مطالب

یکی از فروعات مبحث اسماء و صفات الهی، صفات خبری است. صفات خبری از نظر متکلمین، اصطلاحاَ به صفات الهی که از طریق خبر، یعنی قرآن و حدیث رسیده، اطلاق می شود. گرچه ذکر صفات خبری لزوماَ به معنای صدور از جانب وحی و یا مفسران معصوم الهی نیست، بلکه این صفات می تواند با مفاد فطری بشر و عقل مستقل، مطابقت داشته باشد. بعد از رحلت پیامبراکرم ( ص )، جامعه مسلمین به دلیل تخطی از تفسیرهای معصومین [علیهم السلام ] در فهم و گزارش از صفات خبری، چنددسته شدند: 1- تشبیه گرایان: اشاعره، کرامیه و اخباریون؛ که صفات الهی را بدون تأویل می پذیرفتند و دخالت عقل را در آن منع می کردند؛ 2- تشبیه در عین تنزیه: عرفا و بعضی فلاسفه نظیر "ملاصدرا"؛ معتقد بودند چون خداوند ذاتاَ واحد است، منزه و چون در قالب صفات مخلوقات متجلی می شود، مشبه است؛ 3- تأویل گرایان شیعه و معتزله؛ که معتقد بودند خداوند از همه شؤون امکانی و نقصانی منزه است و صفات خبری را تأویل می کردند. همین معنا صحیح است؛ چون این نظریه از طریق وحی بیانی به پیامبر اکرم (ص) رسیده، و از طریق احادیث ایشان و اوصیاء طاهرین اشان به مردم ابلاغ شده است. از آنجاکه نظریه وحدت وجود در تعارض با «تنزیه مطلق حق» است و خود وحدت وجود از نتایج اصالت و تشکیک وجود است، بنابراین ابتدا اصالت وجود، سپس اشتراک معنوی، بعد تشکیک و در آخر وحدت وجود مورد بررسی و نقد قرار می گیرد. در پایان پژوهش نیز خاطر نشان خواهیم داد که نظریات وجودی حکمت متعالیه، در تعارض با «تنزیه مطلق حق» است. سپس پیشنهاد داده شد تا به جای نظریات وجودی ذکرشده، نظامی دیگر جایگزین شود تا بهتر بتواند معنای تنزیه مطلق را که برگرفته از معارف اهل بیت است، تبیین نماید.

نگاهی گذرا به تاریخ نشان می دهد مهم ترین نقش در سرنوشت دنیوی و اخروی افراد و جوامع را صالح یا فاسد بودن حکومت ایفا می کند. بدین سبب بررسی الگوی مناسب حکومت اسلامی ضروری می نماید، در این میان اصیل ترین منابع معرفتی ما قرآن و نهج البلاغه می باشد. نظر به اهمیّت مباحث فوق،استخراج آفات مترتّب بر حکومت، پاسخ چرایی پرداختن به این تحقیق است. امیرالمؤمنین علیه السلام به دلیل وجود تفرق سیاسی و اعتقادی در بین مردم، ضمن پرهیز از انجام عملی برخلاف وحدت جامعه اسلامی، به بیان شاخصه های رفتاری حاکم ظالم اکتفا نموده اند. روش تحقیق در این نوشتار به صورت توصیفی-تحلیلی است و شیوه گردآوری داده ها و اطلاعات، کتابخانه ای است.  برآیند نتایج پژوهش، نشان می دهد که بعضی از ویژگی های فرعون ازجمله ظلم، فساد، اشرافیت گری ،اهانت و تحقیر مردم و خشونت و تهدید و بعضی ویژگی های دیگر مشابه مواردی هست که در نهج البلاغه امیر المومنین در مورد ویژگی های حاکم ظالم و نالایق بیان می کند. قرآن در قالب داستان و بابیان شاخصه های کلی از مصداق مشخص به مفاهیم عام تر رسیده ولی نهج البلاغه با تفصیل و جزئیات بیشتری این شاخصه ها را بیان نموده است.

