جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای

جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای

جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال هفتم زمستان 1395 شماره 2-1 (پیاپی 25) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

نقش پدیده های گسل و زلزله در برنامه ریزی شهری و رونق کشاورزی (مطالعه موردی شهرستان رفسنجان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زلزله گسل برنامه ریزی کشاورزی رفسنجان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۸۰
شهرستان رفسنجان در شمال استان کرمان قرار گرفته است. این شهرستان از مراکز مهم کشاورزی به ویژه تولید پسته محسوب می شود. چون منطقه جزو مناطق زلزله خیز ایران است جهت برنامه ریزی شهری و رونق کشاورزی ایجاب می نماید تا این شهرستان از لحاظ پدیده های گسل و زلزله بیشتر مورد توجه قرار گیرد. از لحاظ زمین شناسی این شهرستان در محدوده ایران مرکزی واقع شده و دارای سه گسل مهم می باشد. گسل بافق-باغین در قسمت شمال شرقی، گسل رفسنجان در قسمت جنوب و جنوب غربی و گسل رفسنجان-زرند در قسمت شمال شرقی تا شرق شهرستان ایجاد شده اند. معیار ایمنی و حفاظت از مناطق شهری در برابر زلزله معیاری است که می تواند به عنوان اهداف اصلی در برنامه ریزی کاربری زمین مناطق زلزله خیز در نظر گرفته شود. گسل های رفسنجان و رفسنجان-زرند دارای سابقه زلزله اند که باید در برنامه ریزی ها در نظر گرفته شوند. گسل بافق-باغین دارای سابقه زلزله نیست ولی گسلی فعال است که می تواند در آینده زلزله ایجاد نماید. محدوده های شمال شرقی تا شرق و جنوب غربی تا غرب شهرستان برای گسترش شهر و یا ایجاد سازه های مهم و همچنین توسعه فیزیکی زمین های کشاورزی مناسب نیستند. در قسمت های شمال غربی و جنوب شرقی شهرستان امنیت زمین ساختی و زلزله به نسبت برقرار است و جهت گسترش شهر و ایجاد سازه ها، تاسیسات و گسترش زمین های کشاورزی مناسب می باشند. ایجاد انحراف در آبراهه ها و ایجاد پشته های مسدود کننده توسط حرکت گسل ها می تواند در گسترش مناطق مسکونی و زمین های کشاورزی تاثیرگذار باشند.
۲.

بررسی رابطه توسعه پایدار گردشگری با امنیت سرمایه گذاری با تاکید بر اقتصاد مقاومتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گردشگری پایدار امنیت سرمایه گذاری اقتصاد مقاومتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۱۳۸
    بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه، از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند که می تواند با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی فرصت ها و محدودیت های گردشگری نقش موثری در توسعه روابط و مناسبات اقتصادی و در نتیجه توسعه ملی و منطقه ای و تنوع بخشی به اقتصاد ملی و منطقه ای بر عهده داشته باشد. موفقیت و رشد پایدار گردشگری در گرو عملکرد مناسب و هماهنگ عناصر و عوامل متعددی است که با هم ارتباط تنگاتنگی دارند. یکی از مهم ترین این عوامل، امنیت سرمایه گذاری است. از این رو این مطالعه به بررسی رابطه توسعه پایدار گردشگری با امنیت سرمایه گذاری با تاکید بر اقتصاد مقاومتی می پردازد. گردشگری پایدار با کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و به عنوان پدیده ای دوستدار محیط زیست جایگاهی ویژه در اقتصاد مقاومتی دارد. نتایج حاصل از برآورد مدل به روش ARDL حاکی از این است که امنیت سرمایه گذاری عاملی مهم در جهت توسعه گردشگری به شمار می آید و می توان با بهبود امنیت سرمایه گذاری در کشور گامی مهم در جهت توسعه گردشگری پایدار و نیل به اهداف اقتصاد مقاومتی برداشت.
۳.

جایگاه اکوتوریسم در توسعه پایدار شهر قشم (بابهره گیری از مدل SWOT)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اکوتوریسم قشم توسعه پایدار امکانات توانمندی های اکوتوریستی محیط زیست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۰۱
    به جهت ارتقاء سطح درک ارزش های زیست محیطی و افزایش حفاظت از منابع طبیعی در سطح جهان، ارزش اکوتوریسم روز به روز در حال فزونی است. هدف این تحقیق شناخت شرایط محیطی شهر قشم مبنی بر اکوتوریسم و ارائه راه کارهای مناسب برای توسعه آن می باشد و فرضیه های تحقیق چنین مطرح می گردد که امکانات لازم و مناسب در جذب و توسعه گردشگری قشم وجود دارد و نیز شهر قشم به لحاظ اکوتوریسم، از توانمندی های قابل توجهی برخوردار است و زمینه توسعه پایدار فراهم می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با هدف کاربردی است و از مدل swot نیز بهره گیری شده است. یافته های حاصل، حاکی از توان اکوتوریستی بالای شهر قشم جهت توسعه صنعت گردشگری می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که قشم فرصت های بسیار خوبی از نظر اکوتوریسم و توسعه صنعت گردشگری در اختیار مسؤولان و مدیران شهری قرار داده است. هرچند که، زیرساخت های بخش گردشگری و به طور ویژه اکوتوریسم با ضعف هایی مواجه است که در صورت برنامه ریزی صحیح و ایجاد امکانات لازم و کامل می توان از شدت ضعف ها کاست و نقاط قوت را تثبیت و از فرصت ها بیشترین بهره را در راستای توسعه پایدار قشم پدیدار ساخت.
۴.

