مطالب مرتبط با کلیدواژه

زبان شناسی


۸۱.

ریشه های عربی و معادل هایی برای قاموس های کتاب مقدس 1

کلیدواژه‌ها: کتاب مقدس لوتار کوپف زبان شناسی زبان های سامی عبری زبان عربی زبان فارسی قرآن تورات انجیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۲ تعداد دانلود : ۴۷۸
نویسنده در نوشتار حاضر به ترجمه بخش هایی از مقاله لوتار کوپف اقدام کرده است تا از این رهگذر، به مرور برخی یافته های زبان شناسی وی بپردازد. نویسنده در انتخاب مدخل های مقاله توجه داشته است که بخش هایی از مقاله که برای مطالعات تطبیقی قرآن و تورات برای جامعه علمی کشور درخور توجه باشد، انتخاب شوند. عاوه بر این، در راستای تبیین و انعکاس بهتر تحقیقات و یافته های لوتار کوپف، شواهد بیشتری از قرآن و متون عربی فارسی نیز بدان افزوده است.
۸۲.

بازشناسی مفهوم «نطق» در مثنوی مولانا با تکیه بر نظریات زبان شناسی معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: نطق زبان شناسی مثنوی مولانا حکمت مخاطبان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۸ تعداد دانلود : ۴۷۰
در این مقاله، ابتدا به تعریف فکر از منظر علمای قدیم علم منطق، حکمت و عرفان پرداخته شده، آنگاه از لابه لای ابیات مثنوی و فیه مافیه به تعریف اندیشه از دریچه نگاه مولانا اشاره شده است. امروزه نظریات زبان شناسی و رابطه زبان و تفکر با مبانی نظریات مولانا در این زمینه تطبیق یافته است و موضوعات و موارد مختلف آن طبقه بندی و تشریح شده است؛ موضوعاتی از قبیل: تعریف انسان در رابطه با نیروی ناطقه، تفکر در آفریده های خداوند، بروز اندیشه از راه سخن، تقسیم بندی سخن به برونی و درونی، زبان درونی یا اندیشه های بازداری شده، علل عدم ظهور اندیشه به صورت کامل، همدلی و همزبانی، اولیاء الله و دامنه اندیشه های آن ها، زبان اسرار، ظهور اندیشه با ابزارهایی غیر از زبان، راه های بسط اندیشه، بحر و مرزهای اندیشه و... تعریف، و مصداق های متعددی از شش دفتر مثنوی به همراه دیدگاه های علوم مربوط روز جمع آوری و طبقه بندی شده است.
۸۳.

مطالعه معناشناختی دیدگاه یحیی بن سلام در باب واژگان قرآنی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: یحیی بن سلام واژگان قرآنی تفسیر معناشناسی زبان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۳ تعداد دانلود : ۳۴۷
فهم معنای واژگان قرآنی، گام نخست و بنیادی در تفسیر قرآن است، چنان که تألیف آثار متعدد در این حوزه از سده های نخستین اسلامی شاهدی بر این مدعاست. یحیی بن سلّام ازجمله قرآن پژوهان سده دوم هجری است که نزدیکی روزگار وی با عصر نزول، اهمیت روش شناسی آثار وی را در حوزه معناشناسی مفردات قرآن مضاعف می کند. بنابراین در مقاله حاضر به بررسی دو اثر وی پرداخته ایم: اثر نخست کتاب تصاریف با موضوعِ وجوه معناییِ واژگانِ قرآنی است، و اثر دوم کتاب تفسیر اوست. این دو اثر سرشار از معناشناسی مفردات قرآنی است. تردیدی نیست که یکی از ویژگی های سنت تفسیری در سده های نخستین اسلامی، سیطره نقل است که در دو اثر پیش گفته به روشنی دیده می شود. بااین حال به نظر می رسد یحیی بن سلام در موارد متعدد خود به معناشناسی واژگان قرآنی پرداخته است. بنابراین هدف مقاله حاضر آن است که با تطبیق و کاربست برخی مفاهیم و اصطلاحات حوزه معناشناسی، به توصیف و تحلیل معناشناسی واژگان قرآنی در دو اثر پیش گفته بپردازد تا روش یکی از متقدم ترین قرآن پژوهان را در این حوزه آشکار کند. این پژوهش نشان می دهد که یحیی بن سلام در تبیین معنای واژگان قرآنی، به «بافت موقعیت»، «ریشه شناسی»، «روابط هم نشینی و جانشینی»، «واژگان هم نویسه»، «شمول معنایی» و «تقابل معنایی» توجه داشته است. همچنین وی در معناشناسی واژگان قرآنیِ متعلق به امور ناملموس، به مفهوم استعاری این واژگان اشاره می کند که یادآور «استعاره های مفهومی» در دانش زبانشناسی است.
۸۴.