مقدمه و اهداف: مدیریت و رهبری همواره به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل موفقیت یا شکست سازمان ها و جوامع مطرح بوده اند. مدیران برای هدایت مؤثر سازمان ها باید از ویژگی ها و مهارت های خاصی بهره مند باشند. این ویژگی ها شامل بینش عمیق، انگیزه های مثبت، ارزش های قوی و رفتارهای مؤثری است که به تحقق اهداف سازمانی و پیشبرد اخلاق انسانی کمک می کنند. یک منبع مفید در این زمینه، نهج البلاغه است که حاوی آموزه های اخلاقی و مدیریتی است. با این حال، پیاده سازی این آموزه ها در عمل به دلیل نیاز به تفسیر دقیق و چارچوب های کاربردی، چالش هایی را به همراه دارد. مدیران اغلب به دلیل عدم توانایی در تفسیر آموزه های غنی و جامع نهج البلاغه نمی توانند آن ها را به خوبی در محیط های کاری به کار گیرند. با ارائه چارچوب های نظری و عملی برای تربیت مدیرانی که بتوانند ارزش های نهج البلاغه را در مدیریت به کار برند، این چالش ها می توانند برطرف شوند. پژوهش های کاربردی در این حوزه می توانند به ارتقای عملکرد مدیران با ارائه راهکارهای عملی کمک کنند. این پژوهش ها می بایست به ایجاد پلی میان علم مدیریت و آموزه های دینی بپردازند تا راهکارهای مؤثری بر اساس اصول نهج البلاغه برای مدیریت اسلامی ارائه دهند. نتایج چنین پژوهش هایی نه تنها به بهبود سیاست گذاری های مدیریتی کمک می کند، بلکه می تواند اعتماد عمومی به مدیران و سازمان ها را تقویت کرده و روابط کاری را بهبود بخشد. در نهایت، این تلاش ها می توانند به توسعه و تعمیق ارتباط بین تئوری و عمل در حوزه مدیریت اسلامی بینجامند. لذا این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال است که: بر اساس دیدگاه نهج البلاغه، ویژگی های بینشی، گرایشی و کنشی مدیران کدامند؟روش: پژوهش حاضر با رویکردی توسعه ای و بر اساس داده های کیفی که به صورت کتابخانه ای و از طریق مطالعات ثانویه و اسنادی گردآوری شده اند، انجام شده است. این پژوهش با هدف ارتقای کیفیت نتایج به استفاده از تحلیل اسنادی روی آورده است و از فراترکیب به عنوان روشی جامع برای استخراج یافته ها بهره گرفته است. جامعه آماری شامل ترجمه ها و تفاسیر خطبه ها، نامه ها و حکمت های نهج البلاغه بوده و نمونه ها به صورت هدفمند با جستجوی کلیدواژه هایی مانند “ویژگی های بینشی”، “گرایشی”، “کنشی”، “مدیریت اسلامی” و “مدیر اسلامی” انتخاب شده اند تا به اشباع اطلاعات و محتوا دست یابند. پس از جستجو و انتخاب متون اولیه، از فراترکیب برای کدگذاری، مشابهت یابی و تلخیص متون استفاده شده و سپس ارزیابی و اعتبارسنجی انجام شده است. تحلیل اطلاعات در سه مرحله صورت گرفته است: جمع آوری محتوای مرتبط، استخراج و دسته بندی نکات، و ترکیب و جمع بندی عناصر کلیدی. برای این فرآیند از روش هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو بهره برده شده است که شامل مراحل شکل 1 می باشد:شکل 1: مراحل روش فراترکیبروایی جستجوها و کلیدواژه ها از طریق روایی صوری و گروه کانونی با مشورت ۱۰ نفر از اساتید و متخصصان حوزه مدیریت و اسلام بررسی و تأیید شده است. برای سنجش پایایی مدل طراحی شده، شاخص کاپا با مقدار ۰.۷۶ به عنوان معیار توافق معتبر استفاده شده است. با توجه به نتایج فراترکیب، مشخص شد که به طور کلی، 78 مفهوم، 22 مقوله (دسته اصلی ویژگی های مدیران) مبتنی بر نهج البلاغه در 3 حوزه بینشی، گرایشی و کنشی به دست آمد.