مطالعات ساختار و کارکرد شهری

مطالعات ساختار و کارکرد شهری

مطالعات ساختار و کارکرد شهری سال 1 زمستان 1392 شماره 4

مقالات

۱.

میزان ادغام تهران در فرآیند جهانی شدن

کلید واژه ها: جهانی شدن شهرهای جهانی شاخص های جهانی شدن شبکه شهرهای جهانی کلانشهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۳۳
جهانی شدن به عنوان یکی از مهم ترین بحث های علمی قرن بیست و یکم مطرح است و شهرها در رقابت شدید با یکدیگر سعی می کنند وارد این چرخه ی جهانی شوند. جهانی شدن می تواند اثرات مثبت و منفی بسیاری را بر شهرها و علی الخصوص کلانشهرها بر جای بگذارد با توجه به پیچیدگی های    نظام های شهری، ارزیابی میزان تاثیرات جهانی شدن بر یک شهر کار دشواری است و متخصصان شهری شاخص های مختلفی را بر حسب هر کدام از ابعاد جهانی شدن بیان کرده اند. در تحقیق حاضر، محققین، از پنج شاخص (جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، حجم تجارت بین الملل، کریدورهای هوایی، تعداد بانک های خارجی و ضریب نفوذ و سرعت اینترنت) برای ارزیابی میزان ادغام کلانشهر تهران در فرایند جهانی شدن استفاده کرده اند. شاخص هایی که در تحقیق حاضر از آن استفاده شده است بر اساس شاخص هایی است که نشریه سیاست خارجی کرنی آن را ارائه داده است. روش کار       توصیفی- تحلیلی و به صورت مطالعه تطبیقی است و سعی شده است تا جدیدترین آمار و اطلاعات مربوط به تهران گردآوری شود. جامعه آماری در تحقیق حاضر استان تهران می باشد و در ارزیابی هر کدام از شاخص ها، تهران را با سایر کلانشهرها قیاس کرده ایم نتایج تحقیق حاکی از آن است که تهران نتوانسته است خود را به عنوان شهر جهانی معرفی کند و کمترین شواهد جهانی شدن در آن دیده   می شود این درحالی است که بسیاری از کلانشهرهای جهان در حال توسعه توانسته اند سهم خود را از تاثیرات جهانی شدن افزایش دهند و در نهایت پیشنهادهایی جهت ادغام هرچه بیشتر تهران در فرایند جهانی شدن و بهره گیری از تاثیرات مثبت آن ارائه گردیده است.
۲.

تحلیلی بر مبانی حقوقی منابع درآمدی شهرداری ها با تاکید بر عوارض

کلید واژه ها: شهرداری شورای شهر درآمدهای پایدار اقلام درآمدی شهرداری عوارض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۵۴
شهرهایی که درآمد کافی نداشته باشند به از دست دادن خودمختاری و وابستگی به بودجه ملی گرایش پیدا می کنند و این امر موجبات دخالت دولت در امور متولیان شهری (شهرداری ها و شوراها) را فراهم می آورد. علاوه بر این شهرداری ها برای انجام بهتر وظایف واگذار شده به آنها و با در نظر گرفتن این نکته که خدمات ارائه شده توسط آنها مستقیماً در ارتباط با مردم می باشد؛ که این امر نیز موجبات حساسیت بیشتر مردم را فراهم می آورد، نیازمند منابع درآمدی پایدار می باشند. این منابع از دوجنبه قانونی بودن و پایدار بودن حائز اهمیت فراوان می باشند. در این راستا، با توجه به اینکه یکی از سر فصل های مهم منابع درآمدی شهرداری ها، عوارض می باشد؛ هدف این تحقیق، بررسی حدود اختیارات شوراها و شهرداری ها در وضع عوارض جدید برای تامین مالی و قانونی بودن عوارض دریافتی توسط شهرداری ها پرداخته می شود.روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک می باشد. بر اساس نتایج  تحقیق، موادی از قانون شهرداری ها و قانون تشکیلات، وظایف و انتخاب شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران و قانون موسوم به تجمیع عوارض، وضع و اخذ عوارض جدید را بر عهده شوراها و شهرداری ها گذاشته است. علاوه بر این، قانون اساسی نیز با تأکید بر اینکه شوراها یکی از ارکان تصمیم گیری و اداره امور کشور هستند بر این امر صحه گذاشته است. اما در مورد قانونی بودن عوارض دریافتی توسط شهرداری ها، تنها مورد غیر قانونی بر اساس آنچه در قوانین آمده، فروش تراکم مازاد می باشد که علاوه بر غیر قانونی بودن با مباحث توسعه پایدار نیز در تضاد می باشد. 
۳.

