مطالعات ساختار و کارکرد شهری

مطالعات ساختار و کارکرد شهری

مطالعات ساختار و کارکرد شهری سال 4 پاییز 1396 شماره 15

مقالات

۱.

ارزیابی محرک های توسعه شهری در ساختار تاریخی (مورد مطالعه: بافت تاریخی شهر قم)

کلید واژه ها: محرک های توسعه شهری بازآفرینی بافت تاریخی شهر قم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۴۳
در طی سال های اخیر، سیاست ها و برنامه های متعددی برای ارتقاء کیفی و بازآفرینی بافت های نابسامان شهری به اجرا گذاشته شده است. یکی از سیاست های نوین در توسعه شهری به طور عام و در بازآفرینی بافت های نابسامان شهری به طور خاص، به کارگیری اقدامات و پروژه های محرک توسعه با هدف تسریع و تسهیل فرایند تحول در این بافت ها است. بافت تاریخی شهر قم به عنوان قلب تپنده این شهر در برگیرنده غنی ترین ارزش های کالبدی، فرهنگی و تاریخی در سطح استان و حتی در سطح ملی است. تحقیق پیش رو با هدف تحلیل و ارزیابی تحقق یافتگی و میزان اثرگذاری این پروژه ها بر توسعه بافت تاریخی شهر قم  صورت پذیرفته است؛ که به لحاظ ماهیت از نوع پژوهش های ارزیابی- تحلیلی با بهره گیری از پیمایش میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) می باشد. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون های آماری (تی تک نمونه ای، فریدمن، آنوا) مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق و پاسخ دهی به سؤالات نشان داد که هیچ یک از پروژه های عمرانی انتخاب شده به طور کامل و همه جانبه از نظر اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، زیست محیطی و کالبدی نتوانسته به عنوان محرک توسعه شهری در محدوده بافت تاریخی شهر عمل کند. از نظر پیامدهای اقتصادی(پروژه محور عماریاسر، محور شهید روحانی و پارکینگ طبقاتی) موفق ظاهر شده اند؛ از نظر پیامدهای اجتماعی- فرهنگی، همه پروژه ها به جز پروژه محور عماریاسر موفق عمل کرده اند؛ از لحاظ پیامد زیست محیطی، همه پروژه ها به جز پروژه محور عماریاسر و محور شهید روحانی به اهداف خود رسیده اند و از نظر پیامد کالبدی، همه پروژه ها تأثیرگذار بوده اما بیشترین تأثیر را پروژه های محور عماریاسر و شهید روحانی داشته اند.
۲.

سنجش ماهیت توسعه چندمرکزی مجموعه شهری رشت

کلید واژه ها: سازمان فضایی ساختار فضایی تک مرکزی و چندمرکزی برنامه ریزی منطقه ای مجموعه شهری رشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۴۶
شهرهای تک قطبی و تک مرکزی، با گسترش نامنظم خود بویژه در تقابل با توسعه متوازن و متعادل هستند. تمرکزگرایی باعث معضلاتی همچون توزیع نامتوازن نظام شهری و فعالیتی در ساختار و سازمان فضایی منطقه می گردد و به تبع آن چالش هایی مانند عدم امکان برنامه ریزی دقیق جهات توسعه آتی شهرها، مهاجرت های بیش از اندازه به مرکز، آلودگی های زیست محیطی، ترافیک و در نهایت کاهش کیفیت زندگی در مقیاس شهری و منطقه ای را دربردارد. الگوهای متفاوتی در مورد توسعه و برقراری تعادل فضایی در مقیاس شهر – منطقه وجود دارد که یکی از آنها توسعه چندمرکزی است. مفهوم توسعه چندمرکزی در مقیاس منطقه ای و فرامنطقه ای، نگرش جدیدی است که از دل سند چشم انداز توسعه فضایی اروپا استخراج شده است و امروزه بعنوان رویکرد و مدل توسعه ای در سایر مناطق و کشورها مورد توجه قرار گرفته است. هدف اصلی این مقاله این است باتوجه معضلات مجموعه شهری رشت، به سنجش میزان توسعه فضایی این محدوده براساس اصول چند مرکزیتی بپردازد. در این رابطه شاخص های توسعه فضایی چند مرکزیتی در دو مولفه موفولوژیک و عملکردی برگرفته از متون نظری استخراج و با روش های کمی مورد ارزیابی قرار میگیرد. براساس نتایج پژوهش، مجموعه شهری رشت از لحاظ ساختاری، پتانسیل توسعه ی الگوی چندمرکزی را نداشته و با ساختاری سلسله مراتبی و تک مرکزی تبیین میگردد.
۳.

روشهای ساماندهی وبهسازی بافت قدیم شهری نجف آباد با استفاده از مدل ویکور

کلید واژه ها: محله محوری بهسازی نوسازی منطقه یک نجف آباد روش تصمیم گیری وایکور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۴۶
در دهه های اخیر به دلیل رشد شتابان شهرنشینی وعدم ارائه طرح و برنامه مناسب در سطح محله های شهری کیفیت محیط محلات تنزل یافته و موجب ایجاد مشکلاتی همچون فرسودگی کالبد، کم رنگ شدن حس تعلق به محله، نابرابری در توزیع و پراکندگی خدمات و همچنین عدم مشارکت مردمی شده است، به همین دلیل نظریات متعددی در خصوص بهبود کیفیت محلات شهری و جلب مشارکت مردمی توسط کارشناسان و متخصصان این رشته ارائه شده، که این پژوهش با توجه به رویکرد محله محوری علاوه بر تحلیل کیفیت اجتماعی- اقتصادی ساکنین مقیم بافت قدیم به تحلیل وضعیت بافت قدیم شهری و اولویت بهسازی و نوسازی با توجه به فرسودگی بافت پرداخته شده است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع تحلیلی– توصیفی بوده و گردآوری اطلاعات به صورت میدانی و کتابخانه ای انجام گرفته است، برای آشنایی با مشکلات موجود در محله و چگونگی کیفیت محیط و زندگی اجتماعی ساکنین، پس از شناخت و معرفی معیارها و زیر معیارهای مربوط به آن  پرسشنامه ای با حجم نمونه ای 380 عدد تنظیم و مورد بررسی قرار گرفته که تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS و روش های آماری همچون آزمون اسپیرمن انجام شد. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که از دید ساکنان منطقه یک نجف آباد، محله ها و منطقه نیاز به بهسازی و نوسازی با مشارکت مردمی دارد. همچنین در بین زیر معیارهای مورد بررسی تسهیل مداخله در بافت به دلیل وجود درصد بالای ساختمان های 1 و2 طبقه(364/0)، پاکیزگی منطقه و بافت و همکاری بالای مردم و شهرداری در زمینه جمع آوری زباله(352/0)،  پایین بودن اجاره بها(312/0) از مهمترین نقاط قوت و  ایجاد وتقویت شبکه دسترسی و اصلاح معابر قدیمی بافت (288/0)، ایجاد و توسعه صنعت گردشگری(276/0)، وجود محور ارتباطی با دیگر شهرها و امکان توسعه و پیشرفت بافت در این منطقه(272/0) از مهمترین فرصتها به شمار می آید. در نهایت با استفاده از تحلیل راهبردی سوآت راهبردهایی در جهت ارتقاء کیفیت محیط پیشنهاد شده است و در ادامه با استفاده از روش وایکور به دو سؤال اصلی در پژوهش پاسخ داده شده است.
۴.

روستا- شهر سیاستی مناسب برای جلوگیری از جابجایی جمعیت به سوی شهرهای بزرگ و کلانشهرها (مطالعه موردی شهرهای کوچک استان ایلام)

کلید واژه ها: روستا- شهر مهاجرت توسعه روستایی استان ایلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۳۵
عدم کنترل مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ مشکلات عدیده ای را در شهرها و حتی روستاها موجب شده است از جمله مشکلات اقتصادی فرهنگی در شهرها و خالی از سکنه شدن روستاها، که برای توسعه اشتغال و تولید در کشور مفید نخواهد بود. بنابراین اعمال سیاستگذاری های صحیح به ویژه عملکرد صحیح سیاست روستا-شهری راهکاری مناسب برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ به نظر می رسد. پژوهش حاضر در این راستا به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. جامعه آماری آن، خانوارهای روستا-شهرهای استان ایلام می باشد که تعداد 366 نفر از آنها با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب و بین آنها پرسشنامه ها توزیع شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از مدل آنتروپی شانون و نرم افزار LISREL انجام شد. نتایج حاصل از بررسی مدل آنتروپی شانون در دوره سرشماری 1390  نمایانگر حرکت توزیع فضایی شهرها به سوی تعادل بیشتر درسطح  استان ایلام می باشد. و سیاست روستا- شهر و عملکرد آنها در استان ایلام مثبت بوده و از نظر تراکم جمعیتی و رشد شهری به سوی تعادل در حرکت است. همچنین تحلیل داده های پرسشنامه ای حاکی از آن است که سیاست روستا- شهردر استان ایلام با رعایت اصول و معیارها و حفظ کارکرد روستا-شهری در کاهش میزان مهاجرت و جابجایی جمعیت به سوی شهرهای بزرگ و کلانشهرها تأثیر مثبت و معناداری دارد.
۵.

سطح بندی محلات براساس شاخص های کمی و کیفی مسکن (مورد مطالعه شهر بابلسر)

کلید واژه ها: مسکن مدل های تصمیم گیری تکنیک ادغام همبستگی بابلسر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۴۱
امروزه مسکن مفهومی فراتر از یک سرپناه پیدا نموده و نقش مهمی در چگونگی کیفیت کالبدی شهرها دارا ست. مسکن به عنوان کوچکترین عنصر تشکیل دهنده سکونتگاه ها به وجود آورنده یکی از مهم ترین پدیده های جغرافیایی هر منطقه به شمار می رود. افزایش سریع جمعیت،گرایش به تملک مسکن مستقل، گرانی زمین شهری و کمبود خدمات، مسکن را به عنوان معضلی پیچیده مطرح می سازد. هدف اصلی این پژوهش، سطح بندی محلات شهر بابلسر بر اساس شاخص های مسکن است. پژوهش از نوع کاربردی و روش انجام آن توصیفی – تحلیلی است. در این پژوهش از 46 شاخص استفاده شد. جامعه آماری، شامل 19 محله،420 بلوک و 15459 واحد مسکونی است که داده های آن از بلوک های آماری 1390 استخراج شده است. برای تحلیل و رتبه بندی محلات از مدل های تصمیم گیری شامل تاپسیس، ویکور و الکتره و تکنیک ادغام و برای تعیین تعادل فضایی شاخص ها از ضریب ویلیامسون استفاده شده است. نتایج بیانگر آن است که محلات پارکینگ ها و نخست وزیری تقریبا در تمامی مدل ها دارای بالاترین سطح برخورداری و محله بی بی سر روزه دارای پایین ترین سطح برخورداری می باشند. همچنین رابطه معناداری بین فاصله محلات از مرکز شهر و مطلوبیت مسکن دیده نمی شود، اما همبستگی بالایی بین فاصله محلات از خط ساحلی و مطلوبیت مسکن وجود دارد.
۶.

برنامه ریزی راهبردی توسعه محلات دارای فقر شهری، با استفاده از تکنیک (AIDA) (مطالعه موردی: بافت فرسوده اهواز)

کلید واژه ها: توسعه پایدار توسعه پایدار شهری زیست پذیری شهراهواز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۶۰
شهرنشینی به عنوان دومین انقلاب در فرهنگ انسان، باعث دگرگونی در روابط متقابل انسان هاومحیط شده است. در دهه های اخیر به موازات نظریه های توسعه پایدار و توسعه پایدار شهری ایده ارتقای کیفیت زندگی که خود موجبات زیست پذیر بودن شهرها را سبب می شود جای خود را در ادبیات برنامه ریزی شهری باز کرده است و به همین دلیل قابلیت برخورداری از خصوصیات زیست پذیری برای شهرها و به ویژه کلانشهرها ضرورت یافته است. هدف این پژوهش بررسی قابلیت زیست پذیری مناطق کلانشهر اهواز در راستای توسعه پایدار است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی با هدف کاربردی می باشد. داده های موردنیاز برای تحلیل از نوع کمی و کیفی می باشند.که با استفاده از مدل تاپسیس به تحلیل آن ها پرداخته شده است. داده ها با بهره گیری از   نرم افزار SPSS، ARCGIS، و مدل TOPSIS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. جامعه آماری شامل مناطق و شهروندان کلانشهر اهواز می باشند. نتایج پژوهش نشان می دهد که درمیان مناطق کلانشهر اهواز منطقه 2 با امتیاز0.74 به نسبت سایرمناطق در وضعیت برخوردارتری درقرار دارد ومنطقه 7 با امتیاز0.25دربدترین وضعیت زیست زیست پذیری قرار دارد. ودر میان ابعاد بکار رفته درپژوهش حاظر بعد زیست محیطی با امتیاز0.63بیشترین تاثیر را دروضعیت زیست پذیری کلانشهر اهواز داراست. که با این روند کنونی به سمت توسعه پایدار پیش نخواهد رفت.
۷.

بررسی اثربخشی سامان دهی بصری کارکرد فضاهای شهری (مطالعه موردی: خیابان انقلاب اسلامی، تهران)

کلید واژه ها: شهر منظرشهری آلودگی بصری شهرتهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴ تعداد دانلود : ۵۳
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ فعالیت های اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ، ﺷﻬﺮ ﺑﺴﺘﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ در آن  ﻓﺮﻫﻨﮓ از طریق فعالیت های اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ جریان در می آید.ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺷﻬﺮ، ﺑﺎﻻﺧﺺ ﻧﻤﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﺑﻪ بازنمایی این رابطه ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ارزش ﺳﻨﺖﻫﺎی زیستی را عینیت ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻨﺪ. در این پژوهش با توجه به ازدحام محدوده مورد مطالعه به دلیل وجود کتابخانه ها وفروشگاه های متعدد و مهم ترازهمه استقرار دانشگاه تهران درطول این مسیر، وقرین با این شرایط، نبود ویا بودن برنامه ریزی مدون ضعیف و به دنبال آن دشوار بودن اجرای این برنامه ریزی ها موجبات این فرضیه را فراهم می کند که میزان آلودگی های بصری در این محدوده مهم (ازچهارراه جمالزاده تا چهارراه ولی عصر) خیلی زیاد باشد ولی با توجه به اجرای پروژه بهسازی بصری توسط سازمان زیباسازی منطقه شش شهر تهران انتظار می رود میزان اغتشاشات بصری این محدوده بیشتر ازمتوسط نباشد. ﺟﻬﺖ آزﻣﻮن فرضیه ﻣﺬﮐﻮر، اﺑﺘﺪا، ﻣﻔﻬﻮم میزان اﻏﺘﺸﺎش ﺑﺼﺮی در ﻗﺎﻟﺐ شش ﺷﺎﺧﺺ و بیست وهفت ﻣﻌﺮف تعریف عملیاتی ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ در ﻗﺎﻟﺐ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی؛ دادهﻫﺎی ﻣﻮردنیاز از طریق اﺑﺰار ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ (طیف لیکرت) ﮔﺮدآوری گردید. از طریق روشﻫﺎی میانگین و ﻣﺠﻤﻮع ﺳﺎده و نیز آزﻣﻮن آﻣﺎریt  تک نمونه ای، وضعیت آﻟﻮدﮔﯽ ﺑﺼﺮی محدوده ﻣﺬﮐﻮر تحلیل ﺷﺪ.نتایج نیز ﺿﻤﻦ پذیرش فرضیه تحقیق ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ اﻏﺘﺸﺎش ﺑﺼﺮی محدوده چهاراه جمالزاده تا چهارراه ولی عصر در ﺷﺎﺧﺺ فعالیت ها وعملکرد در ﺣﺪ زیاد و درسایر ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ در ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ و گاها کم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ترکیبی نیز ﻧﺸﺎنگر این موضوع بودﮐﻪ آﻟﻮدﮔﯽ ﺑﺼﺮی این محدوده از  درﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۹