نتایج: بعد از تصدیق اعتبار و کیفیت یافته ها با مشورت خبرگان و بهبود دسته بندی عوامل  به کمک تجربه نویسندگان و خبرگان، اطلاعات به دست آمده و نحوه قرارگیری مؤلفه های هر بعد نیز تحت روش تحلیل زمینه به منظور شناسایی مولفه های هم ارز و قرارگیری در بُعد مربوط به خود، مطابق روش کلارک و براون (2006) مورد مقایسه و تصدیق قرار گرفت و در نهایت برای دستیابی به مدل تحقیق، 22 دسته ویژگی های مدیران مبتنی بر خطبه، حکمت و نامه های نهج البلاغه در سه حوزه بینشی، گرایشی و کنشی، حاصل از فراترکیب مطالعات صورت گرفته، عبارتند از: ویژگی های بینشی شامل قدرت دیدن و تبیین واقعیت ها از منظر دینی و فلسفی است که به مدیران کمک می کند تا مسائل را با دید استراتژیک و کل نگرانه بررسی کنند. ویژگی های گرایشی شامل تمایلات درونی و باورهایی است که رفتار مدیران را هدایت می کند، و ویژگی های کنشی به اعمال و رفتارهایی اشاره دارد که بر اساس ارزش های دینی تعریف شده اند. فرآیند اعتبار سنجی یافته ها از طریق جلسات گروه کانونی با خبرگان انجام شده است و نتیجه این مشورت ها، تصدیق مدل نهایی بدون تغییرات جدید در مؤلفه ها بود. برای سنجش پایایی مدل طراحی شده، از شاخص کاپا استفاده شد که مقدار آن 0.74 به دست آمد و در سطح توافق معتبر قرار گرفت. این مدل به عنوان پایه ای برای بررسی عمیق تر ویژگی های مدیریتی در نهج البلاغه ارائه و ارزیابی شده است. در شکل (2)، نتایج نهایی روش فراترکیب به صورت مدل زیر ارائه شده است.شکل 2: ویژگی های بینشی، گرایشی و کنشی مدیران مبتنی بر نهج البلاغهبحث و نتیجه گیری: پژوهش حاضر به بررسی ویژگی های بینشی، گرایشی و کنشی مدیران بر اساس بیانات نهج البلاغه پرداخته است. هدف آن شناسایی ویژگی هایی است که امام علیj برای مدیران در سطوح مختلف تعیین کرده و ارائه این ویژگی ها به عنوان اصول راهنما برای بهبود مدیریت. ویژگی های بینشی شامل دانش، عقلانیت، توکل و نوآوری است، در حالی که ویژگی های گرایشی شامل تقوا، عدالت طلبی و مسئولیت پذیری هستند. ویژگی های کنشی شامل رهبری، مهارت های ارتباطی و عدالت عملی می باشد. مدل پژوهش بر اساس روابط میان این ابعاد طراحی و در مقایسه با یافته های پژوهش های پیشین، متمایز از سایر مطالعات است. پژوهش حاضر، به دلیل بررسی جامع ویژگی های مدیریتی بر مبنای نهج البلاغه، جایگاه خاصی دارد. یافته ها نشان می دهند که ویژگی های بینشی، گرایشی و کنشی می توانند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر اثربخشی مدیریت تأثیرگذار باشند. برای مثال، توکل و ایمان به مدیران کمک می کند تا با آرامش و اطمینان بیشتری تصمیم گیری کنند. همچنین، تقوا و مسئولیت پذیری مدیران را در مسیر درست هدایت کرده و عدالت عملی موجب افزایش اعتماد و رضایت کارکنان می شود. این یافته ها بر ضرورت درک و پذیرش این ویژگی ها در مدیریت تأکید دارد. براساس نتایج بدست آمده، مواردی از قبیل ایجاد فرهنگ سازمانی مبتنی بر ارزش های اخلاقی و دینی، طراحی و پیاده سازی سیستم های ارزیابی عملکرد و بازخورد به عنوان پیشنهادات کاربردی اشاره شده است؛ همچنین پیشنهادهایی که جهت توسعه این حوزه برای پژوهش های آتی می توان ارائه نمود، عبارتند از: بررسی تطبیقی نتایج این پژوهش با سایر متون اسلامی و مدیریتی، بررسی موردی این ویژگی ها در سازمان ها و تحلیل نتایج حاصل از آن است. از محدودیت های این پژوهش می توان به وجود دیدگاه ها و تفاسیر متفاوت در نهج البلاغه و دشواری شناسایی دقیق ترین تفاسیر؛ همچنین محدودیت خبرگان این حوزه و دشواری شناسایی و هماهنگی با آن ها اشاره کرد.

تصمیم گیری درست و به هنگام در حکمرانی هنگامی پدید می آید که فرآیند تصمیم سازی به طور صحیح اجرایی شده باشد. در این میان اشتباهات و خطاهای نظام مندی در قالب سوگیری های شناختی مانع از نیل به تصمیم گیری صحیح صورت می گیرد. این پژوهش بر آن است با به کارگیری روش تحلیل محتوای کیفی داده بنیاد، با محوریت نهج البلاغه، به این پرسش پاسخ دهد که الگوی اسلامی سوگیری زدایی شناختی در حکمرانی چیست؟ نویسنده برای پاسخ به پرسش مذکور، به داده پردازی و مقوله پردازی متون اقدام نمود. نتایج تحقیق نشان داد فرآیند تصمیم سازی آنگاه از سوگیری های شناختی مصون خواهد ماند که شرایط علّی آن - یعنی محدودیت های عقل- به درستی لحاظ شود و با بهره گیری از راهبردهای «پیامدسنجی و تجربه آموزی» و «پندآموزی و عاقبت سنجی» عواطف و احساسات و تأثیرپذیری از نفوذ اجتماعی بر میزان عقل و شرع تعدیل شوند تا درنهایت، حکمرانی همگام با انسجام شناختی و رستگاری اجتماعی تحقق یابد.