تحلیل ساختاری عنصر جهاد و پیکار با نفس در سوره یوسف با تأکید بر ساختار آوایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی تحلیل متن ساختار آوایی سوره یوسف جهاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۵۹۲
قرآن به عنوان معجزه تاریخ برای ترسیم معانی و معارف گوناگون از تمهیدات ادبی و هنری خاصی بهره گرفته و آنها را در قالبی بی نظیر در دسترس همگان قرار داده است. در حوزه زبان شناسی روش تحلیل ساختار، روشی نوین در فهم و درک این مفاهیم است که در قالب بررسی ساختار آوایی، صرفی، نحوی و بلاغی سوره ها به بررسی ارتباط میان اجزای آیات می پردازد تا از طریق کشف نظام حاکم در ساخت عناصر تشکیل دهنده سوره نشان دهد که چگونه سازه های زبانی متن مضمون و محتوای آن را انتقال می دهد. سوره یوسف از سوره هایی است که با مؤلفه های متنیِ ضرباهنگ، واژگان، نحو و بلاغت بی نظیر خود معنای جهاد و پیکار با نفس را به گونه ای شگرف به تصویر می کشد؛ اما مقاله حاضر به سبب گستردگیِ بحث تحلیل ساختاری، بیشتر بر تحلیل ساختار آوایی این سوره تمرکز نموده تا با واکاوی آن در قالبی توصیفی- تحلیلی، ضمن آشکار نمودن گوشه هایی از لطایف، دقایق و رموز هنری و جنبه های زیباشناختی آن نشان دهد که نظام آوایی این سوره تا چه اندازه در آفرینش مضمون مبارزه و برانگیختن مخاطب و پویایی متن مؤثر بوده است. دستاورد این پژوهش نشان می دهد که ساختار آوایی سوره یوسف در کنار بافت های متنی دیگر با غرض سوره و مضمون جهاد و پیکار با نفس کاملاً همسو بوده و قرآن از همه ظرفیت ها و امکانات برای تبلیغ پیام سعادت بهره برده است.
۸۵.

بررسی تطبیقی رده شناسی و طبقه بندی استعاره با رهیافتی زیباشناختی در زبان های فارسی و انگلیسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان های فارسی و انگلیسی استعاره رده شناسی زبان شناسی بررسی تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۳۲۹
کندوکاو در پیشینه تاریخی بلاغت در زبان های فارسی و انگلیسی، ما را با برخی همانندی ها و تمایزها و در نتیجه طبقه بندی بلاغی آشنا می کند. در این مقاله، می کوشیم به واکاوی تطبیقی یکی از شاخه های اساسی بلاغت در حوزه های زبانی و ادبی در علم «بیان» یعنی «استعاره» و طبقه بندی انواع آن در زبان های فارسی و انگلیسی بپردازیم تا به این ترتیب به زمینه ها و خاستگاه های جهان نگری و زیباشناختی این دو زبان دست یابیم. استعاره از تخییل آمیزترین صناعات مطرح در قلمرو علم بیان است که در بلاغت فارسی و انگلیسی در کنار وجوه تمایز، همانندی های بسیاری نیز دارند. استعاره در زبان انگلیسی به گستردگی و جزنگری زبان فارسی بحث نشده و کلی تر و در عین حال، دقیق تر و منظم تر بررسی شده است. در زبان بلاغی انگلیسی ذکر هر دو طرف اصلی تشبیه (مشبه و مشبّه به) که در زبان بلاغی فارسی جز تشبیهات طبقه بندی می شود استعاره صریح خوانده شده است. استعاره در فارسی و انگلیسی دارای طبقه بندی هایی است که می توان نمونه هایی از استعاره را در میان این دو زبان یافت. ضمن آن که در بلاغت انگلیسی گونه ای استعاره وجود دارد که در آن هر دو رکن اصلی استعاره حذف می شوند که این نوع در بلاغت فارسی نمونه ای ندارد.
۸۶.

