پژوهش در نظام های آموزشی

تعیین جایگاه و اهمیت گروه های آموزشی در ساختار عملیاتی دانشگاه و نقش به سزای آن در ارتقای کیفیت فعالیت های آموزشی و پژوهشی دانشکده های یک دانشگاه، یکی از مسائل مهم برای دانشگاه ها بوده است. برخی دانشگاه ها مدل های ساده ای برای رتبه بندی گروه های آموزشی ارائه کرده اند، اما هنوز نظام منسجم و کاملی برای رتبه بندی گروه های آموزشی در دانشگاه ها وجود ندارد. هدف اصلی این تحقیق ارائه مدل مناسبی جهت رتبه بندی گروه های آموزشی در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی در سطح کشور بود. در این پژوهش کیفی روش های تحلیل محتوای کیفی و مصاحبه نیمه ساختاریافته مورداستفاده قرار گرفت. تحلیل محتوای کیفی به شیوه استقرایی انجام شد و مصاحبه نیمه ساختاریافته پیرامون موضوع و نحوه امتیازدهی و رتبه بندی طبقه ها و زیر طبقه ها با مشارکت کنندگان پژوهش صورت گرفت. برای تحلیل داده های حاصل از مصاحبه نیمه ساختاریافته، از روش تحلیل تفسیری استفاده شد و درنهایت مؤلفه های مدل و امتیازهای آن ها استخراج گردید. رسالت، اهداف و جایگاه سازمانی؛ دوره های آموزشی و برنامه های درسی و غیردرسی؛ هیئت علمی؛ دانشجویان؛ راهبردهای یادگیری/یاددهی؛ امکانات و تجهیزات آموزشی؛ پایان نامه ها و رساله ها، سمینارها، قراردادهای پژوهشی و کرسی ها و دانش آموختگان مؤلفه های مدل رتبه بندی گروه های آموزشی در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ایران بودند. نتایج حاصل از این مدل رتبه بندی، می تواند برای همه گروه های آموزشی و رشته های تحصیلی مورداستفاده قرار گیرد. هم چنین تدوین این مدل در قالب یک سیستم مکانیزه برای استفاده های مختلف نظیر مقایسه گروه های علمی در دانشگاه ها و سطح بندی دانشکده ها نیز مفید خواهد بود.

هدف پژوهش بررسی اثر خشونت معلم بر تحصیل گریزی، خوش بینی تحصیلی و سرزندگی تحصیلی دانش آموزان بوده است. روش پژوهش توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش تمامی دانش آموزان دوره اول متوسطه شهر سرباز (استان سیستان و بلوچستان) در سال تحصیلی 1401-1400 بودند (5395 N= ). به شیوه نمونه گیری تصادفی- طبقه ای (برحسب جنسیت) تعداد 359 دانش آموز از طریق پرسشنامه های خشونت معلم ( Piskin et al., 2014 )، خوش بینی تحصیلی ( Tschannen-Moran et al., 2013 )، تحصیل گریزی (خرمائی و صالح اردستانی، 1395) و سرزندگی تحصیلی (حسین چاری و دهقانی زاده، 1391) موردمطالعه قرار گرفت. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون های کولموگروف-اسمیرنوف، ضریب همبستگی پیرسون، دوربین- واتسون و تحلیل مسیر با کمک نرم افزار های اس پی اس اس و اسمارت پی آل اس استفاده شد. یافته ها نشان داد که خشونت معلم بر تحصیل گریزی دانش آموزان اثر مثبت و بر خوش بینی تحصیلی و سرزندگی تحصیلی دانش آموزان اثر منفی دارد. با توجه به این نتایج برگزاری کارگاه های آموزشی برای معلمان در حوزه های آشنایی با حقوق طبیعی کودکان و کنترل خشم، شفقت و گذشت نسبت به دیگران پیشنهاد می شود.

پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی کیفیت بخشی به نظام رتبه بندی معلمان انجام شده است. روش تحقیق به لحاظ هدف کاربردی، از نظر روش تحقیق، آمیخته (کیفی- کمی) و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات از نوع توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری در بخش کیفی شامل معلمان مشمول نظام رتبه بندی، مدیران و کارشناسان آشنا با این حوزه، در شهر تهران بود، که به روش نمونه گیری هدفمند و با تعداد 15 نفر به عنوان مشارکت کننده مصاحبه های نیمه ساختار یافته انجام گردید. جامعه آماری در بخش کمی شامل کلیه ی معلمان مقاطع ابتدایی، متوسطه اول و دوم شهر تهران که تعداد آنها 46351 نفر بودو حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 381 نفر به دست آمد، که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته با 89 سوال بوده است. برای تحلیل داده ها در بخش کیفی از روش تحلیل محتوا و در بخش کمی از آزمون مدلسازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار لیزرل استفاده شده است. یافته های بخش کیفی منجر به شناسایی 37 زیرمقوله، 9 مقوله فرعی و 3 مقوله اصلی با عنوان راهبردهای ساختاری، زمینه ای و رفتاری شدند. در بخش کمی، با تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول و دوم، مدل نهایی تحقیق ترسیم و روایی و پایایی آن تأیید شد. نتایج نشان داد متغیرهای راهبردهای زمینه ای، رفتاری و شناختی دارای تاثیر معناداری بر الگوی کیفیت بخشی معلمان است.

پژوهش حاضر با هدف پیش بینی سرزندگی تحصیلی دانش آموزان بر اساس حمایت تحصیلی و خودپنداره ی تحصیلی در دانش آموزان انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه ی آماری پژوهش را کلیه ی دانش آموزان دوره ی متوسطه ی دوّم شهر اردبیل تشکیل می دادند که از میان آن ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای تعداد 240 دانش آموز به عنوان نمونه انتخاب شدند که درنهایت پرسشنامه ی 235 دانش آموز قابل تحلیل بود. از پرسشنامه ی سرزندگی تحصیلی حسین چاری و دهقان زاده، پرسشنامه ی خودپنداره ی تحصیلی یسن چن و پرسشنامه ی حمایت تحصیلی سانذز و پلاکت برای جمع آوری داده ها استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون های ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شد. یافته ها نشان داد که بین حمایت تحصیلی (و مؤلفه های آن) و خودپنداره ی تحصیلی (و مؤلفه های آن) با سرزندگی تحصیلی دانش آموزان رابطه ی مثبت معناداری وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون آشکار کرد که تقریباً 30 درصد از کل واریانس سرزندگی تحصیلی بر اساس حمایت تحصیلی و خودپنداره ی تحصیلی قابل پیش بینی است که متغیر حمایت تحصیلی سهم بیشتری داشت؛ بنابراین، می توان نتیجه گرفت که حمایت تحصیلی و خودپنداره ی تحصیلی از متغیرهای مرتبط با سرزندگی تحصیلی دانش آموزان بوده است.

هدف از پژوهش حاضر ارائه مدل عِلّى پیش بینی اهمال کاری تحصیلی از طریق هیجان های تحصیلی و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی با واسطه گری کمال گرایی دانش آموزان هنرستان های دخترانه شهر شیراز بود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش جزء روش توصیفی همبستگی قرار می گیرد. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی دانش آموزان هنرستان های دخترانه شهر شیراز در سال تحصیلی 1400 -1399 به تعداد 8100 نفر بود. برای تعیین حجم نمونه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای تعداد 200 نفر از دانش آموزان انتخاب شدند. ابزار سنجش شامل پرسشنامه های اهمال کاری تحصیلی سواری (1390)، هیجانات تحصیلی و همکاران ( 2002 )، راهبردهای یادگیری خودتنظیمی Pintrich and De Groot ( 1990 )، کمال گرایی Terri-Short و همکاران ( 1995 ) بود. تحلیل داده ها در سطح استنباطی از ضریب ماتریس همبستگی مرتبه صفر و رگرسیون چندمتغیره به روش متوالی هم زمان بر اساس مدل Baron and Kenny ( 1986 ) انجام شد. یافته ها حاکی از آن بود که راهبردهای شناختی، راهبردهای فراشناختی و باورهای انگیزشی به نحو منفی و معنی داری اهمال کاری تحصیلی را پیش بینی می نماید؛ هیجانات مثبت به نحو منفی و معنی دار و هیجانات منفی به طور مثبت و معنی داری اهمال کاری تحصیلی را پیش بینی می نمایند؛ کمال گرایی مثبت به نحو منفی و معنی دار و کمال گرایی منفی به نحو مثبت و معنی دار اهمال کاری تحصیلی را پیش بینی می نماید؛ کمال گرایی نقش واسطه گری معنی دار در ارتباط بین یادگیری خودتنظیم و هیجانات تحصیلی با اهمال کاری تحصیلی ایفا می کند. همچنین مدل از برازش قابل قبولی برخوردار بوده است.

