درخت حوزه‌های تخصصی

باستان شناسی

ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۵۴۱ تا ۵۶۰ مورد از کل ۲٬۱۸۶ مورد.
۵۴۱.

موسیقی، جشن و جنسیت در ایران از دوره قاجار تا اوایل دوره پهلوی

کلیدواژه‌ها: ایران موسیقی پهلوی قاجاریه جشن

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول فرهنگی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۲۹۷۱ تعداد دانلود : ۳۱۷۰
در ایران، موسیقی و جشن جزیی جدایی ناپذیر از یکدیگر بوده است که همواره به شکلی از مطربی، معمولاً توسط یک نوازنده در مناسبت های شاد اجرا می شد. گرچه در گذشته واژهٔ مطرب برای همهٔ نوازندگان بدون در نظر گرفتن جایگاه و تفاوت های نوازندگی آنان کاربرد داشت، اما از اواخر دورهٔ قاجار، نوازندگان متخصص در هنر موسیقی، خود را عمداً و به طور ملموسی از نوازندگانی که شغل آنان صرفاً نوازندگی در جشن ها بود، متمایز و جدا ساختند و این روند موجب شد تا اصطلاح مطرب به گروه دوم نسبت داده شود. بنا بر اطلاعاتی که از طریق سفرنامه های اروپاییان برجای مانده است، مطرب ها و گونهٔ موسیقی آنها از دورهٔ صفویه و به ویژه اواخر آن به تدریج رو به کاهش نهاد. با وجودِ اینکه سلسلهٔ زند و دربار صفوی علاقه وافری به مطرب ها داشتند اما این امر برای هنر موسیقی در آن زمان بسیار مضر بود. با این حال، در دورهٔ قاجار، به خصوص از عصر حکومتِ ناصرالدین شاه، فعالیت مطرب ها به علت گسترش و توسعه هنر/ موسیقی کلاسیک محدودتر شد. پس از آن، در دورهٔ پهلوی، به علت ظهور و رواج موسیقی غربی و انطباق هر چه بیشتر سبک های مدرن با مراسم و جشن ها، مطرب ها به حاشیه رانده شدند و بیشتر مورد استقبال و توجه طبقات سنتی تر جامعه قرار گرفتند. پس از انقلاب اسلامی، آن ها با مخالفت بیشتری رو به رو شدند و اینگونه به نظر می رسید که گویا پس از آن برای همیشه محو و ناپدید شدند.
۵۴۲.

بررسی تحول ابزار آلات نجومی در دوره صفویه (مطالعه موردی: اسطرلاب)

کلیدواژه‌ها: صفویه نجوم اسطرلاب منجمان ابزار و آلات نجومی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۲۸۳۷ تعداد دانلود : ۲۷۷۷
نجوم و ابزار نجومی در دوران بعد از اسلام به دلیل ضرورت ها و نیازهای مختلف در زندگی مسلمانان نظیر آگاهی از زمان طلوع و غروب خورشید، جهت اقامه نماز و نیز مسائل جغرافیایی و به ویژه دریانوردی و پدیده طالع بینی، سعد و نحس بودن روزها، شب ها و ساعات مختلف، به یکی از مهم ترین پدیده های علمی تبدیل شد. از جمله این ابزارهای نجومی اسطرلاب، قطب نما، قبله نما، ساعت آفتابی و غیره می باشد که به لحاظ دارا بودن این کاربردها توانستند جایگاه مهمی را در بین مردم و حتی صاحبان حکومت پیدا کنند. سیر رشد و تکامل این پدیده های نجومی و پیچیده بویژه اسطرلاب از دوره سلجوقی آغاز گردید که یکی از شاخص ترین دوره ها در هنر فلز کاری به شمار می رود و در دوره صفوی، به اوج رشد و شکوفایی خود رسید. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای منابع دست اول تاریخی و به شیوه مطالعه کتابخانه ای به بررسی ابزار و آلات نجومی در دوره صفوی به عنوان عاملی مهم و تأثیرگذار در رشد و پیشرفت علوم و به تبع آن پیشرفت فرهنگ و تمدن جامعه ایرانی در دوره صفویه می پردازد.
۵۴۳.

