مطالعات ساختار و کارکرد شهری

مطالعات ساختار و کارکرد شهری

مطالعات ساختار و کارکرد شهری دوره 10 پاییز 1402 شماره 36 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

شناسایی عوامل و پیشران های مؤثر بر کارکرد شهرهای کوچک در سیستم شهری ناحیه مرکزی استان فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آینده پژوهی سیستم شهری کارکرد شهری شهرهای کوچک ناحیه مرکزی استان فارس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۶۷
شهرهای کوچک از اجزای مهم سیستم های شهری محسوب می شود از این رو مطالعه کارکرد و نقش این شهرها در برنامه ریزی و توسعه منطقه ای امری ضروری است. کارکرد واسطه ای این شهرها بین سکونتگاه های شهری و روستایی و ارائه خدمات در سطح محلی، آن ها را به عناصر راهبردی در توسعه متعادل یک سیستم شهری تبدیل کرده است. سیستم شهری استان فارس نیز در چند دهه گذشته با دو پدیده افزایش شدید تعداد شهرهای کوچک و پدیده نخست شهری مواجه بوده است. با توجه به ارتباط بیشتر شهرهای کوچک ناحیه مرکزی استان فارس با کلان شهر شیراز و تأثیرات متقابل کارکردی که بر روی هم دارند،  شناسایی عوامل و پیشران های مؤثر بر کارکرد شهرهای کوچک موجود در این ناحیه در راستای بهبود سیستم شهری آن ضروری است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی – تحلیلی است. جهت شناسایی و استخراج اولیه عوامل و پیشران مؤثر بر کارکرد این شهرها از مطالعات اسنادی و پیشینه تحقیق و همچنین نظر کارشناسان استفاده شد. در نهایت 37 عامل و پیشران در ابعاد اقتصادی، زیربنایی، اجتماعی، مدیریت و برنامه ریزی و زیست محیطی با بهره گیری از پویش محیطی و بومی سازی شناسایی شد و سپس پرسشنامه ای به شکل ماتریس 37×37 تنظیم شد و توسط 17 نفر از متخصصین مرتبط تکمیل گردید. داده های جمع آوری شده با استفاده از روش تحلیل اثرات متقابل، به عنوان یکی از روش های آینده پژوهی و با استفاده از نرم افزار MICMAC مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که عوامل و پیشران های شناسایی شده مؤثر بر کارکرد شهرهای کوچک این ناحیه در وضعیت ناپایدار است. از بین 37 عامل و پیشران شناسایی شده،  15 عامل و پیشران با ماهیت بیشتر اقتصادی، به عنوان عوامل کلیدی در آینده کارکرد شهرهای کوچک در سیستم شهری این ناحیه شناخته شده اند.
۲.

