تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی (کتابداری سابق)

هدف: مقاله حاضر به بررسی مفهوم خودکارآمدی به عنوان سازه روانشناختی مهم و تأثیرگذاری در رفتار انسانی و نیز «نظریه شناختی - اجتماعی» و ارتباط آن با مفهوم سواد اطلاعاتی، به عنوان یکی از پیش نیازهای اساسی زندگی در جامعه اطلاعاتی و فرایند یادگیری مدرن و مادام العمر می پردازد. روش شناسی: مرور ادبیات موجود در رشته های روانشناسی، آموزش و پرورش، ارتباطات، جامعه شناسی، علم اطلاعات و علوم رایانه. یافته ها: خودکارآمدی شاید بر میزان علاقه، تلاش، پشتکار، لذت، خودتنظیمی و در نهایت عملکرد فرد، تأثیر مطلوبی داشته باشد و به عنوان یکی از عوامل شایستگی اجتماعی، شایستگی شبکه ای، موفقیت، رضایتمندی تحصیلی و کاری و غلبه بر ترس هایی مانند ترس های اجتماعی و ترس از فناوری نقشی جدی ایفا کند. سواد اطلاعاتی به عنصری درونی مانند خودکارآمدی موکول و مشروط می شود. در برخی پژوهش ها، خودکارآمدی بالاترین و بیشترین همبستگی و تأثیر را بر رفتار جست وجوی اطلاعات داشته است که اهمیت بسیار آن را نشان می دهد. خودکارآمدی سواد اطلاعاتی با عواملی مانند سن، جنسیت، سطح تحصیلات، پایه تحصیلی، تجربه، آموزش، دانش زبان انگلیسی و شغل ارتباط مستقیم دارد. خودکارآمدی سواد اطلاعاتی در کشور ترکیه بیش از سایر کشورها بررسی شده است. اصالت/ ارزش: مفهوم خودکارآمدی که از سوی برجسته ترین و پراستنادترین روانشناس زنده دنیا و چهارمین روانشناس تاریخ این علم، یعنی آلبرت بندورا ارائه شد، نقشی اساسی در سواد اطلاعاتی ایفا می کند که متأسفانه در ادبیات علم اطلاعات در زبان فارسی درباره آن بررسی کافی نشده است. مقاله حاضر اولین مقاله فارسی محسوب می شود که به صورت مروری به بررسی نقش خودکارآمدی در سواد اطلاعاتی و اطلاع جویی اختصاص می یابد.

هدف: در این پژوهش بر آنیم تا تأثیرگذارترین پژوهشگران حوزه آی متریکس، با استفاده از شاخص های نفوذ اندیشه ای و اجتماعی شناسایی شوند. با این هدف از شاخص های منتخب خانواده اچ (شاخص اچ، شاخص جی، و شاخص اچ. سی) برای تعیین نفوذ اندیشه ای پژوهشگران از مرکزیت های هم تألیفی (مرکزیت رتبه، مرکزیت بینابینی، و مرکزیت نزدیکی) استفاده شده است. روش: پژوهش حاضر با استفاده از روش کتاب سنجی و همچنین رویکرد تحلیل شبکه های اجتماعی انجام گرفته است. جامعه پژوهش حاضر را تمامی مقاله های حوزه آی متریکس تشکیل می دهد که در بازه زمانی 1978 تا 2014 در وبگاه علوم نمایه شده اند و تعداد آنها 5944 رکورد است. برای محاسبه شاخص های مرکزیت و شاخص اچ از نرم افزارهای یو. سی. آی نت و بایب اکسل استفاده شده است؛ شاخص جی و شاخص اچ. سی نیز به صورت دستی و با فرمول نوبسی در نرم افزار اکسل محاسبه شده اند. پس از محاسبه همه شاخص های کاربردی در پژوهش، با استفاده از بسته های نرم افزاری اس. پی. اس. اس و لیزرل به پرسش های همبستگی پاسخ داده شده است. یافته ها: بررسی رابطه بین نمره های مرکزیت (نفوذ اجتماعی) و کارایی، حاکی از آن بود که بین سه نوع مرکزیت رتبه، بینابینی، و نزدیکی از یک طرف و کارایی از طرف دیگر، همبستگی مثبتی وجود دارد. نتایج مربوط به همبستگی میان شاخص های نفوذ اجتماعی و شاخص های نفوذ اندیشه ای، حاکی از وجود همبستگی مثبت بین این دو نوع نفوذ بود. به طور کلی و با توجه به پرونده های انفرادیِ ایجاد شده بر مبنای جمیع شاخص های اندیشه ای و اجتماعی که بر اساس مجموعه نمرات حاصل از شش شاخص اچ، اچ. جی، اچ. سی، مرکزیت رتبه، بینابینی، و نزدیکی محاسبه شد، به نظر می رسد «لیدسدورف» و «کوشا» به ترتیب تأثیرگذارترین پژوهشگران حوزه آی متریکس در سطح جهان و ایران هستند. اصالت: با توجه به یافته های حاصل از این پژوهش، به نظر می رسد که استفاده از شاخص های ترکیبی در حد متعادل، بینش به نسبت عادلانه و واضح تری درباره وضعیت و تأثیرگذاری پژوهشگران در یک حوزه علمی خاص به وجود می آورد. پس می توان برای هر یک از پژوهشگران پرونده ای انفرادی ایجاد کرد، به طوری که از نتایج به دست آمده، برای تصمیم گیری های مهمی نظیر کمیته های ترفیع و ارتقا، استخدام، اعطای درجه های پژوهشی و سایر موارد مشابه استفاده شود. 