تداعی معانی و انتقال مفاهیم شیعی در معماری آیینی (مطالعه موردی سقانفارهای آمل)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سقانفارهای آمل معماری آیینی مفاهیم شیعی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ تمدن اسلامی
تعداد بازدید : ۱۵۷۳ تعداد دانلود : ۹۳۸
هدف پژوهش حاضر، واکاوی نحوه تداعی معانی و انتقال مفاهیم شیعی در سقانفارهای آمل است. این پژوهش، از نوع تحقیقات بنیادی و براساس ماهیت و روش از نوع توصیفی تحلیلی است. داده های پژوهش، براساس مطالعات اسنادی، بررسی های میدانی و مصاحبه گردآوری و با روش کیفی تحلیل شده است. به دلیل شباهت های ساختاری، تزیینی و عملکردی، ده نمونه از 30 سقانفار آمل (33% از کل نمونه ها)، برای پژوهش انتخاب شد. نتایج نشان می دهد، برای تداعی معانی و انتقال مفاهیم شیعی در سقانفارها، از نمادهای آیینی استفاده فراوانی شده است که به گونه ای نغز، مفاهیم آیینی، ملی و بومی کاربران را از بطن وجه تسمیه، عملکرد، نقشمایه ها و اعداد نمادین، منعکس می کند. در حقیقت، هنرمند شیعی با الهام از معماری بومی، تلفیق آن با نگرش های رایج و ریشه دار شیعی و استفاده هنرمندانه از نمادهای متواتر آن، بستری برای نمایش مفاهیم و معانی آیینی در سقانفارها فراهم نموده است.
۵۴۴.

بررسی و نقد منشأ شکل گیری ادبیات عرفانی در تمدن اسلامی از منظر مستشرقان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مستشرقان شعر عرفانی تصوف و عرفان اسلامی ادبیات تصوف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰۴ تعداد دانلود : ۶۷۳
ادبیات عرفانی قسمتی از میراث منظوم و منثور فارسی است که تحت تأثیر معنوی عرفان اسلامی در تاریخ و تمدن اسلامی به وجود آمده و یکی از موضوعات پژوهشی مورد علاقه مستشرقان بوده است؛ تحقیقات و مطالعاتی که عموماً بر مبنای روش های مطالعاتی غربی تدوین شده و روش هایی که عمدتاً برون دینی بوده اند. از این رو نتایج مطالعات مستشرقان در این عرصه غالباً با نتایج مطالعات مسلمانان متفاوتند؛ چراکه پژوهشگران مسلمان برخلاف مستشرقان، ادبیات عرفانی را در ساحت دینی تحلیل می کنند. از این رو این تحقیق درنظر دارد با روش تحلیلی توصیفی به بررسی نظریات مختلف مستشرقان - که عموماً تاریخی است - بپردازد و در نهایت با ارائه نظریات محققین فارسی زبان و مسلمان در این خصوص عنوان کند که نگاه تاریخی، تبیین صحیح و مناسبی از منشأ شکل گیری ادبیات عرفانی نیست؛ چراکه پیوند شعر و عرفان اسلامی، پیوندی فرازمانی، معرفتی و غیر تاریخی است.
۵۴۵.

جامعه شناسی تاریخی نظام خانواده در ایل قشقایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زن ازدواج خویشاوندی ایل قشقایی کارکرد های خانواده

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی شهری و روستایی جامعه شناسی روستایی و عشایر
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی خانواده
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی تاریخی تاریخ ایران
تعداد بازدید : ۱۶۰۲ تعداد دانلود : ۲۵۳۹
نظام عشایری قشقایی دارای تاریخی کهن است که در جهت شرایط زندگی کوچ نشینی شکل گرفته است. خانواده، کوچکترین واحد اجتماع و هسته اصلی ایل است که نظام طبقاتی حاکم بر آن در امر ازدواج، نقش مهمی ایفا می کند. مرد دارای اقتدار و تصمیم گیرنده نهایی است و زن نیز در عین تابعیت، نقش تعیین کننده ای در مدیریت امور خانواده دارد. خانواده به ظاهر مستقل، اما نفوذ گروه های خویشاوند در ابعاد و جنبه های مختلف آن کاملاَ مشهود است. در این پژوهش، سعی شده با استفاده از منابع کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی – تحلیلی، نهاد خانواده در ایل قشقایی از منظر تاریخی بررسی شود. این مطالعه نشان می دهد خانواده در نزد ایل قشقایی از لحاظ ساختاری،گسترده، تک همسر، پدر سالار و درون همسر(ازدواج درون گروهی) است.
۵۴۶.

