سیده فاطمه سلیمی

سیده فاطمه سلیمی

مدرک تحصیلی: استادیار گروه علوم و قرآن حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی آمل، آمل، ایران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۶ مورد از کل ۱۶ مورد.
۱.

آموزه های تربیتی در «ادعیه قرآنی» با رویکرد سبک شناسی لایه ای (مطالعه موردی هفده آیه در لایه ی واژگانی)

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی لایه ای آموزه های تربیتی لایه ی واژگانی ادعیه قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۸۱
از دیدگاه سبک شناسی لایه ای، قرآن کریم با شیواترین تکنیک های سبک ساز، آموزه های اخلاقی_تربیتی را مفهوم سازی نموده است؛ هر یک از لایه های زبانی فی نفسه بنیانِ ارتباط نبوده بلکه روابط بینافردی با زایش معانی نوین شکل می گیرد. در میان مفاهیم قرآن کریم، «ادعیه قرآنی» به عنوان هسته ی عبادت، بسامد بالایی از ظرافت های معنایی را در زیر و بم شاخصه های ممتاز زبانی و به ویژه لایه ی واژگانی به خود اختصاص داده است؛ براین اساس نوشتار حاضر بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی و با رویکرد سبک شناسی لایه ای و مطالعه ی موردی لایه ی واژگانی، آموزه های تربیتی را در هفده ادعیه قرآنی استخراج نموده و به این سوال پاسخ گوید که از چه اختیارات زبانی جهت زایش مفاهیم تربیتی استفاده شده است؟ رهیافت های حاصل آنکه، واکاوی لایه ی واژگانی در قالب مؤلفه های آوایی، ساخت واژی و جایگزینی واژگانی، مفاهیمی مانند کمال گرایی، ادب گفتمانی، فروتنی داعی مقابل مدعوّ، ضرورت شکر نعمات و...را فراهم ساخته تا الگویی قرآنی جهت کاربردینه سازی انسان کامل و تجسم سعادت ابدی شکل گیرد. گفتنی است نوع تقاضاها، رتبه بندی و اولویت بندی درخواست ها وعوامل دستیابی به تقرب الهی با بررسی الگومدار و روشمند سطوح سبک شناختی قابل ارزیابی می باشد.
۲.

بازنمایی اخلاقی گفتمان انبیاء(ع) در قرآن کریم با خوانش سبک شناسی نحوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خوانش سبک شناسی برجسته سازی زبانی سبک نحوی گفتمان انبیاء (ع) قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۶۰
در میان گفتمان های قرآنی، کنش گفتاری انبیاء(ع) از بسامد بالایی در کاربست تکنیک های سبک ساز جهت بازنمایی آموزه های اخلاقی برخوردار است.در میان سبک های آوایی، واژگانی، نحوی و بلاغی، لایه نحوی با خوانش روابط پرتکرار نظام های نشانه ای دستوری، به معانی نهفته ای اشاره دارد که مدلی روشمند در تفسیر و ترجمه گفتمان های قرآنی فراهم می آورد. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، به دنبال پاسخ به این سٶال است که چگونه تکنیک های برجسته ساز نحوی، زوایای اخلاقی گفتمان انبیاء(ع) را در موقعیت های گوناگون برجسته می سازد؟ رهیافت های حاصل آنکه واکاوی گزینش های سبک ساز در قالب سازه هایی جهتمند، مانند «حذف صدای دستوری»، «افزایش ظرفیت جمله»، «تقدیم و تأخیر»، «ضمیرگردانی» و «نوعیت جمله»، آموزه هایی اخلاقی همچون «حفظ قداست حریم الهی»، «تسلیم کامل در برابر حق»، «ادب و عفت رفتاری»، «خشوع و تواضع» و «تمسک شدید به آیین الهی» را به تصویر کشیده که افزون بر تبلور سیره انبیاء و ارائه الگوی رفتاری قرآنی، در روشمندسازی تحلیل قرآن یاری می رساند. همچنین این امر، ابعادی از اعجاز زبانی قرآن را در زایش ظرافت های معنایی نمایان می سازد.
۳.

