامع ترین مفاهیم در دهه های اخیر می باشد این واژه در مفهوم گسترده آن به معنی اداره وبهره برداری صحیح و کارا از منابع مالی، نیروی انسانی و... برای دست یابی به الگوی مصرف مطلوب است که با به کارگیری امکانات فنی، ساختار وتشکیلات مناسب برای رفع نیاز نسل امروز وآینده به طور رضایت بخش امکان پذیر می شود .توسعه پایدار نه فقط بهبود نسل حاضر بلکه نسل های آینده را نیز را در نظر دارد. هدف این تحقیق تحلیل واولویت بندی عوامل مؤثر بر توسعه پایدار شهری در اصفهان با استفاده از رویکرد AHP گروهی می باشد. جامعه آماری این تحقیق 18 نفر از خبرگان در سازمان های شهرداری اصفهان، شورای شهر اصفهان واستانداری اصفهان بوده اند که با استفاده از پرسشنامه مقایسات زوجی نظرات آنها گرد آوری شده است.اطلاعات گردآوری شده با استفاده از نرم افزار Expert Choice  مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. با توجه به نتایج بدست آمده توسعه پایدار اقتصادی(B) با وزن 413/0 دارای بیشترین تاثیر بر توسعه پایدار شهر اصفهان داشته است وتوسعه پایدار اجتماعی (A)با وزن 327/0 و توسعه پایدار زیست محیطی (C) با وزن 260/0 بترتیب دارای بیشترین وزن بوده اند.

آن چه امروزه توسعه و بهره وری خدمات شهری را تضمین می کند، مشارکت کلیه ی شهروندان در فعالیت های شهری است که می تواند مشروعیت، مقبولیت و رضایت مندی شهروندان را برای مدیریت شهری توأمان به ارمغان آورد. در این میان توجه به مشارکت مردم در اداره امور شهرها چندی است که در ایران به صورت علمی و عملی مطرح گردیده و اقدامات خوبی نیز در این راستا انجام گرفته اما به نظر می رسد این فعالیت ها آنچنان که باید نتوانسته مشارکت های مردمی را به صورت واقعی در اداره امور شهری جذب نماید. از این رو در این مقاله سعی بر آن شده تا اولاً نقش هایی که مردم در مشارکت اداره امور شهر مشهد داشته اند شناسایی شود و دوماً این نقش ها را به ترتیب میزان مشارکت بیشتر مردم اولویت بندی نموده و از این طریق نقاط ضعف و قوت مشارکت مردم را در اداره امور کلانشهر مشهد شناسایی شود. هدف اصلی این مقاله یافتن نقش ها و میزان مشارکت مردم در اداره امور شهری است. منطقه 10 شهرداری مشهد به عنوان نمونه موردی این پژوهش انتخاب شده و با روش برآورد حجم نمونه کوکران از 380 خانوار به شیوه انتخاب تصادفی خوشه ای پرسشنامه تکمیل گردیده و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده های جمع آوری شده و ترسیم نمودار و جداول از نرم افزارهای PASAW و EXECL استفاده شده است. بر اساس تجزیه و تحلیل صورت گرفته با روش توصیفی-تحلیلی؛ مشخص شد که نقش مردم در اداره امور شهر(منطقه10 شهرداری مشهد) به ترتیب اولویت در مشارکت    ذهنی– معنوی با 42% ، مشارکت سیاسی با 34% ، مشارکت فیزیکی با 27% ، مشارکت مالی با 23% و مشارکت ابزاری با 3% مشارکت در رتبه های اول تا پنجم قرار گرفتند. میزان مشارکت کلی که حاصل تلفیق میزان مشارکت در نقش های پنجگانه فوق بود نیز با 26% مشارکت نسبتاً کم ارزیابی گردید.