تحلیلی بر میزان رضایتمندی شهروندان از پایداری و سرزندگی محیط زیست شهری با تأکید بر دسترسی به خدمات شهری (نمونه موردی: شهر نورآباد ممسنی)

کلید واژه ها: ارزیابی کیفی پایداری شهری سرزندگی شهری نورآباد ممسنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶ تعداد دانلود : ۳۸
از زمان شکل گیری تمدن های انسانی تا سال1900 از هر هشت نفر، تنها یک نفر در مناطق شهری زندگی می کردند، اما در قرن حاضر، بیش از60 درصد از جمعیت جهان شهرنشین شده اند. علیرغم این رشد بی سابقهً شهرنشینی، پایدارى و سلامتى شهرها کاهش یافته و «کیفیت زندگی» ساکنان را تحت تأثیر قرار داده است. هدف از این پژوهش، شناسایی شاخص های پایداری شهری و بررسی میزان رضایتمندی شهروندان شهر نورآباد از سرزندگی محیط زندگی خودشان می باشد. پژوهش با استفاده از روش پیمایشی و مطالعات میدانی (تهیه پرسشنامه) در محدوده ی 3 ناحیه از شهر نورآباد ممسنی انجام گرفته و فرضیه های تحقیق بوسیله تجزیه و تحلیل آماری با نرم افزار SPSS و با بهره گیری از آزمون های خی دو و باینومیال مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل شده از تحقیق نشان می دهد که میزان رضایتمندی شهروندان با توجه به خروجی آزمون خی دو در سطح پائینی قرار دارد و همچنین نسبت مشاهده شده در دسترسی به مراکزی چون فضای سبز و مراکز تفریحی و ورزشی پائین است. سرزندگی و پایداری شهری تنها می تواند محصول زنجیره ای از اقدامات منطقی، هماهنگ و        برنامه- محور باشد. از این رو تأمین آن منوط به در جریان داشتن این اندیشه در کلیه سلسله مراتب طرح ها و برنامه ریزی شهری است.
۴.

تحلیل شاخص های رشد هوشمند شهری در مشهد

کلید واژه ها: توسعه پایدار شهری رشد هوشمند شهری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) مدل تحلیل شبکه-ای (ANP) شهر مشهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۴۳
به دنبال مسائل زیست محیطی، مبحث توسعه پایدار در سال 1987 از طریق گزارش براندلند مطرح گردید. در همین زمینه، نظریه پردازان برنامه ریزی شهری مقوله شهر پایدار و در قالب آن رشد هوشمند را در دستور کار قرار دادند. در این پژوهش، هدف؛ بررسی شاخص های رشد هوشمند شهری در شهر مشهد بر اساس سه شاخص فشردگی، زیست محیطی و دسترسی به تفکیک مناطق شهرداری می باشد. روش اصلی مورد استفاده در این پژوهش، روش توصیفی/ تحلیلی می باشد که با استفاده از تکنیک ANP انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در شاخص فشردگی که از روش های پیشنهادی تسای و مدل های هلدرن، هرفیندال و هندرسون استفاده شده، منطقه یک با امتیاز 150/0، در شاخص دسترسی به وسایل حمل و نقل همگانی و مسیرهای ویژه دوچرخه که با استفاده از روش شعاع خدمات رسانی در GIS تحلیل شده، منطقه ثامن با امتیاز 166/0 و در شاخص زیست محیطی که با استفاده از روش های مختلف در GIS مورد سنجش قرار گرفت، منطقه یازده با امتیاز 163/0 بهترین وضعیت را داشته اند. در نهایت نیز با تلفیق و تحلیل شاخص های مورد سنجش این پژوهش در مدل ANP، مشخص گردید که منطقه هشت شهرداری مشهد با امتیاز 108/0 بهترین ساختار رشد هوشمند شهری را در میان مناطق شهر مشهد داراست. همچنین با استفاده از تحلیل خود همبستگی فضایی موران در نرم افزار GeoDa مشخص گردید که میان شاخص های دسترسی و زیست محیطی در میان مناطق شهر مشهد تفاوت معنی داری وجود ندارد. 
۵.

تحلیل پایداری نواحی شهری و اولویت بندی توسعه آن با تکنیک تاپسیس(مورد مطالعه شهر گرگان)