بررسی و نقد برابرنهادهای تکامد "عبقری" در ترجمه های فارسی و تفسیرهای قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تکامد عبقری ترجمه برابرنهاد رفرف معنای وصفی بی نظیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶ تعداد دانلود : ۱
تکامدها، واژه هایی هستند که تنها یک بار در قرآن کریم به کار رفته اند و به دلیل تک کاربرد بودن و کم بودن قرینه های فهم آن در متن، کار ترجمه را سخت و دشوار می کنند. واژه «عبقری» تکامدی است که به دلیل فاصله تاریخی و متروک شدن ریشه اصلی واژه، برابرنهادهای مختلفی برای آن در ترجمه ها و تفسیرهای قرآن کریم بیان شده است. محققان برای این واژه در حدود 25 معنا با نقش هایی متفاوت در جمله قائل شده اند. در این مقاله که به شیوه توصیفی- تحلیلی سامان یافته؛ داده های ترجمه ای و تفسیری این واژه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که این برابرنهادها در سه گروه اسمی، وصفی و اسمی – وصفی دسته بندی می شوند که هر یک معنایی را بازتاب می دهند. ایراد اساسی این ترجمه ها، توجه صرف به مصادیق و در نظر نگرفتن معنای اصیل "عبقری" که به معنای «شگرف و بی نظیر بودن» است، خلط معانی به کار رفته در ترجمه "عبقری" با "رفرف" و در نظر نگرفتن مقام آیه که در مقام بیان و معرفی نعمت های بی نظیر و شگفت انگیز بهشتی است، می باشد. از این لحاظ، صفت بودن «عبقری» محتمل است و می توان «عبقری» را صفتی به معنای «شگرف و بی نظیر» دانست.
۴.

تفاوت معنی شناختی واژگان "توبه" و "إنابه" در صحیفه سجادیه بر پایه روابط همنشینی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معنی شناسی روابط همنشینی هم معنایی صحیفه سجادیه توبه انابه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۰ تعداد دانلود : ۱۶۱
دو واژه "توبه" و "إنابه" از واژگان کلیدی در نظام دینی و به تبع آن گفتمان معصومان' می باشد که با توجه به نقش برجسته ی آن در ندامت از گناه و رجوع به مسیر الهی از ارزش والایی جهت تعمق در مفهوم شناسی و کاربست صحیح آن در نظام هستی برخوردار است. بررسی معنی شناختی این دو واژه به ظاهر هم معنی بنابر روابط همنشینی، به کاربست هر واژه در موقعیت خاص و ظرافت های معنایی نهفته در هر یک اشاره دارد که نقش جایگزینی واژگانی این جفت واژه را از بین خواهد برد. پژوهش حاضر بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی پس از مفهوم شناسی لغوی این دو واژه به ارتباط معنایی واژگان "توبه" و "إنابه" با واژگان هم نشین در متن صحیفه سجادیه اشاره داشته و در این میان با تحلیل موردی برخی روابط همنشینی، به میدان معنایی هر واژه و ظرافت های ممیِّزانه آن بپردازد؛ رهیافتهای حاصل آنکه واژه توبه در متن مذکور، در پی روابط همنشینی با واژگانی مانند "نَدَم"، "دعاء"، "معصیه"، "عفو" و "ضمایر عائد إلی الله"، مفاهیمی ویژه مانند "ندامت"، "فراخوانی خداوند و عبادت"، "ترک معصیت"، "حبط گناهان و فرجام خوش" و در نتیجه "سیر إلی الله" را مطرح می سازد و واژه "إنابه" نیز در پی همنشینی با "واژگانی همچون "معصیه"، "طاعه" و ضمایر ارجاعی به "الله"، ظرافت های معنایی خاصی همچون "تداوم ترک ارادی معصیت"، "بندگی خالصانه" و در نتیجه "سیر إلی الله" را تجلی داده است. با توجه به این خوانش، لوازم اولیه در این دو واژه از تفاوت برخوردار بوده چنانچه ندامت لازمه توبه و ترک معصیت لازمه انابه بوده و همین امر افزون بر معانی مشترک، ظرافت های معنایی ممیزانه ای را فراهم می آورد؛ مهم آنکه برآورد معنا بر اساس این سازوکار زبانی، مدلی روشمند به شمار آمده که از جایگزینی غیرنظام مند واژگان می کاهد و از عدم ترادف کامل واژگان سخن می گوید و فهم صحیح از واژگان و مراد اصلی خالق اثر را فراهم می آورد.
۵.