بررسی نظام آموزشی عصر ممالیک

کلیدواژه‌ها: زنان مراکز آموزشی ممالیک رشته های علمی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان تاریخ مصر
تعداد بازدید : ۱۴۶۵ تعداد دانلود : ۱۶۴۵
مصر در عصر ممالیک شاهد دگرگونیهای فرهنگی و آموزشی شگرفی بود. این سرزمین که در پی حمله مغولان، مأمن علما و دانشمندان شده بود، شاهد رشد مراکز آموزشی متعدد و ظهور چهره های سرآمد در رشته های مختلف علمی بود. در این دوران همه علوم و بویژه علوم دینی، تاریخ و تراجم در مراکز علمی به خصوص در جوامع و مدارس مورد توجه قرار گرفتند. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی نظام آموزشی ممالیک بحری و برجی می-پردازد و در پی پاسخ به این سؤالات است که نظام علمی و آموزشی ممالیک چگونه بود؟ و در این نظام، زنان چه جایگاهی داشتند؟ فرضیه ها نیز بیانگر آن است که؛ در عصر ممالیک مراکز متعدد علمی به وجود آمد که هر کدام دارای برنامه های آموزشی بودند. زیرا هر کدام مدرس، معید، شاگردان، روش تدریس، برنامه درسی، مواد درسی مخصوص به خود داشتند. زنان در این دوران بویژه در دوره ممالیک برجی به خصوص در علوم دینی پا به عرصه گذاشتند.
۵۴۷.

آداب ازدواج ایرانیان در دوره قاجار از منظر سفرنامه ها

کلیدواژه‌ها: ازدواج قاجاریه سفرنامه ها

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سفرنامه و سفرنامه نویسان
تعداد بازدید : ۳۸۷۲ تعداد دانلود : ۴۹۳۹
آداب و رسوم ایرانیان، از جمله ازدواج، بازتابی چشمگیر در آثار مسافران خارجی که به دلایل مختلف در دوره قاجار به ایران آمده اند، داشته است. ایرانیان، در این دوران آداب و ضوابط خاصی در ارتباط با ازدواج و مسائل مربوط به آن نظیر خواستگاری، نکاح، مهریه، طلاق و غیره داشته اند که در این نوشته بدان ها پرداخته خواهد شد. البته این امر نیز در میان اقوام مختلف ایرانی با توجه به رسوم قومی شان، اشکال مختلفی به خود می گرفته است. همچنین نحوه برگزاری ازدواج در میان اقشار مختلف نیز متفاوت بوده است؛ اگرچه در اصول کلی آن همسان بودند. برای مثال در میان اقشار مرفه در مقایسه با اقشار پایین، این مسأله با تفاوت هایی انجام می گرفته است. اما آنچه در میان همه آن ها تقریباً مشترک بوده است، چند همسرگزینی (چه به صورت دائم و چه به صورت موقت) می باشد که به دلایل و به انحاء مختلف انجام می شده است. با وجود این، این امر در میان اقشار مرفه که از تمکن مالی بالایی برخوردار بوده اند، بیشتر به چشم می خورد. در مجموع، باید گفت که آداب خاص و ویژه ازدواج در میان ایرانیان، یکی از وجوه بارز هویتی آنان به شمار می آمده است، که در نوشته های سفرنامه نویسان خارجی انعکاس یافته است.
۵۴۸.

شال بافی کرمان در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کرمان قاجار پشم شالبافان فرش بافان