هدف: هدف، تحلیل راهبردی وضع کنونی کتابخانه ملی ج.ا.ا در قالب «بازاریابی - محصول» و ارائه راهبردهای پیشنهادی مبتنی بر ماتریس swot است. روش: در ابتدا با استفاده از مصاحبه با 13 نفر از کارمندان متخصص کتابخانه و کاربرد روش تحلیل محتوا، مؤلفه های SWOT استخراج شدند. سپس با استفاده از ابزار پرسشنامه و رتبه بندی مؤلفه ها و با استفاده از ماتریس ارزیابی موقعیت راهبردی، وضعیت کتابخانه ملی ج.ا.ا در مقوله محصول، تعیین و راهبردهای SO، ST، WO، و WT ارائه شده اند. یافته ها: موقعیت راهبردی کتابخانه ملی ج.ا.ا در مقوله محصول، تهاجمی است. برخی راهبردهای پیشنهادی عبارتند از: بهینه سازی فضای آموزشی کتابخانه، بهینه سازی قدرت محتوایی، خدماتی، رقومی و نوع دسترسی، تقویت قابلیت های کیفی خدمات، استفاده مطلوب تر از فرصت های تعاملی و قانونی، تقویت قابلیت های پردازش، تقویت قابلیت های انتشاراتی، استفاده از شیوه های مجموعه سازی متنوع، استفاده از کمپین های بازاریابی، حرکت در مسیر آموزش کتابخانه های دیگر، استفاده از فیلترهای منطقی تر به منظور تشخیص پژوهشگران، همکاری و فعالیت مشترک آرشیو و کتابخانه ملی ج.ا.ا و استفاده از نیروهای بیشتر و ماهرتر برای ارائه خدمات. اصالت: این پژوهش سبب مرور مجدد فلسفه وجودی کتابخانه ملی ج.ا.ا و شفاف شدن نقش متمایز آن در ساختار پژوهشی کشور می شود.

هدف: پژوهش حاضر به ترسیم و بررسی شبکه هم نویسندگی دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی در 1351 مقاله منتشرشده در 7 مجله علمی پژوهشی حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی ایران طی سال های 1387 تا 1391 می پردازد. روش پژوهش:این پژوهش با رویکرد علم سنجی و تحلیل شبکه های اجتماعی انجام گرفته و در آن ساختار شبکه هم نویسندگی مؤسسات در مقاله های علم اطلاعات و دانش شناسی ایران با استفاده از شاخص های کلان تحلیل شبکه ها مانند تراکم، اتصال، ضریب خوشه بندی، مؤلفه های شبکه، میانگین فاصله و قطر شبکه بررسی شده است. از سوی دیگر برای بررسی عملکرد هر یک از مؤسسات دارای تألیف در شبکه، شاخص های خرد تحلیل شبکه ها مانند مرکزیت درجه، مرکزیت بینیت، مرکزیت نزدیکی، بردار ویژه، تعداد گره های مجاور و همچنین شاخص تولید استفاده شده اند. ترسیم و تحلیل شبکه با استفاده از نرم افزار یو.سی.آی.نت انجام گرفته است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که بیشتر مقاله های علم اطلاعات و دانش شناسی مورد بررسی (8/68 درصد) به صورت مشارکتی منتشر شده اند و مشارکت میان دو پژوهشگر مهم ترین الگوی همکاری در مقاله های مذکور بوده است (22/45 درصد). همچنینهمکاری بین سازمانی (4/63 درصد) بیشتر از سایر انواع مشارکت های علمی از سوی پژوهشگران علم اطلاعات و دانش شناسی کشور استفاده می شود. شبکه هم نویسندگی مؤسسات در مقاله های علم اطلاعات و دانش شناسی ایران از تعداد 218 گره و 1002 پیوند تشکیل شده است. با در نظر گرفتن تمامی شاخص های مرکزیت و تولید، می توان از دانشگاه های تهران، شهید چمران اهواز، فردوسی مشهد، اصفهان، آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، آزاد اسلامی واحد همدان و کتابخانه ملی ایران به عنوان مرکزی ترین مؤسسات در شبکه هم نویسندگی مقاله های علم اطلاعات و دانش شناسی ایران نام برد. همچنین شبکه مذکور با دارابودن شاخص تراکم معادل 019/0 انسجام کمی دارد. اصالت پژوهش: ترسیم شبکه همکاری علمی میان مؤسسات دارای تألیف در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی، نمایی از دانشگاه نامرئی پژوهشگران این حوزه به دست می دهد که شاید از سوی این مؤسسات برای برنامه ریزی همکاری های آینده استفاده شود.

هدف: هدف این پژوهش تحلیل پیوندهای میان این دو دسته از شاخص هاست.  روش: پژوهش حاضر مبتنی بر علم سنجی و جامعه آماری مشتمل بر 37 کشوری است که بر اساس اطلاعات مربوط به دوره پانزده ساله 1996 تا 2010 در پایگاه سایمَگو[1] در سه خوشه بررسی شده اند. داده های آماری این پژوهش از پایگاه های اطلاعاتی وب آو ساینس، سایمَگو، نظام رتبه بندی کیو اس، نظام رتبه بندی شانگهای و نظام رتبه بندی تایمز استخراج شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از نرم افزار اکسل[2] و اس. پی. اس. اس[3] و به منظور پاسخگویی به سؤال و فرضیه، از آزمون آماری همبستگی پیرسون و اسپیرمن استفاده شد.  یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهند که بین دو دسته شاخص های هزینه کرد تحقیق و توسعه و همچنین کیفیت انتشارات علمی کشورها همبستگی مثبت وجود دارد. همچنین میان شاخص های استنادی، به عنوان مهم ترین بخش از شاخص های تعیین کننده کیفیت انتشارات علمی کشورها، ارتباط مستقیمی برقرار است.  اصالت اثر: بررسی ها نشان می دهند که میزان هزینه کرد در زمینه تحقیق و توسعه همواره تأثیر بسزایی در کیفیت انتشارات علمی کشورها داشته، پس در این پژوهش به تحلیل این مهم پرداخته شده است. <br clear="all" /> [1]. scimago. http://www.scimagojr.com 1. Excel 2. SPSS

هدف: هدف این پژوهش بررسی وضعیت دانش و مهارت های کتابداران در کاربرد خدمات مرجع بر اساس دیدگاه کواکس (تفکر انتقادی، تحلیل سؤالات، مصاحبه، سازماندهی اطلاعات، یافتن منابع مرجع و تسلط بر ابزارهای پیشرفته اطلاع یابی) از نظر کارکنان کتابخانه های دانشگاه های دولتی استان مازندران است. روش: پژوهش حاضر توصیفی - پیمایشی و جامعه آماری شامل مدیران و کتابداران کتابخانه های دانشگاه های دولتی استان مازندران است. روش نمونه گیری هم تصادفی طبقه ای متناسب با حجم بود. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته است که ضریب پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (80/0) محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی از نرم افزار SPSS V.16 استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که دیدگاه کواکس بر دانش و مهارت های مرجع کتابداران در کتابخانه های دانشگاه های دولتی استان مازندران مؤثر و میانگین تمام مؤلفه های مذکور بالاتر از حد متوسط و در وضعیت مناسبی است. مطلوب ترین مؤلفه «تسلط بر ابزارپیشرفته» و کمترین مؤلفه «سازماندهی اطلاعات» محسوب می شود. همچنین بین نظرهای کتابداران بر پایه عوامل جمعیت شناختی (جنسیت، رشته تحصیلی، سابقه خدمت، سطح تحصیلات، محل خدمت، و نوع کار) در کتابخانه های دانشگاه های دولتی استان مازندران تفاوت معناداری وجود ندارد. اصالت/ ارزش: دیدگاه کواکس جنبه های تعامل و تفکر انتقادی را با زمینه های ابزارهای اطلاع یابی در هم آمیخته است و به توسعه مهارت ها و دانش افزایی کتابدار مرجع کمک می کند. کتابداران کتابخانه ها می توانند با توسعه مهارت های خود در خدمات مرجع، دسترسی و اشاعه اطلاعات به مراجعان را تسریع ببخشند.

هدف: هدف این پژوهش، شناسایی رابطه بین استرس فناوری و تعهد سازمانی در بین کتابداران کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تبریز است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع توصیفی است و در آن ازروش همبستگی استفاده شده است. جامعه آماری، تمامی کتابداران کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تبریز بوده اند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه های استرس فناوری راگوناتان و همکاران (2002) و تعهد سازمانی آلن و می یر (1997) است. یافته ها: بین استرس فناوری و ویژگی های جمعیت شناختی کتابداران کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تبریز رابطه ای وجود ندارد. بین تعهد سازمانی و ویژگی های جمعیت شناختی در کتابداران کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تبریز رابطه ای وجود ندارد و تنها متغیر تحصیلات با تعهد سازمانی رابطه دارد. بین استرس فناوری و تعهد سازمانی کتابداران کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر تبریز، رابطه معنا دار و مثبتی وجود دارد. اصالت پژوهش: گسترش فناوری های اطلاعاتی سبب شکل گیری استرس فناوری در میان کارکنان سازمان ها می شود؛ استرس فناوری بر کاهش تعهد سازمانی (به عنوان شاخص مهم و اثربخشی در مدیریت نیروی انسانی) مؤثر است و بررسی رابطه آنها در میان کتابداران به دلیل حضور روزافزون فناوری در کتابخانه ضروری است و مطالعه پژوهش های انجام گرفته نشان می دهد که هیچ پژوهشی در ایران، رابطه بین استرس فناوری و تعهد سازمانی را بررسی نکرده است.