تعیین مکان مناسب جهت انجام پروژه های استحصال آب از رطوبت هوا در استان بوشهر با استفاده از GIS(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مکانیابی استحصال آب رطوبت هوا منطق بولین GIS

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۱۳
  وجود اقلیم های خشک و نیمه خشک در قسمت اعظم کشور ایران و وقوع خشکسالی های مکرر در دهه های اخیر موجب شده است که محدودیت منابع آب از نقطه نظرهای توزیع زمانی و مکانی عامل اصلی محدود کننده برنامه ریزی توسعه اقتصادی کشور باشد. در چنین شرایطی قطعاً ارزش اقتصادی آب و علاوه بر آن ارزش حیاتی آن بسیار چشم گیر است و بنابراین ضرورت توجه خاص به بحث استحصال آب و توسعه و تطبیق آن با شرایط بومی، اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی کشور را مطرح می نماید. با توجه به اینکه رطوبت هوا در مناطق ساحلی جنوب کشور در ایام قابل توجهی از سال به بیشتر از 85% هم می رسد قابلیت آن را دارد که از طریق نصب سیستم های جمع کننده آب، آب قابل توجهی جمع آوری کرد. مکانیابی صحیح و اصولی برپایه شاخص های مؤثر در این فرآیند می تواند تا حد زیادی از اتلاف منابع مالی، زمانی، نیروی انسانی و... جلوگیری نماید. پس از تهیه داده های هواشناسی، لایه های ایجاد شده در GIS با روش بولین وزن دهی شده و در نهایت پس از تلفیق نقشه ها مکان های مناسب جهت انجام پروژه های استحصال آب تعیین می شود. در پایان با قرار دادن لایه های ساخته شده بر روی هم منطقه مناسب برای ماه های تعیین شده مشخص شد.
۵.

نقش شهر آموزش محور در مدیریت مشارکتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شهر آموزش دهنده آموزش فضای آموزش دهنده رسانه محیطی مشارکت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۱۴۶
شهر به عنوان بزرگ ترین دستاورد بشر، علاوه بر در اختیار قراردادن امکانات و الزامات زندگی، می باید، با آموزش، شهروند را برای بر عهده گرفتن نقش مناسب و مثبت در صحنه حیات شهری، آماده نماید. با پررنگ شدن میزان آگاهی افراد در شیوه زندگی، نیاز مبرم شهروندان به آموزش های ضمن زندگی را چندین برابر شده است. اما این نیاز به یادگیری نمی تواند فقط در قالب آموزش های رسمی خلاصه شود بلکه نیاز است تا این آموزه ها به شیوه هایی خلاق در هرلحظه در اختیار شهروندان قرار گیرد. شهروند آموزش دیده می تواند با آموزش های مؤثر شهری، تأثیرات متعددی را بر تحول اجتماعی شهر بگذارد. در این مقاله در راستای دستیابی به اصول پایه شهرهای آموزش دهنده و ارزیابی معیارهای آن ابتدا به تعریف دقیقی از مفاهیمی همچون آموزش می پردازیم و به تأثیر آموزش در جامعه و چگونگی ارتباط آموزش و عملکرد آن با فضاهای شهری و نقش آن در مشارکت شهروندان در فضاهای شهری خواهیم پرداخت تا تعریفی جامع از شهر آموزش دهنده ارائه نماییم. لذا این مقاله درصدد آن است که از روش تحقیق ترکیبی (توصیفی- همبستگی) به اصول معیارهای فضاهای آموزش دهنده در شهر بپردازد. واز این روی به اصول جدیدی در انتظام کالبد شهری و باز تعریف نقشی نوین برای فضاهای شهری با رویکرد آموزش دهندگی می رسیم.
۶.