مؤلفه های معنایی واژه «انفاق» در گفتمان قرآن کریم با تأکید بر روابط همنشینی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معنی شناسی روابط همنشینی مؤلفه های معنایی انفاق قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۱۲۴۷
« انفاق » از برجسته ترین اصول هدایتی فردی اجتماعی قرآن بوده که از آن به عنوان تقوای مالی در برابر تقوای اعتقادی و عبادی یاد شده است. بسامد بالای آیات انفاق در گفتمان الهی بیانگر اهمیت ویژه آن نزد خداوند می باشد تا جایی که به عنوان راهی برای نجات از بیماری های درونیِ نفس مانند بخل و شُحّ و... بیان شده است و زمینه ساز طهارتِ روح خواهد بود. بر پایی روابط همنشینی، این واژه دارای واژگان باهم آیند بسیاری در آیات الهی می باشد. نوشتار حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، ضمن استخراج برخی از واژگان همنشین با واژه انفاق، به مؤلفه های معنایی آن بر پایه عناصر ممیزه ایجابی و سلبی اشاره دارد؛ رهیافتهای حاصل آنکه، واژه انفاق با پاره ای از مفاهیم اعتقادی و اخلاقی با بار عاطفی مثبت مانند ایمان، تقوا، احسان، خیر، امانتداری، تجارت پرسود و... همنشین شده و با ایجاد روابط معنایی در سطح جمله، مؤلفه های معنایی همچون ایمان عملی، زایش امنیت و سلامت فردی و اجتماعی، خداباوری، تقویت ارزشهای اخلاقی و اعتدال گرایی و... را شکل می دهد. هر یک از این روابط واژگانی به ظرافت های معنایی و تصویرپردازی های ادبی ویژه ای از واژه فوق اشاره دارد و به نوبه خود بیانگر انسجام و پیوستگی لفظ و معنا در گفتمان الهی می باشد؛ به طوری که عدم توجه به برجسته سازی ها در روابط همنشینی از فهم دقیق و عمیق واژگان خواهد کاست.
۶.

معناشناسی واژه «استکبار» در قرآن کریم بر پایه روابط همنشینی (مطالعه موردی کانون های کاربردی و تقابل معنایی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معنی شناسی روابط همنشینی کانون معنایی تقابل معنایی استکبار گفتمان قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۶۱۲
واژه "استکبار" از واژگان کلیدی در نظام توحیدی قرآن است که به عنوان شاخصه ویژه مخالفان و معارضان دعوت حق، جایگاه خاصی پیدا کرده است. با توجه به نقش برجسته ی این مقوله در نظام زندگی بشر و فراهم سازی مفاسد و انحرافهای اخلاقی، ضرورت دارد ماهیت عناصری که شبکه معنایی « استکبار » را تشکیل می دهند، مورد بازنمایی قرار گیرد. پژوهش حاضر بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی پس از مفهوم شناسی لغوی این واژه به ارتباط معنایی واژه "استکبار" با واژه های هم نشین اشاره داشته و در این میان با تحلیل موردی برخی از مؤلفه های روابط همنشینی مانند کانون های کاربردی و تقابل معنایی، میدان معنایی این واژه روشن گردد. نتایج برآمده آنکه، "استکبار" در کانون ارتباط با شیطان، کافران، مشرکان، ملاء و مترفین تجلی یافته است و مفاهیمی همچون خودبرتربینی، خداناباوری و ناسپاسی، هواپرستی و گروه سالاری و تنفذسالاری را در شبکه ی معنایی واژه استکبار شناسایی می کند؛ همچنین این واژه در تقابل معنایی با مفاهیمی همچون ایمان، عبودیت، اطاعت، غفران و استضعاف قرار می گیرد و در ترسیم عامل باطل گرایی انسان و پیدایش اصلی ترین رذائل اخلاقی تأثیرگذار است؛ مهم آنکه برآورد معنا بر اساس این سازوکار زبانی، مدلی روشمند به شمار آمده و در پی کشف معانی ضمنی به درجه تنزل معنایی و مقامی استکبار در معیار قرآن اشاره داشته است.
۷.