سرمایه اجتماعی از مهمترین مفاهیمی است که امروزه تأثیر فراوانی بر تمامی جنبه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامع دارد. از اینرو این موضوع در چند دهه گذشته مورد توجه اندیشمندان رشته های مختلف قرار گرفته است. سرمایه اجتماعی با تأثیری که بر احساس امنیت افراد دارد می تواند یکی از کلیدی ترین عوامل ارتقاء سطح احساس امنیت در بین جوامع انسانی باشد. ازاینرو بررسی روابط سرمایه اجتماعی و احساس امنیت در چارچوب دیدگاههای موجود هدف اصلی این تحقیق است. بدین منظور با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی اطلاعات و داده های مورد نیاز از منابع کتابخانه ای و با روش پیمایشی با انتخاب 400 نمونه تصادفی در 2 شهر و 10 روستای شهرستان کوهدشت جمع آوری و مورد تحلیل قرار گرفت. برای سنجش سرمایه اجتماعی از متغیرهای اعتماد عمومی، اعتماد رسمی، مشارکت عمومی و مشارکت رسمی و برای سنجش احساس امنیت از متغیرهای احساس امنیت عمومی، رضایت از مسئولین امنیتی و ترس از انواع فضاهای شهری و روستایی استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از وجود همبستگی معنادار بین متغیرهای اعتماد عمومی، اعتماد رسمی و مشارکت عمومی با متغیرهای احساس امنیت می باشد ولی از لحاظ مشارکت رسمی همبستگی معناداری با احساس امنیت مشاهده نمی شود. همچنین طبق یافته های تحقیق بین ویژگی های دموگرافیکی (جنسیت، سن و سطح تحصیلات) با سرمایه اجتماعی و احساس امنیت روابط معناداری مشاهده می شود.

امروزه کشورهای در حال توسعه به منظور تقویت زیربناهای اقتصادی- اجتماعی، رهایی از وابستگی، رفع عدم تعادل های منطقه ای و در نهایت نیل به توسعه منطقه ای پایدار، نیازمند شناسایی و نحوه توزیع امکانات، تسهیلات و منابع می باشند. بنابراین، ابعاد گوناگون و پیچیدگی موضوع ضرورت شناخت میزان توسعه را بیان می کند. پژوهش حاضر با ماهیت نظری- کاربردی و روش مطالعه آن، ترکیبی از     روش های توصیفی– تحلیلی بوده که هدف اصلی آن، شناخت میزان توسعه یافتگی استان خوزستان در شاخص های ترکیبی می باشد. اطلاعات آماری شاخص های منتخب به تفکیک شهرستان در سال 1389 به روش کتابخانه ای جمع آوری و با استفاده نرم افزار های GIS و  Excelدر قالب مدل TOPSIS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد: میزان توسعه و فقر در تمام شهرستان استان یکسان نمی باشد، زیرا مقدار TOPSIS به دست آمده در شهرستان اهواز برابر 926/0 درصد      به عنوان توسعه یافته ترین شهرستان استان، میانگین مقدار TOPSIS شهرستان های ایذه، بندر ماهشهر، شوش، شوشتر، اندیمشک، آبادان، شادگان، دزفول و بهبهان برابر 176/0 درصد دارای وضعیت نیمه توسعه، میانگین مقدار TOPSIS شهرستان های دشت آزادگان، باغملک، رامهرمز، خرمشهر، مسجد سلیمان و امیدیه برابر 092/0 درصد به عنوان شهرستان های نیمه محروم و در نهایت میانگین مقدار TOPSIS شهرستان های لالی، گتوند، اندیکا، هویزه، هندیجان، رامشیر و هفتگل برابر 032/0 درصد   به عنوان شهرستان های محروم (برخورداری از حداقل شاخص های مثبت و حداکثر شاخص های منفی مورد مطالعه) را در استان دارا می باشند.

روند رو به رشد شتابان شهرها با افزایش سریع وسایل حمل ونقل موتوری به ویژه اتومبیل و استفاده زیاد از آن در شهرهای کشور بویژه شهر گرگان باعث بروز مشکلات متعددی همچون آلودگی های شدید زیست محیطی، تراکم های ترافیکی زیاد، مصرف بیش از حد انرژی، ناامنی مسیرها و تصادفات شده است. برای کاهش و رفع مشکلات مذکور سامانه حمل و نقل عمومی به عنوان سیستمی توانمند توسط مدیران شهری راه اندازی شده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی میزان رضایت شهروندان از سیستم حمل و نقل عمومی و ارزیابی عملکرد این سیستم در منطقه 2 شهر گرگان می باشد. به منظور اجرای این هدف از پرسشنامه محقق ساخته با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. همچنین جامعه آماری پژوهش، شهروندان منطقه 2 شهر گرگان می باشند، که نمونه ای به تعداد 250 نفر انتخاب شده اند. تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس روش های آماری در نرم افزار  SPSSپردازش شده اند. نتایج یافته ها حاکی از آن است که مسافران منطقه 2 گرگان از سیستم اتوبوسرانی با میانگین(89/2) نسبت به سیستم تاکسیرانی با میانگین(78/2) رضایت بیشتری دارند. این رضایت بیشتر، بدلیل پایین بودن هزینه و امنیت بالای اتوبوس نسبت به هزینه بالا و نبود امنیت و راحتی در داخل تاکسی می باشد. این سیستم در منطقه مورد مطالعه توانسته رضایت شهروندان را به طور متوسط جلب کند.