ذی نفعان و نوع نگاه آن ها به اثرات گردشگری (مطالعه موردی: اورامان تخت)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تئوری ذینفعان ذینفعان گردشگری اثرات گردشگری اورامان تخت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۱۵۴
روش تحقیق پیمایشی و ابزارهای گردآوری اطلاعات پرسشنامه و مصاحبه عمیق است. تعیین جامعه نمونه براساس دسته بندی ذینفعان است. برای گردشگران و جامعه محلی از روش کوکران استفاده شده و مصاحبه به صورت نامنظم با بنگاه های کسب و کار و ادارات محلی در مقصد اورامان تخت انجام گرفته است. پایایی و روایی پرسشنامه محقق ساخته براساس نظر اساتید و آلفای کرونباخ سنجیده شده ودر تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده شده است. سؤالات مصاحبه نیز براساس نظرات اساتید و در قالب مصاحبه آزاد انجام پذیرفته است. داده های جمع آوری شده ابتدا براساس تئوری ذینفعان و دسته بندی گروه های چهارگانه مورد تحلیل و ضمن شناسایی ذینفعان، ویژگی های هرکدام مشخص و مبتنی بریافته های حاصل از تئوری ذینفعان، فرضیه های تحقیق براساس اینکه کدام گروه دارای چه ویژگی هایی هستند، مورد سنجش قرار گرفتند. در اورامان تخت تعادل نسبی میان ویژگی های قدرت، مشروعیت و ضرورت وجود دارد. نتایج بخش کمی با استفاده از آزمون فرضیه ها نشان داد که رابطه بین متغیرهای قدرت، مشروعیت و ضرورت و ادراک ذینفعان از اثرات گردشگری (متغیروابسته) برای مردم محلی و گردشگران اورامان تخت تأیید شد، اما رابطه بین متغیر قدرت و ادراک ذینفعان از اثرات گردشگری در جامعه نمونه گردشگران اورامان تخت تأیید نشد. در بخش تحلیل مصاحبه ها نیز تمام رابطه ها برای دو جامعه نمونه بنگاه های کسب و کار و ادارات دولتی در اورامان تخت در رابطه با اثرات گردشگری تأیید گردید.
۷.

بازآفرینی بافت های فرسوده شهری باتاکید بر الگوی حکمروایی خوب (نمونه موردی: محله ده ونک، منطقه 3 تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حکمروایی شهری بافت فرسوده بهسازی ونوسازی مدیریت شهری محله ده ونک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۳۵
    موضوع مورد بررسی این مقاله بازآفرینی بافت های فرسوده با تاکید بر الگوی حکمروایی خوب شهری می باشد. دراین مقاله تلاش شده است تا به این سؤال پاسخ داده شود که محله ده ونک به لحاظ شاخص های حکمروایی خوب شهری چگونه است وچگونه می توان با استفاده از این الگوی مدیریت شهری نسبت به بازسازی وبهسازی بافت فرسوده اقدام نمود. روش مورد استفاده در این تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی – توسعه ای می باشد و واحد تحلیل آن سرپرست خانوار بوده که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردیدند، برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز از هردو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. همچنین ازابزار پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات میدانی استفاده شده، این اطلاعات جمع آوری شده وارد نرم افزار spss شده و بوسیله آمار توصیفی (میانگین، واریانس و انحراف معیار) وآمار استنباطی (آزمون T تک نمونه ای، یومن ویتنی و تحلیل معادلات ساختاری و..) مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت وسپس فرضیه های تحقیق مورد آزمون قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده، محله ده ونک به لحاظ شاخص های حکمروایی خوب شهری وضعیت نامناسبی را داراست، علاوه برآن، به لحاظ فرسودگی بافت های مسکونی نیزاز وضعیت مناسبی برخوردارنیست. هم چنین، نظر سنجی بعمل آمده درزمینه عوامل مؤثر بر بهسازی ونوسازی بافت فرسوده در ده ونک، نیز نشان می دهد که ازبین عوامل مؤثر بر بهسازی ونوسازی بافت فرسوده اعتماد به نهادها و تشکل های اجتماعی محله و همچنین اعتماد به متولیان و مجریان و مدیران طرحهای بهسازی و نوسازی از نظر پاسخگویان دارای بیشترین تأثیر بوده است.
۸.