در آموزه های دینی اسلام، تشویق، به عنوان روش تربیتی مورد تأکید قرار گرفته است. آموزه های دینی، در جهت تربیت و هدایت انسان ها، از روش تشویق استفاده کرده است. هدف پژوهش حاضر، ارائه الگویی برای نظام تربیت کارگزاران در جامعه اسلامی مبتنی بر روش تشویق مورد نظر آموزه های دینی بود. این پژوهش، از نظر هدف، کاربردی؛ از نظر روش گردآوری داده ها، توصیفی؛ و از نظر ماهیت داده ها، کیفی بود. بر این اساس، ابتدا، از طریق روش تحلیل محتوای کیفی، آموزه های دینی مرتبط با روش تشویق استخراج شد. سپس، از طریق نظریه زمینه ای، طی سه فرایند کدگذاری باز، محوری و گزینشی به تحلیل اطلاعات اقدام شد. نتایج نشان داد، رهبری تحول گرا، رهبری هدف گذار، رهبری بصیرت افزا، رهبری مبتنی بر مصلحت اجتماعی، رهبری انگیزه بخش و رهبری دوراندیش، عوامل نظام تربیت کارگزاران در جامعه اسلامی هستند. بر این اساس، در یک چشم انداز کلی، پدیده تربیت تحول آفرین در نظام تربیت کارگزاران جامعه اسلامی شناسایی شد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین ویژگی های شخصیت و سبک های مقابله با استرس با فرسودگی تحصیلی و نقش واسطه ای اهمال کاری تحصیلی در دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم شهر کرمان بود. طرح پژوهش از نوع طرح همبستگی است و گروه نمونه ۴۹۸ نفر از دانش آموزان مدارس حسابی و با خدا در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ بودند که به روش خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل سیاهه فرسودگی تحصیلی مسلش (2002)، سیاهه سبک های مقابله با استرس اندلر و پارکر (1990)، سیاهه ویژگی های شخصیت نئو (1992) و سیاهه اهمال کاری تحصیلی سولومن و راث بلوم (1994) بود. نتایج با استفاده از روش معادلات ساختاری به دست آمدند و نشان می دهد ضریب مسیر غیر مستقیم ویژگی های شخصیت (برون گرایی/ درون گرایی (31/0-)، روان رنجورخویی (30/0)، گشودگی به تجربه (25/0-)، سازگاری (23/0-)، وظیفه شناسی (21/0-)) از طریق اهمال کاری تحصیلی روی فرسودگی تحصیلی معنادار است (p<0/001) به علاوه ضریب مسیر غیرمستقیم سبک های مقابله با استرس (مساله محور(32/0-)، هیجان-محور(30/0)، مشغولیت اجتماعی و حواس پرتی (19/0-) از طریق اهمال کاری تحصیلی روی فرسودگی تحصیلی معنادار است (001/0 p<. بنابراین از آنجایی که افراد با توجه به ویژگی های شخصیتی خود از سبک های مقابله با استرس استفاده می کنند، آموزش راهبردها و مهارت های مقابله با استرس در افراد دارای ویژگی های شخصیتی (برون گرایی، درون گرایی، روان نژندی، وظیفه شناسی و سازگاری و گشودگی به تجربه) علاوه بر کاهش اهمال کاری تحصیلی در جهت کاهش فرسودگی تحصیلی نیز موثر است.

هدف پژوهش حاضر تدوین الگوی دانشگاه سبز پایدار برای آموزش عالی بود که با رویکرد کیفی و روش مطالعه موردی انجام شد. جامعه آماری، متخصصان و اساتید دانشگاه های سراسری کشور در حوزه دانشگاه سبز در سال 1400 بودند که 10 نفر طبق اصل اشباع نظری با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار پژوهش مصاحبه نمیه ساختاریافته و بررسی اسناد موجود در این زمینه بود. داده های به دست آمده با استفاده از روش بازخورد مشارکت کننده اعتباریابی شدند و روایی داده ها با استفاده از معیار کیفیت (مؤثق بودن) سنجیده و مورد تأیید قرار گرفت. داده ها با روش تحلیل مضمون تحلیل شدند. نتیجه تحلیل داده ها منجر به شناسایی 174 مضمون پایه، 40 مضمون سازمان دهنده در زمینه دانشگاه سبز پایدار گردید که در قالب 7 مضمون فراگیر به شرح 1. مدیریت منابع سبز پایدار، 2. مدیریت سبز پایدار دانشگاه، 3. امور آموزشی سبز پایدار، 4. امور سبز پژوهشی پایدار، 5. نظام مدیریت زیست محیطی فضای دانشگاه، 6. مدیریت منابع انسانی سبز پایدار، 7. فرهنگ سازی سبز پایدار سازمان دهی شدند. در نهایت با استفاده از یافته های پژوهش، مدلی تحت عنوان دانشگاه سبز پایدار برای آموزش عالی ارائه گردید. امید می رود الگوی تدوین شده به توسعه آموزش عالی در جهت سبز شدن دانشگاه ها و پایداری اقتدار علمی کشور کمک کند.

این پژوهش با هدف شناسایی ملزومات و پیامدهای اجرای مدیریت ناب در آموزش و پرورش ایران با استفاده از رویکرد کیفی انجام گرفته است. میدان پژوهش شامل اساتید دانشگاه های ایران در گرایش های مدیریت و همچنین رشته مدیریت آموزشی در سال 1400 بود. ابزار اندازه گیری، مصاحبه در خصوص ملزومات و پیامدهای اجرای مدیریت ناب بود. مصاحبه ها با 15 نفر از خبرگان دانشگاهی تا حصول اشباع نظری ادامه پیدا کرد. برای اطمینان از روایی ابزار در جریان پژوهش از مرور خبرگان مشارکت کننده و همچنین نظارت سه نفر از اساتید غیر شرکت کننده در پژوهش استفاده شد. برای اطمینان از پایایی داده ها از روش بازبینی مکرّر مشارکت کنندگان استفاده شد. به کمک نرم افزار Maxqda، 417 گزاره مفهومی اولیه در بخش ملزومات و 346 گزاره مفهومی اولیه در بخش پیامدها شناسایی شدند و با ادغام و ترکیب آنها 18کد محوری برای ملزومات و 19 کد محوری برای پیامدها بدست آمد و در کد گذاری انتخابی، 8مقوله ی معرفی و ترویج روشهای ناب، استفاده از متخصصان، اقدامات هشیارانه و گام به گام، شرایط ذیتفعان، ارزشیابی اثربخش، شناسایی اتلاف ها، نقش سمن ها و باز تعریف ارزش، زیر عنوان ملزومات و 7مقوله ی تعالی آموزش و پرورش، برقراری عدالت آموزشی، مزایای فناورانه، افزایش رضایتمندی ذینفعان، افزایش بهره وری آموزشی، مسئولیت پذیری و ارزش آفرینی راهبران اجتماعی و حضور علمی در عرصه جهانی زیر عنوان پیامدهای اجرای ناب در آموزش و پرروش قرار گرفتند.

هدف پژوهش حاضر شناسایی و رتبه بندی شاخص های موثر در برنامه ی درسی رشته آموزش ریاضی دانشگاه فرهنگیان از دیدگاه دانشجو معلمان با رویکرد تحلیل سلسله مراتب فازی است. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش مطالعه موردی و ابزار مصاحبه باز با رویکرد تحلیل محتوای کیفی تلخیصی که برای شناسایی مهمترین شاخص های موثردر برنامه ی درسی رشته آموزش ریاضی دانشگاه فرهنگیان گردآوری شد که در این مرحله 20 دانشجو معلم با بهره گیری از نمونه گیری هدفمند و رعایت اصل اشباع شدگی و حداکثرتنوع به عنوان نمونه پژوهشی انتخاب شدند. در مرحله دوم برای رتبه بندی شاخص های انتخاب شده تعداد 10نفر از کارشناس خبره در زمینه برنامه درسی در آموزش و پرورش استان هرمزگان شهرستان بندرعباس به صورت هدفمند انتخاب و میزان اهمیت هر یک از شاخص ها را نسبت به سایر شاخص ها در پرسشنامه مشخص شده تعیین نمودند و سپس اطلاعات از طریق روش تحلیل سلسله مراتبی فازی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . علیرغم اینکه برنامه ریزان درسی دانشگاه معتقدند همه عناصر برنامه درسی در آموزش ریاضی به نحو شایسته ای دیده شده است؛ براساس یافته ها راهبردهای تدریس، محتوا و فعالیت های یادگیری، اهداف، فضای فیزیکی، منابع درسی و ارزشیابی به ترتیب بیشترین اهمیت را داشتند. با توجه به نتایج بیان شده می توان دریافت که دانشگاه های فرهنگیان می توانند جهت انتخاب شاخص های موثر در برنامه درسی رشته آموزش ریاضی خود از نتایج این تحقیق استفاده نمایند.