بررسی ساختاری ادب محوری در احادیث مربوط به زنان در کتب اربعه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زن کتب اربعه زبان شناسی ادب محوری راهبردهای بیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۳۴۸
زبان که به عنوان اصلی ترین ابزار انتقال پیام از شخصی به شخص دیگر شناخته می شود، در موقعیت های ارتباطی مختلف باید به گونه ای به کار رود که آن پیام از حد مطلوبی از ادب مندی برخوردار گردد. در یک ارتباط گفتاری، پیام رسان می تواند از راهبردهای مستقیم و یا غیرمستقیم بیانی استفاده کند؛ اما سخن وی در صورتی ادب محور خواهد بود که بیشتر از راهبرد غیرمستقیم بهره برده باشد. زبان به مثابه شکل دهنده ساختمان احادیثی که درباره زنان روایت شده است، مستلزم این است که واژگان، نحو کلام و لحن آن متناسب با فضای زنانه و به دور از هرگونه ادب گریزی باشد. لازمه این امر آن است که در ساختمان زبانی احادیث از راهبردهای غیرمستقیم قابل قبولی استفاده شود. جُستار حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی به دنبال کشف میزان ادب محوری احادیثی است که درباره زنان در کتب اربعه شیعه روایت شده است. به همین منظور، تمامی گفتمان های این احادیث مورد بررسی قرار گرفت. برآیند پژوهش نشان از آن دارد که از مجموع 960 گفتمانی که درباره زنان در کتب اربعه روایت شده است، راهبرد غیرمستقیم در بالاترین میزان (82%) و راهبرد مستقیم در پایین ترین میزان (18%) است. این میزان کارکرد نشانگر آن است که این احادیث از حد بسیار مطلوبی از ادب مندی برخوردار است.
۸۷.

تحلیل خطبه ی انتقادی امام حسن (ع)پس از رحلت رسول خدا (ص)بر اساس نظریه فرکلاف

کلیدواژه‌ها: گفتمان انتقادی امام حسن علیه السلام خطبه فرکلاف زبان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۳۹۷
تحلیل گفتمان انتقادی، پدیده ای زبانی می باشد که در اثر ارتباط تولید شده، و گرایشی مطالعاتی، اجتماعی و میان رشته ای است. گفتمان انتقادی، به تحلیل و نقد متونی که بازتاب دهنده عوامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حاکم بر فضای جامعه است، می پردازد. هدف از پژوهش حاضر تحلیل گفتمان انتقادی امام حسن مجتبی7 در وقایع پس از رحلت رسول خدا6 بر اساس نظریه فرکلاف است که در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین و به روش توصیفی- تحلیلی به آن پرداخته می شود. دستاورد این نوشتار تبیین گفتمان انتقادی امام7 است که نشان دهنده شرایط خفقان و قدرت مسلط بر جامعه، اوضاع مردم کوفه در زمان حضرت می باشد، افزون بر این اثرپذیری امام7 از آن شرایط که گفتمان را به صورت اعتراضی و انتقادی نسبت به پیمان شکنان ایراد فرموده اند، این انتقاد را در راستای اثبات امامت و جانشینی بعد از رسول خدا6، شکوه از حق ضایع شده حضرت علی7، ذکر فضایل پدر بزرگوارش، معرفی یار و یاور دلسوز پیامبر اکرم6 و روشنگری در جهت برانگیختن افکار عمومی برای حمایت و پشتیبانی امام7 و یارانش برجسته می نماید.
۸۸.

نقد و تحلیل کتاب زبان شناسی و خواندن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۲۸۴
بازشناسی دیداری واژه ها از مهم ترین خرده مهارت های خواندن است که افراد در سال های آغازین مدرسه کسب می کنند، اما مهارت در درک متن نوشتاری، که پایه و اساس یادگیری و هدف نهایی خواندن است، در سال های بعد و هم گام با افزایش دانش و تجربیات آن ها شکل می گیرد و رشد می کند. شیما نبی فر تلاش کرده است در کتاب زبان شناسی و خواندن این مهارت زبانی و خرده مهارت های آن را برای پژوهش گرانِ رشته زبان شناسی تبیین کند. نگارنده در این مقاله کتاب یادشده را بررسی و نقد کرده و بعضی از امتیازات و کاستی های آن را برشمرده است. براساس یافته های این مطالعه، این کتاب نکات مثبتی نظیر پرداختن به مهارت خواندن و پیش نیازهای شناختی آن با تمرکز بر رشته زبان شناسی را دارد، اما بی توجهی به بعضی از اصول نگارش و ویرایش، برداشت غلط نویسنده از بعضی از اصطلاحات و مباحث، و بی دقتی در کاربرد بعضی از الفاظ تخصصی از نکات منفی این کتاب است که مانع می شود خواننده های کتاب در بسیاری از مباحث بتوانند به کُنه مطلب پی ببرند و از مطالب آن کامل بهره مند شوند.
۸۹.