کلید واژه ها: اولویت بندی سنجه های پایداری توسعه پایدار نواحی شهری گرگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۴۲
امروزه شهرها، به ویژه شهرهای بزرگ با رشد بالای جمعیت و توسعه بی حد کالبدی مواجه هستند. آگاهی از جنبه های مثبت و منفی اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی توسعه شهری می تواند عاملی مهم در جهت رفع مشکلات و نارسایی های موجود برای نیل به رفاه اقتصادی- اجتماعی و دستیابی به توسعه پایدار باشد. بر این اساس هدف پژوهش حاضر، شناسایی سنجه های پایداری شهری و میزان رضایت مندی از پایداری محیط زندگی در سطح پنج  ناحیه شهر گرگان است. بدین منظور، با استفاده از روش پیمایشی تعداد120 نمونه به صورت تصادفی ساده انتخاب و داده ها با استفاده پرسشنامه گردآوری شد. آزمون های آماری ضریب همبستگی پیرسون و کروسکال والیس نیز برای تجزیه و تحلیل داده ها مورد استفاده قرار گرفت. همچنین با بهره گیری از تکنیک تاپسیس، سطح بندی هر یک از نواحی شهر از نظر میزان رضایت مندی از دسترسی به مراکز خدمات، امنیت در سطح محله، کیفیت محیط، میزان تمایل به مشارکت، حس تعلق به محیط و اعتماد اجتماعی انجام شد. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که در بین نواحی شهری گرگان، از نظر سنجه های پایداری و سرزندگی محیط شهری تفاوت معناداری در سطح 99 درصد وجود دارد، به گونه ای که ناحیه یک و سه و پنج در سطح مطلوب و ناحیه چهار در سطح نیمه مطلوب و نیز ناحیه دو در سطح پایینی از توسعه جای گرفته اند. جلب مشارکت شهروندان، توزیع متعادل فضای سبز و نظارت متخصصان شهری در گسترش فضایی شهر مطابق با معیارهای پایداری از پیشنهادهای این تحقیق برای سیاستگذاری است. 
۶.

ارزیابی توزیع سرمایه اجتماعی در محلات شهری مطالعه موردی: شهر زنجان

کلید واژه ها: اولویت بندی سرمایه اجتماعی توسعه شهری زنجان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۲۴
یکی از مفاهیم مطرح در حوزه مطالعات اجتماعی موضوع سرمایه اجتماعی است که در دهه های اخیر به عنوان یکی از مهمترین شاخصه های رشد و توسعه در هر اجتماعی مطرح است. چرا که وجود مولفه های سرمایه اجتماعی از قبیل مشارکت، آگاهی، انسجام، اعتماد، شبکه اجتماعی، نه تنها در یک جامعه توسعه را بدنبال خواهد داشت بلکه وجود این مولفه ها خود عین توسعه است. هدف از این پژوهش ارزیابی توزیع سرمایه اجتماعی در محلات شهری، شهر زنجان می باشد. نوع تحقیق کاربردی، روش مورد استفاده توصیفی- تحلیلی می باشد و برای گرد آوری داده ها از روش کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه) استفاده شده است و به دنبال پاسخگویی به این سوالات می باشد        1- آیا توزیع سرمایه اجتماعی در بین مناطق چهارگانه شهر زنجان دارای تفاوت معناداری است؟       2- کدام یک از مناطق چهارگانه شهر زنجان وضعیت بهتری به لحاظ دارا بودن سرمایه اجتماعی دارد؟ برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار های توصیفی و استنباطی (آزمون های t، فریدمن و ماتریس همبستگی)، و مدل ویکور استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بین شاخص مورد نظر رابطه مثبت و معناداری وجود داشته به جز شاخص اعتماد اجتماعی که معنادار بودن آن در حد ضعیف ارزیابی شده است و از طرف دیگر، نتیجه حاصله از تحلیل مدل ویکور نشان میدهد که منطقه 1 و 2 شهر زنجان رتبه نخست و دوم را به خود اختصاص داده اند.
۷.

تحلیل و اولویت بندی آسیب های اجرای برنامه های حوزه خدمات شهری (مطالعه موردی: شهرداری تهران)

کلید واژه ها: آسیب شناسی مسائل اجرایی خدمات شهری شهرداری تهران مدل فرایند سلسله مراتبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۳۹
تردیدی نیست که مدیریت صحیح یک شهر بطور پیوسته نیازمند ردیابی و شناخت عوامل منحرف کننده فعالیت ها از مسیر اجرای بهینه آنها بوده تا به تبعِ آن کنترل و برطرف کردن تنگناها و عوامل منحرف کننده امکان پذیر باشد. تحقیق پیش رو با هدف شناساییِ مسائل اجرایی برنامه ها و فعالیت های روزمره حوزه خدمات شهریِ شهرداری تهران انجام شده و سوال اصلی این تحقیق عبارت است از "چه عواملی و با چه اولویتی اثربخشی اجرای برنامه های شهرداری تهران در حوزه خدمات شهری را کاهش می دهند؟". بنابراین تحقیق پیش رو به لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی است. ترکیب نتایج 221 پرسش نامه و 46 مصاحبه عمیق و نیمه ساختارمند در قالب مدل فرایند سلسله مراتبی(AHP) بدین ترتیب بوده است که: نارسایی های قانونی مهم ترین نارسایی در اجرای برنامه های حوزه خدمات شهری محسوب می شوند، و پس از آن سیاست های منابع انسانی، مدیریت بنگاهها، مسائل مالی، نارسایی های حاصل از مشارکت همگانی و عدم توجه کافی به واقعیت ها در تدوین  برنامه ها و اخذ تصمیمات، به ترتیب اهمیت در جایگاه دوم تا ششم مختل کننده های ارائه خدمات شهری جای می گیرند و نقش ساختار سازمانی شهرداری تهران در کاهش اثربخشی ارائه خدمات شهری رد می شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۹