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار اقتصادی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار فرهنگی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۲۱۸۲ تعداد دانلود : ۹۳۴
شالبافی و بافت منسوجات پشمی از سابقه دیرینه ای در کرمان برخوردار است و پشم و شال کرمان از مهم ترین کالاهای صادراتی کرمان تا قبل از دوره قاجار بود. این صنعت در دوره قاجار شکوفا شد و کرمان مهمترین منطقه شالبافی در ایران بود. بخش مهمی از رشد این حرفه ناشی از محیط جغرافیائی کرمان و نواحی آن بود که باعث می شد پشم و کرک مرغوبی در این منطقه به عمل آید. گسترش این حرفه جمعیت انبوهی از شالبافان و بافندگان را پدید آورد که تقریبا دوسوم جمعیت شهر کرمان را تشکیل می-دادند و منشا حرکت های اعتراضی در اواخر قاجاران شدند. شرایط نامناسب زیستی و بهداشتی، فقدان قوانین حمایتی، نداشتن شورا و صنف، شکاف طبقاتی و اجتماعی کرمان، مهمترین مشکلات این قشر عظیم بود که آنها را وا می داشت تا نسبت به این شرایط نامناسب واکنش هائی مستقیم و غیر مستقیم بروز دهند. در اواخر دوره قاجار، فرش بافی رونق گرفت و جای شالبافی را گرفت. از این رو پژوهش حاضر در پی آن است شالبافی و بافندگی در کرمان دوره قاجار و شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی موثر بر بافندگان را بر پایه روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخ محلی کرمان، سفرنامه ها و آثار جدید بررسی کند.
۵۴۹.

اهمیت تحلیل لایه های خوردگی در مطالعه فنی آثار فلزی تاریخی

کلیدواژه‌ها: فلزات باستانی لایه های خوردگی سطح اصلی ساختار فسیلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴۳ تعداد دانلود : ۴۸۵
در مطالعه آثار فلزی تاریخی، لایه های خوردگی چگال به دلیل ارزش های فنی نهفته در آن ها از اهمیت خاص برخوردارند. در مقاله ذیل با هدف تأکید بر امکان دستیابی به شواهد مؤثر در روند تحلیل مطالعات ریزساختار و رفتار خوردگی آثار، با استناد به مطالعات خوردگی پیشین انجام شده با استفاده از میکروسکوپ های نوری (PLM) و الکترون روبشی) SEM) و روش های تجزیه (EDX و XRD)، روی نمونه آثار فلزی مکشوفه از محوطه های صرم، مارلیک، گوهر تپه، بم، زیویه، قلی درویش، لرستان و لفورک، به شواهدی چون ریزساختار فسیلی باقیمانده از دانه بندی در حلقه مکشوفه از صرم، مغزه بندی در پیکرک مارلیک، ساختار فریتی-پرلیتی در دسته خنجر فولادی زیویه، توزیع آخال سرب در قطعه مکشوفه از بم، جهت گیری آخال ها در پیکان برنزی گوهر تپه، شیب کربن در بازوبند فولادی لرستان، ترسیب دوره ای در کلاه خود اورارتو، برگشت لایه قلع در کمربند منسوب به لرستان، تبلور نمک در قطعه مطالعاتی قلی درویش و تصویر الیاف پشم در سگک مکشوفه از لفورک، مستندات مؤثری در تحلیل فرایند ساخت و رفتار خوردگی این آثار هستند. لذا مطالعه لایه های خوردگی در ایجاد رویکرد علمی حفاظت آثار اهمیت داشته و قبل از هرگونه مداخله ای باید چارچوبی صحیح برای بررسی فرآیندهای خوردگی تعریف شود.
۵۵۰.

عزاداری محرم در عهد صفوی؛ یک بررسی آسیب شناختی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: صفویه محرم آیین های مذهبی عزاداری عاشورا آسیب شناسی عزاداری

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۲۸۸۹ تعداد دانلود : ۱۱۵۲
آیین عزاداری ماه محرم یکی از مهمترین آیین های مهم مذهبی ملی دوره صفویان است. رسمیت یافتن مذهب تشیع اثنی عشری، شدت گرفتن تمایلات ملی ایرانیان در برابر همسایة قدرتمند عثمانی و بالا رفتن نقش جهانی ایران زمین زمینه ساز گذار از سنتهای کهن عزاداری محرم به سنتهایی نو در عصر صفوی شد. این تحول به نوبه خود آسیبهایی را در قالب و ساختار، محتوا، وجه احساسی، وجه اجتماعی و وجه روحی و روانی عزاداری محرم به دنبال داشت. این نوشتار ضمن برشمردن نمونه هایی از آسیبهای هر یک از این محورها کوشیده است مستند به اطلاعات تاریخی موجود، علل و زمینه های پیدایش این آسیبها را هم جستجو و عرضه کند.
۵۵۱.