اولویت بندی متغیرها در فرایند بهسازی بافت های فرسوده شهری و مدیریت بحران در شهرملارد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدیریت بحران بافت فرسوده بهسازی اولویت بندی متغیرها شهر ملارد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۵۲
این تحقیق به ارزیابی بهسازی بافت های شهری با رویکرد مدیریت بحران با معیار های استاندارد به منظور کاهش آسیب پذیری و ارتقای سطح زندگی در بافت های فرسوده می پردازد. بنابراین اهمیت تحقیق در این است که شاخص های مدیریت بحران را برای شهر ملارد که در شهرستان ملارد در غرب تهران قرار گرفته است استخراج ، بومی و آن را با مفاهیم بازآفرینی و بافت فرسوده تلفیق می نماید تا بتوان راهکار های مؤثری برای بهبود پایدار بافت فرسوده ارائه نمود. لازم به ذکر است شهرستان ملارد در سال 1388 از شهرستان شهریار به شهرستان مستقل ارتقا یافت. جمعیت شهر ملارد بر اساس سر شماری 2016، 281016 نفر اعلام شده است و جزء شهر های پر جمعیت اطراف تهران به شمار می آید. از لحاظ نوآوری، مطالعات گوناگونی پیرامون ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های مطرح در مدیریت بحران انجام شده اند که هرکدام از منظر و دیدگاه خاصی مدیریت بحران، را با هدف بهسازی بافت فرسوده مدنظر قرار داده و به آن پرداخته اند. اما پژوهشی که به تلفیق رویکرد های مدیریت بحران و باز آفرینی بافت فرسوده پرداخته باشد مشاهده نمی شود. لذا این تحقیق می تواند از این جهت نوآورانه تلقی گردد و یافته ها و خروجی های آن کاربردی باشد. هدف از این پژوهش تدوین چارچوبی برای تلفیق رویکرد های مرتبط با مدیریت بحران از جمله بازآفرینی و ارائه راه حل های کاربردی و مؤثر برای بهسازی بافت فرسوده ملارد و همچنین ارائه الگویی در زمینه بازآفرینی جامع در تلفیق با سایر رویکردها برای شهر های کشور است. این تحقیق به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی -تحلیلی مبتنی بر اکتشاف است. روش و ابزار جمع آوری اطلاعات اسنادی و پیمایشی می باشد. داده های اسنادی شامل مقالات مرتبط، پایان نامه ها، کتب و طرح های مطالعاتی و توسعه شهری ملارد، داده های مرکز آمار و داده های شهرداری است. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از آزمون فریدمن و تاکسونومی عددی استفاده شده است. از بررسی عوامل مختلف این گونه می توان نتیجه گرفت که براساس وضعیت بافت فرسوده شهر ملارد و دیدگاه پاسخگویان، موثرترین عوامل بهبود بهسازی شهری و مدیریت بحران به ترتیب خدمات بهداشتی درمانی، ورزشی تفریحی، امنیتی، خدمات آموزشی و خدمات شهری (مشترک)، فرهنگی و اقتصادی می باشد. لازم وجود موانع و مسائل در اجرای طرح ها و یا افزایش بازه زمانی آن ها، موجب شده که طرح های موجود از منظر توسعه، به ویژه فضایی و کالبدی، به طور منظم اجرا نشده و نیاز به تداوم و استمرار فعالیت های مدیریتی و برنامه ریزی در شرایط گوناگون و مواجهه با تهدیدها و محدودیت ها و رفع موانع از طریق توسعه ظرفیت های مدیریتی در حوزه بافت فرسوده وجود دارد. 
۳.

ارزیابی تاب آوری محیط شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زلزله با استفاده از تحلیل های مکانی GIS و روش فازی AHP مطالعه موردی: شهرستان مسجدسلیمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاب آوری محیط شهری مخاطرات طبیعی زلزله شهر مسجدسلیمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۶۱
امروزه مکان های شهری بستر بلایای طبیعی زیادی شده اند، لذا وظیفه اصلی مدیران و برنامه ریزان شهری این است که از مردم در برابر این بلایای طبیعی محافظت نمایند. مناطق شهری در برابر بلایای طبیعی بسیار آسیب پذیر هستند. امروزه مفهوم تاب آوری به طور گسترده ای درزمینه مدیریت بلایای طبیعی به کار برده می شود. براساس این مفهوم، جوامع مختلف راهکارهای تقویت و ارتقای توان خود را در برابر بلایای طبیعی بررسی می کنند. در نتیجه مطالعه جنبه های مختلف تاب آوری در نواحی شهری امری ضروری است. هدف این مطالعه ارزیابی تاب آوری محیط شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زلزله در شهر مسجدسلیمان بود. این پژوهش به عنوان یک مطالعه نظری کاربردی بر مبنای شیوه توصیفی – تحلیلی به انجام رسیده است. شیوه جمع آوری اطلاعات، تلفیق دو روش کتابخانه ای و میدانی است. با استفاده از یک پرسش نامه محقق ساخته و بهره گیری از روش وزن دهی سلسله مراتبی فازی (FAHP) و استفاده از تکنیک میانگین هندسی باکلی، اوزان نسبی معیارها محاسبه گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، متغیر های مؤثر بر تاب آوری محیط شهری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زلزله در شهر مسجدسلیمان عبارت اند از: اسکلت ساختمان، جنس مصالح، تعداد طبقات، قدمت ساختمان، کیفیت ابنیه، تعداد واحد و عرض معابر. اغلب نواحی شهر مسجدسلیمان در برابر زلزله غیرتاب آور و یا با تاب آوری کم هستند و بر اساس شاخص های 7 گانه مورد مطالعه، شهر مسجدسلیمان ازلحاظ تاب آوری نسبت به زلزله در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. درواقع می توان گفت که بیش از نیمی از شهر مسجدسلیمان (56.25 درصد)، دارای تاب آوری نامطلوبی است. ترتیب تأثیر مؤلفه های تاب آوری محیط شهری مسجدسلیمان در برابر زلزله، بر اساس اوزان آن ها، به ترتیب از کم به زیاد عبارت است از: تعداد واحد، تعداد طبقات، عرض معابر، قدمت ساختمان، کیفیت ابنیه، اسکلت ساختمان و جنس مصالح.
۴.

ارزیابی نقش کاربری اراضی بر شکل گیری جزیره حرارتی در شهر مراغه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جزیره ی حرارتی دمای سطح کاربری اراضی شهر مراغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۴۷
جزیره حرارتی یک متغیر مهم در مطالعات اقلیمی و زیست محیطی محسوب می شود. امروزه رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی یکی از عوامل مؤثر بر افزایش دمای هوا در نواحی شهری است که موجب ایجاد جزیره حرارتی بر روی این مناطق در مقایسه با محیط اطراف می شود و اثرات ناشی از آن می تواند نقش اساسی و مهمی در کیفیت هوا و به تبع آن سلامت عمومی ایفا نماید. ازاین رو، این پژوهش با استفاده از داده های ماهواره ای لندست به بررسی نقش کاربری اراضی در ایجاد جزایر حرارتی شهرمراغه، طی دوره های زمانی 1984، 1994 و 2020 پرداخته است. نتایج حاصل از رابطه دما با کاربری اراضی نشان می دهد که درسال 1986 بیشترین میانگین دما مربوط به اراضی بایر با میزان 43/34 درجه سانتی گراد و کمترین دما، مربوط به اراضی باغی با میزان 96/25 درجه سانتی گراد است. در سال 2020 بیشترین میانگین دما مربوط به اراضی بایر با میزان 32/37 سانتی گراد و کمترین دما مربوط به اراضی باغی با میزان 47/29 سانتی گراد است. همچنین نتایج شاخص خودهمبستگی فضایی نشان می دهد که جزایر حرارتی شهر دارای الگوی خوشه ای درسطح اطمینان 99 درصد در تمام دوره ها است و نتایج حاصل از شاخص لکه های گرم و سرد (Hot Spot) بیانگر این است که لکه های گرم در مرکز، جنوب شرق و جنوب غرب شهر (اراضی بایر) و لکه های سرد در سطح اطمینان 99 درصد در مناطق جنوبی و شمال شهر (اراضی باغی) استقرار دارد. 
۵.

بررسی پارامتر های قابلیت اطمینان و پایداری در اتوبوس های شهری برای نقل و انتقالات درون شهری براساس GPS(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قابلیت اطمینان ارزیابی پایداری پیش بینی سرفاصله شهر هوشمند شهر یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰ تعداد دانلود : ۳۸
امروزه استفاده از سیستم موقعیت یاب جهانی GPS برای حمل ونقل درون و برون شهری امری لازم و غیرقابل انکار است. ارزیابی قابلیت اطمینان و پایداری مسیر های اتوبوس درون شهری به عنوان یک موضوع مهم مطرح شده است که تأثیر زیادی بر کیفیت خدمات اتوبوس رانی می گذارد. در این پژوهش از داده های  سیستم موقعیت یاب جهانی GPS که مربوط به سامانه اتوبوس رانی شهر یزد است، برای ارزیابی قابلیت اطمینان و پایداری در اتوبوس های شهری برای نقل و انتقالات درون شهری استفاده شده است. یکی از اهداف مورد بررسی در این پژوهش، بررسی پارامتر های تأثیرگذار بر حرکت دسته ای و تحلیل پایداری سیستم و همچنین قابلیت اطمینان سیستم حمل ونقل عمومی است. در این پژوهش زمان سفر بخش، زمان توقف، سرفاصله و حرکت دسته ای از نظر زمانی و مکانی مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته است. در واقع بررسی می شود که در دوره های زمانی مختلف روز، وضعیت وقوع حرکت دسته ای و پایداری و همچنین قابلیت اطمینان چگونه است. در این پژوهش از روش های پیش بینی رگرسیون خطی، رگرسیون بردار پشتیبان، جنگل تصادفی و رگرسیون تقویت شده گرادیان برای پیش بینی قابلیت اطمینان و بررسی پایداری مسیر های سفر اتوبوس استفاده شده است. مدل رگرسیون تقویت شده گرادیان برای پیش بینی قابلیت اطمینان مسیر سفر اتوبوس و همچنین جهت پیش بینی سرفاصله خطای کمتر و عملکرد بهتری را نسبت به بقیه مدل های پیش بینی داشته است. نتایج این پژوهش به برنامه ریزان شهری در درک پایداری ایستگاه ها، شناسایی نقاط کلیدی که بر پایداری ایستگاه ها تأثیر می گذارد، شناسایی ایستگاه های کلیدی و ارائه بهتر خدمات حمل ونقل در آینده، جهت کاهش زمان انتظار مسافران کمک می کند.
۶.

