اجرای طرح تفکیک جنسیتی در دانشگاه آزاد
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
طرح تفکیک جنسیتى در دانشگاه آزاد اسلامى که در سالهاى گذشته با شکست روبهرو گشت، دوباره از سوى برخى مسئولین دانشگاه در حال پىگیرى است. این طرح در سطح دانشگاهها با استقبال مواجه نخواهد شد و اصولاً بایست دانشجویان را به سطحى از فرهنگ و دانش رساند که دختران و پسران دانشجو مشکلى در کنار هم نداشته باشند. طرح تفکیک جنسیتى مورد تأکید امام خمینى قدسسره و رهبرى نیز قرار نگرفته است. تحقیقات نیز نشان مىدهد که درصد بالایى از دانشجویان، ارتباط اجتماعى دختران و پسران را در دانشگاه راحت و عادى تلقى مىکنند و دلیلى براى تفکیک جنسیتى وجود ندارد.متن
شرق، 16/6/83
اجراى دوباره طرح شکست خورده تفکیک جنسیتى در حالى از سوى دانشگاه آزاد پىگیرى مىشود که طى ماههاى اخیر تبعات و تأثیرات منفى این طرح بارها مورد هشدار و نقد کارشناسان و صاحبنظران آموزش عالى قرار گرفت. یک مقام این دانشگاه اخیرا گفته است که «در صورت اجراى طرح تفکیک جنسیتى، 80% مشکلات اخلاقى و تحصیلى در دانشگاهها مرتفع مىشود». این طرح نخستین تجربه خود را طى سالهاى 72 تا 76 پشت سر گذاشت و براى جوانانى مورد اجرا قرار گرفت که بارها از سوى مسئولان به عنوان یک فرصت و مزیت اجتماعى براى جامعه تلقى مىشدند که انرژى آنان جامعه را از رکود مىرهاند و موجب تحرک جامعه مىشد. اما این انرژى پیش از شروع کلاس، صرف پاسخگویى در مورد کوچکترین فرم ظاهر به مأموران حراست مىشد.
یکى از نمایندگان مجلس هفتم در نقد این طرح تصریح مىکند: «جدا کردن جوانان در دانشگاه مشکلى را حل نمىکند، جز آنکه ما را متهم به درگیرى با سیاست گروه القاعده کند». وى دختران و پسران به ویژه دانشجو را افرادى عاقل و بالغ خواند که در محیطهاى آموزشى در حال تمرین ورود به اجتماع هستند و تأکید مىکند باید سوء نظرات را با اتخاذ برنامههاى فرهنگى از بین برد.
دانشگاه آزاد در حالى قصد اجراى منفکسازى پسران و دختران دانشجو را دارد که بسیارى از دانشجویان در دانشگاههاى دولتى بدون هیچگونه برجسته سازى در زمینه مسائل اخلاقى مشغول تحصیل هستند. با طرح تفکیک جنسیتى اگرچه قرار است دانشجویان دانشگاه آزاد به طور مجزا تحصیلات خود را پشت سر بگذارند، اما هیچیک از مسئولان حامى این طرح حاضر نخواهند شد که این ضمانت را بدهند که با اجراى آن از ناهنجارىها کاسته شود.
به گفته مسئولان دانشگاه آزاد حل بیش از نیمى از مشکلات دانشجویان جوان دانشگاهها در گرو اجراى این طرح است؛ درحالىکه هیچگونه تحقیق یا پژوهش قابل استنادى که حتى در مورد مشکلات این گروه از سوى دانشگاه آزاد انجام شده باشد، موجود نیست. نه تنها مشکلات جوانان، که حتى اجراى طرح تفکیک جنسیتى و تبعات اجراى آن در میان دانشجویان در هیچ طرح تحقیقاتى ارائه نشده است.
اگرچه یکى از مسئولان دانشگاه آزاد اظهار مىکند که خطاى استراتژیک پس از پیروزى انقلاب اسلامى این بود که مرعوب فضاى حاکم فرهنگ غرب شدیم و دانشگاهها را از لحاظ جنسیتى تفکیک نکردیم و اکنون با معضل در جامعه اسلامى و شیعى مواجه هستیم، اما بر اساس آخرین تحقیقات در ارزشها و نگرشهاى ایرانیان که در سال 82 از سوى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى صورت گرفته است، 8/76% از جوانان جمعیت آمارى احساس نزدیکى به خدا مىکنند و 6/88% از آنان نیز ــ در میان احساس بىنیازى مسئولان نسبت به برنامهریزى و سیاستگذارى بنیادى فرهنگى براى دانشجویان ــ به روزه گرفتن در ماه رمضان مقید هستند. این در حالى است که 2/26% آنان نیز براى نماز خواندن به مسجد مىروند. یکى از توجیهات این تفکیک، بالا بردن کیفیت آموزشى دانشجویان است. تحصیل با فراغت و اشتغال دانشجویان به تحقیق و تفحص و مطالعه مفید و مضاعف از آثار مثبت این جداسازى است.
نتایج تحقیقى تحت عنوان «الگوهاى رفتارى و مذهبى دانشجویان» که در زمستان 81 انجام گرفته است نشان مىدهد که 8/68% از جمعیت آمارى دانشجویان معتقدند که ارتباط اجتماعى آنان به خصوص با جنس مخالف در طول دوران تحصیل در دانشگاه راحتتر شده و تنها 6/4% معتقدند که این ارتباط مشکلتر شده است. نکته مهم اینکه با افزایش ترمهاى تحصیل، از دانشجویانى که در برخورد با جنس مخالف مشکل داشتهاند، به نحو چشمگیرى کاسته شده است. 4/61% از دانشجویان اعلام داشتهاند که با حضور در دانشگاه و برقرارى ارتباط با گروههاى همسن، روحیه جمعى و برقرارى ارتباط گروهى تقویت مىشود. باید چنین سیاستگذارانى به این نکته توجه کنند که دانشگاه دروازه کسب مهارت و تجربه اجتماعى محسوب مىشود و آنان با این تجربه راهى اجتماع و موقعیتیابى در آن مىشوند. در این اجتماع خط حائل بین زن و مرد وجود ندارد و فراگیرى راه برخورد در این زمینه مهم است.
اشاره
1. نویسنده میان پیشفرضها و مبانى نظرى روابط زن و مرد و آنچه در عمل و اجرا رخ مىدهد، تفکیک نکرده است و به یکباره به پىآمدهاى اجتماعى اجراى طرح تفکیک جنسیتى دانشگاهها پرداخته است. مناسب بود که نویسنده ابتدا اصول و چارچوبهاى روابط اجتماعى زن و مرد را از دیدگاه خویش بیان مىکرد تا معلوم گردد وى مسائل تفکیک جنسیتى را از چه منشأ فکرى تحلیل کرده و راهبردها و راهکارهاى ارائه شده از سوى وى بر چه مبنایى است.
از دیدگاه اسلامى دو نکته اساسى در روابط زن و مرد وجود دارد:
الف) اسلام توصیه مىکند که روابط اجتماعى زنان و مردان نامحرم همواره در حداقل مقدار ممکن باشد و به موارد ضرورت محدود گردد. اسلام جامعه دینى را جامعه غیرمختلط معرفى مىکند؛ چرا که عدم اختلاط زن و مرد زمینههاى انحرافات اخلاقى جامعه را کاهش مىدهد و کامجویىهاى جنسى را به خانواده محدود مىکند و موجب استحکام و پایدارى خانواده مىگردد. مسئله عدم ارتباط زنان و مردان در دوران جوانى و اوج کششهاى جنسى، از حساسیت و اهمیت بیشترى برخوردار است و طبیعى است هنگامىکه دختران و پسران جوان در مدت طولانى در کنار یکدیگر در یک محیط آموزشى قرار داشته باشند، زمینههاى تحریک جنسى و آلودگىهاى اخلاقى فراهم مىگردد و این مسائل، طبعا، توجه جوانان را از جدیت کافى در تحصیل و تحقیق بازمىدارد و موجب استهلاک قواى آنان مىگردد و راندمان علمى آنان را کاهش خواهد داد. تجربه برخى از کشورهاى غربى در جداسازى دانشآموزان و دانشجویان دختر و پسر در برخى مراکز آموزشى نشان داده است که راندمان آموزشى در مراکز غیرمختلط بیش از مراکز مختلط است.
ب) کشش و جاذبه جنسى میان زن و مرد، جذابیتهاى زنان براى مردان و میل زنان به خودآرایى در برابر مردان، امورى نیستند که با افزایش تحصیلات و رشد فرهنگى افراد کاهش یابند. به عبارت دیگر، تحصیلات و ارتقاى فرهنگى افراد نمىتواند مانع تمایلات و تحریکات جنسى میان دو جنس گردد. آنچه مىتواند مانعى مستحکم در برابر هجوم کششهاى جنسى زنان و مردان نامحرم باشد، تقواى الاهى و تأمین غریزه جنسى از مجراى ازدواج صحیح و قانونى است. بنابراین نمىتوان گفت چون دانشجویان عاقل و بالغ هستند، مىتوان عوارض جنسى اختلاط را با آموزشهاى لازم کنترل نمود.
2. بنابر آنچه گفته شد، وضعیت مطلوب در دانشگاههاى کشور اسلامى آن است که سیاستهاى نظام اسلامى در جهتى حرکت کند که دانشجویان دختر و پسر در درازمدت بتوانند به آسانى و با آرامش خاطر در دانشگاهها و فضاهاى مجزا به تحصیل بپردازند. البته تا تحقق این آرمان و تا آنجا که ظرفیت اجتماعى در دانشگاهها اجازه دهد، مىتوان براى جلوگیرى از اختلاط دختران و پسران تلاش نمود. اما هرگونه برنامه در این زمینه باید حساسیتبرانگیز نباشد و بازتاب منفى در دانشگاه نداشته باشد. به همین جهت است که امام خمینى قدسسره در سال 61 با مجزا کردن کلاسهاى درس که هم در سطح داخلى و هم بینالمللى بازتاب نامطلوبى داشت مخالفت کردند. اما این موضعگیرى به این معنا نیست که ایشان اساسا با تفکیک جنسیتى مخالف باشند. بررسى دیدگاههاى فقهى و اجتماعى ایشان به خوبى نشان مىدهد که ایشان نیز به اصل عام و کلى کاهش اختلاط میان زن و مرد اعتقاد دارند.
3. احساس نزدیکى دانشجویان و مردم مسلمان به خداوند و روزهدارى و نمازگزاردن در مسجد، نه تنها منافاتى با التزام به عدم اختلاط زن و مرد ندارد، بلکه از نتایج عبودیت واقعى خداوند التزام به دستورات او و توصیههاى اولیاى اوست. آیا از حضرت على علیهالسلام ، فاطمه زهرا و حضرت زینب(س) مردان و زنانى را مىتوان نزدیکتر به خداوند یافت. با وجود این، نهایت تلاش چنین بزرگوارانى در عدم اختلاط با نامحرم بود. امام على علیهالسلام مىفرمود: «من به زنان جوان سلام نمىکنم؛ چرا که از تأثیر منفى این کار بر خودم مىترسم» و نیز حضرت فاطمه(س) فرمودهاند: «بهترین چیز براى زنان آن است که مردان آنان را نبینند و آنان نیز مردان را نبینند».
4. هنگامىکه اصلِ کلى لزوم کاهش ارتباط زنان و مردان نامحرم در آموزههاى اسلامى مطرح باشد، دیگر جاى آن نیست که به نظرسنجىهاى اجتماعى رجوع کنیم که آیا ارتباط دختر و پسر مناسب است یا نامناسب. ازاینرو راحتتر شدن و عادى شدن روابط دختران و پسران در سالهاى پایان دانشگاه، دلیلى بر صحیح و مطلوب بودن این ارتباط نیست.
اجراى دوباره طرح شکست خورده تفکیک جنسیتى در حالى از سوى دانشگاه آزاد پىگیرى مىشود که طى ماههاى اخیر تبعات و تأثیرات منفى این طرح بارها مورد هشدار و نقد کارشناسان و صاحبنظران آموزش عالى قرار گرفت. یک مقام این دانشگاه اخیرا گفته است که «در صورت اجراى طرح تفکیک جنسیتى، 80% مشکلات اخلاقى و تحصیلى در دانشگاهها مرتفع مىشود». این طرح نخستین تجربه خود را طى سالهاى 72 تا 76 پشت سر گذاشت و براى جوانانى مورد اجرا قرار گرفت که بارها از سوى مسئولان به عنوان یک فرصت و مزیت اجتماعى براى جامعه تلقى مىشدند که انرژى آنان جامعه را از رکود مىرهاند و موجب تحرک جامعه مىشد. اما این انرژى پیش از شروع کلاس، صرف پاسخگویى در مورد کوچکترین فرم ظاهر به مأموران حراست مىشد.
یکى از نمایندگان مجلس هفتم در نقد این طرح تصریح مىکند: «جدا کردن جوانان در دانشگاه مشکلى را حل نمىکند، جز آنکه ما را متهم به درگیرى با سیاست گروه القاعده کند». وى دختران و پسران به ویژه دانشجو را افرادى عاقل و بالغ خواند که در محیطهاى آموزشى در حال تمرین ورود به اجتماع هستند و تأکید مىکند باید سوء نظرات را با اتخاذ برنامههاى فرهنگى از بین برد.
دانشگاه آزاد در حالى قصد اجراى منفکسازى پسران و دختران دانشجو را دارد که بسیارى از دانشجویان در دانشگاههاى دولتى بدون هیچگونه برجسته سازى در زمینه مسائل اخلاقى مشغول تحصیل هستند. با طرح تفکیک جنسیتى اگرچه قرار است دانشجویان دانشگاه آزاد به طور مجزا تحصیلات خود را پشت سر بگذارند، اما هیچیک از مسئولان حامى این طرح حاضر نخواهند شد که این ضمانت را بدهند که با اجراى آن از ناهنجارىها کاسته شود.
به گفته مسئولان دانشگاه آزاد حل بیش از نیمى از مشکلات دانشجویان جوان دانشگاهها در گرو اجراى این طرح است؛ درحالىکه هیچگونه تحقیق یا پژوهش قابل استنادى که حتى در مورد مشکلات این گروه از سوى دانشگاه آزاد انجام شده باشد، موجود نیست. نه تنها مشکلات جوانان، که حتى اجراى طرح تفکیک جنسیتى و تبعات اجراى آن در میان دانشجویان در هیچ طرح تحقیقاتى ارائه نشده است.
اگرچه یکى از مسئولان دانشگاه آزاد اظهار مىکند که خطاى استراتژیک پس از پیروزى انقلاب اسلامى این بود که مرعوب فضاى حاکم فرهنگ غرب شدیم و دانشگاهها را از لحاظ جنسیتى تفکیک نکردیم و اکنون با معضل در جامعه اسلامى و شیعى مواجه هستیم، اما بر اساس آخرین تحقیقات در ارزشها و نگرشهاى ایرانیان که در سال 82 از سوى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى صورت گرفته است، 8/76% از جوانان جمعیت آمارى احساس نزدیکى به خدا مىکنند و 6/88% از آنان نیز ــ در میان احساس بىنیازى مسئولان نسبت به برنامهریزى و سیاستگذارى بنیادى فرهنگى براى دانشجویان ــ به روزه گرفتن در ماه رمضان مقید هستند. این در حالى است که 2/26% آنان نیز براى نماز خواندن به مسجد مىروند. یکى از توجیهات این تفکیک، بالا بردن کیفیت آموزشى دانشجویان است. تحصیل با فراغت و اشتغال دانشجویان به تحقیق و تفحص و مطالعه مفید و مضاعف از آثار مثبت این جداسازى است.
نتایج تحقیقى تحت عنوان «الگوهاى رفتارى و مذهبى دانشجویان» که در زمستان 81 انجام گرفته است نشان مىدهد که 8/68% از جمعیت آمارى دانشجویان معتقدند که ارتباط اجتماعى آنان به خصوص با جنس مخالف در طول دوران تحصیل در دانشگاه راحتتر شده و تنها 6/4% معتقدند که این ارتباط مشکلتر شده است. نکته مهم اینکه با افزایش ترمهاى تحصیل، از دانشجویانى که در برخورد با جنس مخالف مشکل داشتهاند، به نحو چشمگیرى کاسته شده است. 4/61% از دانشجویان اعلام داشتهاند که با حضور در دانشگاه و برقرارى ارتباط با گروههاى همسن، روحیه جمعى و برقرارى ارتباط گروهى تقویت مىشود. باید چنین سیاستگذارانى به این نکته توجه کنند که دانشگاه دروازه کسب مهارت و تجربه اجتماعى محسوب مىشود و آنان با این تجربه راهى اجتماع و موقعیتیابى در آن مىشوند. در این اجتماع خط حائل بین زن و مرد وجود ندارد و فراگیرى راه برخورد در این زمینه مهم است.
اشاره
1. نویسنده میان پیشفرضها و مبانى نظرى روابط زن و مرد و آنچه در عمل و اجرا رخ مىدهد، تفکیک نکرده است و به یکباره به پىآمدهاى اجتماعى اجراى طرح تفکیک جنسیتى دانشگاهها پرداخته است. مناسب بود که نویسنده ابتدا اصول و چارچوبهاى روابط اجتماعى زن و مرد را از دیدگاه خویش بیان مىکرد تا معلوم گردد وى مسائل تفکیک جنسیتى را از چه منشأ فکرى تحلیل کرده و راهبردها و راهکارهاى ارائه شده از سوى وى بر چه مبنایى است.
از دیدگاه اسلامى دو نکته اساسى در روابط زن و مرد وجود دارد:
الف) اسلام توصیه مىکند که روابط اجتماعى زنان و مردان نامحرم همواره در حداقل مقدار ممکن باشد و به موارد ضرورت محدود گردد. اسلام جامعه دینى را جامعه غیرمختلط معرفى مىکند؛ چرا که عدم اختلاط زن و مرد زمینههاى انحرافات اخلاقى جامعه را کاهش مىدهد و کامجویىهاى جنسى را به خانواده محدود مىکند و موجب استحکام و پایدارى خانواده مىگردد. مسئله عدم ارتباط زنان و مردان در دوران جوانى و اوج کششهاى جنسى، از حساسیت و اهمیت بیشترى برخوردار است و طبیعى است هنگامىکه دختران و پسران جوان در مدت طولانى در کنار یکدیگر در یک محیط آموزشى قرار داشته باشند، زمینههاى تحریک جنسى و آلودگىهاى اخلاقى فراهم مىگردد و این مسائل، طبعا، توجه جوانان را از جدیت کافى در تحصیل و تحقیق بازمىدارد و موجب استهلاک قواى آنان مىگردد و راندمان علمى آنان را کاهش خواهد داد. تجربه برخى از کشورهاى غربى در جداسازى دانشآموزان و دانشجویان دختر و پسر در برخى مراکز آموزشى نشان داده است که راندمان آموزشى در مراکز غیرمختلط بیش از مراکز مختلط است.
ب) کشش و جاذبه جنسى میان زن و مرد، جذابیتهاى زنان براى مردان و میل زنان به خودآرایى در برابر مردان، امورى نیستند که با افزایش تحصیلات و رشد فرهنگى افراد کاهش یابند. به عبارت دیگر، تحصیلات و ارتقاى فرهنگى افراد نمىتواند مانع تمایلات و تحریکات جنسى میان دو جنس گردد. آنچه مىتواند مانعى مستحکم در برابر هجوم کششهاى جنسى زنان و مردان نامحرم باشد، تقواى الاهى و تأمین غریزه جنسى از مجراى ازدواج صحیح و قانونى است. بنابراین نمىتوان گفت چون دانشجویان عاقل و بالغ هستند، مىتوان عوارض جنسى اختلاط را با آموزشهاى لازم کنترل نمود.
2. بنابر آنچه گفته شد، وضعیت مطلوب در دانشگاههاى کشور اسلامى آن است که سیاستهاى نظام اسلامى در جهتى حرکت کند که دانشجویان دختر و پسر در درازمدت بتوانند به آسانى و با آرامش خاطر در دانشگاهها و فضاهاى مجزا به تحصیل بپردازند. البته تا تحقق این آرمان و تا آنجا که ظرفیت اجتماعى در دانشگاهها اجازه دهد، مىتوان براى جلوگیرى از اختلاط دختران و پسران تلاش نمود. اما هرگونه برنامه در این زمینه باید حساسیتبرانگیز نباشد و بازتاب منفى در دانشگاه نداشته باشد. به همین جهت است که امام خمینى قدسسره در سال 61 با مجزا کردن کلاسهاى درس که هم در سطح داخلى و هم بینالمللى بازتاب نامطلوبى داشت مخالفت کردند. اما این موضعگیرى به این معنا نیست که ایشان اساسا با تفکیک جنسیتى مخالف باشند. بررسى دیدگاههاى فقهى و اجتماعى ایشان به خوبى نشان مىدهد که ایشان نیز به اصل عام و کلى کاهش اختلاط میان زن و مرد اعتقاد دارند.
3. احساس نزدیکى دانشجویان و مردم مسلمان به خداوند و روزهدارى و نمازگزاردن در مسجد، نه تنها منافاتى با التزام به عدم اختلاط زن و مرد ندارد، بلکه از نتایج عبودیت واقعى خداوند التزام به دستورات او و توصیههاى اولیاى اوست. آیا از حضرت على علیهالسلام ، فاطمه زهرا و حضرت زینب(س) مردان و زنانى را مىتوان نزدیکتر به خداوند یافت. با وجود این، نهایت تلاش چنین بزرگوارانى در عدم اختلاط با نامحرم بود. امام على علیهالسلام مىفرمود: «من به زنان جوان سلام نمىکنم؛ چرا که از تأثیر منفى این کار بر خودم مىترسم» و نیز حضرت فاطمه(س) فرمودهاند: «بهترین چیز براى زنان آن است که مردان آنان را نبینند و آنان نیز مردان را نبینند».
4. هنگامىکه اصلِ کلى لزوم کاهش ارتباط زنان و مردان نامحرم در آموزههاى اسلامى مطرح باشد، دیگر جاى آن نیست که به نظرسنجىهاى اجتماعى رجوع کنیم که آیا ارتباط دختر و پسر مناسب است یا نامناسب. ازاینرو راحتتر شدن و عادى شدن روابط دختران و پسران در سالهاى پایان دانشگاه، دلیلى بر صحیح و مطلوب بودن این ارتباط نیست.
تبلیغات
