جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای
جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال ششم بهار 1395 شماره 2 (پیاپی 22) (مقاله علمی وزارت علوم)
مقالات
حوزه های تخصصی:
در این تحقیق به بررسی عدم قطعیت مدل های اقلیمی و هیدرولوژی بر پارمترهای دمای سالانه دمای حداکثر و دمای حداقل در ایستگاه های حوضه کرخه پرداخته شده است.. در این رابطه دوره آماری 41 ساله (1390 -1350)، 11 ایستگاه حوضه کرخه مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا با استفاده از مدل های پارامتری و ناپارامتری اقلیمی، آشکارسازی روند تغییرات اقلیمی متغیرهای سالانه دما، دمای حداکثر، دمای حداقل ایستگاه ها انجام گرفته است. نتایج آشکارسازی مدل های پارامتری و ناپارامتری میانگین سالانه دما نشان می دهد که روند تغییرات اکثر ایستگاه ها 82 درصد آن ها افزایشی بوده است. در این میان ایستگاه های جنوبی (پایین دست) حوضه در سطح یک درصد روند صعودی بیشتری به نسبت بخش های دیگر کرخه دارد. روند مثبت معنی داری دمای حداکثر برخلاف روند میانگین دما در بخش های شمالی حوضه گستردگی بیشتری از بخش جنوبی داشته است. شدیدترین روند افزایشی معنی داری دمای حداقل حوضه کرخه در ایستگاه اهواز با مدل های من کندال، سن، اسپیرمن و رگرسیون خطی در سطح یک درصد وتست PW در سطح 10 درصد بوده است. این روند افزایشی و کاهشی معنی داری در برخی از متغیر های دما، در ایستگاه ها با مدل های بکار گرفته شده متفاوت می باشد. در مجموع کارآیی آزمون های فوق در تغییر متغیرهای دما تطابق نداشته که خود نشان دهنده وجود عدم قطعیت در خروجی های این مدل هاست.
اکوتوریسم پایدار تهران با توجه ویژه به حد فاصل بین روستای درکه تا قله توچال(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در س ال های اخیر تعریف و نگرش به مفهوم توسعه نسبت به دهه های گذشته تغییر بنیادین داشته است. توسعه پایدار مفهومی است که امروزه مورد قبول بیشتر محافل علمی و دانشگاهیست. بسیاری از برنامه ریزان و سیاستگذاران توسعه، از گردشگری بعنوان یکی از رکن های اص لی توس عه پایدار یاد می کنند. بهره برداری از ص نعت گردش گری و اکوتوریس م پایدار نیازمند ایجاد ش رایط مس اعدی اس ت که در قالب برنامه ریزی جامع و فراگیر قابل تحصیل است. هدف اص لی این تحقیق، تدوین راهبردهای مناس ب برای توسعه اکوتوریسم پایدار شهر تهران بویژه حد فاصل درکه تا قله توچال، بر اس اس چارچوب نظری توس عه پایدار گردش گری و اکوتوریس م اس ت. در ابتدا به تش خیص ظرفیت های توس عه گردش گری و اکوتوریس م پایدار شهر تهران بویژه حد فاصل روستای درکه تا قله توچال پرداخته و سپس برای کاربردی کردن تحقیق راهبردهای بهینه با در نظر گرفتن تاثیرگذاری تمام عوامل درون زا و برون زا ارایه می گردد. لذا این س وال مطرح می ش ود که اص لی ترین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها برای منطقه مورد مطالعه کدامند و مناسب ترین راهبرد توسعه گردشگری بویژه اکوتوریسم پایدار منطقه چیست.