تحلیلی بر تکوین حوزه های مطالعاتی زبان شناسی و زبان های خارجی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۶۶۶ تعداد دانلود : ۴۴۷
پیشینه آموزش دانشگاهی در رشته های زبان و ادبیات خارجی تقریباً با تأسیس دانشگاه در ایران برابری می کند، اما نخستین کرسی دانشگاهی زبان شناسی حدود نیم قرن پیش تأسیس شد. پس از پیدایش رشته های دانشگاهی مرتبط با حوزه مطالعاتی زبان شناسی و زبان های باستانی، تکوین آن ها در قالب بازنگری سرفصل های آموزشی و تخصصی تر شدن زمینه های علمی و نشر آثار مرتبط محقق شد. پرواضح است که با توجه به حجم پذیرش دانشجو از یک سو و افزایش آثار و منابع آموزشی ازسوی ناشران دانشگاهی و غیردانشگاهی، درنگی بر این دو مسیرهای دانش را روشن تر می کند. در این مقاله، تلاش می شود تصویری از سهم رشته های مرتبط با زبان شناسی و زبان های خارجی در نظام پذیرش دانشجو ارائه شود. اهمیت نقد منابع آموزشی برای کیفیت بخشی و ارائه متون علمی و وضعیت نقد متون دانشگاهی زبان شناسی و رشته های زبان های خارجی با بررسی و مقوله بندی آثار منتشرشده در گروه تخصصی زبان شناسی و زبان های باستانی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی مرور شود و درنهایت پیش نهادهایی برای برون رفت از وضعیت کنونی ارائه شود.
۹۰.

سبک شناسی سوره حُجُرات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بلاغت زبان شناسی سبک سوره حجرات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۵ تعداد دانلود : ۵۶۷
یکی از مهم ترین جنبه های اعجاز قرآن کریم، اعجاز ادبی آن است که این امر موجب شده که قرآن کریم از دیرباز مورد توجه ادیبان و زبان شناسان قرار گیرد. با رشد و گسترش مباحث زبان شناسی در حوزه های تئوری و کاربردی، دانشمندان اسلامی به ارزش های این دانش پی برده و قوانین و شیوه های آن را با دقت مورد بررسی قرار داده و در پی اجرای آن در قرآن کریم به عنوان بلیغ ترین کلام هستند. در راستای این هدف، در این نوشتار به تحلیل سبک شناسانه سوره حجرات پرداخته شده است. در تحلیل سبک شناسانه این سوره به سه سطح زبانی، ادبی و فکری توجه شده است. در سطح زبانی این سوره به نکات آوایی، صرفی و نحوی توجه شده است. در سطح ادبی به مجاز، استعاره، کنایه و طباق پرداخته شده است و در سطح فکری نیز به تصویر پردازی های قرآن در مورد غیبت و همچنین علم خداوند، اشاره شده است.
۹۱.

بررسی کاربست عوامل هفتگانه متنوارگی دی بوگراند در توسعه دلالتی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی معناشناسی دی بوگراند متنوارگی توسعه دلالتی قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۳ تعداد دانلود : ۲۷۲
زبان شناسی ابزار توانمندی در مطالعه روشمند زبان به شمار می آید که معناشناسی یکی از برجسته ترین شاخه های آن است که محققان بسیاری برای کشف بیشتر مقاصد مختلف یک متن به بررسی این جنبه از زبان شناسی پرداخته اند. دی بوگراند در مطالعات معناشناسانه و نظریه خویش، عوامل 4 گانه ای را معرفی کرده است که تمامی ابعاد لغوی و غیرلغوی متن را در برمی گیرد. بر اساس این نظریه تحقق متنوارگی در یک متن مستلزم حضور 7 معیار برخاسته از عوامل فوق در آن است. قرآن کریم به عنوان نمونه بی مانند ادبی، تمام عناصر متنوارگی را در ترکیبی منحصر بکار گرفته که در این میان، واژه گزینی دقیق توانسته است نقش محوری در توسعه دلالتی آیات برعهده بگیرد. پژوهش حاضر جستاری کتابخانه ای-تحلیلی است که به بررسی کاربست معاییر متنوارگی در توسعه دلالتی در قرآن کریم می پردازد. پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این سوال است که حضور این معاییر هفتگانه در ادبیات قرآنی، چگونه و تا چه میزان به بیان لایه های معنایی عمیق تر واحدهای زبانی در آیات منجر می شوند. نتایج پژوهش نشان می دهد در کنار دو معیار انسجام و پیوستگی، حضور پررنگ پنج معیار فرامتنی همانند «پذیرفتنی بودن» و «موقعیت» موجب تولید معنای بیشتر یا همان «توسعه دلالتی» آیات برای مخاطب و مترجم گشته است.
۹۲.