تحلیل نشانه-معناشناختی فواصل قرآن در حوزه تشبیه و استعاره

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی معانی باطنی استعاره تشبیه فواصل قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۳۰۳
«تحلیل نشانه شناختی» یکی از روش های تحلیل کیفی است که به بررسی نشانه ها در یک متن، جهت دست یابی به معنای ضمنی یا فراوضعی می پردازد. این معانی در ساختارهای زبانی قرآن، زوایایی از معانی تأویلی متن را که معانی فراوضع می-باشد، به نمایش می گذارد و انسجام بیشتری به دیدگاههای تفسیری می بخشد و افق های نگاه مفسر را وسعت می بخشد. فواصل قرآن به عنوان یکی از آرایه های زبانی، با واکاوی نشانه ها در سطوح مختلف زبانی همچون صرف، نحو، آوا و بلاغت، دریچه ای نو به سوی پیامها و آموزه های نهفته در متن گشوده وافزون برآن برجستگی ها و شاهکارهای ادبی آن را به نمایش می گذارد. نوشتار حاضر با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد نشانه شناسی عام، مهمترین عوامل زایش معانی ضمنی را در فواصل آیات وبا مطالعه موردی تشبیه و استعاره که سازه یا نشانه بلاغی به شمار آمده، مورد واکاوی قرار می دهد؛ بدین منظور معانی ضمنی فراوانی همچون شدت یا ضعف امر، لجاجت، درجه رویگردانی وکفر و.... با تحلیل نشانه شناختی تشبیه و استعاره در فواصل آیات قابل برداشت است که تفاسیر متعدد نیز به شکلی گذرا و غیر روشمند بدان اشاره داشته اند لذا در نشانه شناسی فواصل آیات با بررسی نشانه های زبانی می توان به کشف شبکه های معانی نهفته درگستره بافت موقعیتی کلام دست یافت که این امر دریچه ای نو به سوی اعجاز زبانی قرآن می گشاید و تفاسیری روشمند از عوامل درون متنی قرآن کریم ارائه می دهد.
۸.

تأویل صفات خبری خداوند در تفسیر المیزان

کلیدواژه‌ها: تأویل صفات خبری قرآن روایات المیزان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۷ تعداد دانلود : ۳۲۲
صفات خبری آن دسته از صفات موجود در قرآن و روایات است که خداوند خود را بدین صفات خوانده است. عقل بشری در اثبات این صفات مانند، ید، وجه، استواء، ساق و... ناتوان بوده است. علامه طباطبایی (ره) در تأویل این صفات به پیروی از معتقدین به اثبات بدون تشبیه و تجسیم، با کاربست سازه های کنایه و مجاز و سیاق آیات به تأویل صفات خبری پرداخته است. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی به تبیین صفات خبری خداوند در آیات الهی بپردازد. رهیافتهای حاصل از پژوهش آنکه از دیدگاه علامه طباطبایی هر یک از این واژگان با توجه به سیاق در حوزه های معنایی مختلف کاربرد دارند. در این میان می توان به ردّ شبهات مستشرقین و ملحدین در مقوله ادّعای اختلاف صفات الهی و ردّ فرقه های اشاعره و معتزلی در بحث تجسیم و تأویل عقلی اشاره نمود در این بحث استناد به آیات محکم ، روایات معتبر و سازه های زبانی ادبیات عرب مؤید کلام علامه می باشد .
۹.

مجاز عقلی؛ مجاز یا حقیقت با رویکرد آمیختگی مفهومی در گفتمان قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی شناختی آمیختگی مفهومی مجاز عقلی حقیقت گفتمان قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۹ تعداد دانلود : ۵۶۷
نظریه آمیختگی مفهومی، در برنامه های تحقیقاتی ژیل فوکونیه و مارک ترنر ریشه دارد. این نظریه نتیجه بسط قالب نظری فضاهای ذهنی است. اصل سخن فوکونیه و ترنر آن است که ساختن معنی صرفاً از ترکیب معانی قبلی یا برقراری نگاشت هایی میان آن ها صورت نمی پذیرد، بلکه ساختن معنی، ساختاری نوظهور دارد که از ترکیب و ادغام عناصری تشکیل می شود که به طور مشخص در هیچ یک از درون دادها دیده نمی شود. بر این اساس، هدف جستار حاضر این است که با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به رویکرد زبان شناسی شناختی نشان دهد که چگونه نظریه آمیختگی می تواند تحلیل مجاز مفهومی، به ویژه نوع عقلی آن را دقت بخشد و تقابل برداشت مفسرین سنتی و شناختی را از مجاز تبیین نماید. مهم ترین رهیافت های این جستار نشان می دهد که کاربست نظریه آمیختگی می تواند ابعاد پنهان تعبیرهای زبانی و عناصر خیالی زبان قرآنی را آشکار سازد. همچنان که آمیختگی های مفهومی قرآن در زمینه پدیده های طبیعی نشان می دهد که چگونه قرآن مناسب ترین زمینه های مادی و عینی را برای تبیین حقایق عقلی و معنوی به کار گرفته است. افزون بر این تعابیر آمیختگی موجود در قرآن کریم، تعابیر اصیل و منطقی به حساب می آیند که با توجه به مفهوم سازی ذهنی آن ها نه تنها مجاز نیستند، بلکه یک حقیقت عقلی به شمار می آیند.
۱۰.

