آیا دموکراسی از تروریسم جلوگیری می کند؟

ماهنامه (اندیشه وتاریخ سیاسى معاصر ایران) زمانه، ش 38، آبان 84
ایالات متحده درصدد اجراى طرح چالش نسلى «دموکراسى آمریکایى» در میان ملل عرب به بهانه جلوگیرى از تروریسم است. در حقیقت هدف آمریکا از طرح این مسئله، فرونشاندن مبارزات مردم خاورمیانه، بر ضد اهداف امپریالیسمى و صهیونیسمى خود است. مبارزات گروه‏هایى مثل القاعده براى برقرارى دموکراسى نبوده، بلکه اهداف آنها، اجراى اسلام مورد نظر خودشان مى‏باشد.
نتیجه توسعه دموکراسى آمریکایى، بر اساس نظرسنجى از مردم منطقه، عدم تحقق اهداف آمریکا خواهد بود (چنان‏که در عراق عملاً صورت گرفت). بنابراین ایالات متحده، با تغییر شیوه اجراى دموکراسى مدنظر خود به وسیله ایجاد رقابت بین احزاب اسلام‏گرا و سکولار، مى‏تواند اهداف بلندمدت خود را به دست آورد.
بوش و دیگر همفکرانش معتقدند که، سیطره طولانى استبداد در منطقه خاورمیانه، سبب تشکیل گروه‏هاى تروریسم شده، که از مشکلات عدیده‏اى مثل اقتصادى و فقر ناشى مى‏شود که با توسعه دموکراسى قابل رفع است.
نویسنده مقاله، با ذکر نمونه‏هایى از کشورهایى که در آنها دموکراسى پر طراوت برقرار است ولى تروریست در آنها رواج داشته؛ در مقام نفى نظریه توسعه دموکراسى و ریشه‏کن شدن تروریسم برآمده و کشور هندوستان را به‏عنوان شاهد مطرح مى‏کند. وجود تروریسم در کشورهایى نظیر ایتالیا، انگلستان، ایرلند و آلمان غربى، ترکیه، اسرائیل که همگى از رژیم دموکراتیک برخوردارند نیز، از شواهدى است که این نظریه را مخدوش مى‏کند. نویسنده با ذکر گواهى از مراسم یادبود اوکلاهامالیستى در آمریکا، دموکراسى را در مقابل تروریسم داخلى آسیب‏پذیر دانسته و دموکراتیک بودن جامعه را دلیل عارى بودن از تروریست نمى‏داند.
نویسنده معتقد است که، در صورت فراگیر شدن دموکراسى مورد نظر آمریکا نیز، گروه‏هاى تروریستى مثل القاعده به کلى از هم نخواهد پاشید، چون در اندیشه آنها دموکراسى هیچ جایگاه و مقبولیتى ندارد، چون آنها از طریق دموکراسى نمى‏توانند به قدرت برسند. لذا در صورت برقرارى دموکراسى در خاورمیانه و ایجاد صلح بین اعراب و اسرائیل و برقرارى روابط حسنه با آمریکا نیز عضوگیرى القاعده در این کشور ممکن خواهد بود، بنابراین ریشه کن شدن تروریسم با برقرارى دموکراسى تحقق‏ناپذیر است.
وى بر این باور است که، در صورت برچیده شدن حکومت‏هاى عربى فعلى (مستبد) و جایگزین شدن دولت‏هاى دموکراسى، همکارى با آمریکا به صورت گذشته نخواهد بود، چون اعراب ذهنیت ضدآمریکایى دارند، که همین ذهنیت به تشکیل حکومت‏هاى اسلام‏گرا منجر خواهد شد.
وى معتقد است که، مطالعات و تحقیقات آکادمیک هم نتوانستند روشن کنند که دموکراسى بیشتر به تروریسم دامن مى‏زند یا نه! علت این امر به اطلاعات ناقص آنها برمى‏گردد، که بیشتر درباره مکان وقوع حوادث نه علل و عاملان آن تحقیق مى‏کنند بدون در نظر داشتن خواستگاه ملیتى آنها، که از کشورهاى دموکراتیک یا غیرآن هستند. با این اطلاعات ناقص رابطه تنگاتنگ تروریسم و استبداد که منطق بوشى است به دست خواهد آمد، در حالى که تحقیق کارشناسان بزرگى مثل ویلیام یوبانک و لئوناردو ینبرگ آمار تروریسم را در کشورهاى دموکراتیک بیشتر مى‏داند و آنچه در کشورهاى دیگر رخ مى‏دهد براى رسیدن به استقلال است. ازاین‏رو، تمام آمارها حتى در آمریکا رابطه میان استبداد و تروریسم را اثبات نمى‏کند. پراکندگى وقوع تروریسم تصادفى نیست، نیمى از آن در دو کشور غیرآزاد عراق و افغانستان واقع شده.
اگر دموکراسى مورد نظر آمریکا در میان اعراب به اجرا گذاشته شود، به ضرر آمریکا خواهد بود؛ چون نظرسنجى آمارهاى چندساله اخیر، همه حکایت از افزایش تنفر اعراب از آمریکا دارند و دلیل این امر حمایت آمریکا از دولت‏هاى استبدادى اعراب نیست، بلکه سیاست منفى آمریکا در منطقه عامل این گرایش است، که روز به روز بر قدرت اسلام‏گرایان در کشورهاى اسلامى مى‏افزاید، هر چه انتخابات دموکراتیک مشروع برگزار مى‏شود، آنها کرسى‏هاى بیشترى را تصاحب مى‏کنند، در مراکش، بحرین، یمن، کویت، اردن، عربستان و عراق که لیست مورد حمایت آیت اللّه‏ سیستانى به پیروزى قاطع رسیدند. پیروزى حماس، همه اینها نشان مى‏دهد که مردم این کشورها، به دخالت روحانیون در امور سیاسى متقاعد شده و احتمال پیروزى کامل اسلام‏گرایان را بالا مى‏برد.
بنابراین تلاش طاقت‏فرساى بوش و هم‏فکرانش در این راه به نتیجه مثبت نخواهد رسید. لذا هنوز جایگزین مناسبى براى همکارى حکومت‏هاى استبدادى عرب با آمریکا وجود ندارد. لذا آمریکا باید با فشار به دولت‏هاى عرب، بستر سیاسى حضور احزاب لیبرال و سکولار و چپ‏گرا و ناسیونالیست و احزاب غیراسلامى دیگر را فراهم نماید تا موضع آنها محکم‏تر شود. و از گروه‏هایى حمایت کند که، سیاست‏هاى خارجى آمریکا را قبول دارند و در این راه صبر و تواضع بیشترى به خرج دهند.
زیبایى‏شناسى دین (1) و (2)
مریم وحدتى ـ علیرضا کشورى
همشهرى، ش 3889و3890، 11و12/10/84
موضوع مورد بحث، گزارشى است از همایش جهانى (زیبایى‏شناسى دین)، که به صورت سخنرانى و مقاله ارائه گردیده استت.
آقاى دنیایى مى‏گوید: یکى زیبایى را خیال دولت مى‏داند و زیبایى‏شناسى دین را در دو رویکرد مى‏بیند. اول این‏که ما دین را زیبا مى‏بینم و دیگر آن‏که از دید (نگاه) دینى همه چیز زیبا دیده مى‏شود. در این نگاه وابسته به خیال هستیم و خیال همیشه مرز بوده و شناخت مرز، مهم است. مى‏گوید همه چیز عالم با هم تناسب دارند و مرز مناسبت‏ها خیال است، که عارف آن‏را (لاهو) مى‏شمارد، در واقع خیال همزه وصل است. بین رویاى عالم روح و عقل با عالم جسم و ماده.