ارزیابی و پهنه بندی اقلیم آسایش گردشگری طبیعی در استان یزد با استفاده از GIS و شاخص اقلیم گردشگری (TCI)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شاخص اقلیم گردشگری ((TCI سیستم اطلاعات جغرافیایی استان یزد بیابان توریسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۹۱
در این پژوهش با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری (TCI) میسزکوفسکی ((Mieczkowski1985) به ارزیابی اقلیم آسایش گردشگری استان یزد پرداخته شده است. شاخص میکزکوفسکی به شکل سیستماتیک شرایط اقلیمی را برای فعالیت های گردشگری با استفاده از 7 پارامتر ، میانگین حداکثر ماهانه دمای روزانه ( o C)، میانگین دمای روزانه ( o C)، میانگین حداقل رطوبت نسبی روزانه (به درصد)، میانگین رطوبت نسبی روزانه (به درصد)، بارش (mm) و کل ساعات آفتابی مورد ارزیابی قرار می دهد. در این تحقیق هدف بررسی تعیین شرایط کیفی اقلیمی استان یزد از بعد آسایشی ومشخص نمودن تقویم اقلیمی گردشگری استان بر اساس شاخص (TCI) می باشد. برای رسیدن به این هدف داده های آماری 15 ساله برای 17 ایستگاه سینوپتیک استان یزد و ایستگاه های همجوار استان گردآوری شد و بعد از تجزیه و تحلیل و پردازش آنها در محیط Excel و تهیه بانک اطلاعاتی، شاخص TCI برای ایستگاه های منطقه به تفکیک ماه های سال محاسبه گردید، سپس با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS، نقشه TCI برای تمام ماه های سال تهیه و ترسیم گردید. نتایج حاصل از پهنه بندی اقلیم گردشگری استان یزد در ماه های مختلف سال نشان میدهدکه که طول دوره آسایش اقلیمی در شهرهای مورد مطالعه کوتاه بوده و به صورت دو دوره مجزا در ابتدای فصل پاییز و بهار واقع شده است بدین صورت که ماه های فروردین اردیبهشت، مهر و آبان دارای سه کلاس توصیفی ایده آل، عالی و خوب و همچنین ماه اسفند دارای دو کلاس توصیفی ایده آل و عالی هستند در مقابل ماه های تیر، مرداد و دی دارای چهار کلاس (نامطلوب کم، قابل قبول وخوب)، از بدترین شرا ایط آسایشی برخودار هستند. از آنجایی که در روش میکزکوفسکی طبقه عالی مناسب ترین زمان از لحاظ آسایش اقلیمی برای گردشگری می باشد و اکوتوریسم غالب در استان یزد اکوتوریسم بیابان و کویری می باشد لذا بهترین زمان برای گردشگری بیابانی دراستان ماه های فروردین، اردیبهشت، مهر، آبان و اسفند می باشد.
۹.

بررسی آسیب ها و چالش های زیست محیطی از منظر آیات و روایات و حقوق موضوعه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خسارت مسوولیت زیست محیطی حقوق کیفری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۹۷
    اسلام در کلیه شؤون و روابط انسانی اعم از روابط الهی و بشری بلکه حتی در پیوندهای انسان ب ا حیوانات و دیگر اشیاء دخالت کرده و برای همه مقرراتی وضع نموده است، لیک به یقین در هیچ یک از منابع اسلامی به عنوان محیط زیست حکمی مطرح نشده است ولی ب دون ت ردید درب اره آب، خاک، زمین، هوا، پاکی، ناپاکی، نظافت، آلودگی، طوفان، باد، گرد و خاک، آتش س وزی، ات لاف، تسبیب و م سائلی از این قبیل در آیات و احادیث و سایر منابع احکام و نیز قوانین موضوعی ایران وجود دارد. مهم ترین سؤالات تحقیق حاضر عبارت اند از: در فقه و قوانین موضوعه حدود و ثغور حقوق محیط زیست تا کجاست؟ آیا در فقه نیز مانند حقوق کیفری ضمانت اجرایی برای خسارت وارد کنندگان به محیط زیست وجود دارد یا خیر؟ با توجه به اینکه موضوع آسیب ها و چالش های زیست محیطی یکی از مهم ترین معضلاتی است که انسان معاصر را ب ا چ الش های ج دی روبه رو کرده است. این مسأله از آن جهت دارای اهمیت است، که علائم تهدید کننده حیات، آشکار ش ده و نسل حاضر و آینده را به دلیل آلودگی های گسترده زیست محیطی، با تهدید مواجه س اخته است.
۱۰.

تحلیل الگوی سطح بندی نظام شهری استان زنجان و ارائه الگوی بهینه نظام شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نظام شهری نخست شهری تحلیل عاملی تحلیل عملکردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۱۱۳
در این مطالعه چگونگی استقرار و توزیع فضایی جمعیت و فعالیت در استان زنجان مورد بررسی قرار گرفته است. برای تحلیل نظام شهری جمعیتی و جهت بررسی میزان نخست شهری از سه روش شاخص های نخست شهری، محاسبه شاخص های عدم تمرکز و قانون توزیع رتبه – اندازه شهری استفاده شد. سپس برای تحلیل عملکردی نظام شهری شاخص هایی که از بررسی متون نظری بدست آمده بود استفاده گردید و با روش تحلیل عاملی به تحلیل عملکردی نظام شهری پرداخته شد و با استفاده از تحلیل خوشه ای سطح بندی نظام شهری صورت گرفت. یافته های تحقیق نشان دادند که در استان زنجان نخست شهری وجود داشته ولی شدت آن رو به کاهش بوده و نظام شهری استان به سمت توزیع متعادل تر در حرکت است. همچنین برای تحلیل عملکردی از شاخص های: شاخص های جمعیتی، شاخص های آموزشی - فرهنگی، شاخص های مسکن، شاخص های اقتصادی و شاخص های برخورداری از امکانات اقتصادی – اجتماعی استفاده گردید. در نهایت در سطح بندی پیشنهادی این مطالعه، شهر زنجان به عنوان شهر برتر در استان زنجان، شهرهای ابهر، آببر، قیدار و ماهنشان در سطح دوم، شهرهای خرمدره، سلطانیه، زرین آباد، گرماب، چورزق در سطح سوم و شهرهای سجاس، زرین رود، صائین قلعه، حلب، دندی و هیدج نیز در سطح چهارم قرار گرفتند.
۱۱.