مطالعه نقش اقلیم بر کشت گندم در شرق خوزستان با استفاده از تکنیک GIS و مدل AHP(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
شناخت اقلیم و پارامترهای مورد نیاز محصول گندم از مهم ترین عوامل مؤثر در تولید این محصول به شمار می رود. با بررسی های اقلیم شناسی کشاورزی می توان امکانات بالقوه و همچنین مشکلات و نقاط ضعف محیطی در مناطق مختلف را مشخص و کارآیی و بهره برداری از امکانات و محیط را به حداکثر رساند. با توجه به استعداد و ظرفیت های تولید گندم در شرق استان خوزستان، بررسی جامعی بر اساس آمار 15 ساله عناصر اقلیمی و شناسایی عوامل محیطی در 5 شهرستان ایذه، امیدیه، باغ ملک، بهبهان و رامهرمز(شرق استان خوزستان) انجام گرفت و با استفاده از توانایی سیستم اطلاعات جغرافیایی (G. I. S) در تلفیق لایه های مختلف اطلاعاتی، در قالب مدل های مختلف، به پهنه بندی کشت گندم (آبی و دیم) در این محیط پرداختیم، سپس براساس رابطه بین هر یک از پارامترهای محیطی و اقلیمی موثر در کشت گندم و عملکرد محصول به تفکیک آبی و دیم به طبقه بندی نقشه های حاصل بر اساس قابلیت کشت این محصول پرداخته شد. آنگاه براساس مدل سلسله مراتبی(A. H. P) به تخصیص ارزش و تلفیق نقشه های حاصله در محیط G. I. S پرداخته شد و با استفاده از نرم افزارهای Excel و Spss به تحلیل آماری داده ها پرداختیم. در نهایت، نواحی مستعد کشت گندم آبی و دیم در شرق خوزستان شناسایی شدند و نتایج حاکی از آن است که شهرستان های بهبهان و رامهرمز از لحاظ کشت گندم آبی و شهرستان ایذه از لحاظ کشت گندم دیم شرایط و استعداد مساعدتری دارند و شهرستان امیدیه جهت کشت گندم دیم توصیه نمی شود.
تجزیه و تحلیل راهبردها و ارائه راهکارهای توسعه گردشگری شهر همدان با استفاده از مدل SWOT(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
فعالیت های گردشگری و جذب توریست یکی از مهمترین، شناخته شده ترین و متنوع ترین فعالیت های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بشر محسوب می شود که می تواند علاوه بر مزیت های تبادل فرهنگی و مشارکت های اجتماعی، درآمدهای اقتصادی قابل توجهی نیز برای جوامع میزبان ایجاد نماید. با توجه به اهمیت موضوع، تحقیق حاضر به منظور تدوین راهبردهای گردشگری در شهر همدان، به عنوان یکی از شهرهای مهم گردشگری کشور و با استفاده از مدل SWOT طراحی و اجرا گردید. جامعه آماری مورد مطالعه گردشگران و کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری منطقه بوده است که با استفاده از دو نمونه پرسشنامه و انجام مصاحبه داده های مورد نظر جمع آوری شد. به منظور تحقق اهداف تحقیق، ابتدا نقاط قوت و ضعف توسعه گردشگری بوسیله ماتریس IFE و نقاط قوت و ضعف بوسیله ماتریس EFE تعیین گردید. سپس تجزیه و تحلیل عوامل استراتژیک بوسیله ماتریس SFAS و تدوین راهبردهای توسعه گردشگری به وسیله ماتریس SWOT انجام شد. نتایج تحقیق منجر به ارائه راهبردهایی در ابعاد مختلف گردید که بطور خلاصه بر حفظ شایستگی ها، بکارگیری استراتژی های مناسبرسوخ در بازار، توسعه بازار، توسعه خدمات گردشگری و ایجاد تنوع همگون تاکید دارد.
ساماندهی و باز زنده سازی مرکز محله در بافت تاریخی به منظور ارتقاء تعاملات اجتماعی (مطالعه موردی محله سنگ سیاه شیراز)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
محله ها و بافت های تاریخی هویت بخش و هویت سازند. این کالبد تاریخی کهن با وجود قابلیت های بالقوه و سرمایه های گرانقدر، با چالش های بسیاری روبروست که عدم پیش بینی تمهیدات لازم، موجب آسیب های جبران ناپذیر و اتلاف سرمایه های فرهنگی منحصر به فرد می شود. محله همیشه و در هر شرایط در ارتباط پویا با اطراف خود بوده، این روند در حال حاضر کم رنگ شده است و ارزش های درونی محله، که همان ارتباطات انسانی ناشی از تعاملات فضایی و انسانی در یک مکان خاص بودند، به سمت زوال ونابودی پیش می روند. در این پژوهش سعی بر آن شده است که با مطالعات کتابخانه ای و میدانی و روش مصاحبه و مشاهده و استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و با استفاده از مدل استراتژیک swot به شناخت مفهوم مرکز محله پرداخته شود تا با تجزیه و تحلیل وضعیت موجود و شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدات و با واکاوی کارکرد نقش مرکز محله در شهرها، راهبردهای طراحی یک مرکز محله فعال و سرزنده را در یک نمونه دارای ارزش های تاریخی- فرهنگی ارائه شود. این مقاله به طرح موضوع مرکز محله در محله سنگ سیاه شیراز پرداخته است. دستاورد این تحقیق راهبردهای است که به طور عمده متوجه ارتقا کیفیت های بصری، خوانایی، ایمنی و امنیت و مشارکت گروه های خلاق، پویایی و سرزندگی محله عرضه می شود.
تحلیل گستره دوره های خشکسالی و ترسالی هواشناسی با استفاده از شاخص های مبتنی بر بارش (مطالعه موردی حوزه هلیل رود جیرفت)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
خشکسالی به عنوان یکی ازپدیده های طبیعی که در هنگام وقوع خسارات جبران ناپذیری به اکوسیستم های طبیعی وارد می کند، مطرح است. تداوم، شدت، زمان آغاز و پایان خشکسالی از ویژیگی های خاص این پدیده می باشد. از مهمترین انواع آن، خشکسالی هواشناسی است. این واقعه به صورت کمبود بارش نسبت به شرایط متوسط با استفاده از نمایه های مبتنی بر بارش بررسی می شود. این مطالعه بر روی حوزه آبریز هلیل رود جیرفت انجام شده است. در این تحقیق از دو شاخص SPI[1]وSIAP[2] در پایه زمانی سالانه به منظور بررسی تحلیل گستره دوره های خشکسالی و تر سالی در منطقه مورد نظر استفاده شده است. نتایج نشان می دهد گستره دوره های خشکسالی بیشتر به سمت غرب حوزه هلیل رود می باشد و گستره دوره های ترسالی بیشتر از جنوب به سمت شمال غرب منطقه بوده است. [1]- Standardized Precipitation Index [2] - Standard Index of Anual Precipition
ساماندهی قابلیت ها و توانمندی های عشایر در راستای امنیت پایدار (با تأکید بر عشایر سیستان و بلوچستان)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
ایلات و عشایر میهن اسلامی در گذر زمان در ییلاق و قشلاق و ایل راه های عرصه ی کوچ، در گیر و دار مسایل و معضلات بسیاری بوده و می باشند. جامعه ی عشایری ایران به عنوان یکی از جوامع سه گانه ی کشور، در کنار جامعه ی شهری و روستایی، همواره نقش بارز و تعیین کننده ای در سرنوشت سیاسی و حیات اقتصادی کشور داشته اند. بر اساس آخرین سرشماری عشایر کوچنده ی کشور در تیرماه 1387، جمعیت عشایری ایران، یک میلیون و 186هزار و 398 نفر در قالب 212772 خانوار، 104 ایل و 552 طایفه مستقل و 19840 کوچکترین رده ی ایلی بوده است. از جمعیت عشایری استان سیستان و بلوچستان نیز در سرشماری سال 1387، تعداد 95298 نفر در ییلاق و 102245 نفر در قشلاق استقرار داشته اند. در سال 1390 نیز جمعیت عشایر استان برابر102000 نفر اعلام شده که نشان از حضور و علاقه ی عشایر به امر کوچ نشینی در عرصه ی سرزمین خود دارد. مسؤولین بر این امر مهم واقف اند که عشایر و مرزنشینان در طول اعصار مختلف در صورت ضرورت، در کنار برادران نظامی و انتظامی، پیشگامان مبارزه با حمله ی بیگانگان و چپاولگران بوده و حافظان مرز و بوم میهن خود و مال و ناموس هموطنان به شمار می روند و در این راه فداکاریها و رشادتها نموده و شهدای گرانقدری را تقدیم اسلام و میهن اسلامی نموده اند، به نحوی که حضرت امام (ره) عشایر را ذخایر انقلاب می نامند. لذا باید به جد تلاش شود تا ضمن ساماندهی قابلیتها و توانمندی های آنان، در مورد رفع محرومیت و افزایش سطح رفاه و زندگی آنان در عرصه ی ییلاق و قشلاق، ایل راه ها و روستاهای مسیر عشایر اقدام و امکانات لازم نیز مهیا گردد تا روحیه ی سلحشوریشان به ویژه در عرصه ی امنیت پایدار حفظ شود. این مقاله به اختصار به آن می پردازد.
نقش پارک های کودک در هویت بخشی اجتماعی به فضاهای شهری (مطالعه موردی: پارک محله راهنمایی شهر یاسوج)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
پارک های کودک به عنوان یکی از پارک های شهری دارای اثرات مختلف اجتماعی، اقتصادی و اکولوژکی می باشند. از اثرات اجتماعی آن ها می توان به افزایش تعاملات اجتماعی، ایجاد زمینه های کاری، اجتماعی شدن افراد و انتشار عقاید و افکار ارزشی اشاره کرد. از این رو پژوهش حاضر به بررسی نقش پارک کودک محله راهنمایی شهر یاسوج در هویت یابی مکانی اهالی این محله می پردازد. بدین منظور برای جمع آوری اطلاعات از روش میدانی در قالب پرسشنامه استفاده شده است. ابتدا براساس جمعیت محله12207، حجم نمونه براساس روش کوکران 373 در نظر گرفته شد. سپس پایایی سوالات براساس روش آلفای کرونباخ 8/0 محاسبه گردید و روایی با توجه به نظر کارشناسان ارزیابی شد. در ادامه از آزمون تی تک نموته ای و آزمون فریدمن برای تجزیه و تحلیل نتایج استفاده شد. نتایج نشان داد که تاسیس پارک پیامدهای اجتماعی مثبت داشته(23/4) و زمینه را برای تعاملات بیشتر فراهم کرده است. با افزایش تعاملات ابعاد سرمایه اجتماعی(22/4) مانند همدردی، مشارکت پذیری و روحیه جمع گرایی افزایش یافته است. همچنین نتایج نشان داد که هویت مکانی اهالی افزایش یافته(4) و حس تعلق آنان به محله بیشتر شده است. در نهایت نتایج آزمون فریدمن نشان داد که تاسیس پارک نقش بیشتری در افزایش سرمایه های اجتماعی(65/1) نسبت به هویت یابی مکانی(35/1) داشته است.
بررسی اثر بخشی هوشمندی رقابتی در بهبود فروش بلیط شرکت های هواپیمایی براساس جغرافیای منطقه ای (مطالعه موردی: شرکت هواپیمایی ماهان)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
امروزه توسعه و تاثیر روز افزون مباحث مدیریتی، بویژه اثربخشی برخورداری از انواع هوشمندی در سازمان ها، منجر به تحولات بنیادین در برنامه های استراتژیک سازمان ها شده است. در این پژوهش تلاش بر آن است که به بررسی میزان برخورداری از هوشمندی رقابتی در فروش بلیط شرکت های هواپیمایی (مطالعه موردی هواپیمایی ماهان) و اثربخشی آن در فروش بلیط پرداخته شود. این پژوهش جز پژوهشهای توصیفی، پیمایشی بوده و پرسشنامه پژوهشگر ساخته بوده و الفای کرانباخ برای دو بخش پرسشنامه 0. 880 و 0. 784 به دست آمده است. در این پژوهش با بهره گرفتن از آزمونهایی از جمله، آزمون تک نمونه ای t، فریدمن، تحلیل عاملی و ضریب همبستگی پیرسون به آزمون فرضیه ها پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که ارتباطی مثبت بین بهره مندی از هوشمندی رقابتی و افزایش فروش بلیط شرکت هواپیمایی ماهان وجود دارد. همچنین با توجه به نتایج حاصل از آزمون های انجام شده، مشتری مداری، بکارگیری فناوری های روز دنیا و مقولات اجتماعی(بخشی از هوشمندی استراتژیک و اجتماعی) بیشترین تاثیر را در افزایش فروش بلیط دارند. در عین حال، عوامل منابع انسانی و انجام فعالیت های تحقیق و توسعه کم اهمیت ترین عوامل اثر گذاری بر فروش بلیط در شرکت هواپیمایی ماهان هستند.
بررسی شرایط سینوپتیکی و بیوکلیماتولوژی شاخص گرما در ایستگاه های ساحلی و دریایی جنوب و اثرات آن بر روی سلامت انسان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
از آن جایی که دمای اعلام شده توسط ایستگاه های هواشناسی تنها قرائت دمای داخل جعبه اسکرین، بدون توجه به سایر پارامترهای جوی و از جمله رطوبت است، بنابراین نمی تواند بیان کننده احساس واقعی ما از دمای هوا باشد، زیرا هوای گرم در صورت وجود رطوبت بالا، گرمتر احساس می شود به طوری که وقتی دما 35 درجه سانتیگراد باشد در صورت وجود رطوبت نسبی 55% در حدود 43 درجه سانتیگراد احساس می شود. در این مقاله به منظور محاسبه دمای واقعی احساسی، در ماه های گرم سال؛ ژوئیه، ژوئن و آگوست برای یک دوره آماری 10 ساله در 40 ایستگاه سینوپتیک در نیمه جنوبی کشور از روش محاسبه شاخص گرما استفاده و نتایج در محیط نرم افزار ArcGIS به صورت نقشه های همدمای واقعی احساسی پهنه بندی شد و با نقشه های همدمای معمولی مقایسه گردید. نتایج نشان می دهد که در فصل گرم با وجودی که مناطق ساحلی جنوبی کشور دمای کمتری را نشان می دهند اما دمای واقعی احساسی بالاتری دارند که این دمای واقعی احساسی با فاصله گرفتن از ساحل و کم شدن میزان رطوبت کمتر می شود. در مناطق ساحلی جنوبی کشور بالا بودن دمای واقعی احساسی بویژه هنگامی که امواج گرما رخ دهد مشکلاتی را برای مردم ایجاد می کند. با توجه به آستانه های دمای واقعی احساسی، فراوانی مشکلات در 4 طبقه دسته بندی شد که هر طبقه شرایط ویژه ای را بوجود می آورد. شرایط سینوپتیکی یک موج گرما که منجر به بالا رفتن دمای احساسی واقعی شده و قرار گرفتن ایستگاه های ساحلی در شرایط فوق العاده خطر ناک بررسی شد. نتایج نشان می دهد که پیش بینی و صدور هشدار به موقع امواج گرما بر اساس این شاخص از طرف سازمان هواشناسی برای مناطق گرم و مرطوب کشور می تواند منجر به کاهش تلفات ناشی از این بلیه باشد.
آسیب شناسی توسعه گردشگری با رویکرد آمایش سرزمین (نمونه مورد مطالعه: شهرساحلی سرخرود)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
شهرهای ساحلی به دلیل دارا بودن پتانسیل در زمینه جذب گردشگر و به عنوان یکی از قطب های گردشگری، از آسیب ها و تبعات منفی گردشگری رنج می برند که بررسی و ارائه راهکار و تبدیل تهدیدها به فرصت ها از ضروریات مهم در زمینه گردشگری ساحلی می باشد. این تحقیق با هدف شناسایی آسیب های موجود در زمینه توسعه گردشگری با رویکرد آمایش سرزمین در شهر ساحلی سرخرود انجام شده است. نوع روش این تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش 379 نفر از مردم بومی شهر ساحلی سرخرود می باشند. در تحقیق حاضر از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده و برای تحلیل داده های تحقیق از آزمون T تک نمونه ای و آزمون اسپیرمن استفاده شده است. نتیجه این تحقیق نشان می دهد که توسعهگردشگری در شهر ساحلی سرخرود موجب پدید آمدن نگرانی ها و بیم هایی از تهدید و تخریب هویت، محیط زیست و میراث طبیعی، تاریخی و فرهنگی، افزایش قیمت زمین و نابسامانی در رابطه با دسترسی ها و ترافیک برای ساکنان محلی گردیده است، به طوری که مقابله با اثرات ناشی از رشد گردشگری کنترل نشده وبی برنامه، نیازمند روش ها و شیوه های صحیح برنامه ریزی، طراحی و مدیریت درست این مکان هاست.
ارزیابی نقش آژانس های توریستی در توسعه گردشگری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
امروزه گردشگران به منظور بدست آوردن اطلاعات و آسان سازی آن جهت تصمیم گیری سفرشان نیازمند اطلاعات سازمان یافته ای توسط آژانس های مسافرتی می باشند. این تحقیق با هدف روشن ساختن اهمیت نقش آژانس های مسافرتی در توسعه گردشگری شهر اصفهان صورت پذیرفت. به این منظور از شاخص توسعه گردشگری به عنوان معیار ترکیبی، برای مقایسه ویژگی های گردشگری دفاتر خدمات مسافرتی استفاده گردید. روش تحقیق در این پژوهش بر حسب هدف کاربردی و براساس شیوه گردآوری اطلاعات و داده های توصیفی از نوع همبستگی بوده و طبق نتایج بدست آمده رابطه معنا داری بین فعالیت آژانس های مسافرتی در زمینه بازاریابی و توسعه بازار گردشگری شهر اصفهان و همچنین بین میزان رضایت و مشتری مداری آژانس های مسافرتی و توسعه گردشگری شهر اصفهان وجود دارد.