بازشناسی تاریخ محلی سوادکوه: مطالعه موردی حمام های عمومی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روستا پهلوی معماری سوادکوه تاریخ محلی حمام های عمومی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۹۷۲ تعداد دانلود : ۶۲۱
پژوهش در تاریخ اجتماعی برای کاربردی کردن پژوهشهای تاریخی اهمیت شایانی یافته است. تاریخ های محلی در این مطالعات اجتماعی، به روشن نمودن حیات مدنی و میراث های فرهنگی و تمدنی کمک شایانی کردهاند. حمام های عمومی، به عنوان یکی از میراث های معماری ایران، و دستاوردهای اجتماعی و فرهنگی آن، برای پژوهش در تاریخ اجتماعی و محلی ایران، و یافتن آداب و سنن فرهنگی و اخلاقی ایرانیان، بسیار مهم است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانهای و با بهره گیری از شیوه میدانی و روایات شفاهی، در پییافتن پاسخی برای این پرسش است که معماری و آداب و کارکردهای اجتماعی حمام های عمومی در سوادکوه چگونه بوده است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که علاوه بر تأمین بهداشت و سلامت عمومی، حمامها در تعاون، معاشرت مردم، تبادل اطلاعات و افزایش آگاهی های اقشار روستایی، جامعهپذیری، آشنایی با شکاف های طبقاتی و اجتماعی، توجه به فرایض دینی مانند نماز، بروز اختلافات ملکی و ارضی و ارثی، خاطرهگویی و انتقال تجربیات به نسل های پسین روستا، ارائه موسیقی اصیل سنتی منطقه و آوازخوانی، و تداوم سنت ها و آداب اجتماعی و فرهنگی منطقه تأثیر به سزایی داشته است. در حوزه معماری، حمام ها، تحت تأثیر جغرافیا و اقلیم منطقه قرار داشته است هم از جهت سبک معماری، و هم از جهت مصالح و مواد اولیه. در آغاز دوره پهلوی، حمام های خانگی جای خود را به حمام های بزرگ و عمومی داد. این تغییر، موجب کارکرد اجتماعی حمام ها در حیات روستایی سواد کوه شد.
۵۵۲.

گناهان جنسی مردان در متون پهلوی

کلیدواژه‌ها: گناه متون پهلوی دین زردشتی گناهان مردان گناهان جنسی مردان

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
تعداد بازدید : ۱۶۹۹ تعداد دانلود : ۱۱۱۰
در بسیاری از متون پهلوی، به مسئلهٔ گناهان مردان و زنان و مجازات های آن ها در دین زردشتی پرداخته شده است. یک بخش از گناهان در دین زردشتی، گناهان ویژهٔ مردان است و چنان که این متون نشان می دهند، مردان ایرانی بایستی از کارهای ناشایست و گناهان، سخت پرهیز می کردند که مبادا کرده ای ناشایست و ناپسند که در جامعهٔ دینی ایرانی گناه انگاشته می شد، از آنان سر زند. گناهان مردان از دیدگاه آیین زردشتی چندین گونه بودند و برای هرکدام از آن ها مجازاتی تعیین شده بود. در این پژوهش به آن گناهانی که می توان آن ها را «گناهان جنسی مردان» نامید، به ویژه گناهانی چون لواط، همخوابگی با زنان در دوران دَشْتان (= قاعدگی)، با شهوت به سوی زنان دیگر رفتن و یا زنا، و احتلام در خواب، پرداخته خواهد شد.
۵۵۴.

بررسی تطبیقی نقشه محرابی بر منسوجات سنتی ایران و هند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: منسوجات ایران و هند نقش محراب