مظاهر من الأبحاث الدلالیه فی التراث العربی و الإسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۳۳۷ تعداد دانلود : ۱۷۲۸
إن الدلاله من الموضوعات التی اهتمّ بها الفکر الإنسانی منذ القدم و لعلماء العربیه و المعارف الإسلامیه دور کبیر فی دراسه المعنی. و قد قام العرب بدراسه لغتهم لسبب أساسی دینی یتمثل فی المحافظه علی لغه القرآن لصحه تلاوته و استخلاص الأحکام و التشریعات منه، و کان للخوف من اختلاف المعنی أو إفساده فی تلاوه الآیات بشکل غیر صحیح أکبر الأثر فی النهوض بهذه الدراسه. لذلک ترکّز البحث اللغوی عند العرب منذ بدایاته على تحدید المعنى و ما یحتویه القرآن الکریم من معانٍ و مقاصد. و کانت الحوارات العلمیه و النقاشات المعرفیه بین العلماء تصبّ کلّها فی خانه المعنى. لکن التناول الدلالی فی التراث الإسلامی و العربی کان ضمن اهتمامات لغویه أخرى، امتزج البحث فیه بضروب من المعارف المختلفه دون أن یحمل عنواناً ممیزاً له استقلال فی موضوعاته ومعاییره الخاصه. و لکن مع الأسف ظن کثیر من الباحثین أن علم الدلاله علم نمت أصوله و ترعرعت فی ظل الدراسات اللسانیه الحدیثه و لم یکن للعرب و العلماء المسلمین معرفه به. و الحقّ أنّ البحوث الدلالیه العربیه تضرب بجذورها إلى القرون الثالث و الرابع و الخامس الهجریه فما بعد، و هذا التاریخ المبکر إنما یعنی نضجاً أحرزته العربیه و أصّله الدارسون فی جوانبها. تهدف هذه الدراسه فی مقامها الأول إلى إبراز جهود علماء اللغه العربیه والمعارف الإسلامیه فی القضایا الدلالیه، و توضیح مدى اهتمامهم بالمعنى، و من ثم البرهنه على أصاله الدلاله عند الباحثین العرب من اللغویین و النحویین و البلاغیین بأن الدلاله علم إسلامی - عربی له سماته و ممیزاته. فی الوقت نفسه تشیر إلى أن لعلم اللسانیات فضلاً کبیراً فی إرساء مناهج البحث فی علم الدلاله و وضع أصوله، حیث أصبح علماً قائماً بذاته، بعد أن کان ظلاً یسیر فی کنف العلوم الأخرى. إضافه إلى ذلک بینت الدراسه أن کثیراً من معطیات الدرس الدلالی الحدیث توصل لها علماء العربیه والمعارف الإسلامیه أثناء دراستهم للغه، مما جعلنا نعتقد أن علم الدلاله علم قدیم تناوله اللغویون من قبل، و حدیث باعتبار أن أصوله و أسسه و منهج البحث فیه قد حددت فی مطلع القرن العشرین.
۹۳.

قویمی و متن گرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۲۲۰
بررسی برخی از نوشته های مهوش قویمی در دانشگاه و محیط غیردانشگاهی نشان می دهد که او به رویکردهای متن گرا اهمیت ویژه ای می دهد. برخلاف بسیاری از کتاب ها که تنها به بازگویی و شرح نظریه ها بسنده می کنند، قویمی در سه کتاب شعر نو در بوته نقد، آوا و القاء و گذری بر داستان نویسی فارسی،پس از شناساندن اندیشه های صورت گرایی روسی و ساختارگرایی فرانسوی به هم سخنانش، برای اثبات کارآمدی شان در پژوهش های ادبی، از آنها در بررسی و واکاوی انواع متفاوتی از متن های ادبیات فارسی بهره می گیرد. جستار پیش رو می کوشد تا افزون بر نحوه به کارگیری قویمی از رویکرد متن گرا در تحلیل متن های فارسی، خاستگاه و پیامدهای این رویکرد را نیز واکاوی کند. گرچه قویمی در تحلیل شعرها و رمان های فارسی به مدد رویکرد متن گرا درست عمل می کند، اما گاه برخی از مبانی بنیادین آن را از جمله پرهیز از داوری و ارزش گذاری و هم چنین دوری جستن از ملی گرایی در بررسی ادبیات زیر پا می گذارد. پیوند عاطفی او با رویکرد متن گرا، چه در بخش نظری، چه در بخش عملی، چنان ژرف است که او نمی تواند به سنجش درستی از این رویکرد دست یازد.
۹۴.

ادب مندی در مقالات شمس و فیه مافیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی زبان عرفانی نظریه ادب مندی استراتژی های بیان فیه ما فیه مقالات شمس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۳۹۸
در این پژوهش تلاش می شود با استفاده از نظریه های کاربردشناسی به روش توصیفی تحلیلی و با تمرکز بر نظریه ادب براون و لوینسون، شیوه های ادب مندی کلام در دو کتاب مقالات شمس تبریزی و فیه مافیه مولوی بررسی و مقایسه شود. در این پژوهش همه بخش های گفت وگومحور در متن هر دو کتاب تحلیل و بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان داد که از میان شیوه های بیان مرتبط با ادب مندی، بسامد استفاده از شیوه بیان امر مستقیم در فیه مافیه بیشتر از مقالات شمس است؛ علاوه بر این، بسامد استفاده از شیوه پرسش غیرایجابی با کارکرد تهدیدکننده وجهه در هر دو کتاب یکسان است؛ اما کاهش چشمگیر کارکرد تحقیر در فیه مافیه بیانگر توجه بیشتر مولوی به رعایت وجهه مخاطب است. با توجه به اینکه میزان استفاده از دشواژه ها در کتاب مقالات شمس بیشتر از فیه مافیه است، می توان به درستی مدعی شد میزان رعایت ادب مندی کلام در فیه مافیه بیشتر از مقالات شمس است؛ ولی به علت ارتباط این دو کتاب با گونه (ژانر) تعلیمی و جایگاه اجتماعی بالای نویسندگانِ هر دو اثر در گفتمان منتسب به خویش، ساختار زبانی کتاب های مقالات شمس و فیه مافیه درمجموع، ادب محور است.
۹۵.

سبک شناسی زبانی سوره محمد(ص) بر اساس تحلیل سطوح زبان شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سبک شناسی زبان شناسی سوره محمد (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۳۷۳
سبک شناسی جایگاه مهمّی در کشف ویژگی های زبانی آثار ادبی دارد. قرآن به عنوان معجزه جاویدان پیامبر (ص) که کتابی همه جانبه است، آکنده از جنبه های زبانی و سبک شناختی می باشد. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی به بررسی زبانی سوره محمد(ص) در چهار سطح آوایی، صرفی، نحوی، واژگانی، و نیز کشف زوایای ادبی آن پرداخته است. مهم ترین یافته جستار حاضر این است که بین مضمون آیات سوره محمد(ص)با آواهای به کار رفته در واژگان آن انسجام وجود دارد. آنجا که روی سخن با کفّار و جهاد با آنان است، لحن کوبنده غالب است و این امر در نوع آواها و صفات آن ها قابل رصد می باشد. اما جایی که خداوند با مؤمنان سخن می گوید، زبان نرم و ملایمی به کار رفته است. مختوم شدن غالب فواصل به حرف «میم» در این سوره یکی از ویژگی های سبکی است است که نقش مهمّی در استمرار ضرباهنگ سوره ایفا نموده است. همچنین وجود مقطع بلند باز در 86 درصد از فاصله های آیات نیز دیگر ویژگی سبکی سوره است که تلفظ آن نسبت به مقطع های دیگر از طول زمانی بیشتری برخوردار است، و این مسأله به خلق ضرباهنگی که دایر بر شدّت، حدّت، خشونت، تشویق به جهاد، و تصویر جنگ مؤمنان و کفّار است، کمک نموده است. این انسجام حتّی در سطوح نحوی و واژگانی نیز تجلّی یافته، و به خاطر همسویی با سیاق کلّی سوره و تأثیرگذاری واژگان، برخی ساخت های نحوی از استعمال رایج خارج شده، و لهجه ی خاصی غالب گشته است که این مقوله در فعل «عسیتم» نمود یافته است.
۹۶.