مسئله معنای زندگی از یک سو دغدغه انسان معاصر است و از سوی دیگر علامه جعفری نیز حیات و زندگی آدمی را نتیجه هدف های وی در زندگی می داند. مسئله تحقیق این است که در دوران معاصر، مواجه با انبوهی از آثار تفسیری در مباحث وجودگرایانه از جمله انسان و تأکید بر اصالت وجود، آزادی و اختیار، انتخاب و گزینش، مسئولیت انسان، مرگ، تنهایی، امید، آرزو، آرامش، معنای زندگی و... دلالت بر این دارد که تحولی اساسی در سبک تفسیرپژوهی رخ داده و رویکرد تفسیری جدیدی به نام رویکرد وجودگرایی شکل گرفته است. برای تبیین بهتر این گرایش تفسیری، در این مقاله یکی از مولفه های مهم آن یعنی معنای زندگی در ترجمه و تفسیر نهج البلاغه علامه جعفری مورد بررسی قرار گرفته است. روش این تحقیق، کتابخانه ای و توصیفی است. از این رو، این مقاله برآن است که با پرداختن به مسئله وجودی معنای زندگی در شرح نهج البلاغه علامه جعفری یکی از گرایش های تفسیری این تفسیر را بنمایاند.

شیوه و نوع زیستی که خداوند به انسان معرفی می کند، حیات طیبه است که مظهری از حیات حقیقی خداوند است؛ حیاتی در جای جای خود پاکی و طهارت متبلور است و عاری از هر نوع خباثت و آلودگی است، از ایمان و عمل صالح شروع شده تا در مراتب کمال عبودیت، انسان را مقرّب درگاه پروردگار خویش کند. در این مقاله به بررسی هم سازگاری و بهم تنیدگی حیات طیبه در نهج البلاغه با توجه به تعریف و مفهوم آن پرداخته شد. از جمله شاخص های مد نظر حیات طیبه اعم از قناعت و عمل صالح بر اساس خطبه ها، نامه ها و حکمت های امام علی(ع) انتخاب و ضمن ارائه توضیحات و سپس شاخص ها، مستند گردید.

اعتماد عمومی در مدیریت دولتی بر مبنای آموزه های نامه 25 نهج البلاغه اعتماد به عنوان یک مفهوم، منعکس کننده اعتبار، شایستگی، مشروعیت و درستکاری ادراک شده از یک فرد، سازمان یا نهاد است ) (Lewellyn & Brookes, 2013, p.19 . هاردین (2004) اعتماد را به عنوان موضوعی که با دانش و باور سر وکار دارد، مطرح می کند. مورونو و همکارانش (2009) معتقدند که اعتماد عبارت است از انتظارات، که هسته مرکزی بیشتر تعاریف اعتماد را تشکیل می دهد .

عدالت مفهومی آرمانی است که یکی از غایات علم سیاست به شمار می رود. خارج ساختن این مفهوم از حالت ذهنی و تحقق آن در واقعیت عینی، اجتماعی و سیاسی، نیازمند روش است. امام علی(ع) در نامه هایش به یاران و کارگزاران خود، شیوه های اجرایی و عملی رسیدن به عدالت را ترسیم می کند. در این پژوهش با مطالعه موردی نهج البلاغه، با استفاده از تحلیل محتوای آثار با روش پدیدارشناسی به نقد و ارزیابی اندیشه آن بزرگوار در مورد عدالت می پردازیم. چارچوب نظری به کار گرفته شده در این پژوهش، تکنیک های قدرت برگرفته از آثار مارتین هایدگر، میشل فوکو و جورجو آگامبن می باشد، که در مورد اخلاق جایگاهی اندرزنامه نویسی اسلامی به کار گرفته شده است. بر این اساس، چهار اصل راهبردی مستخرج از متن نهج البلاغه بررسی می شوند که عبارتند از: 1- اصل شایسته سالاری؛ 2- اصل انصاف؛ 3- اصل استحقاق و نفی تبعیض؛ 4- اصل اعتدال و میانه روی.

یکی از راه های رایج در فهم متون مقدّس، بهره گیری از لغت نامه است. آن چه لغت نامه ها برای مخاطبان روشن می کنند، معنای ریشه، مشتقّات و کاربری هاست. چیزی که لغت-نامه ها متکفّل آن نیستند، تبیین مراد جدّی متکلّم است؛ به همین دلیل از مصطلحاتی چون «یُقالُ کَذا وَ کَذا» استفاده می کنند. این مشکل برای مخاطب امروزین که از زمان صدور متون مقدّس، فاصله زیادی گرفته، بیشتر می شود. برای حلّ این مشکل می توان به قواعد زبانی پناه برد. یکی از این قواعد، سیاق است. دانشمندان اصول، تفسیر و علوم قرآن از این قاعده برای فهم کلام مخاطب سود برده اند. تاکنون نوشتارهای مختلفی به کاربری سیاق، توجّه کرده و نوشتار حاضر با تأکید بر روش تطبیقی، قواعد سیاقی را بر ریشه «کتب» در نهج البلاغه پیاده می کند. تبیین سیاق متّصل و اهمّیت آن و بررسی نقش سیاق متّصل در فهم معنای «کتب» در نهج البلاغه با روش آمارگیری عددی، بخش های این مقاله را شکل می دهد.