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای هنر
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی یاستان شناسی آثار هنری و بومی ملل
تعداد بازدید : ۴۴۰۰۷ تعداد دانلود : ۱۸۸۸
هم جواری ایران و هند منجر به ایجاد نوعی رابطه بینافرهنگی گردیده که قدمت آن به پیش از اسلام باز می گردد. شباهت بیش از حد نقش محراب بر منسوجات دو کشور که ریشه در باورهای مشترک اعتقادی داشته، در مواردی تشخیص خاستگاه اولیه نقوش محرابی را مشکل می نماید. از این رو ضروری است رابطه تأثیر و تأثری منسوجات محرابی دو کشور، مورد مطالعه قرار گیرد. بر اساس فرض اولیه نقش محرابی از ایران به هند انتقال یافته و متأثر از فرهنگ هند، تغییر یافته است. پرسش های اساسی این پژوهش عبارتند از: رابطه تأثیر و تأثری نقش محراب در منسوجات هند و ایران چگونه است؟ وجوه اشتراک و افتراق این نقوش چیست؟ در این پژوهش توصیفی و تحلیلی مبتنی بر اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی، ابتدا منسوجات محرابی شاخص، استخراج و دسته بندی شده و خاستگاه آن ها مورد بررسی قرار گرفته است. سپس ضمن مشخص کردن وجوه اشتراک و افتراق، به تحلیل این نقوش پرداخته شده است. یافته ها ی این پژوهش حاکی از آنست که نقش محراب بیشتر در دوره صفوی به هند انتقال یافته و اگرچه اغلب عناصر ایرانی این طرح ها در منسوجات هندی در سه قرن گذشته حفظ شده، اما به مرور در ترکیب با فرهنگ هند در دوره معاصر، تغییراتی مختصر یافته است.
۵۵۵.

متن به مثابه ماده فرهنگی: بازشناسی ویژگی های فرهنگی و اجتماعی دوران مشروطه با محوریت کاریکاتورهای هفته نامه ملا نصرالدین(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: متن ماده فرهنگی هفته نامه ملا نصرالدین دوران مشروطه ویژگی های فرهنگی و اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۵۰
برای باستان شناسان متون تاریخی از چند لحاظ دارای اهمیت است. نخست متن های نگاشته شده و دیگری بررسی آن در بستری باستان شناختی در کنار دیگر مواد همان بستر در واقع اهمیت بستر از آن جهت است که در آن ماده فرهنگی (در اینجا متن) بر مبنای زمینه اجتماعی و تاریخی آن ارزیابی می شود متن تاریخی به منزله شکلی از شاهد مادی است که نزد باستان شناس و در کنار دیگر فکت ها دارای اهمیت است. هدف مقاله حاضر نیز بازشناسی رفتارهای فرهنگی اجتماعی دوران مشروطه از همین طریق است. در این گفتار محوریت اصلی بر روی هفته نامه ملانصرالدین است که در کنار دیگر مادیت های بستر سیاسی- اجتماعی دوران مشروطه (عکس های به جامانده از این بستر تاریخی) مورد مطالعه قرار می گیرد. در میان سایر روزنامه ها، هفته نامه ها و نشریات گوناگون در عصر مشروطه، هفته نامه ملانصرالدین که انتشار آن در سال ۱۹۰۶ میلادی در تفلیس شروع شد به واسطه کاریکاتورهای چاپ شده در آن، با نگاهی طنز، به نقادی ویژگی های فرهنگی اجتماعی و مذهبی جامعه آن دوران پرداخته است. در این نوشتار از ۱۰۰ شماره اول این هفته نامه، ۵۰ شماره را به صورت یک در میان برگزیده و با رویکردی بستر محور و شناخت متن به مثابه ماده به کاوش در ویژگی های فرهنگی و اجتماعی دوران مشروطه و در انتها نیز با تهیه یک جامعه آماری از مقولات استخراج شده بر اساس کاریکاتورهای هفته نامه و بررسی آنها به بازشناسی فرهنگی اجتماعی دوران مشروطه پرداخته ایم
۵۵۶.

بررسی تکنیک عکاسی به کار رفته در عکس قطع بزرگ احمدشاه قاجار با بکارگیری آنالیزهای دستگاهی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عکس عکاسی دوره قاجار روش کلدیون تر FTIR XRF و SEM-EDS