میزان تحقق اجرای هوشمندسازی در ارتقاءآموزش مدارس روستایی (مطالعه موردی: دهستان سولقان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پیامدها هوشمندسازی مدارس روستا سولقان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۱۱۸
    هدف این تحقیق شناخت میزان تحقق چگونگی هوشمندسازی مدارس درزمینه بهبود شرایط آموزشی و تاثیرگذاری فرآیند یادگیری ویاددهی درتصمیم سازی های فردی و کسب مهارتهای کارگروهی است. متغییرهای مورد بررسی دراین پژوهش شامل متغییر مستقل، روش های اجرای هوشمندسازی ومتغییر وابسته، پیامدهای هوشمندسازی است که درواقع به بررسی اینکه چه میزان مراکزآموزشی هدف تحقیق باافق چشم انداز هوشمندسازی تطابق دارد؟ ونیز آیا هوشمندسازی مدارس منجربه افزایش آگاهی معلمان به فناوری اطلاعات روز گردیده است؟ و تاچه حد هوشمندسازی مدارس درایجاد انگیزه دریادگیری دانش آموزان نقش دارد؟ می پردازد، دراین تحقیق کلیه مدارس هوشمند دردهستان سولقان مورد مطالعه قرار گرفته اند. مجموعاً اطلاعات مورد نیاز از 5 مدیر مدرسه و 55 معلم از طریق پرسشنامه و مصاحبه حضوری، جمع آوری گردید و درنهایت بااستفاده ازروش آمارتوصیفی وآمار استنباطی به کمک توزیع کای اسکوئر و با بهره گیری از مدل پخش ومدل مفهومی مدرسه هوشمند اطلاعات مورد پردازش قرارگرفت. نتایج به دست آمده نشان می دهد که مراکزآموزشی هدف تحقیق با افق چشم انداز هوشمندسازی تطابق ندارد ورابطه معنی داری بین ایجاد شرایط هوشمندسازی درمدارس وارتقاء سطح آموزشی معلمان وجود ندارد ولی طبق یافته هامشخص شد که بین امکانات مورد نیاز برای هوشمند سازی مدارس و ایجاد انگیزه دریادگیری دانش آموزان رابطه معنی داروجود دارد، به گونه ای که امکانات هوشمندسازی مدارس باعث ایجاد جذابیت و افزایش سطح یادگیری و ماندگاری دانش آموخته شده می گردد. لازم است دراین راستا دانش آموزان باانجام کارگروهی مثل تحقیق ازطریق اینترنت ویا ارائه کنفرانسهای خودبه صورت پاورپونت ازدانش به روز برخوردارشوند وهم اشتیاق نسل جدید به استفاده ازرایانه جهت داده شود.
۱۲.