تحلیل زبان شناختی استکبار انسانی در گفتمان قرآنی (مطالعه ی موردی ارکان و نمودها)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی استکبار انسانی ارکان نمود گفتمان قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۳ تعداد دانلود : ۳۶۰
مفهوم استکبار یکی از مفاهیم ضدارزشی پربسامد قرآنی است که تأمل در ابعاد آن جهت تربیت صحیح انسان ها و نجات بشر از ضلالت وگمراهی، ضروری می نماید. مقاله حاضر در تلاش است با استخراج سازه های زبانی در در مصادیق انسانی و غیرانسانی این مفهوم در کلام وحیانی، افزون بر کشف مولفه های معناساز استکبار به تبیین ارکان و نمودهای آن بپردازد. رهیافتهای حاصل آنکه خداوند حکیم با کاربست سازه های مختلف زبانی در سطوح واژگانی، صرفی، نحوی و بلاغی به ارکان استکبار انسانی مانند ژن سالاری، فقر فرهنگی، شانتاژ خبری اشاره داشته چنانچه با استفاده از این مولفه ها، نمودهایی از استکبار را در شکل قدرت گرایی، ترور شخصیتی، تفرقه افکنی و ایجاد اختناق برای خواننده ترسیم نموده است.
۱۱.

تحلیل شناختی استعاره در نهج البلاغه (بر پایه نظریه ترنر و فوکونیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معناشناسی شناختی آمیختگیمفهومی استعاره شناختی تحلیل معنایی گفتمان نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۹ تعداد دانلود : ۲۹۵
نظریه «آمیختگی مفهومی»، انگاره ای چندفضایی است که از برجسته ترین نظریات ژیل فوکونیه و مارک ترنر به شمار می آید. این نظریه در فهم پیچیدگیهای ذهن بشری با گذر از الگوی دو دامنه ای، فضایی چهاردامنه ای فراهم آورده که متشکل از دو فضای درون داد، فضایی عام و فضایی آمیخته برای ساخت معانی نوظهور است، نوشتار حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی در حوزة شناختی، نظریه آمیختگی مفهومی را در تحلیل استعاره مفهومی نهج البلاغه مورد پردازش قرار می دهد و کارکرد این فضای تخیلی را در زایش معانی نوین تبیین می نماید. مهم ترین رهیافت های این جستار آنکه این مدل شناختی در بسیاری از مفاهیم دینی و اخلاقی استعاری بنیاد نهج البلاغه همچون تقوا، فسق و فجور، مرگ، کوته بینی و بلند نظری انسان و.. قابل بازسازی بوده و به تبلور تعابیر جدید متن می پردازد؛ افزون بر آن، سازة شناختی موجود در نهج البلاغه، تعابیر اصیل و منطقیِ سیاق مند به حساب می آیند و حکایت از سبکی بی بدیل و هدفمند دارند
۱۲.

بررسی معانی شعاعی عناصر بافت بنیان در گفتمان قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بافت زبانی و غیرزبانی معانی شعاعی قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۷ تعداد دانلود : ۳۵۶
«معنای شعاعی» مجموعه ای از خطوط جانبی متشکل از سایه معناهاست که زاییده عناصر بافت بنیان و دریافت های عاطفی در موقعیتی کاربردگرا است. مطالعه سازه های بافت بنیان در قرآن کریم در دو ساختار درون متنی و برون متنی معانی شعاعی و فراوضعی را در این معجزه جاوید فراهم می سازد و دریچه ای نو به سوی اعجاز ادبی قرآن می گشاید. براین اساس در نوشتار حاضر کوشش شده است تا با کاربست دانش معناشناسی و تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی به نقش موثر معانی شعاعی در وظیفه مند ساختن متن قرآن برای اثربخشی بر روح و جان مخاطب و درک بهتر مقاصد آیات این کلام وحیانی اشاره شود و به این سوال اساسی پاسخ داده شود که معانی شعاعی قرآن محصول چه ابعادی از عناصر بافت بنیان است. بررسی ها نشان داد که سازوکارهای هنجارگریزی، آرایش واژگانی، همخوانی آواهای واکدار و بی واک، تکرار، استعاره، مجاز و... به عنوان مهم ترین عناصر بافت زبانی در تولید معانی شعاعی نقش بسزایی دارند؛ همچنان که در بافت غیر زبانی رعایت موقعیت های دینی، روانی و تابوهای اجتماعی و... معانی شعاعی برجسته ای را خلق کرده است.
۱۳.

آموزه های تربیتی نظام خانواده در گفتمان قرآنی با رویکرد سبک شناسی لایه ای

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی لایه ای آموزه های تربیتی نظام خانواده گفتمان قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۳۶۰
قرآن کریم به عنوان معجزه علمی جاودان برای هدایت بشر، برای خانواده اهمیت فراوانی قائل است و آن را سنگ بنای مهم حیات اجتماعی و کانون اخلاقی جامعه می شناسد. از این رو، برای ضابطه مند شدن این نظام و نهایتا نظم یافتن جوامع بشری، توصیه ها، دستورالعمل ها و قوانین ویژه ای را در مجرای زبان مفهوم سازی می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی کاربرد رویکرد سبک شناسی لایه ای در کشف آموزه های تربیتی نظام خانواده در آیات نورانی قرآن مجید انجام شده است. سوال اساسی پژوهش این است که قرآن کریم در تبیین اندیشه های تربیتی خانواده از کدامیک از تمهیدات و اختیارات زبانی سود جسته است؟ بررسی ها نشان داد که متن بی بدیل قرآن، ترکیب و ساختار زبانی و آرایه های ادبی محض نیست بلکه در این کلام آسمانی، علاوه بر عالی ترین مفاهیم حقیقی اخلاقی، ژرفترین آموزه های تربیتی نظام خانواده در لایه های مختلف زبانی به کمک اختیارات زبانی مانند واج آرایی، جایگزینی واژگانی، ذکر و حذف، تقدیم و تاخیر، استعاره و غیره مفهوم سازی شده است. گفتنی است این پژوهش، به لحاظ راهبردی توصیفی- تحلیلی به شمار میرود و به لحاظ راهکاری و روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای محسوب می شود.
۱۴.

کارکرد طرحواره های تصویری در مفاهیم تربیت اخلاقی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: معناشناسی شناختی طرحواره تصویری تربیت اخلاقی قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۸ تعداد دانلود : ۶۳۰
از جمله سازوکارهای شناختی در حوزه معناشناسی شناختی، «طرحواره تصویری» است که ساختی مفهومی و زیربنایی استعاری دارد. این شکل از مفهوم سازی از معانی نوین کدگشایی می نماید و بر مراد اصلی متن می افزاید. در فرهنگ قرآنی، مفهوم سازی مفاهیم ارزشی و ضد ارزشی تربیت اخلاقی، در قالب طرحواره های حجمی، حرکتی و قدرتی نمود یافته است. جستار حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، شیوه مفهوم سازی آیات حوزه تربیت اخلاقی را با سازوکار طرحواره تصویری واکاوی می کند تا الگویی جامع از انسان کامل و شاخصه های آن ارائه دهد. از مهم ترین رهیافت های این جستار، تجلّی اصالت تعبیر در قرآن و تبلور تعابیر پنهان زبانی آیات تربیت اخلاقی است. گفتنی است دو رذیله «بخل» و «بهتان» در قالب طرحواره حجمی قدرتی به ترتیب به شکل «زنجیر» و «بار سنگین» آمده است که صحنه هایی ناخوشایند را به تصویر می کشد. طرحواره حرکتی جهتی پایین نیز در صفت حسنه «فروبردن خشم» به شکل «آتشی خاموش» بیان شده است تا انسان را به غلبه بر آن فراخواند؛ زیرا مفهوم سازی خشم در جهت بالا، عواقب ناگوار جسمی روحی به دنبال خواهد داشت.
۱۵.

الدلالات الهامشیه بین الدراسات التراثیه و علم اللغه الحدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۲۳۴
أثبتت الدراسات الدلالیه أن الألفاظ تبدأ بالمعانی العرفیه الوضعیه، هدفها مجرد عملیه التعلیم أو الإبلاغ ثم مرّت علیها التطورات الدلالیه لتکتسب الشحنات العاطفیه الطافحه علی مخیلات فردیه تحقق بها الوظیفه التأثیریه أو البلاغیه. إن الدلالات-إذا افترضناها فی بنیه دائریه- تتشکل من مجموعه الدوائر المتحده المرکز و المختلفه الحدود فمایتکّون منها أولاً یعتبر دلالات مرکزیه ثابته تنتج فی مقام الوضع وماتشکل هاله محیطه بالمعنی المرکزی من ظلال معنویه، تسمی دلالات هامشیه من نتاج القیم التعبیریه و السیاقیه فی مقام التخاطب. و أما الدلالات الهامشیه فلیست مفهوما مستحدثا بل وردت فی الحقول التراثیه الفقهیه و الأصولیه و خاصه البلاغیه بتسمیات مختلفه ک "معنی المعنی" أو "المعانی الثوانی" أو"التابعه" أو"الضمنیه" و هذه کلّها مرادفه لمصطلحات حدیثه نحو"الهامشیه" أو "الإیحائیه" أو"الانعکاسیه" أو"الحافّه" و مایهمنا فی هذا المقال هو تقدیم نماذج تنظیریه مایؤید أقوال الفریقین مرکّزا مسار البحث علی عده محاور من تحدید مصطلحاتها و تعاریفها و أنواعها ضمن الدراسات الدلالیه قدیماً و حدیثاً ثم المقارنه و التحلیل لإصدار النتائج. تجدر الإشاره إلی أن الاختلاف فی الرؤی التنظیریه، هو اختلاف تنوع لا تضاد یقوم علی التزاید فی تبویب الدلالات و تعدد المصطلحات بحسب المناهج الفکریه المختلفه فحسب ولکن کلها تشترک فی المیزات الأساسیه للدلالات الهامشیه کصلتها بالعناصر العاطفیه و تبلورها ضمن السیاقات المقالیه و المقامیه فی مقام تخاطبی و أدائها بالوظیفه التأثیریه و أما المنهج المتبّع فی هذا المقال فهو المنهج التوصیفی- التحلیلی مستعیناً بالکتب و المقالات العلمیه.
۱۶.

بررسی سبک ادبی در نمایشگاه های توفیق الحکیم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شعر عربی توفیق الحکیم متون نمایشی امروز

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات جهان نویسندگان و نمایشنامه نویسان
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات سبکها و جریانهای ادبی
تعداد بازدید : ۲۲۳۸ تعداد دانلود : ۸۹۵
نمایشنامه های توفیق الحکیم، پدر نمایشنامه نویسی عرب، افزون بر اینکه از ژرف ترین مضامین انسانی برخوردار است، در قالب زیبایی هم نوشته شده است. وی با بهره گیری از عناصری مانند گفت و گو، اسطوره، طنز، اقتباس از داستان های قرآنی و آوردن نثری موزون و روان، کوشش کرده است تا نمایشنامه های خود را به شکلی دلنشین و جذاب ارایه کند. طبعا شناخت بیشتر از سبک ادبی ایشان، می تواند برای دستیابی به فهم بهتر مضامین نمایشنامه های او به خوانندگان کمک کند. برای آماده سازی این مقاله، نمایشنامه های توفیق الحکیم مورد مطالعه قرار گرفت، سپس ویژگیهای سبک شناسی هریک، در انتقال محتوی و تاثیر گذاری بر خوانندگان استخراج شد و در پایان بررسی با جمع بندی و تحلیل آن ویژگیها، سبک ادبی و بیانی ایشان در نگارش نمایشنامه ها، روشن گردید

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان