مطالعات ساختار و کارکرد شهری

کاهش آسیب پذیری کاربری های شهری جهت تقلیل میزان خسارات با بهره گیری از رویکردهای جدید مدیریت بحران از قبیل پدافند غیر عامل که می تواند در ایجاد محیطی ایمن در شهرها مؤثر واقع شود از مهم ترین اهدافی است که امروزه برنامه ریزان و مدیران شهری در صدد اجرای آن در شهرها می باشند. پژوهش حاضر با هدف بررسی ایمنی فضاهای شهری در سطح شهر آمل با توجه به اصول پدافند غیر عامل و شناسایی و از بین بردن عوامل کاهش دهنده ایمنی در سطح شهر انجام گرفته است. روش تحقیق برای تبیین وضع موجود و یافتن پاسخی برای سؤالات تحقیق، روش توصیفی-تحلیلی است. روش جمع آوری اطلاعات بر مبنای کتابخانه ای و نیز میدانی (پرسشنامه ای) بوده و تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده با استفاده از روش TOPSIS انجام گرفته است. و در نهایت یافته ها نشان می دهند که شهر آمل از نظر معیارهای پدافند غیر عامل در شرایط مناسبی قرار ندارد و میزان ناامنی در بخش مرکزی شهر آمل بدلیل عدم زیر ساخت مناسب می باشد ولی نسبت به شاخص های برجسته تر دیگری مانند: مکان یابی و بهسازی شبکه حمل و نقل، مکان یابی و بهسازی شبکه برق، نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده، منطقه بندی و محله بندی و مقاوم سازی ساختمان ها تأثیر آن کمتر است. در خاتمه پیشنهادات و راهکارهای لازم جهت رعایت پیشگیرانه اصول پدافند غیر عامل در شهر آمل ارایه گردیده است.

مدیریت پارکینگ یکی از مهمترین ابزار در مدیریت شهری بویزه در شهرهای رو به رشد است.سطوح مختلف امکانات پارکینگ می تواند بر کارایی ترافیک و کیفیت زندگی شهری تأثیر بگذارد. دراین پژوهش مکان های بهینه را برای استقرار پارکینگ های طبقاتی در شهر سمنان مشخص شد و برای نیل به این هدف از روش وزندهی تحلیل سلسله مراتبی  AHPوکنترل الویت بندی توسط تکنیک TOPSISاستفاده شده است.با توجه به نبود هیچ گونه معیار و ضابطه برای احداث این مراکز پس از بررسی مبانی نظری مرتبط با این موضوع و مطالعات اولیه و گردآوری داده های موثر11معیار به عنوان پیش فرض در نظر گرفته شد و با استفاده از مدل تصمیم گیری چند معیاره این معیارها وزندهی و هفت معیار برتر بعنوان معیارهای نهایی انتخاب شدند.. با توجه به نتیجه ارزیابی حاصل از وضع موجود 3 نقطه ( (A ,B, Cبرای پارکینگ های طبقاتی انتخاب شد. محدوده A شامل میادین امام˛ سعدی˛ مشاهیر˛ امام رضا و پیروزی ، محدوده B شامل میادین امام رضا˛معلم˛ امیرکبیر˛ امام علی˛ کوثر˛ بلوار قائم˛میادین سعدی و مشاهیر محدوده C شامل میدان امام˛محلات˛میادین ˛امام حسین˛سعدی می باشد که محدوده های ذکر شده با هم تداخل ندارند.باتوجه به اینکه درحال حاضرشهرسمنان دارای هیچگونه پارکینگ طبقاتی نیست با مدنظر قراردادن مکان فعلی پارکینگ غیرطبقاتی محدوده A حاصل از ارزیابی فوق پارکینگ های موجود در محدوده پیشنهادی موقعیت مناسبی داشته،لیکن به لحاظ تعداد و پراکندگی مناسب نبوده و فقط یک مرکز برای این ناحیه مناسب می باشد.ساخت پارکینگ درمحدوده B  با توجه به گسترش شهر به این سمت ،لازم است.پارکینگ محدودهC باتوجه به پراکندگی کاربریهای آن منطقه وهم جمعیت کمتردرحالت فعلی ضرورتی برای ساخت آن مشاهده نمی گردد.   

مؤلفه های کالبدی فضاهای شهری همچون ساختمانها، فضاهای باز و ویژگیهای کالبدی آنها همچون حجم توده، نحوه و محل استقرار، اندازه و شکل ظاهری و موقعیت قرارگیری آنها، نقشی تعیین کننده در شدت و میزان آسیب پذیری شهرها در مواجهه با زمین لرزه دارند. بسیاری از شهرهای ایران بر روی پهنه های با خطر نسبی متوسط و زیاد زلزله واقع شده اند. از این رو توجه به کیفیات عناصر و مؤلفه های کالبدی فضاهای شهری در ایران می تواند از بروز فجایع انسانی در شهرها ایرانی به نحوی چشمگیر بکاهد. شهر گرگان با جمعیتی حدود 330 هزار نفر و وسعتی معادل 3600هکتار در سال1390جز شهرهای واقع بر روی پهنه های زلزله خیز با خطر نسبی زیاد است. سکونت 12 درصد از جمعیت این شهر در بافت فرسوده (که در حدود 10 درصد از مساحت کل شهر را در بر گرفته است) فقدان پهنه بندی آسیب شناسانه از شهر در برابر زلزله، سبب شده است تا آسیب شناسی لرزه ای در این شهر از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار باشد. دراین مقاله با استفاده از محاسبه، ترکیب و تحلیل شاخصهایی چون دسترسی به مراکز درمانی، نسبت بین عرض خیابان و ارتفاع ساختمانها)درجه محصوریت(، PGA منطقه، تراکم ساختمانی، تراکم جمعیتی، کاربری زمین وکیفیت ابنیه، میزان آسیب پذیری شهر گرگان از طریق مدل سلسله مراتبی معکوس(IHWP) و GIS درمقابل زلزله مورد بررسی قرار گرفت. این تحقیق نشان داد ساختمانهای موجود در جنوب شهر نسبت به بقیه محدوده مورد مطالعه، دارای آسیب پذیری کمتری هستند. باحرکت ازسمت جنوب به مرکز شهر، بر میزان آسیب پذیری افزوده میشود. علت این امر این است که جنوب شهر نسبت به شمال آن داری معابر با عرض کافی، ساختمانهای مقاوم و با قدمت کم میباشد.

یکی از مهم ترین سیاست های، که می توان برای ساماندهی بافت ها فرسوده پیشنهاد داد توجه به نقش مردم (رویکرد مشارکتی) می باشد. بنابرین این تحقیق با رویکردی توصیفی – تحلیلی در پی آن می باشد تا به بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت مردمی جهت ساماندهی بافت فرسوده محله ججین بپردازد. به منظور دستیابی به این هدف ابتدا پرسشنامه ای که در برگیرنده متغیرهای سرمایه اجتماعی (مشارکت، اعتماد ،آگاهی اجتماعی) و متغیرهای اقتصادی بوده، تنظیم گردید. سپس روایی آن از طریق نظر کارشناسان و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کورنباخ مورد سنجش قرار گرفت. سپس از طریق نمونه گیری (روش کوکران) 364 پرسشنامه برای پاسخگوی به فرضیات تحقیق بین اهالی پخش گردید. در نهایت برای تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده پرسشنامه از ابزار آماری EXCEL و SPSS استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر آن می باشد، افراد ساکن در این محله از زندگی در این محله به دلیل وجود همسایگان خوب و امنیت در سطح بسیار بالا راضی هستند،، بیشتر افراد سرپرست خانوار در این محله با وصف آن که مرد هستند، اردبیلی نیز می باشند و مدت اقامت آن ها در این محله بیش از 15 سال می باشداینمسألهخودمی تواند نتیجهتعلقخاطرساکنینبهاینمحله باشد. همچنین بین اکثر متغیرهای اقتصادی (بجز ارزش ملک مسکونی)، متغیرهای اعتماد اجتماعی و متغیرهای آگاهی اجتماعی با متغیرهای مشارکت مردمی در ساماندهی بافت فرسوده محله ججین رابطه معناداری وجود دارد.

مناطق ساحلی بدلیل وفور امکانات بالقوه جهت توسعه، از دیرباز مورد توجه نوع بشر جهت اسکان و بهره گیری از این امکانات می باشد و این را می توان دلیل تمرکز 75 درصد از جمعیت دنیا در شعاع 200 کیلومتری سواحل دانست. مدیریت یکپارچه ی مناطق ساحلی(ICZM) روشی است جهت خنثی نمودن اثرات نامطلوب فعالیت های انسانی در این مناطق. همانطور که گفته شد سواحل شرایط مطلوبی جهت توسعه دارند و یکی از اقدامات جهت توسعه ی شهرهای ساحلی و بندرگا ه ها ایجاد مناطق آزاد تجاری- صنعتی در آنها می باشد. در این پژوهش با هدف ارزیابی و تعیین اثرات استقرار منطقه ی آزادانزلی بر پارامتر ها و رویکردهای مدیریت یکپارچه ی مناطق ساحلی این شهرستان با استفاده از روش کتابخانه ای منابع مختلفی همچون کتب، مقالات، پایان نامه ها و طرح های مصوب، مورد بررسی قرار گرفته اند. از طریق مطالعه ی شرایط محیطی و اجتماعی سواحل این محدوده و با بررسی فعالیت ها و طرح های توسعه ای منطقه ی آزاد تجاری- صنعتی انزلی، تعارضات و تعاملات اقدامات و فعالیت های این منطقه با اهداف مدیریت یکپارچه ی مناطق ساحلی در شهرستان مشخص گردید. بعنوان نتیجه مشخص شد که منطقه ی آزاد انزلی به تبع خصوصیات خود به لحاظ شرایط زیست محیطی و همچنین گستره ی فعالیت ها، در صورت کنترل و هدایت اقدامات و پروژه های توسعه بالاخص طرح ساخت بندر کاسپین، مجتمع صنعتی و مسکونی و همچنین استفاده از امکانات، می تواند در پیشبرد اهداف مدیریت یکپارچه ی سواحل موثر واقع گردد. در نهایت مدلی جهت ایجاد هماهنگی و نظارت بر فعالیت های منطقه ی آزاد در راستای حفظ محیط زیست این منطقه بعنوان مهمترین هدف مدیریت یکپارچه ی سواحل در این شهرستان، ارائه گردید.

در اکثر شهرهای قدیمی ایران، بناها و بافت های دارای ارزش تاریخی و فرهنگی به وفور دیده می شوند که با ویژگی های مختلفی نظیر ریزدانگی، مشکلات دسترسی و ناپایداری شناخته می شوند. محلات قدیمی شهر یزد نیز نظیر دیگر بافتهای قدیمی، نیازمند به حرکتی کنترل شده در جهت ادامه زندگی خود هستندکه با درنظرگرفتن مشکلاتی ازقبیل رشد منفی جمعیت، نداشتن دسترسیهای درون محله ای لازم، گسترش روزافزون فضاهای مخروبه ومتروکه، نداشتن تسهیلات موردنیاز، باید حرکت در راستای رفع این مشکلات صورت گیرد.لذا این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از مطالعات اسنادی و میدانی و بهره گیری از تکنیک های تحلیل عامل و شاخص ترکیبی موریس، درصدد برآمده محلات بافت تاریخی شهریزد را از نظر ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و عملکردی توسعه پایدار مورد بررسی قرار داده و راهبردی برای آینده آن در این راستا ارائه نماید. نتایج حاکی ازآنست که از 36 شاخص در نظر گرفته شده در ابعاد مختلف پایداری، عامل های کالبدی- عملکردی، اجتماعی، اقتصادی در اولویت های نخست در بررسی محلات قرار می گیرند که این امر توسط تکنیک تحلیل عامل حاصل شده است و با استفاده از شاخص ترکیبی موریس که امتیازات ناشی از تحلیل عامل را بصورت ترکیبی مورد بررسی قرار می دهد، رتبه بندی محلات از نظر ابعاد مختلف پایداری مشخص شده است. بر طبق محاسبات صورت گرفته محلات بافت قدیمی از نظر پایداری هیچ یک در سطح بالایی قرار ندارند و محله گازرگاه پایدارترین محله و محله شش بادگیر ناپایدارترین می باشد. لذا عمده توجهات باید به محلاتی صورت گیرد که در این زمینه ناپایدارترند که در همین راستا چشم انداز و راهبردهای مناسب جهت تضمین توسعه پایدار در بافت قدیمی یزد پیشنهاد می شود.