سنجش وضعیت کنونی کلانشهر اهواز به لحاظ بهره گیری از فناوری در راستای ارتقای کیفیت محیطی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اهواز سنجش فناوری کیفیت محیطی مولفه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۴۷
امروزه در جهان، استفاده هوشمندانه از فناوری به عنوان راهبردی کارآمد در راستای ارتقای کیفیت محیطی، به ویژه در شهرهای کشورهای پیشرفته در دستور کار بوده و در این فرآیند، سنجش وضعیت کنونی به عنوان اولین گام در راستای وضعیت کنونی بهره گیری از فناوری در راستای ارتقای کیفیت محیطی مطرح است. اما مسئله این است که چنین سنجشی در کلانشهر اهواز انجام نگردیده است. لذا، هدف پژوهش، سنجش وضعیت کنونی کلانشهر اهواز به لحاظ بهره گیری از فناوری در راستای ارتقای کیفیت محیطی است. این مقاله در زمره پژوهش های کاربردی- توسعه ای محسوب می گردد که سؤال محور بوده و به صورت اکتشافی با بهره گیری از روش گردآوری داده های اسنادی- کتابخانه ای و پیمایشی و با استفاده از آزمون های آماری توصیفی و استنباطی مختلف انجام یافته است. ابزار پیمایش، پرسشنامه لیکرت 5 درجه ای بوده است که روایی محتوایی نهایی آن با نظر اساتید و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ 893/0 تأیید گردید. جامعه آماری پژوهش، متشکل از گروه متخصصان شامل اساتید دانشگاه، فارغ التحصیلان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در رشته های مرتبط با موضوع بودند. روش نمونه گیری، خوشه ای دو مرحله ای بوده است. که در نهایت 142 نمونه از متخصصان دانشگاهی انتخاب گردید که با توجه به مشخص نبودن تعداد جامعه آماری، این تعداد حجم نمونه با توجه به قوانین راسکو کفایت می کند. بر مبنای یافته های تحقیق، پیروی از نگرشی منفعل و جبرگرایانه، باعث گردیده است که نه تنها بهره گیری از فناوری در این کلانشهر در راستای ارتقای کیفیت محیطی انجام نیافته است، بلکه زمینه ساز معضلات متعددی در کلانشهر اهواز، به ویژه مشکلات زیست محیطی گردیده است
۷.

تحلیلی بر شاخص های سرزندگی در فضاهای عمومی با تأکید بر امنیت شهروندان (مطالعه موردی: محله بنسنجان یاسوج)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سرزندگی فضاهای شهری احساس امنیت محله بنسنجان شهر یاسوج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۶۲
در دهه های اخیر به دنبال گسترش روزافزون جمعیت شهری، نیاز به سرزندگی به عنوان یکی از نیازهای حیاتی در فضاهای شهری مورد توجه قرار گرفته است. نبود سرزندگی در فضاهای شهری موجب بی روح شدن این فضاها می شود که می تواند نقش زیادی در احساس امنیت شهروندان داشته باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر ارزیابی سرزندگی در محله بنسنجان یاسوج و همچنین نقش سرزندگیِ این محله در احساس امنیت ساکنان است. برای این منظور از شاخص امنیت، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی استفاده شد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. داده های پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و بررسی میدانی جمع آوری و حجم نمونه پژوهش نیز براساس فرمول کوکران، ۳۸۴ نفر در نظر گرفته شد. در این پژوهش برای ارزیابی رضایتمندی از مولفه های سرزندگی از آزمون t تک نمونه ای،برای بررسی تاثیر هر یک از شاخص های پژوهش بر میزان رضایت از سرزندگی از آزمون رگرسیون ترتیبی و برای بررسی تاثیر میزان سرزندگی بر احساس امنیت ساکنان و ارتباط بین سرزندگی در محله بنسنجان و احساس امنیت ساکنان از آزمون های رگرسیون خطی ساده و همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج آزمون t نشان می دهد که میزان سرزندگی در محله بنسنجان وضعیت مطلوبی ندارد. آزمون رگرسیون ترتیبی نشان می دهد که بین سرزندگی در این محله و هر یک از شاخص های پژوهش رابطه معنی داری وجود دارد. با توجه به آزمون همبستگی، وضعیت موجود شاخص های سرزندگی نتوانسته است باعث بهبود احساس امنیت ساکنان شود. همچنین آزمون رگرسیون خطی ساده نیز نشان داد که متغیر سرزندگی بر احساس امنیتِ موجود در این محله موثر است
۸.

مدلسازی وضعیت خدمات درمانی شهر تبریز با تأکید بر تغییرات ساختار سنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سالمندی خدمات درمانی بیمارستان تبریز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۶۱
طبق پیش بینی های سازمان بهداشت جهانی در آینده شاهد رشد جمعیت سالمندان خواهیم بود که مستلزم برنامه ریزی و سیاست گذاری است. فرایند تغییر ساختار سنی جمعیتی  پدیده سالمندی را در جوامع به دنبال خواهد داشت. در این راستا برنامه ریزی برای کالبد و ساختار شهر جز با در نظر گرفتن ساختار جمعیتی در حال تغییر در آینده قطعاً با شکست مواجه خواهد شد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت خدمات درمانی شهر تبریز با تأکید بر تغییرات ساختار سنی و پیش بینی آن تا سال 1430 است. روش این پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی و از نظر شیوه جمع آوری اطلاعات پیمایشی است. جامعه پژوهش حاضر، بیماران بستری شده سال 1395 شهر تبریز است که 68821 نفر از بیماران موردبررسی قرارگرفته اند. برای پیش بینی جمعیت نیز، ابتدا داده های جمعیتی سال های 1385 تا 1395 مبنای پیش بینی جمعیتی قرارگرفته و سپس برای تجزیه وتحلیل داده ها، از رویکرد مبتنی بر سیستم های پویا وضعیت نیاز به خدمات درمانی  تا بازه 1430 با یک دید سیستمی مورد ارزیابی قرارگرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که تا سال 1430 می بایست 4948 تخت بیمارستانی و 2418 پرستار اضافه گردد تا شهر تبریز نسبت به شرایط کنونی، وضعیت نرمالی داشته باشد. پیش بینی ها نشان می دهد که مشکل سالخوردگی جمعیت، سیستم مراقبت های بهداشتی شهر تبریز را بدون تردید تحت تأثیر قرار می دهد و برای فراهم شدن خدمات درمانی برای جمعیت سالمند طی 30 سال آینده ، اماکن درمانی به طور قابل توجهی باید افزایش یابد و این مهم به یک برنامه ریزی جامع نیاز دارد. در انتهای مقاله توصیه هایی برای رسیدن به وضعیت مناسب در آینده داده شده است.
۹.

بررسی ارتباط ویژگی های محیط مصنوع شهری با سلامت روانی شهروندان (مطالعه موردی شهر مشهد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: محیط مصنوع تنوع کاربری اراضی تراکم جمعیت سلامت روانی مشهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵ تعداد دانلود : ۴۷
هدف این پژوهش، بررسی رابطه میان ویژگی های محیط مصنوع شهری با سلامت روانی در مناطق شهری در ایران، است، چرا که بررسی ها گویای نرخ حدود 24 درصدی شیوع اختلالت روانی در کشور است. در راستای هدف تحقیق، شهر مشهد، به عنوان دومین شهر بزرگ ایران، به عنوان محدوده مطالعاتی انتخاب گردید. داده های استانی گویای آن است که خراسان رضوی به لحاظ سلامت روانی در جایگاه 20 در میان استان های کشور قرار دارد و با توجه به سهم بالای مشهد در جمعیت استان، این جایگاه را می توان برای شهر مشهد نیز تعمیم داد. روش پژوهش توصیفی-تحلیل و نوع مطالعات مقطعی – موردی است. ویژگی های کاربری زمین، تراکم جمعیت و فاصله (پیاده) تا مقاصد خدماتی به عنوان متغیرهای مستقل و سلامت روانی متغیر وابسته تحقیق هستند. بر اساس نتایج پژوهش، رابطه معنی داری میان تنوع کاربری اراضی با سلامت روانی مشاهده نگردید. رابطه میان سرانه کاربری تجاری، سرانه کاربری فضای سبز، تراکم خالص جمعیت، تراکم ناخالص جمعیت و فاصله (پیاده) تا مقاصد خدماتی با سلامت روانی افراد، رابطه ای معنی دار و منفی است. نتایج نشان داد که شش متغیر فاصله (پیاده) تا سوپرمارکت، سرانه کاربری تجاری، سرانه فضای سبز، تراکم ناخالص مسکونی، فاصله (پیاده) تا میوه فروشی و تراکم خالص مسکونی مجموعاً توانستند 1/23 درصد تغییرات در سلامت روان را توضیح دهند. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که متغیر سرانه کاربری فضای سبز دارای بیشترین اثر مستقیم و تراکم ناخالص جمعیت دارای بیشترین اثرات غیرمستقیم و کل بر سلامت روانی افراد است. با توجه به کمبود پژوهش های تجربی مشابه در شهرهای ایران و حتی سایر کشورهای در حال توسعه، انجام پژوهش های تجربی بیشتر به خصوص در شهرهای ایران ضروری است.
۱۰.

تجزیه و تحلیل پایداری زیست محیطی محلات شهر همدان براساس مقایسه روش های تصمیم گیری چندمعیاره و دیدگاه ساکنین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پایداری زیست محیطی محلات شهری کیفیت زندگی GIS شهر همدان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰ تعداد دانلود : ۷۰
پایداری محیط و کیفیت محیط شهری یکی از مسائل شهری است که به دلیل اینکه به صورت جدی با زندگی ساکنین در ارتباط است، مورد توجه محققین قرار گرفته است. هدف از این پژوهش ارزیابی و اولویت بندی پایداری زیست محیطی در محلات شهری همدان است. ابتدا به روش نمونه گیری خوشه ای و سپس تصادفی ساده 8 محله انتخاب گردید تا خانوارهای ساکن در این محلات به عنوان افراد آزمودنی انتخاب شوند. حجم نمونه با استفاده از روش کوکران برابر با 368 نفر بود. ابزار اندازه گیری پایداری زیست محیطی، شامل 12 معیار و 71 گویه بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و GIS انجام شد. برای پایداری زیست محیطی محلات از 12 معیار اصلی استفاده شد. با توجه به پرسش نامه ساکنین، میزان توجه و اهمیت زیرمعیارها مشخص شد. با استفاده از روش های AHP و ANP  میزان اهمیت معیارها مشخص گردید و براساس آن معیارهای کیفیت مکان، آزردگی ناشی از حجم ترافیک، چالش های زیست محیطی و اقدامات حفاظتی مصرف آب چهار معیار مهم بودند. با توجه به تحلیل صورت گرفته آزمون T تک نمونه ای مشخص شد که شاخص های اقدامات حفاظتی مصرف آب، رضایتمندی از شاخص تحرک و دسترسی، آزردگی ناشی از حجم ترافیک، نارضایتی از صدا و چالش های زیست محیطی در محلات شهر همدان مطلوب نیستند. نقشه پایداری محلات شهر همدان براساس معیارهای مورد استفاده، روش های AHP و ANP و آنالیزهای GIS تهیه شد. نتایج نشان داد که با استفاده از هر دو روش محلات پایدار و ناپایدار مشترک هستند (در برخی موارد تفاوت رتبه وجود دارد) که این نشان می دهد شهر همدان از لحاظ پایداری چندان پایدار نیست چرا که فاصله محلات پایدار و ناپایدار از سایر محلات زیاد است. از لحاظ فضایی، محلات با پایداری بسیار بالا عموماً در جنوب شهر قرار گرفتند. محلات بلوار ارم و بوستان ارم دارای بالاترین پایداری و محلات قلیانی و چاپارخانه دارای پایین ترین پایداری هستند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۹