نقش استعاره در فرهنگ کاوی زبان؛ مطالعه موردی استعاره «دنیا به مثابه بازار» در قرآن کریم از دیدگاه زبان شناسی شناختی- فرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم استعاره مفهومی فرهنگ سازی دنیا بازار زبان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۱ تعداد دانلود : ۳۲۸
در سال های اخیر زبان شناسی شناختی خاصّه بُعد فرهنگی آن زمینه تحقیق و پژوهش در جنبه های مختلف زبان را فراهم آورده است که از آن میان” استعار ه مفهومی” ابزاری راهگشاست؛ بدین صورت که از میان مفاهیم و ابزارهایی (نظیر "طرح واره های شناختی" و "مقوله های شناختی") که زبان شناسی شناختی برای تحلیل های زبانی بدست می دهد، استعاره های شناختی ابزاری برای تحلیل هر متن و از آن جمله متون کتاب های مقدس فراهم می آورد. چارچوب نظری پژوهش حاضر الگوی زبان شناسی فرهنگی مورد نظر شریفیان(2017) است که در آن، استعاره مفهومی نوعی ابزار تحلیل فرهنگی محسوب می شود. زبان و روش قرآن کریم عرفی و فرا عرفی است و بدیهی است که دلالت های قرآن نیز بدین گونه اند تا با قسم عرفی آن بتوان مفاهیم مورد نظر را برای عموم مخاطبان تبیین نمود. با لحاظ نمودن فرهنگ سازی استعاره ها و همچنین استفاده عرب از این بلاغت بیانی، خداوند متعال در قرآن کریم جهت تغییر الگوهای ذهنی و رفتاری انسان ها، نه تنها این صنعت را تخطئه نکرده، بلکه آن را تأیید نموده است. در این پژوهش یکی از استعاره های مفهومی قرآن کریم یعنی "دنیا بازار است" مورد بررسی قرار گرفته است. پرسش های اصلی تحقیق عبارتند از این که استعاره دنیا به مثابه بازار به چه تعداد و به چه هدفی در قرآن کریم به کاربسته شده است و بسامد وقوع و رخداد آن در چه نوع از سوره هایی بیشتر است و با استفاده از مبانی زبان شناسی شناختی- فرهنگی چه تبیین هایی می توان برای طرح آن در این کتاب ارائه کرد. روش تحقیق هم تحلیل محتوا (به منظور تخمین و سنجش میزان بسامد وقوع این استعاره در متن قرآن کریم) و هم تحلیل کیفی (به منظور ارائه تبیین های فرهنگی- شناختی در دلایل به کارگیری این استعاره در متن قرآن کریم) است. پیکره تحقیق تمام آیات قرآن است. آیات حاوی عناصر واژگانی مربوط به بازار و کسب و کار استخراج شده اند و بسامد وقوع این استعاره در هریک از این سوره ها تعیین شده است. نتایج نشان می دهد که 2/2 درصد آیات قرآن حاوی چنین استعاره مفهومی هستند. همچنین یافته ها نشان می دهند که تعداد این استعاره ها در سوره های مدنی بیشتر از سوره های مکّی است، چراکه با توجه به نقش و اهمیت بازار و تجارت در زندگی و حیات اعراب در صدر اسلام و نیز به طور کلی با توجه به اهمیت آن در تأمین نیازهای فیزیولوژیک انسان عامل تحولات تاریخی- اجتماعی در یک سرزمین را می توان به مثابه متغیری مستقل لحاظ کرد.
۹۷.

تحلیل تحول آراء تفسیری مفسران بر اساس مفهوم گفتمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روش تفسیری زبان شناسی اصلاح گری انسان گرایی پلورالیسم علم گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۳ تعداد دانلود : ۴۴۶
با بررسی تفاسیر قرآن کریم با این رخداد مواجه می شویم که فهم و تفسیر برخی از مفسران درباره برخی از آیات در دوره های پیشین، به گونه ای بوده و امروزه تفاوت پیدا کرده است. این رخداد این پرسش ها را شکل می دهد که اساساً چرا چنین اختلاف نظر و تحول آرائی در فهم و تفسیر برخی آیات قرآن کریم به وجود می آید؟ و چگونه می توان تبیین و توضیح علمی برای چنین رخدادی ارائه کرد؟ در پاسخ به این پرسش محققان قرآنی غالباً از عوامل معرفتی سخن گفته و کمتر به عوامل غیر معرفتی پرداخته اند. از جمله عوامل غیر معرفتی تأثیرگذار در تغییر و تحول آراء مفسران، مفهوم گفتمان مطرح در زبانشناسی است. در این پژوهش تحول صورت گرفته در تفسیر آیاتی از قرآن کریم در دوره معاصر نسبت به دور ه های پیشین با استفاده از مفهوم گفتمان بررسی شده است. نتایج به دست آمده نشان گر این است که در دوره معاصر، شکل گیری گفتمان های جدید موجب تحول در فهم و تفسیر مفسران معاصر شده است.
۹۸.

تحلیل زبان شناختی استکبار انسانی در گفتمان قرآنی (مطالعه ی موردی ارکان و نمودها)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی استکبار انسانی ارکان نمود گفتمان قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۳ تعداد دانلود : ۳۶۱
مفهوم استکبار یکی از مفاهیم ضدارزشی پربسامد قرآنی است که تأمل در ابعاد آن جهت تربیت صحیح انسان ها و نجات بشر از ضلالت وگمراهی، ضروری می نماید. مقاله حاضر در تلاش است با استخراج سازه های زبانی در در مصادیق انسانی و غیرانسانی این مفهوم در کلام وحیانی، افزون بر کشف مولفه های معناساز استکبار به تبیین ارکان و نمودهای آن بپردازد. رهیافتهای حاصل آنکه خداوند حکیم با کاربست سازه های مختلف زبانی در سطوح واژگانی، صرفی، نحوی و بلاغی به ارکان استکبار انسانی مانند ژن سالاری، فقر فرهنگی، شانتاژ خبری اشاره داشته چنانچه با استفاده از این مولفه ها، نمودهایی از استکبار را در شکل قدرت گرایی، ترور شخصیتی، تفرقه افکنی و ایجاد اختناق برای خواننده ترسیم نموده است.
۹۹.

بایسته های تعالی اخلاق فردی و اجتماعی در پرتو خوانش زبان شناختی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی اخلاق فردی اخلاق اجتماعی قرآن بایسته ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۴۲۹
قرآن کریم به عنوان جامع ترین منشور زندگی بشری و نظام نامه ی سعادت دنیوی و اخروی، اساسی ترین منبع معرفت همه ی صاحبان عقل سلیم است. فهم صحیح معارف راهگشایانه و آموزه های انسان ساز این متن مقدس که در قالب همین زبان بشری پدیدآورنده ی بهترین حیات انسانی است، از مهم ترین مشغله های دیرین قرآن پژوهان و اندیشمندان دین بوده و هست. بی شک مباحث سنتی علم بلاغت، به تنهایی بسندگی لازم در استخراج جنبه های زیبایی شناسانه و تبیین معانی متمیزانه ی قرآن را به گونه ای علمی و منتظم ندارد، بدین تصور نوشتار حاضر بر آن است تا با استفاده از دانش اساسا ساختاری زبان شناسی نوین که اهمیت چندانی برای شمّ زبانی قائل نیست، پاره ای از بایسته های قرآنی را که موجب تعالی اخلاق فردی و اجتماعی انسان ها بالاخص مسلمانان می شود، کشف و تحلیل نماید. بررسی داده های قرآنی نشان داد که هر آیه ای بر مفهوم سازی معینی بنیاد نهاده شده است که فهم آیه می بایست بر اساس همان مفهوم سازی انجام پذیرد. لذا در آیاتی که ظاهرا واژه ای از جمله حذف شده است، و یا جایگزین واژه ی دیگری شده و غیره، ضروری است آیه به همان حالت باقی بماند تا پیام اصلی نهفته در ورای آن به دست آید، چه کلام الله مجید از طریق کاربست همین ساختارهای زبانی معانی متمیزانه ای را در حوزه های مختلف زندگی بشری به دست داده است. همچنین جایگزینی واژگانی، کاهش و افزایش هدفمند حجم کلام (ایجاز و اطناب)، کاربست ساخت های صرفی معنادار(شکل ساخت واژی) و امثال آن، از جمله اختیارات متداول دستور هرزبانی بالاخص زبان عربی به شمار می آید که درورای کاربست هریک از آن ها در کلام مجید، بایسته های اخلاقی حیات بخش و زندگی ساز لطیفی نهفته است.
۱۰۰.

نقش زبان استراتژیک در تفسیر اسناد و متون حقوقی بین المللی

کلیدواژه‌ها: تفسیر حقوق بین الملل علوم شناختی زبان شناسی متن و سند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۰ تعداد دانلود : ۵۰۳
امروزه استفاده استراتژیک از زبان برای تفسیر متون و اسناد در حقوق بین الملل مورد مطالعه پژوهشگران و محققان مطالعات میان رشته ای قرار گرفته است. در این راستا می توان کاربردی بودن فریم های شناختی- پراگماتیکی را در مطالعه تولید و تفسیر متون در حقوق بین الملل دخیل دانست. در مقوله فریم های شناختی، پرسشی که مطرح می شود این است که آیا می توان میان زبان استراتژیک و متن حقوقی بین الملل نسبتی یافت؟ پژوهش حاضر ضمن بررسی این پرسش، مدعی است که فریم های ذهنی و زبان استراتژیک در فرایند تفسیر اسناد در حقوق بین الملل دخیل هستند؛ چنان که وقتی از اصطلاح «دیوار حائل» به جای «حصار امنیتی» استفاده می شود یا «آزادسازی» به جای «مداخله نظامی» مورد بحث قرار می گیرد. موضوعی که نشان می دهد دولت ها قادرند فریم مثبت یا منفی را به ذهن مخاطبان خود انتقال دهند و به نوعی متن و سند حقوقی بین المللی را از تصمیم خود متأثر کنند.