زمینه و هدف: این پژوهش با سؤال از قابلیت تعالیم اسلامی در ارائه راهکارهای اجرایی مرتبط به حوزه مسائل منابع انسانی آغاز شده و با سؤالاتی از چیستی مفاهیم اسلامی منابع انسانی و چگونگی ارتباط آنها با یکدیگر راهبری شده است. هدف این پژوهش، طراحی الگوی راهکارهای مدیریت منابع انسانی در پرتو تعالیم اسلامی با محوریت نهج البلاغه است.روش: پژوهش حاضر توسعه ای - کاربردی بوده و در مسیر استنباط مفاهیم از روش تحلیل محتوا و در استخراج روابط میان مفاهیم و طراحی الگو، از روش مدل سازی ساختاری تفسیری استفاده شده است. در قالب روش مذکور از پانزده نفر خبرگان صاحب نظر در حوزه مدیریت اسلامی منابع انسانی که از طریق روش نمونه گیری نظری انتخاب شده بودند، بهره گرفته شده است.یافته ها: نتیجه این پژوهش که در قامت الگویی متشکل از 9 معیار، در پنج سطحِ شایستگی های درونی؛ شایستگی های تعاملی؛ شایستگی های رفتاری، و تنظیم رابطه شغل و شاغل؛ ارزیابی عملکرد، و مردم داری و مشورت؛ الزامات تنظیم مقررات، گزینش و انتخاب، و جبران خدمات به همراه روابط معیارها ارائه شده است، بینشی منحصر به فرد نسبت به ماهیت دستورالعمل ها و خط مشی های منابع انسانی ارائه می کند. نتایج: بر اساس یافته ها، مهم ترین رهنمود پژوهش حاضر، درونی سازی تعالیم اسلامی در حوزه منابع انسانی است که بر مبنای آن، باید راهکارهای منابع انسانی بر اساس تعالیم اسلامی و شایستگی هایی که متوجه فرد و شایستگی های درونی او است، تنظیم و تدوین شود. در این راهکارها باید پیش از هر چیز، بر خودسازی و تقوای فردی تاکید شود که در نتیجه آن، کژکارکردهایی که کشورهای مسلمان بدان مبتلا هستند، برطرف خواهد شد.

دانشمندان علوم اسلامی در تعریف «عدالت» تعبیرهای مختلفی دارند؛ مانند اجتناب از گناهان کبیره و عدم اصرار بر صغیره، دادن هر حقی به صاحب حق و... . چنان که در تبیین معنای لغوی «عدالت» به انصاف، مساوات و میانه روی اشاره می شود. شناخت دقیق معنای لغوی این واژه و یافتن نسبت آن با تعریف های اصطلاحی عدالت در علوم مختلف، ما را به فهم کامل و بهتری از عدالت خواهد رساند. در این مقاله، با بررسی هر یک از معانی لغوی «عدل»، همراه با ارائه شواهدی از نهج البلاغه، به تحلیل مفهوم این واژه پرداخته شده و مشخص گردید که «عدل» در لغت، مقابل «جور» و به معنای استقامت و منحرف نشدن از حدود طبیعی و شرعی اشیا است. به عبارت دیگر، عدالت یعنی رعایت حدودی که هر شیء (به معنای اعمّ کلمه)، به لحاظ قانون عقل یا شرع، مقتضی آن است. این معنای واحد بر تمام اقسام عدالت، أعم از عدل الهی (تکوینی و تشریعی) و عدل بشری (عدالت اخلاقی، قضایی و...) قابل اطلاق است. از این رو، تعریف امام علی(ع) از عدل به «انصاف»، «أدای حقوق صاحبان حق»، «میانه روی» و «قرار دادن هر چیزی در جایگاه مناسبش» با یکدیگر هماهنگ و ناظر به معنای لغوی عدالت بوده است. تعریف اخیر، تعریفی جامع به حساب می آید به نحوی که همة تعریف هایی که در علوم مختلف از اقسام عدالت ارائه می شود، ریشه در همین تعریف دارد. بنابراین، واژة «عدل» به اشتراک معنوی بر تمام اقسام مصادیق خود صدق می کند.

ابن ابی الحدید معتزلی، مشهورترین شارح نهج البلاغه و کتاب او از برجسته ترین شرح های نهج البلاغه است. ویژگی مهم این کتاب در فهم صحیح کلام امام است، فهم صحیح نیز در گرو تاریخی نگری هر مؤلفه است که وی توجه خود را بدان معطوف ساخته تا کلام امام علی(ع) صحیح تبیین و تفسیر شود. توجه به جغرافیا و فضای سخن، بیان سبب صدور و اهتمام به یافتن تاریخ ایراد کلام امیرمؤمنان(ع) از مهم ترین ابزارهایی است که وی بدان نظر داشته تا سخن امام در جایگاه خویش خوش نشیند. ضمن آنکه نقد بر اساس سیاق کلام، نسب اشخاص، منقولات دیگران، اخبار مشهور و روایات تاریخی از جمله ابزارهایی است که ابن ابی الحدید توانسته در تاریخی نگری به اخبار مختلف به کارگیرد. البته تأثیرپذیری کلامی و برخوردهای فرقه گرایانه را می توان مهم ترین نقد شرح او دانست که از تعصب اعتقادی و عناد با مذهب شیعه نشئت می گیرد، چرا که برخی اوقات وی به سبب تعصب اعتزالی، تاریخی نگری را به کنار نهاده و فهم فرقه ای خویش را بر فهم صحیح، مقدم دانسته است.

در این پژوهش با طرح آیات بغی قرآن و عرضه عبارات نهج البلاغه بر آن، تطبیق و هماهنگی کامل این دو کلام خالق و مخلوق در مباحث فقهی بغات را به اثبات می رسانیم و از این رهگذر محملی برای استناد فقهی به نهج البلاغه می یابیم.مقتضیات زمان، احکام اولیه فقهی بغات را تحت الشعاع قرار می دهد و اجرای آن را متوقف می کند. مانند تعامل امام علی (ع) با همدستان طلحه و زبیر و ... پس از پیروزی در جنگ جمل. تفاوت دیدگاه مذاهب فقهی در احکام، شرایط و مصادیق بغات از مواردی است که در این پژوهش مطرح شده است. برای نمونه در عصمت مبغی علیه و حتی عدالت او بین فقهای شیعه و عامه اختلاف نظر وجود دارد. بعضی فقهای عامه حتی عدالت مبغی علیه را شرط نمی دانند. از این رو اگر شخصی بر امامی خروج کند و با شکست او، به اجبار، مردم را به اطاعت خویش وا دارد، امام است و شورش بر علیه اش حرام. در جنگ با بغات تمام فقهای مسلمان اتفاق نظر دارند هر چند که در متعلق آن با یکدیگر اختلاف دارند.

یک انسان رشد یافته، همان انسانی ست، که با حرکت بر محور انسانیت و اصول فطرت خدادادی، حرکت می کند و از سه منبع عقل، وحی و تجربه، راه تعمیق و بسط اصول انسانی را، در عرصه های حیات مزرعه دنیا برای خود باز می کند. ولی گاهی این منابع خدادادی در او بنا به دلایلی ناپدید می شود و تبدیل به یک انسان بزهکار می گردد، تفکیک بزهکاران یقه آبی از یقه سفید برجای مانده از ادوین ساترلند است.  از این رو پژوهش حاضر به شیوه ی توصیفی-تحلیلی و با روش کتابخانه ا ی به بررسی این موضوع می پردازد و هدف از آن این است که واکنش نظام عدالت کیفری علیه بزهکاران یقه آبی بر پایه مفهوم دادرسی منصفانه و نیز نامه 53 نهج البلاغه چگونه است؟ بزهکاران یقه آبی به انسان هایی در دهک های پایین جامعه گفته می شود که مرتکب توده جرام یا جرایم متعارف می شوند. مبانی گوناگون عملیاتی و جرم شناختی برای شناسایی این بزهکاران وجود دارد. دادرسی عادلانه نیز مفهومی مهم در روزگار ما است که از چشم انداز بزهکاران یقه آبی، الزماتی را همانند کیفی سازی قوانین کیفری و نیز بهبود وضعیت فرایند کیفری به همراه می آورد. واکنش علیه بزهکاران یقه آبی در نامه 53 نهج البلاغه، امام علی علیه السلام در چهره هایی چون لزوم افتراقی نگری در انسان ها، لزوم شناخت کامل قاضی از مرتکبان، مشروعیت بخشیدن به عدالت کیفری، مبارزه با فساد و ... متبلور شده است. و به این نتیجه رسیده است که در بررس نگرش های موجود در قلمرو دادرسی عادلانه و نیز نامه 53 نهج البلاغه اشتراکاتی چون تطابق با اصول بنیادین حقوق کیفری مدرن و توانمندسازی رفتاری و مالی نیروی انسانی نظام عدالت کیفری میان آن دو وجود دارد.

حکومت امام علی(ع) از نظر اقتصادی دوره عدالت ورزی بود. پس از 25 سال از رحلت پیامبر(ص) دریچه ای جدید در حکومت اسلامی و تلاشی سترگ در مبازره با تبعیض ها و بازگشت به دوره رسول خدا گشوده شد. برخی دیدگاه های اقتصادی امام در نهج البلاغه بیان شده است. ایشان در مورد توسعه اقتصادی و ایجاد رفاه در جامعه، سیاست های مختلفی در پیش گرفتند. مهم ترین اقدام اقتصادی ایشان، چگونگی پرداخت عطاهای مسلمین بود. سیاست ایشان در دادن عطا بر توزیع بدون تبعیض، منجر به گسترش عدالت اقتصادی در جامعه و کاهش فاصله طبقاتی می شد. پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع دست اول و تحقیقات تاریخی و با تأکید بر نهج البلاغه نوشته شده، درصدد بررسی سیاست های اقتصادی امام علی(ع) از نظر درآمد و هزینه است. یافته های این مقاله نشان می دهد که سیاست های اقتصادی امیرالمؤمنین علی(ع) بر پایه عدالت محوری و در امتداد سیاست های اقتصادی پیامبر(ص) و در جهت افزایش رفاه عمومی و کاهش شکاف اقتصادی بوده است.

وجود رنج در زندگی انسان واقعیتی بدیهی و ناخوشایند است. موضوع رنج کشیدن انسان همواره مورد بحث علما و دانشمندان بزرگ بوده تا میزان رنج کشیدن انسان و احتمال برخورد وی با تجربه های تلخ کاهش یابد. از گذشته تا به حال تحقیقات علمی گوناگونی در حوزه های مختلف دین، روان شناسی و جامعه شناسی صورت گرفته است. برای تسکین و تسهیل رنج ابتدا باید شناخت صحیحی از عوامل ایجادکننده آن داشت. نوشتار حاضر با مبنا قراردادن اعتقاد به اشتراک برخی از مسائل مانند رنج در تمام انسان ها و در تمام اعصار و نیز خطاناپذیر بودن علم ائمه اطهار (ع) عوامل رنج در نهج البلاغه را بررسی و نقش منجی در تسکین برخی از این عوامل از نگاه نهج البلاغه را تبیین می کند. مقاله حاضر باروش توصیفی-تحلیلی، علل و عوامل رنج در دو دسته عوامل رنج های انتخابی و غیرانتخابی را بیان می کند. با جست وجو در نهج البلاغه مشخص شد که بیشترین عوامل رنج انسان دررابطه با انتخاب های اوست. از عوامل رنج های انتخابی مواردی مانند حرص و طمع، کوتاهی در ادای حقوق دیگران، حسد، فقر، اختلاف و تفرقه و از عوامل رنج های غیرانتخابی، عواملی مانند فقدان عزیزان، فتنه، آزمایش و... را می توان نام برد.