مطالعات ساختار و کارکرد شهری

مراکز آموزش عالی کلانشهر تهران به عنوان بخشی از فضاهای پررونق شهری، به دلیل دارا بودن پتانسیل ها و ظرفیت های بالقوه فرهنگی از جمله مستعد ترین فضاهای فرهنگی این شهر درتوسعه پایدار فرهنگ شهری به شمار می روند. هدف این پژوهش شناسایی وتحلیل فضایی عملکرد مراکز آموزش عالی در ارتقای فرهنگ شهرنشینی در کلانشهر تهران است که بیانگر رابطه ی مراکز آموزش عالی و فرهنگ شهرنشینی درکلانشهرها است. در این پژوهش روش تحقیق از نوع توصیفی– تحلیلی و مبتنی بر دو روش مطالعات کتابخانه ای ومیدانی می باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که رابطه معنی داری بین این دو وجود دارد، به این شکل کهمراکز آموزش عالیکلانشهر تهران درتوسعه پایدارفرهنگ شهری تأثیر گذار بوده اند، اما این رابطه در منطقه 3 قوی تر از منطقه 19 بوده است. برای آگاهی از روند و میزان تأثیر گذاری مراکز آموزش عالی در ارتقای فرهنگ شهری در کلانشهر تهران، با توجه به فرضیات و شاخص هایی تدوین شده، آزمون ناپارامتری دو جمله ای به تفکیک در مناطق 3 و 19 مورد استفاده قرار گرفت و برای بررسی تفاوت معنی داری بین دو منطقه از آزمون ناپارامتری مان– ویتنی استفاده شد.   به منظور معرفی جایگاه مراکز آموزش عالی در دستیابی به توسعه پایدار فرهنگ شهری در کلانشهر تهران بر اساس ابعاد توسعه پایدار پیشنهادهایی بیان می گردد.

در سال های اخیر غیررسمی شدن مسکن شهری و در پی آن ناامنی تصرف توجه بسیاری از محققان و سازمان های جهانی را به خود جلب کرده است؛ تا آنجا که سازمان اسکان بشر از ناامنی تصرف به عنوان شاخص محرومیت در سکونتگاه های غیررسمی یاد کرده است. در این تحقیق رابطه امنیت تصرف با کیفیت کالبد مسکن در محله اسلام آباد 2، یکی از مراکز اسکان غیررسمی ارومیه، بررسی شده است. در پی سنجش این رابطه 11 شاخص از ابعاد قانونی، عرفی و ادراکی امنیت تصرف توسط تحلیل عاملی به 4 عامل فقدان تضمین سکونت، عدم پشتیبانی شبکه های حمایتی، عدم ثبات مالکیت و ترس از بی خانمانی تقلیل یافته است. برای بررسی کیفیت کالبدی مسکن نیز از چهار شاخص سطح زیر بنا، نوع مصالح ساختمانی، نوع پوشش سقف و میزان رضایت ساکنان از وضعیت کالبدی مسکن استفاده شده است. روش تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی و تحلیلی بوده و در آن از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه و از تکنیک های تحلیل عاملی و رگرسیون چند متغیره برای تجزیه و تحلیل داده های خام پرسشنامه استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که میان امنیت تصرف و کیفیت کالبدی مسکن رابطه مستقیم و مثبتی وجود دارد و عامل فقدان تضمین سکونت از عوامل اصلی در کاهش امنیت تصرف در محله اسلام آباد 2 می باشد.

با توجه به حجم بالای مراجعه کنندگان به ویژه زنان به فضاهای شهری و تقاضای زیاد برای استفاده از این مکان ها توسط شهروندان، میزان ایمنی و آسایش این فضاها یکی از دغدغه های اصلی      سیاست گذاران و برنامه ریزان شهری را تشکیل می دهد. لذا هدف تحقیق حاضر، ارزیابی مشارکت زنان در ایمنی فضاهای شهر سقز با مدل مشارکت شهری است. روش تحقیق مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی، جلسات PUA با زنان به همراه پرسش نامه و مطالعات میدانی است. جامعه آماری پژوهش زنان ساکن، شاغل و تردد کننده در محدوده فضاهای شهری سقز با تاکید بر فضاهای عمومی خیابان های امام خمینی شمالی و جنوبی، خیابان جمهوری و خیابان قدس می باشد، که به طور خوشه های کاملاً تصادفی 200 نفر از بین آنها به عنوان حجم نمونه (50 نفر 34-17 سال، 50 نفر 51-34 سال، 50 نفر 65-51 سال و 50 نفر 65 سال به بالا) انتخاب گردید. در ادامه مدل مشارکتی PUA طی پنج مرحله، مرحله اول: تهیه مقدمات، مرحله دوم: تشکیل جلسات بحث، مرحله سوم: ارائه راهکارهای اجرایی، مرحله چهارم: مطالعات میدانی و کارشناسی و مرحله پنجم: ارائه راهبردهای لازم با توجه به سه شاخص: کاربری ها، طراحی فضای مطلوب زنان و مبلمان های شهری با استفاده از SWOT ارائه شد. نتایج نشان داد که به لحاظ شاخص کاربری های زن محور، خیابان قدس وضع به مراتب نامناسب تری در تامین آسایش فیزیکی و روانی زنان با 96%  نسبت به خیابان های امام خمینی شمالی 62%، امام خمینی جنوبی 45% و خیابان جمهوری با 42% دارا بوده است. همچنین نتایج نشان داد که شاخص مبلمان شهری در خیابان جمهوری با 41% تأمین رضایت مندی زنان وضع مطلوب تری نسبت به خیابان های قدس با 29%، خیابان امام جنوبی با 18% و خیابان امام شمالی با 12% داشت. شاخص های دیگر نیز وضعی مشابه داشت. در نهایت راهبردهای لازم به منظور سهولت در تردد و جابجایی شهری (نظیر ایستگاه های تاکسی و اتوبوس شهری) ارائه گردید.

شهر اصفهان ازجمله شهرهایی است که در ناحیه خشک ایران قرار دارد و به دلیل محدودیت های فراوان، مشکلاتی در زمینه شبکه حمل و نقل شهری، محیط زیست شهری، فضاهای فرهنگی دارد که با رشد جمعیت ابعاد گسترده تری یافته و زمینه نابرابری و رقابت های ناسالم را جهت دسترسی به امکانات و تسهیلات شهری در سطح شهر ایجاد می کند. هدف این تحقیق تحلیل و ارزیابی توسعه پایدار     کلان شهر اصفهان از طریق بررسی 66 شاخص توسعه می باشد. شاخص های مورد بررسی شامل         پنج گروه کلی شاخص های اجتماعی- اقتصادی، فرهنگی- آموزشی، کالبدی- زیست محیطی،    زیربنایی- مسکونی و شاخص های دسترسی می باشد. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و نتایج حاصل از پژوهش کاربردی- توسعه ای است. از روش ها و تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره تاپسیس، ضریب آنتروپی، تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی و ضریب پراکندگی جهت تحلیل داده های پژوهش استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که منطقه شش و پنج شهر اصفهان از نظر شاخص نهایی توسعه با امتیاز توسعه 743/0 و 741/0 برخوردار ترین مناطق شهر بوده و اختلاف نسبتاً محسوسی با دیگر نواحی شهر دارند. منطقه ده شهر اصفهان نیز با امتیاز 087/0 کم توسعه یافته ترین و محروم ترین منطقه شهر می باشد. نتیجه حاصل از تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی نیز حاکی از آن است که مناطق شش و پنج شهر اصفهان در سطح اول، مناطق یک و سه شهر در سطح دوم و ده منطقه باقیمانده شهر در سطح سوم توسعه قرار دارند و عنوان مناطق محروم شهر را دارند. ضریب پراکندگی شاخص توسعه در سطح مناطق چهارده گانه شهر اصفهان برابر با 658/0 محاسبه شد.

فرسودگی بافت های شهری، امروزه به عنوان عاملی برای جلوگیری از تحقق روش های مدرن مدیریت شهری در شهرسازی به حساب می آید. شهر یزد دارای 2600 هکتار بافت فرسوده می باشد. شناسایی وضعیت کالبدی و عملکردی این بافت ها به منظور برنامه ریزی، مدیریت، حفظ و نگهداری  آن ها از اقدامات اولیه و مهمی است که باید صورت پذیرد. برای برنامه ریزی محله مجاهدین در این تحقیق، شاخص های عمده چون ویژگی های بناها، ویژگی های اقتصادی- اجتماعی، وضعیت کاربری های موجود مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. روش به کار رفته توصیفی- تحلیلی بوده و در زمینه  گرد آوری اطلاعات؛ از روش های مطالعات کتابخانه ای و اسنادی، روش های میدانی و پیمایشی و تهیه پرسشنامه به تعداد هر واحد مسکونی اقدام گردیده است. بررسی وضعیت موجود نشان می دهد که بین سال های 1375 – 1385 میزان رشد جمعیت محله مجاهدین با نرخ رشد 8/0- از 5317 نفر به 4922 نفر کاهش یافته است، که این نشان دهنده حرکات جمعیتی از بافت قدیمی به سمت محلات جدیدتر می باشد. همچنین طبق نتایج تحقیق، محله مجاهدین از نظر شاخصه های فرسودگی(کالبدی، عملکردی) دارای فرسودگی است بطوری که در این محله فعالیت ها وکاربری ها پاسخگوی نیاز سکنه نمی باشد، بافت کالبدی محله تا حدود نسبتاً زیادی آسیب دیده و نظام فعالیت ها به هم ریخته و نابسامان می باشد و کاربری های غیر متجانس و ناسازگار در محله خود نمایی می کند.

هدف مقاله حاضر تدوین چشم انداز سازمانی شهرداری ساوه در چارچوب فرایند برنامه ریزی راهبردی می باشد. هدف از تدوین چشم انداز شهرداری، ایجاد یک تصویر یا آرمان مشترک در درون سازمان برای رسیدن به اهداف آن می باشد. به عبارت دیگر هدف از تدوین چشم انداز سازمانی و ایجاد آرمان مشترک، رسیدن به جواب این سؤال بوده است که ما (یعنی مجموعه شهرداری) چه چیزی (چگونه شهری) می خواهد خلق کند؟ برای همین تدوین چشم انداز شهرداری در راستای تدوین چشم انداز خودِ شهر و مکمل آن خواهد بود. در این مقاله فقط به چشم انداز شهرداری پرداخته شده است. نوعِ تحقیق بر اساس هدف مقاله، کاربردی و براساس نحوه گردآوری مواد و اطلاعات مورد نیاز توصیفی- تحلیلیِ زمینه یاب می باشد. مدل مورد استفاده در چارچوب فرایند تحلیل راهبردی؛ ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی می باشد. برای تدوین چشم انداز شهرداری از روش پیشنهادی آمس استفاده شده است. بر اساس نتایج تحقیق شهرداری ساوه در افق 20 ساله، شهرداری ای خواهد بود مشارکت محور و پژوهش محور. شهرداری ارایه دهنده خدمات متمایز به شهروندان با ایجاد شهرداری الکترونیک خواهد بود. شهرداری ساوه تلاش خواهد که تا از طریق ایجاد ارتباطات خواهرخواندگی، دارای روابط متقابل و سازنده با دیگر شهرها در سطح ملی و بین المللی باشد. حمایت از فعالیت های ورزشی و جشنواره ای در شهر و نیز داشتن نقش محوری در مدیریت یکپارچه شهر از دیگر محورهای شهرداری در چشم انداز آن می باشد.

مساله اصلی این تحقیق این است که عامل گریز شهروندان از فضاهای پیاده شهری چیست و شهروندان چگونه می توانند با فضاهای پیاده شهری ارتباط بیشتری برقرار کنند. این پژوهش برآن است تا به اهمیت جریان زندگی در پیاده راه های شهری بپردازد و راهکارهای ممکن جهت رونق بخشیدن و ایجاد مطلوبیت در پیاده راه ها را معرفی نماید. محله فهادان یزد به عنوان یک نمونه مطلوب در نظر گرفته شده که زندگی در پیاده راههای آن جریان دارد و سعی شده است تا با روش قیاسی، ویژگیهای کمی و کیفی موجود در این محله با پیاده راه های امروزی کشورمان مورد مقایسه قرار گیرد تا نتایج ملموس آن، به بهبود کیفیت پیاده راه ها کمک کند. شهر از اجزا و عناصری تشکیل شده که برخی از آن ها فیزیکی و قابل رویتند و بالطبع اثرگذار بر محیط شهری و مسیرهای پیاده، در آن صورت به نظر می رسد که پدیده های ذهنی و معنایی هم وجود دارند که غیر قابل رویتند. این تحقیق بر آن است تا این فرضیه را نیز در محله فهادان یزد بررسی نماید و با سایر پیاده راه های امروزی مورد مقایسه قرار دهد. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که عدم رعایت مقیاس انسانی در طراحی ساختمانها موجب گریز شهروندان از قرار گرفتن در فضاهای پیاده فضاها می گردد. معماران و طراحان شهری به کمک یگدیگر می توانند با در نظر گرفتن تمهیداتی نظیر رواق و طاقگان، در جهت رعایت مقیاس انسانی در پیاده راه ها گام بر دارند.