ارزیابی کیفیت اجرای طرح های هادی و اثرات آنها در روستاهای مرزی (مطالعه موردی: شهرستان زهک)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: طرح هادی کیفیت اجرا روستاهای مرزی شهرستان زَهَک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۱۲۴
 در سال های اخیر، برنامه ریزان و سیاستگذاران به ویژه در کشورهای در حال توسعه به برنامه ریزی کالبدی سکونتگاه های روستایی به منظور هدایت منطقی عناصر کالبدی در عرصه های روستایی توجه زیادی کرده اند. پذیرش این واقعیت امری اجتناب ناپذیر است و هدایت پویش های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی سکونتگاه های روستایی بدون بهره گیری از برنامه ای هماهنگ و همسان در جهت توسعه کالبدی، کاری دشوار و گاه ناممکن به شمار می آید. هدف تحقیق حاضر، ارزیابی کیفیت اجرای طرح های هادی روستایی و بررسی اثرات اقتصادی- اجتماعی و کالبدی آنها در شهرستان زهک می باشد. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر، شامل تمامی روستاهایی است که اجرای طرح هادی در آنها اتمام یافته است و روستاهای نمونه شامل روستاهایی است که حداقل 2 سال از زمان اتمام اجرای طرح هادی در آنها سپری شده باشد. بر این اساس، در این پژوهش، 16 روستا مورد بررسی قرار گرفته است که با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در آنها و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 356 سرپرست خانوار به عنوان نمونه های خانوار تعیین گردید. برای تحقق اهداف مورد نظر، ضمن مطالعات اسنادی، طیف گسترده ای از شاخص ها با ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی تعیین و در چارچوب مطالعات میدانی مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا، فرم های مشاهدات میدانی برای بررسی کیفیت اجرای طرح های هادی و پرسشنامه های خانوار برای بررسی اثرات آنها مورد استفاده بوده اند. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها، ضمن بهره گیری از قابلیت های نرم اف زار ArcGIS برای تحلیل های فضای ی، از روش های آماری تحلیل واریانس یک طرفه One-way Anova) ) و آزمون همبستگی کندال (Kendall's tau-b) در نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته های پژوهش مؤید آن است که در 3 روستا از 16 روستای مورد مطالعه، کیفیت اجرای طرح هادی در سطح مطلوب و در 5 روستا در سطح پایین می باشد. از طرف دیگر، بر اساس تحلیل های آماری، در روستاهای مورد مطالعه اختلاف معناداری بین سطح اثرات طرح های هادی در ابعاد مختلف وجود دارد. در این راستا، بیشترین میزان اثرات این طرح در بعد اقتصادی (با میانگین 07/3) و در سایر ابعاد نیز پایین تر از میانه نظری می باشد. همچنین نتایج آزمون همبستگی کندال بین برایند کلی اثرات طرح های هادی و نرخ رشد جمعیت روستاهای مورد مطالعه نشان می دهد که بین این دو متغیر، ارتباط مستقیم با همبستگی متوسط برقرار می باشد.
۱۳.

بررسی روند تغییرات کاربری اراضی بر روی کیفیت آّب زیرزمینی دشت یزد-اردکان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کاربری اراضی آب زیرزمینی دشت یزد-اردکان کشاورزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸ تعداد دانلود : ۱۴۳
مدیریت بهینه منابع طبیعی یک منطقه نیازمند درک تأثیرات تغییرات کاربری بر روی چرخه هیدرولوژیکی آب های آن منطقه است. هدف از این پژوهش، بررسی روند تغییرات کاربری و اثرات آن بر کیفیت آب زیرزمینی در دشت یزد-اردکان می باشد. بدین منظور از داده های آب زیرزمینی شامل EC و SAR و همچنین تصاویر ماهواره ای در دو بازه زمانی 1375 و 1393 استفاده گردید. برای تهیه نقشه کاربری اراضی دشت یزد-اردکان از شاخص NDVI استفاده شد. نتایج نشان داد که اراضی مرتعی در سال 1393 به میزان 300 کیلومتر مربع نسبت به سال 1375 کاهش یافته است که این اراضی به اراضی شهری و مسکونی تبدیل گردیده است. همچنین نتایج نشان داد که بخش های جنوب منطقه دارای بهترین کیفیت آب برای مصارف کشاورزی است و هر چه به سمت شمال دشت یزد اردکان می رویم از کیفیت آن برای فعالیت های کشاورزی کاسته می شود. البته با گذشت زمان نیز از کیفیت آب کاسته شده است و میزان آلودگی در قسمت های شمالی و شرقی بیشتر شده است. علت اصلی این پدیده را می توان از یک سو گسترش نواحی شهری و فعالیت های صنعتی بویژه در شهرستان های میبد و اردکان و نیز حفر چاه های غیر مجاز و جهت آبیاری درختان پسته در وسعت زیاد دانست که باعث گردیده است اراضی مرتعی به اراضی شهری تبدیل گردد وهمچنین افت سفره وشورشدن آب زیرزمینی صورت گیرد. این شرایط نشان از یک وضعیت هشدار برای اراضی مرتعی است؛ به دلیل اینکه اراضی به کاربری هایی تبدیل شده اند که خود مسبب افزایش مصرف آب در منطقه مورد مطالعه هستند.
۱۴.

بررسی نقش فن آوری اطلاعات و ارتباطات پیرامون سبک زندگی فرهنگی روستاییان شهرستان مشگین شهر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فن آوری اطلاعات و ارتباطات سبک زندگی فرهنگی سبک زندگی روستایی توسعه روستایی شهرستان مشگین شهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۱۴۳
هدف این مقاله بررسی نقش فن آوری اطلاعات و ارتباطات پیرامون سبک زندگی فرهنگی روستاییان شهرستان مشگین شهر می باشد. این تحقیق از لحاظ هدف، توسعه ای، و از لحاظ ماهیت، توصیفی و پیمایشی و نیز از نوع تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل تمام روستاهای دارای دفاتر ICT روستایی شهرستان مشگین شهر است. برای برآورد حجم نمونه از روش نمونه گیری کوکران با سطح اطمینان 95 درصد و احتمال خطای 5 درصد استفاده شده است. در این تحقیق روش گردآوری داده ها برای پاسخ گویی به سئوالات تحقیق، به دو صورت اسنادی (داده های ثانویه) و پیمایشی(داده های اولیه) و ابزار مورد استفاده در روش پیمایشی پرسش نامه و مصاحبه بوده است. روایی صوری پرسش نامه توسط پانل متخصصان مورد تایید قرار گرفت. مطالعه راهنما در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد30 پرسش نامه صورت گرفت و با داده های کسب شده و استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا در نرم افزار SPSS ، پایایی بخش های مختلف پرسش نامه تحقیق 75/0 الی 84/0 بدست آمد. در نهایت نتایج تحقیق نشان داد که به جز متغیرهای افزایش تفریح و احساس تعلق بین تمامی متغیرهای تحقیق و بهره گیری از خدمات فن آوری اطلاعات و ارتباطات رابطه معنی داری وجود دارد. در نهایت، با توجه به نتایج پژوهش پیشنهادات کاربردی ارائه شده است.
۱۵.

تحلیل روابط جمهوری اسلامی ایران و روسیه پس از اعمال تحریم ها در مقطع زمانی 2013 تا 2015(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زلزله گسل برنامه ریزی کشاورزی رفسنجان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۱۰۳
شهرستان رفسنجان در شمال استان کرمان قرار گرفته است. این شهرستان از مراکز مهم کشاورزی به ویژه تولید پسته محسوب می شود. چون منطقه جزو مناطق زلزله خیز ایران است جهت برنامه ریزی شهری و رونق کشاورزی ایجاب می نماید تا این شهرستان از لحاظ پدیده های گسل و زلزله بیشتر مورد توجه قرار گیرد. از لحاظ زمین شناسی این شهرستان در محدوده ایران مرکزی واقع شده و دارای سه گسل مهم می باشد. گسل بافق-باغین در قسمت شمال شرقی، گسل رفسنجان در قسمت جنوب و جنوب غربی و گسل رفسنجان-زرند در قسمت شمال شرقی تا شرق شهرستان ایجاد شده اند. معیار ایمنی و حفاظت از مناطق شهری در برابر زلزله معیاری است که می تواند به عنوان اهداف اصلی در برنامه ریزی کاربری زمین مناطق زلزله خیز در نظر گرفته شود. گسل های رفسنجان و رفسنجان-زرند دارای سابقه زلزله اند که باید در برنامه ریزی ها در نظر گرفته شوند. گسل بافق-باغین دارای سابقه زلزله نیست ولی گسلی فعال است که می تواند در آینده زلزله ایجاد نماید. محدوده های شمال شرقی تا شرق و جنوب غربی تا غرب شهرستان برای گسترش شهر و یا ایجاد سازه های مهم و همچنین توسعه فیزیکی زمین های کشاورزی مناسب نیستند. در قسمت های شمال غربی و جنوب شرقی شهرستان امنیت زمین ساختی و زلزله به نسبت برقرار است و جهت گسترش شهر و ایجاد سازه ها، تاسیسات و گسترش زمین های کشاورزی مناسب می باشند. ایجاد انحراف در آبراهه ها و ایجاد پشته های مسدود کننده توسط حرکت گسل ها می تواند در گسترش مناطق مسکونی و زمین های کشاورزی تاثیرگذار باشند.
۱۶.

ابعاد توسعه اجتماعی در قشم با تکیه بر نظریه پارسنز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه اجتماعی ابعاد توسعه قشم سیستم اجتماعی خرده نظام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۰۵
این پژوهش با هدف مطالعه تأثیر ابعاد مختلف توسعه اجتماعی در جزیره قشم آغاز شد.، نظریه سیستم پارسنز به عنوان چارچوب نظری انتخاب شد و ابعاد مختلف توسعه بر اساس چهار خرده نظام پارسنز، تعیین شد. روش تحقیق نیز تاریخی و فن استفاده شده در این پژوهش، تحلیل اسناد بود. در نهایت، نتایج حاصل نشان داد که تلاش برای پیشرفت و توسعه در چهار عرصه، فکر، یعنی تحول در آموزش و پرورش و رسانه ها، علم، یعنی شتاب بخشی در تولیدات علمی و نظریه پردازی در جهت رسیدن به استقلال علمی، زندگی، یعنی توجه به ارتقای شاخصه های عدالت، امنیت، رفاه، استقلال، آزادی و معنویت در جامعه، معنویت، یعنی تقویت روحی و انگیزه پیشرفت واقعی در تمام عرصه ها، صورت بگیرد تا بسترهای واقعی برای رسیدن به توسعه هر جانبه در کشور فراهم شود. در برنامه ریزی برای تحقق الگوی پیشرفت باید جمع آوری ذخایر ملی و بالفعل ساختن استعدادها، تشکیل گروه های پژوهشی، توزیع عادلانه امکانات تحقیقاتی و دانشگاهی هدف گذار صحیح، تربیت نظریه پردازان توانا، سرمایه گذاری روی علوم نوین و کاربردی، تقویت روحیه خودباوری و انگیزه پیشرفت مورد توجه قرار گیرد.
۱۷.

شبیه سازی اثرات تغییر اقلیم بر روی منابع آب حوضه آبریز کارون بزرگ و مدیریت بحران (مورد شهر اهواز)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تغییر اقلیم گرمایش جهانی منابع آب گردش عمومی جو سناریو انتشار حوضه کارون بزرگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۰۷
تغییر اقلیم یک پدیده پیچیده اتمسفری- اقیانوسی در مقیاس جهانی و درازمدت است. این پدیده متأثر از عواملی چون فعالیت های خورشیدی، آتش فشان ها، اتمسفر، اقیانوس ها و درصد گازهای گلخانه ای در اتمسفر می باشد که دارای اثرات متقابل می باشند. این تغییرات منجر به دگرگونی در وضع آب و هوا، تغییر توزیع مکانی و زمانی تغذیه سفره آب های زیرزمینی و کیفیت آب شده و به طور کلی روند جدیدی را در اقلیم جهانی موجب می شود. بارش و نوع آن (جامد یا مایع)، جریانات سطحی، تبخیر، تبعاً انقلاب صنعتی روند استفاده از انرژی شدت گرفت. گزارشات هیئت بین الدول تغییر اقلیم، حاکی از این است که در صورت عدم کاهش متوسط دمای زمین تا سال 2100 می تواند به میزان 1/1 تا 6/4 درجه سانتی گراد افزایش یابد. این امر به بروز پدیده ای به نام پدیده گرمایش جهانی و تغییر اقلیم حاصل از آن خواهد شد. در نتیجه چرخه آبی و یا سیستم منابع آب می تواند دچار تغییرات بنیادی شوند. حوضه آبریز کارون بزرگ با داشتن حدود 12 سد بزرگ احداث شده و در حال احداث و با پتانسیل تولید 20 هزار مگاوات تولید نیرو از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بنابراین آشکارسازی تغییر اقلیم و بررسی آثار و پیامدهای تغییر اقلیم در این منطقه از اهمیت بالایی برخوردار است. در این تحقیق با استفاده از داده های مدل های گردش عمومی جو (GCM) تحت سناریوی گازهای گلخانه ای SRES تغییرات بارش و دما در دوره 2039- 2010 برای ایستگاه اهواز که به عنوان ایستگاه منتخب حوضه کارون بزرگ می باشد، شبیه سازی شده است. داده های مورد نیاز شامل میانگین دما و مجموع بارش ماهانه در دوره آتی از دو مدل HadCM3 و CSIRO از سری مدل های گردش عمومی جو تحت سناریوی A2 و B1 تأمین شده که با استفاده از روش تناسبی داده های دوره پایه و دوره های آتی بررسی شده است. نتایج حاکی از افزایش دما برای هر دو مدل به ترتیب 8/1 و 2 درجه سانتی گراد وکاهش بارندگی 6 و 4 درصد برای دوره 2039- 2010 می باشد.
۱۸.

مکان یابی پناهگاه های اضطراری در سطح شهر، با رویکرد پدافند غیر عامل (مطالعه موردی شهرستان کاشمر)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پدافند غیر عامل پناهگاه چند منظوره AHP GIS کاشمر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲ تعداد دانلود : ۹۱
    امروزه شهرها علاوه بر مخاطرات طبیعی، در برابر تهدیدات نظامی و موشکی نیز قرار دارند. چاره ای جز، اعمال ملاحظات دفاعی و امنیتی در طرح های شهری نیست که می تواند نقش اساسی و تأثیرات قابل توجهی درکاهش آسیب پذیری شهرها دربرابر مخاطرات طبیعی و تهدیدات دشمنان داشته باشد. لذا این پژوهش با هدف، بهبکارگیری الگوریتم هایGIS ، و شاخص های حیاتی چون شبکه راه های ارتباطی، کیفیت ساختمانها، قدمت ساختمان ها، مالکیت ساختمان ها، اسکلت ساختمان ها، تراکم جمعیتی، بناهای تاریخی، کاربری اراضی، چاه های آب آشامیدنی، و خطوط انتقال گاز، براساس مدل تحلیل سلسله مراتبی، در محیط GIS مکان یابی پناهگاه های چند منظوره شهر کاشمر را انجام داده است. نتایج پژوهش 14 مکان تحلیل حساسیت و اولویت بندی گردیده، با اعمال شعاع 900 متری به عنوان شعاع عملکردی، با استفاده از نرم افزار Expert choice است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۳