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۰ تعداد دانلود : ۶۴۲
هدف: هدف این مقاله یافتن تکنیک یک نمونه عکس پایه کاغذی بسیار بزرگ از احمدشاه قاجار، با ابعاد 50×140 سانتی متر، مربوط به اواخر دوره قاجار است. روش پژوهش: روش مورد استفاده در این پژوهش از نوع آمیخته و ترکیبی از روش های کمی و کیفی شامل روش آزمایشی، تجربی و توصیفی است. انجام مطالعات کتابخانه ای و استفاده از روش های آزمایشگاهی FTIR، XRF و SEM-EDS همین طور شیمی تر و مشاهدات میکروسکوپی، از روش های مورد استفاده در این پژوهش است. یافته ها و نتایج پژوهش: نتایج به دست آمده از بررسی و آنالیز عکس، به وسیله دستگاه های FTIR، XRF و SEM-EDS در کنار آزمایشات شیمی تر و بررسی های میکروسکوپی نشان می دهد، تکنیک عکس مورد بررسی، کلدیون تر است که با توجه به تصاویر میکروسکوپ الکترونی و حضور لایه نازک باریتا زیر امولسیون، عکس از نوع کلدیون مات با طیف دهی طلا است. نتایج آنالیز XRF نشان می دهد از رنگدانه سفید سرب در رتوش پر کلاه و مداد برای بهبود کیفیت صورت، کلاه و یقه لباس استفاده شده است. در این پژوهش برای نخستین بار تکنیک یک عکس بسیار بزرگ از دوره قاجار با روش دستگاهی، مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته است.
۵۵۷.

مطالعه سیر تحول و تداوم معماری چهارتاقی در شمال شرق ایران از دوره ساسانی تا پایان سده چهارم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: چهارتاقی معماری ساسانی معماری صدر اسلام شمال شرق ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۹ تعداد دانلود : ۱۱۵۵
فرم در معماری ایران نقش عمده ای ایفا می کند. چهارتاقی گونه ای از فرم های متداول در معماری ایران و دارای پیشینه ای کهن است که با بررسی ساختار و مطالعه روند شکل گیری و توسعه آن می توان با سیر تحول و تداوم معماری اعصار متمادی ایران آشنایی یافت. خراسان از نگاه تعدادی از محققان خاستگاه معماری چهارتاقی، فرم چلیپایی و پلان چهار ایوانی است .نگارندگاندر مقاله پیش رو با توجه به این رویکرد به مطالعه سیر تحول و تداوم فرم چهارتاقی در شمال شرق ایران از دوره ساسانی تا پایان سده چهارم هجری پرداخته اند.از همین رو،در مقاله حاضر برآنیم تا روشن سازیم کهنحوه پراکندگی چهارتاقی های شمال شرق ایران و تقسیم بندی کاربردی آنها به چه صورت بوده است؟ افزون براین،موقعیت مکانی چهارتاقی ها چه ارتباطی با کاربری و چه تأثیری بر فرم و ساختار آنها داشته است؟ و در نهایت چهارتاقی های ساسانی شمال شرق ایران چه تأثیری بر معماری دوره اسلامی منطقه نهاده است؟ این تحقیق به روش توصیفی–تحلیلی وبا ابزار گردآوری اطلاعات بررسی های میدانیانجام شده است. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که دو عامل مذهب و سیاست نقش عمده ای در شکل گیری و توسعه این گونه از معماری داشته است. موقعیت مکانی چهارتاقی ها نیز در نوع ساخت آنها تاثیر مستقیم داشته و معماری دوره اسلامی منطقه شمال شرق ایران به ویژه در بناهای آرامگاهی، مساجد، کاخ ها، کوشک ها و قلاع متأثر از طرح چهارتاقی ساسانی و فرم کلی ساختمان سازی آن دوره است.
۵۵۸.

بررسی مفهوم قلمرو و اهمیت مرز و مرزداری در دوران ماد و هخامنشی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مرز کشور قلمرو هخامنشی م‍اد

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران باستان ماد فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران باستان هخامنشی فرهنگی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۲۸۵۹ تعداد دانلود : ۱۲۷۶
مرزبندی و مفهوم مرز در ملل گوناگون تاریخ و پیشینه دارد. ایرانیان منشأ سرحد و مرز را به دوران اساطیری رساندند و در دوران تاریخی نیز به حدود و ثغور قلمرو خویش واقف بودند و با سکونت دادن اقوام جنگاور در مناطق مرزی و بنیاد استحکامات مرزی بدین امر پا فشرده اند. بنابراین، در جواب این پرسش اساسی که «ایرانیان چه تصور و جهان بینی ای از مرز و سرحد داشته اند و چه اهمیتی برای آن قائل بودند؟» می توان گفت که ایرانیان از مرز و مرزداری، تعداد ساتراپ ها و حدود قلمرو خویش مفهوم روشنی داشتند. هم چنین با توسل به شیوة توصیفی تحلیلی در بررسی منابع تاریخی و بهره گیری از علم زبان شناسی می توان دریافت که برخی ساتراپ های مرزی در نامِ خود معنای مرز را دارند. بدین سان با استمداد از منابع تاریخی و هم چنین با رویکرد به پژوهش های نو در زمینة تاریخی و باستان شناسی می توان اذعان داشت که بزرگ ترین جنگ های دوران ماد و هخامنشی به سبب پاسداری و حراست از مرزهای ایران صورت گرفت و قلمرو ایرانیان را مرزهای طبیعی (رود هالیس) و مرزهای مصنوعی (دیوار مادی) تشکیل می داد که از قلمرو همسایگان مشخص و متمایز بود. شهریاران ایرانی همواره هر گونه تغییرات در مرزها، فزونی، و کاستی ها را در حدود و ثغور قلمرو خویش ثبت کرده اند.
۵۵۹.

مؤلفه های «اقتصاد مقاومتی» در سیره و تبلیغ عالمان دینی متأخر(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: عالمان دینی اقتصاد مقاومتی روش «داده بنیاد»

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار روحانیت
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول روحانیت
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۷۱۹ تعداد دانلود : ۷۴۳
طرح نظریه «اقتصاد مقاومتی» توسط مقام معظم رهبری، به عنوان اقتصادی درون زا، پویا و مبتنی بر اقتضائات دینی و ملی، طرحی است اساسی در جهت نوزایی اقتصاد داخلی و خروج کشور از رکود و وابستگی به بیگانگان. سیره عالمان شیعی در دو سدة اخیر، که کشور بارها آماج هجوم بیگانگان و دست خوش مداخلات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی آنان بوده است، می تواند ما را در تعیین راهبردها و راه کارهای اجرایی کردن منویات رهبری در حوزه اقتصاد مقاومتی راهنمایی کند. این تحقیق کوشیده است به روش «داده بنیاد» اندیشه و سیره اقتصادی رهبران دینی دورة قاجار و اوایل دورة پهلوی را تحلیل کند و با استخراج مؤلفه های بنیادین افکار و رفتار سیاسی و تبلیغی آنان، الگویی کاربردی برای تبیین بهتر مفهوم اقتصاد مقاومتی مبتنی بر تاریخ و تمدن اسلامی کشور ارائه دهد.
۵۶۰.

جلوه های شمنیزم در سلطانیه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: شمن شمنیزم مغول دوره ایلخانی سلطانیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۱۹۰
به لطف پژوهش های قوم شناسی و زبان شناسی و نیز کشفیات باستان شناسی یک سده اخیر، امروزه دانسته های ما درباره شمن ها و آیین های شمنی بسیار جامع تر و فراگیرتر از گذشته است. پژوهشگران پیشینه چنین آیین هایی را به دوران پیش از تاریخ و گاه پارینه سنگی منتسب می کنند. بسیاری از صاحب نظران نیز بر این باورند که سرزمین آسیای مرکزی و نواحی پیرامون آن، خاستگاه اصلی شمن ها بوده است. اقوام مغولی یکی از شناخته شده ترین ساکنان این مناطق هستند که از دیرباز فرهنگی آمیخته به باورهای شمنی داشته اند. پس از استیلای مغولان بر سرزمین ایران در قرن هفتم هجری قمری، اگرچه آنان به تدریج به دین اسلام گرویدند، اما گرایش ها و گاه رجعت هایی نیز به باورهای اجدادی خود بروز می دادند که نشانه های آن را می توان کم وبیش در بقایای مادی برجای مانده از آنان ردیابی کرد. در این مقاله، به بررسی تحلیلی نمادها و نشانه های شمنی در سلطانیه، یکی از مهم ترین پایتخت های ایلخانان مغول، خواهیم پرداخت و مصداق های عینی چنین اعتقاداتی که در گنبد و دیگر فضاهای شهر سلطانیه منعکس شده را آشکار خواهیم کرد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که تأثیر آیین باستانی و شمنی مغولان چه در شیوه تدفین و چه در هنر و معماری اخلاف آنان در شهر سلطانیه، کم وبیش منعکس شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان