اخلاق ایرانیان؛ پایگاهی برای دفاع فرهنگی

هر جامعه‏اى اخلاقیات، احساسات، فرهنگ و اندیشه‏اى خاص خود دارد، و اگر جوامع مختلف از این ویژگى‏ها، که در فراز و فرود تاریخى دچار تغییرات کوچک و بزرگ مى‏شوند، آگاه باشند و به خودآگاهى قابل اتکایى نایل آیند، مى‏توانند سرنوشت‏خویش را خود به دست گیرند و از گردنه‏هاى سخت، با آسیب‏هاى کم‏ترى عبور کنند . با این همه، ویژگى‏هاى اخلاقى مثبت‏یا منفى ایرانیان کم‏تر موضوع بحث‏بوده است . مقاله‏ى حاضر در پى ارائه‏ى گزارشى است از اخلاقیات ایرانیان; و براى این کار به گفتار و نوشتار صاحب‏نظران تکیه مى‏کند .
یکى از صاحب‏نظران بر این باور است که پیشینه‏ى فرهنگى ایرانیان، آیین اسلام، و فلسفه‏ى یونان شاخص‏هاى مهم اخلاقى ایرانى را تشکیل مى‏دهد . در واقع، اخلاقیات مردم ایران را باورهایى ساخته‏اند که خاستگاه آنها با یکدیگر متفاوت است، و این باورها باید از هم جدا شوند تا اظهارنظر و ارزیابى بهتر و دقیق‏ترى صورت پذیرد .
باستانى پاریزى در خاتون هفت‏قلعه فلات ایران را عرصه‏اى مى‏داند که در آن هرج و مرج، خشونت، فقر و اختلافات داخلى با ظهور سردارى مستبد پایان مى‏پذیرد و آرامش و آسایش بر آن حکم‏فرما مى‏گردد; اما دیرزمانى نمى‏گذرد که مردم چشم مى‏گشایند و باز هرج و مرج و اختلافات داخلى و ... این قصه هر بار تکرار مى‏شود .
فریدون جنیدى معتقد است ایران مشخصه‏ى فرهنگى‏اى دارد که با دیگر ملل جهان متفاوت است: در اکثر فرهنگ‏هاى جهان، زمین و دنیا خوار و بى‏مقدار است; در حالى که در میان ایرانیان، زمین «سپندار مزد» ، به معناى مقدس، افزاینده، مظهر عشق و فروتنى نام گرفته است . گفتنى است اندیشه‏هایى که زمین را پست مى‏دانند و زیبایى را نکوهش مى‏کنند، همه‏ى جلوه‏هاى نیک آفرینش ایزدى را بد جلوه مى‏دهند .
آفتاب یزد، 16/4/81