درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰٬۴۰۱ تا ۱۰٬۴۲۰ مورد از کل ۷۶٬۷۷۵ مورد.
۱۰۴۰۱.

پیوند سنجش پذیری و بازخواست پذیری فعل الهی از دیدگاه علامه طباطبائی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت کلامی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 25-38

کلیدواژه‌ها: سؤال ناپذیری فعل الهی علامه طباطبائی سنجش پذیری فعل الهی تفسیر المیزان آیه «لایسأل»

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۱۲۸
براساس آموزه ای قرآنی، از آنچه خدا انجام می دهد سؤال (بازخواست) نمی شود (انبیاء: 23). مقاله حاضر با بررسی رابطه سنجش و بازخواست درباره افعال الهی براساس تفسیر علامه طباطبائی، تلاش دارد به تبیین تازه ای از مبنای سؤال ناپذیری فعل باری دست یابد. به زبان منطق ریاضی، «بازخواست کردن» محمولی چهار موضعی است: کسی (1) از کسی (2) درباره چیزی (3) در نسبت با معیاری مشخص (4) بازخواست می کند. در تفسیر علامه از آیه «لایسأل»، موضع چهارم یعنی «معیار سنجش» همان موضع سوم یعنی «فعل الهی» است. از نظر ایشان، چون ملاک سنجش افعال دیگران حکمت و مصلحتی است که از فعل الهی اقتباس شده، بنابراین افعال الهی را نمی توان با چنین ملاکی سنجید. بدین سان، سنجش ناپذیری افعال الهی به مثابه شرطی برای بازخواست ناپذیری آن قلمداد می گردد. این پژوهش علاوه بر بهره مندی از ابزار منطق محمولات، برخی مبانی معرفتی در تفسیر علامه طباطبائی در مقایسه با برخی تفاسیر رقیب را نیز بررسی می کند تا به تحلیل دقیق تری از دیدگاه ایشان در عینیت فعل الهی با حکمت دست یابد.
۱۰۴۰۲.

Fundamentals and Effects of Knowledge Gap Theory on Human Society(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: pure life, Volume ۸, Issue ۲۸, Autumn ۲۰۲۱ 95 - 104

کلیدواژه‌ها: Media Awareness gap theory human society

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۲۱۹
SUBJECT AND OBJECTIVES : Awareness gap theory is one of the theories related to the sphere of influence of mass media. The design of the awareness gap theory initially included a simple relationship between the socio-economic status of individuals and the extent of the awareness gap between different groups. This means that the lower the socio-economic status of individuals, the less access they have to information, and vice versa; but later, it was not only the socio-economic base that determined people's access to information, but also their level of awareness of important issues related to social groups can be influenced by other variables such as people's interest or need for information. METHOD AND FINDING : A descriptive-analytical study of this issue shows that the gap knowledge theory does not mean the lower class is unaware of the available data and information, but claims that the growth of knowledge is relatively higher among high-ranking groups, and this information gap It will get deeper and deeper day by day. CONCLUSION : The basis of this theory is that the mass communication strengthens or increases the existing information inequalities. This research seeks to answer the question of what the theory of knowledge gap is and how its effects can be influenced by information inequalities.
۱۰۴۰۳.

The Scope of the Infallibility of Prophets According to the Imamiyah

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۱, Issue ۲, October ۲۰۲۱ 199 - 218

کلیدواژه‌ها: Infallibility prophets Imamiyah Negligence Forgetfulness

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۴۴
One of the controversial issues is the infallibility of the prophets, which has long been a point of contention among Islamic scholars. Hence, each of the Islamic sects has a different opinion on this issue; However, all of them have absolutely accepted the principle of the infallibility of the prophets. Among the Islamic sects that accept the infallibility of the prophets and have a different view from the other is the Shiite Imamiyah. A small number of Imamis do not consider infallibility from error and mistake in ordinary affairs necessary for an infallible person and consider negligence and forgetfulness in these matters permissible; However, according to Imami scholars, the prophets are immune from all minor and major sins from childhood and even before puberty, and they are infallible in all matters. Accordingly, this article, with the aim of “knowing and getting acquainted with the famous opinion of Imami scholars”, deals with the scope and realm of the infallibility of the prophets and answers some doubts about this issue in order to clarify it according to the famous imami scholars, which in fact originates from Imams’ words, the Shiite Imams accept the infallibility of the prophets and do not accept any negligence or forgetfulness in any of the affairs and stages of their lifetime.
۱۰۴۰۴.

المفارقه فی ضوء نظریّه التلقّی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۳ 131 - 150

کلیدواژه‌ها: التأویل التلقی التواصل القارئ المفارقه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۸ تعداد دانلود : ۱۸۷
یتناول هذا البحث المفارقه باعتبارها وسیطاً اجتماعیاً تعتبر آلیه تهدف إبلاغ الرساله الإصلاحیه الاجتماعیه والتی أخذت انتشاراً لدى الباحثین العرب المعاصرین، وقد تعلقت دراستنا التنظیریه هذه حول تلک التقنیه فی ضوء نظریه التلقّی مع تحلیل مضامین النظریه وإجرائها على المفارقه حیث تطرقت إلى عرض نظریه التلقّی محلله أرکانها، کما رکزت على قضیه التواصل اللسانی وفهم المفارقه وحللت بعض عناصر التلقّی وأعراف المفارقه. فقد عدّت هذه الدراسه تسلط المتلقی على الموضوع الکلی والأساس فی النص معیاراً مناسباً لفهم المفارقه، فمادام المتلقی لم یستدرک الموضوع الکلی والموقف المحیط بالمفارقه لم یستطع أن یستوعب ویفهم المعنى الأصلی والمفهوم الأساس للمفارقه ویسمّى ضحیه للمفارقه. وأخیراً إن عملیه التلقّی تفید أنواعاً خاصه من المفارقه لکون التلقّی بحاجه إلى حضور النص والقراءه وهذا ما لا یتیسر فی کل أقسام المفارقه. ومن نتائج الدراسه أن المفارقه آلیه بید المؤلف لإبلاغ مقاصده الإصلاحیه ولکنها لا تصل إلى الهدف المنشود إلا بتعامل المتلقی والنصّ معاً وطالما لم یتکامل هذا التفاعل لم تنجح المفارقه. وإن نعترف بأولویه المبدع فی صیاغه المفارقه وإعلاء شأنها، فلأنه یجب أن یعتبر نفسه قارئاً افتراضیاً وذلک لنجاح المفارقه. فمبدع المفارقه هو الذی یهیئ السیاقات والوسائط وینظم الأسالیب الفنیه الهادفه لوصول المتلقی إلى أبرز النتائج وأحسنها. 
۱۰۴۰۵.

استقلال رویکرد خواجه نصیرالدین طوسی از نظر مشائیان درباب حصول ادراکات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال بیست و پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۶۶ 53 - 75

کلیدواژه‌ها: علم حصولی علم حضوری تجرید انطباع نصیرالدین طوسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۱۷۱
خواجه نصیرالدین طوسی (597 -672ق) از فیلسوفان مشائی ای است که با اندیشه های فلسفی شهاب الدین یحیی سهروردی (549-587ق)، فیلسوف بزرگ اشراقی پیش از خود و ازجمله ایده علم شهودی و اشراقی او آشنایی داشت؛ اما به رغم این آشنایی و اعتقاد برخی به اشراقی بودن وی، تأثیر چندانی از مکتب اشراق در مباحث مربوط به علم و ادراک در آثارش دیده نمی شود. خواجه نصیرالدین علم حضوری را نپذیرفته و بر علم حصولی فاعل شناسا به غیر خود تأکید کرده است. از سوی دیگر، وی برخلاف ابن سینا ( 370-428 ق ) و دیگر فیلسوفان مشائی در تبیین ابصار، نظریه خروج شعاع را مختار دانسته و همچنین ادراکات عقلی را ازطریق فرایند انطباع (نه تجرید) تلقی کرده است. در این مقاله می کوشیم با بررسی آثار متعدد منطقی و فلسفی خواجه نصیرالدین طوسی نشان دهیم وی در مباحث علم و ادراک، نه تابع دیدگاه فیلسوفان مشاء بوده و نه از سنت اشراقیون پیروی کرده؛ بلکه رویکردی نوین را درپیش گرفته است؛ از این روی، دیدگاه او را از دو جنبه می توان بررسی کرد: نخست، بُعد سلبی نظر طوسی که در این بخش نشان داده می شود او علم حضوری را نفی می کند؛ دوم، بُعد ایجابی که بیانگر نظریه انطباع ادراکات عقلی ازمنظر وی است.
۱۰۴۰۶.

الزام اخلاقی در قبال فقر و گرسنگی جهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره دوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 28 - 46

کلیدواژه‌ها: اخلاق کاربردی الزام اخلاقی و فقر اخلاق و گرسنگی جهانی مسئولیت اخلاقی اخلاق کمک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۱۵۲
پدیدهٔ فقر، معضلی پیچیده است که نه به راحتی می توان برای آن راه حلی ارائه کرد و نه حتی آن را تعریف یا اندازه گیری کرد. با وجود پیشرفت های چشم گیر بشر در عرصه های مختلف، هنوز بیش از ۶۰۰ میلیون نفر در جهان وجود دارند که در تلاش برای به دست آوردن یک وعده غذای کافی هستند. این بحران، همپای بحران تغییرات اقلیمی، از مبتلا به ترین مسائلی است که امروزه گریبان بشر را گرفته و روزانه تاثیرات آن ملموس تر می شود. با وجود تحقیقات بسیاری که بر روی اثرات مخرب فقر شده، اما بسیاری از متفکرین همچنان این مسئله را به عنوان یک مسئلهٔ حاشیه ای در نظر گرفته و حتی کمک به فقرا را امری بی ثمر می دانند. در مقابل این افراد نظریه پردازان بسیاری ضمن رد استدلال های ایشان، به اهمیت و ضرورت کمک به فقرا و ریشه کنی فقر در جهان پرداختند. از این رو، ما در این پژوهش با روشی توصیفی و تحلیلی، ضمن بررسی مسئلهٔ فقر و ابعاد ویرانگر آن به بیان نظر فیلسوفان اخلاق در ساحات فایده گرایی و وظیفه گرایی در این زمینه پرداخته و تا حد توان، انتقاد های وارد به هر یک از آن ها را مطرح کردیم. در نهایت به این نکته رسیدیم که با توجه به تمام آراء مطرح شده، به نظر می رسد کمک به فقرا و گرسنگان جهان، نه تنها ضروری است، بلکه یک وظیفه و الزام اخلاقی است که در صورت بی توجهی به آن، زندگی ما هر چه باشد، اخلاقی نخواهد بود.
۱۰۴۰۷.

فروش مبیع قبل از سررسید در عقد سلف(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: جستارهای فقهی و اصولی سال هفتم بهار ۱۴۰۰ شماره ۲۲ 97 - 131

کلیدواژه‌ها: عقد سلف سلف موازی فروش مبیع قبل از سررسید اوراق سلف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۷ تعداد دانلود : ۴۶۵
سلف یا سلم از اقسام بیع و عکس نسیه است. براساس گفتار فقها مبیع در سلف، کلی وصف شده در ذمه فروشنده است که در برابر مال نقد و برای سررسید معینی فروخته می شود. برای این نوع از بیع اضافه بر احکام و قواعد حاکم بر بیع مقرراتی خاص مانند اخذ تمام ثمن در مجلس عقد پیش از جداشدن از یکدیگر، معیّن کردن زمان تحویل، امکان تحویل کالا در سررسید آن و ممنوع بودن فروش مبیع قبل از سررسید وضع شده است. این مقاله به روش تحلیلی توصیفی و با رویکرد بنیادی  کاربردی ضمن تقریری صحیح از اجماع موجود در این مسئله، با مراجعه به کتب فقهی طبقات مختلف به منظور رد ادعای ضعیف بودنِ اتفاق فقیهان در آن به بیان ادله مطرح شده در این فرع فقهی نزد فریقین پرداخته است. اندیشمندان اقتصاد اسلامی با توجه به صاحب اثربودنِ عقد سلف در تأمین مالی تولید و حرکت به سمت حذف ربا از روابط اقتصادی به منظور رفع مشکل عدم جواز بازفروش مبیع قبل از سررسید و بهره مندی از این عقد در بازار سرمایه، استفاده از عقودی مانند صلح مبیع، هبه معوض و سلف موازی را پیشنهاد می کنند. با توجه به تملیکی بودنِ عقد سلف و موانع اثباتی سلف موازی، صلح و هبه معوض به نظر می رسد امکان به کارگیری این نوع از قرارداد در بازار سرمایه با توجه به فروش های مجدد و مکرر مُسلَم فیه در بازار ثانویه و عدم تطابق ذهنیت معامله گران با شروط سه گانه ذکرشده به منظور تصحیح سلف موازی وجود نداشته و این گونه راه حل ها اتحادی عرفی با مصادیق منع دارد.  
۱۰۴۰۸.

از بازنمایی تقلیدِ آفریده تا تقلیدِ آفرینش در هنر اسلامی از منظر استاد جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره ۲۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۷۸ 1 - 24

کلیدواژه‌ها: مثال غایت هنر جوادی آملی هنر خیال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۶ تعداد دانلود : ۳۴۴
هنر یکی از ارکان مهم فرهنگ و تمدن هر جامعه ای و عرصه تجلّی و روایت چیزی غیر خویش و خصیصه ای نفسانی است که منجر به بروز کارهای شگفت انگیز و زیبا از سوی هنرمند می گردد. در این میان هنر اسلامی نیز دارای جایگاه خطیری در تمدن اسلامی است و با نگاهی از دریچه فلسفه، هنری استوار بر قوه خیال و عالم مثال است. عالم مثالی که از ثمرات ذو مراتب بودن هستی و تشکیک وجود است. اکنون سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که در نگاه استاد جوادی آملی، غایت هنر اسلامی چیست؟ آیا غایت هنر اسلامی، بازنمایی واقعیت تازه ای است که به وسیله قوه خیال در نفسِ هنرمند ایجاد و انشاء می شود یا هدف، بازنمایی حقیقتی متعالی و فرا طبیعی است که توسط قوه خیال در نفس هنرمند اظهار می گردد؟ به عبارت دیگر در هنر اسلامی خیالِ هنرمند، فعّال است یا منفعل؟ در مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی این نتیجه حاصل شد، بر مبنای حرکت جوهری نفس، هنر اسلامی که ثمره عملکرد قوه خیال است، در ابتدا ثمره و حاصلِ انفعالِ خیال و مشاهده صور خیالی توسط نفس در عالم مثال متصل یا مثال منفصل است و هنرمند در این مرحله به تقلیدِ آفریده مشغول است و هنر وی بازنمایی و تجسیم تقلید آفریده در عالم طبیعت و خارج است، ولی در نهایت حاصل خلاقیت و فعالیت نفس و صدور صور خیالی و مثالی از سوی نفس است که در این مرحله نفسِ هنرمند به تقلیدِ آفرینش می پردازد و هنر وی بازنمایی تقلید آفرینش در عالم خارج و طبیعت است.
۱۰۴۰۹.

بررسی میزان و نحوه رعایت حریم در معماری و شهرسازی از منظر فقه اسلامی شیعه (نمونه موردی: محله خان یزد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۴ 95 - 124

کلیدواژه‌ها: حریم فقه اسلامی معماری قاجار معماری اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۷ تعداد دانلود : ۱۹۳
حریم و رعایت یا عدم رعایت آن در بسیاری از مقوله های جامعه امروزی، جزو دغدغه های اصلی افراد جامعه است. با توجه به نوع زندگی امروزی، حریم افراد در بسیاری از موارد در زندگی روز مره نقض شده و مسائل و مشکلاتی من جمله سلب آسایش و ایجاد مزاحمت برای افراد را به همراه دارد. دین اسلام نیز با توجه به جامعیت خود، در این مقوله احکامی دارد که در این تحقیق با هدف بررسی نحوه و میزان تحقق این احکام در معماری و شهرسازی ایران، به شناخت و دسته بندی احکام موجود و بررسی چگونگی تحقق احکام عملی مستخرج، در مقیاس محلی و در محدوده محله خان یزد پرداخته شد. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی و طریقه گرد آوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای و مشاهدات میدانی است. نتایج تحقیق بیانگر مصادیق متعددی از رعایت حریم در ابعاد مختلف آن و در بستر مورد بررسی است که مواردی همچون عدم قرارگیری درب منازل روبروی هم، کمترین میزان منافذ از کاربری های مسکونی به سوی معبر، درون نشستگی ورودی منازل نسبت به کوچه، همترازی ارتفاع مسجد با بافت اطراف محله، عقب نشستگی حجره های اطراف میدان خان نسبت به معبر اصلی، تفکیک حوزه سواره و پیاده در بیشتر نقاط محله، حفظ حریم آب با کمک انتقال آب از طریق قنات، عدم ازدحام در سطح محله حتی در بازارها و بازارچه ها و غیره، از این قبیل اند. همچنین میزان تحقق حریم از مجموع جهات نیز در سطح مطلوبی قرار دارد.
۱۰۴۱۰.

تحلیل داستان »هلال پنداشتن آن شخص خیال را» از مثنوی معنوی براساس مؤلفه های فردیتِ یونگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۸ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۷۰ 217 - 236

کلیدواژه‌ها: یونگ مثنوی کهن الگو فردیت ناخودآگاه خیال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴ تعداد دانلود : ۱۵۱
با ظهور نقد ادبی جدید و رویکردهای آن، خوانش متون ادبی از دیدگاه های گوناگون امکان پذیر شد و دریافت معنای متن گستره بیشتری پیداکرد که به کمک آن می توان به شباهت های معنی دار متون مختلف پی برد. آنچه یونگ با عنوان نقد کهن الگویی و مضامین ناخودآگاه جمعی یاد می کند؛ در روان آدمی نهادینه شده و به خصوص در آثار ادبی مختلف تجلی یافته است. مفاهیم ابداعی یونگ؛ ازجمله کهن الگوهای باستانی مانند نقاب، پیر خرد، سایه ...وطبیعتِ هدفمندِ روانِ انسان، به سوی تفرّد پیش می روند. در عصر حاضر، با پیوند هرچه بیشتر ادبیات و روان شناسی، مطالعه آثار ِادبی با رهیافت نظریات یونگ رونق بیشتری یافته است. یکی از نظریاتی که در این آثار کاربرد دارد، نظریه فرآیند فردیّت است؛ که مراحل تکامل فرد را به صورت علمی مرور می کند. یونگ و مولانا درصدد هستند تا راه دستیابی انسان به سوی کمال را ترسیم نمایند. پژوهشِ حاضر با این رهیافت سعی دارد؛ با تحلیلِ محتوا، کهن الگوهایِ متنِ داستان شخص خیال بین وعُمَر را استخراج نماید و با فهم آن ها و قراردادنِ برابرنهاد کهن الگوی مناسب، داستان را بازشناسی نماید؛ و متن را براساس مؤلفه های فردیت یونگ تحلیل نماید. این پژوهش به روش کتابخانه ای، با رویکرد تحلیلی توصیفی انجام گرفته است.
۱۰۴۱۱.

بازشناسی معنای «تاویل» بر اساس آیه 7 سوره آل عمران با رویکرد تحلیلی بر نظرآیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۷ 76 - 90

کلیدواژه‌ها: تاویل محکم و متشابه آیت الله جوادی آملی تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۶ تعداد دانلود : ۱۹۰
مفسرین بسیاری از قرون نخستین نزول قرآن تا کنون معنای «تاویل» را مورد بررسی قرار داده اند. اما همچنان از دیرباز تاکنون به علت ابهام در معنای این کلمه، مورد مداقه مفسران قرار گرفته است. هدف از پژوهش حاضر، آن است که با گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و پردازش آن ها به روش توصیفی _تحلیلی، ابتدا مفهوم «تاویل» از دیدگاه آیت الله جوادی آملی را تبیین کند و سپس به نقد و بررسی آن بپردازد. نتایج حاصل از این نوشتار حاکی از آن است که: «تاویل» از دیدگاه آیت الله جوادی آملی مصادیق عینی و خارجی است که در قیامت ظهور پیدا می کند. «تاویل» ارتباط مستقیمی با «واو» در آیه 7 آل عمران و آیات(اعراف 187؛ نازعات/42) دارد. «انّما»ی حصر در این دو آیه مورد توجه مفسرانی که قائل به عطف «واو» هستند قرار نگرفته است. آیت الله جوادی آملی در سوره مبارکه آل عمران، «واو» را عاطفه می داند و بر این باور هستند که تاویل آیات را خداوند متعال و راسخان در علم می دانند و این دیدگاه با تعریف کلی«تاویل» سازگار نیست، چرا که تاویل متشابهات که قیامت و اوصاف آن را شامل می شود مفصل و معین آن را جز خداوند متعال کسی نمی داند. درواقع معنای «تاویل» باید به گونه ای باشد که «واو»؛ «قیامت و اوصاف آن»؛ «مصادیق عینی و خارجی»؛ «علم به متشابهات» را به صورت عقلی و جامع تحت پوشش قرار دهد.
۱۰۴۱۲.

تبیین مفهومی روایات ارتداد و نسبت آن با مشروعیت سیاسی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت سیاسی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 25-40

کلیدواژه‌ها: ارتداد نصب الهی اسلام و ایمان مشروعیت سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۱۲۴
پس از پیامبر اکرم(ص) نوعی انحراف برای امت اسلامی پدید آمد که در متون روایی شیعه از آن به «ارتداد جمعی» تعبیر شده است. فقیهان و راویان سنی با وجود تأیید وقوع ارتداد در امت اسلامی و بیان روایاتی که حاکی از پذیرش چنین واقعه ای در امت اسلامی است، بیان نکرده اند که این ارتداد ناظر به کدام واقعه بوده و معنای آن چیست؟ لیکن در روایات و متون فقهی شیعه ضمن اینکه تبیین شده که منظور از این ارتداد، کدام واقعه سیاسی در حیات اجتماعی مسلمین بوده، به لحاظ مفهومی نیز از معنای این نوع ارتداد بحث شده است.میان فقیهان شیعه در تفسیر مفهومی «ارتداد» اتفاق نظر وجود ندارد. تحقیق حاضر به روش تحلیلی اجتهادی و با تمرکز بر روایات شیعی در تفسیر مفهومی «ارتداد»، چهار نظریه و احتمال را به بحث می گذارد. در نهایت، از میان احتمالات چهارگانه، اثبات می شود که اولاً، «ارتداد» به معنای انحراف و گمراهی، دارای معنای تشکیکی بوده و در این روایات ناظر به انحراف سیاسی امت از اطاعت و پذیرش رهبر منصوب الهی است و این عدم اطاعت موجب حبط عمل شده، انسان را تا مرز کفر تنزل می دهد. ثانیاً، این روایات بیانگر اهمیت نصب الهی در تعیین حاکم سیاسی بوده و به دلالت التزامی حاکی از این مهم هستند که حتی رضایت قریب به اتفاق مردم بر حاکمیت غیرمنصوب الهی، مشروعیت سیاسی ایجاد نمی کند.
۱۰۴۱۳.

انواع روایات تأویلی سوره هود درباره امام علی(ع)

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال سوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۷) 169 - 194

کلیدواژه‌ها: روایت تفسیری روایت تأویلی انواع تأویل امام علی (ع) سوره هود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۷ تعداد دانلود : ۲۵۲
یکی از آموزههای اهلبیت (علیهم السلام) در بیان معارف قرآن کریم، گشودن دریچهای نو و هماهنگ با زمان به نام تأویل است. آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آنها استفاده میشود، دارای تأویلاند و بهترین راه دستیافتن به تأویل قرآن از طریق اهلبیت(علیهم السلام) میباشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهلبیت(علیهم السلام) عدل قرآن بهشمار میروند. در بسیاری از روایات تفسیری اهلبیت(علیهم السلام) به تأویل آیات قرآن پرداخته شده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که در روایات تفسیری سوره هود چه نوع تأویلاتی نسبت به امامعلی(ع) صورت گرفته است. در این راستا، روایات تأویلی مرتبط با امام علی(ع) از بین روایات تفسیری سوره هود استخراج گردید و با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شد که چهار نوع تأویل در اینروایات درباره آن حضرت وجود دارد که عبارتاند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق) و مصداق اتمّ اطلاق یا عموم آیه. 
۱۰۴۱۴.

نشست نقد و بررسی محتوا و قابلیت های پایگاه قاموس نور

نویسنده:
منبع: ره آورد نور سال بیستم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۷۶ (پیاپی ۹۳) 26-33
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۸ تعداد دانلود : ۱۶۹
نشست علمی «قاموس هوشمند نور؛ ساماندهی نوین مداخل لغات و توصیفات و ایجاد شبکه واژگانی زبان عربی»، روز چهارشنبه 12 آبان 1400 در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به صورت حضوری و هم زمان به صورت مجازی، برگزار گردید.در این جلسه، کارشناسان پایگاه، جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای مسیح توحیدی، مدیر پژوهشکده متن کاوی نصوص دینی مرکز و آقای دکتر حبیب سریانی، کارشناس حوزه متن کاوی، ادبیات و لغت مرکز نور، ضمن معرفی پایگاه، توضیحاتی در خصوص امکانات و فعالیت های صورت گرفته در این وبگاه ارائه نمودند و در ادامه، ناقدان مدعو، آقایان دکتر علی زاهدپور، پژوهشگر و مترجم زبان عربی و دکتر محمد ملکی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، به نقد و بررسی پایگاه و توضیحات کارشناسان پرداختند. در ادامه، مهم ترین مطالب مطرح شده در این نشست علمی، از زبان کارشناسان و ناقدان پایگاه از نظر می گذرد.
۱۰۴۱۵.

بررسی تأثیر تغذیه بر ابعاد روانی و معنوی انسان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰شماره ۱۴ 351 - 373

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات اهل بیت تغذیه آثار روانی آثار معنوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۲۶۰
سلامتی در اسلام مفهوم وسیع و فراگیری دارد و فقط به سلامتی جسم محدود نیست؛ بلکه ابعاد روانی و معنوی انسان را نیز در بر می گیرد. توجه به آداب تغذیه در تأمین سلامت روان انسان بسیار موثر است. در این راستا پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی و ابزار کتابخانه ای و با استناد به روایات اهل بیتD و انطباق یافته ها با دستاوردهای علمی و به برخی آثار تغذیه بر پاره ای از ابعاد روانی و معنوی انسان، پرداخته است. نتایج یافته ها حاکی از آن است که تغذیه در دو بُعد روانی و معنوی انسان اثرگذار بوده و در بُعد روانی، به تأثیرات تغذیه مناسب در خلق وخوی انسان از جمله زدودن اندوه، کنترل خشم و غضب اشاره شده و در این میان، تأثیرات تغذیه بر ابعاد معنوی انسان همچون تأثیر تغذیه در تعلیم و تربیت، اصلاح نابهنجاری های رفتاری و معنوی و کنترل انگیزه های شهوانی که مقدمه عمل صالح و در نهایت عبادت و زهد ورزی می باشد مورد بررسی قرار گرفته است که انکارناپذیر است و این ارتباط دوسویه و متقابل جسم و روح مقتضی آن شده که در میان آموزه های اهل بیتD توصیه های هدایت بخشی در این زمینه ارائه شود.
۱۰۴۱۶.

درنگی بر واج شناسی شاهنامه

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۲ بهمن و اسفند ۱۴۰۰ شماره ۶ (پیاپی ۱۹۲) 233 - 262

کلیدواژه‌ها: شاهنامه فردوسی تاریخ زبان فارسی تلفظ های قدیمی جلال خالقی مطلق واج شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۴ تعداد دانلود : ۳۰۳
مقاله حاضر به بررسی انتقادی کتاب تازه چاپ شده جلال خالقی مطلق یعنی واج شناسی شاهنامه اختصاص دارد. مؤلّف کتاب مورد نظر چندین مقاله در رابطه با فردوسی و شاهنامه نیز نوشته است. روشی که نویسنده برای تشخیص تلفظ قدیمی کلمات فارسی در آیات فردوسی به کار برده است در مقاله حاضر مورد بررسی قرار می گیرد. همان طور که در این مقاله نشان داده شده است ، برخی از اشتباهات در برخی از مدخل های کتاب دیده می شود و برخی از تلفّظ های نسبت داده شده به شاهنامه را نمی توان اصیل دانست. با تحقیقات گسترده تر می توان تصوّر دقیق تری از تلفّظ های فردوسی به دست آورد.
۱۰۴۱۷.

«فشردگی» و «گستردگی» کلامی در ترجمه قرآن (موردپژوهی سوره انفال و توبه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۳ (پیاپی ۸۱) 56 - 81

کلیدواژه‌ها: فشردگی و گستردگی کلامی ترجمه قرآن ترجمه سوره انفال و توبه الهی قمشه ای رضایی اصفهانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۱۱۹
تولید کلام با دو مشخصه «فشردگی» و «گستردگی» همراه است. ایجاز و فشرده گویی از جمله سبک های انتقال پیام است که یکی از صنایع پرکاربرد در قرآن به شمار می رود. انتقال صرف این فن کلامی به زبان مقصد، پیام نهفته در متن اصلی را انتقال نخواهد داد و مخاطب را در دریافت پیام دچار مشکل می کند. مقاله پیش رو با توجه به این مهم در نظر دارد ضمن بررسی آیاتی از سوره انفال و توبه با ترجمه الهی قمشه ای و رضایی اصفهانی، به سنجش عملکرد مترجمان در ترجمه مواضع فشرده گویی بپردازد. برای این منظور 6 مورد از مواضع فشرده گویی انتخاب شد که عبارتند از: 1. مفاهیم و اصطلاحات 2. تشریح لفظ عام 3. بیان ارجاعات شخصی 4. تشریح اسم موصول 5. توجه به سیاق آیه 6. گسترش فشردگی اسم های اشاره بدون مشارالیه. در پایان پس از بررسی نمونه ها مشخص شد که مترجمان به منظور گسترده سازی، بیشتر راهبرد ارجاع به مابعد را به کار گرفته اند. همچنین باید گفت که بسامد کاربست راهبرد گسترده سازی در ترجمه قمشه ای به نسبت قابل ملاحظه ای بالاتر از مترجم دیگر بوده و رضایی با رعایت احتیاط، از این راهبرد بهره گرفته است اما قمشه ای  با نگاه تفسیری به ترجمه، مرزی بین ترجمه و تفسیر قائل نبوده و با شرح و بسط زیاد در موارد غیر ضروری، سبب دوری از ترجمه و انحراف مخاطب از فحوای اصلی سخن شده است.
۱۰۴۱۸.

قرینه ارتکاز و کارایی آن در حلّ مسائل جدید فقهی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: جستارهای فقهی و اصولی سال هفتم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 7 - 34

کلیدواژه‌ها: قرینه ارتکاز ارتکازات عقلایی قرینه عرفی اقسام ارتکازات اسباب ارتکازات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۲۷۶
ماهیت قرینه ارتکاز و اثر آن بر دلالت لفظی و نقش آن در حلّ مسائل فقهی از مباحث مهم اصولی است. پرسش نخستین آن است که این گونه قرینه چگونه شناخته می شود و چگونه از قرائن دیگری مثل قرینه انصراف و قرینه مناسبت متمایز می شود و اقسام سیره های عملی چگونه مبتنی بر ارتکازات ذهنی شکل می گیرد. پرسش دیگر آن است که چگونه می توان از این گونه قرینه در حل مسائل فقهیِ مستحدثه استفاده کرد. بنابراین جایگاه شناسی قرینه ارتکاز در استنباط حکم سؤالی اساسی در پیش روی ماست. اگر قرینه ارتکاز را هر معنایی بدانیم که در ذهن رسوخ دارد و مستقلاً مورد توجه نیست و منشأ آن نیز ناشناخته مانده است، باید آن را ازقبیل قرائن متصله لبی بدانیم که همواره بازگشت به قرینه قطعی عقلی ندارد و خودْ منشأ قرینیتِ قرینه انصراف و قرینه مناسبت حکم و موضوع و نیز قرینه انصراف است.بنابر نظام طولی خاصی میان این سه گونه قرینه شکل می گیرد و اصالت و تبعیت در قرائن قابل تطبیق خواهد بود. با جست وجو در منابع اصولی برای قرینه ارتکاز دو گونه کارایی می توان تصور کرد: اول کارایی در تعیین مدلول لفظی و دوم کارایی در شکل گیری سیره عقلایی و متشرعی. با توجه به جایگاه سیره های عقلایی و متشرعی در شناخت حکم و موضوع حکم و نیز دلالت دلیل لفظی بر حکم یا موضوع، می توان اهمیت دخالت ارتکازات در شکل گیری سیره ها و نقش آن را در کشف حکم یا موضوعِ حکم پی برد.در بررسیِ سه نمونه از مسائل مستحدثه یعنی مسئله تبرعی یا معاملی بودن خدمات زن در خانه براساس شرط ضمنی و مسأله ضمان بانکی در شکل جدید آن و مسأله بی حسی موضعیِ محل اجرای حد یا قصاص با ابزارهای پزشکی، به این نتیجه می رسیم که قرینه ارتکاز نقش تعیین کننده در فهم دلیل لفظی و ایجاد تعمیم یا تضییق دلالت لفظی و انعقاد یا عدم انعقاد اطلاق دارد.
۱۰۴۱۹.

گونه شناسی شرح و تفسیر روایات در تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۵ 119 - 131

کلیدواژه‌ها: تفسیر المیزان سید محمدحسین طباطبایی تفسیر حدیث روایات تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۵ تعداد دانلود : ۱۳۸
یکی از روشهای اصیل تفسیر قرآن، استمداد از روایات تفسیری معصومین(ع) می باشد، اما آسیبهای وارده در این میراث، بهره گیری از آن را دشوار نموده است، بر همین اساس حدیث شناسان و مفسرانی از جمله علامه طباطبایی در صدد تفسیر، تبیین و تسهیل فهم این منبع بوده اند. پژوهش پیش رو که با روش توصیفی تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای انجام شده، به بیان گونه های شرح و تبیین روایات تفسیری موجود در تفسیر المیزان می پردازد. یکی از رویکردهای مؤلف المیزان نسبت به روایات، «تفسیر حدیث» است که با تکیه و تسلّط بر معارف قرآنی و حدیثی در موارد متعددی به توضیح، تصحیح، رفع اختلاف و ابهام، دفع شبهه، توضیح و توجیه، اصلاح و تکمیل الفاظ و معانی مشکل و مشتبه موجود در روایات، اصلاح برداشت مفسران در بهره گیری از روایات، اصلاح مفهوم و الفاظ روایات، کشف و توضیح مقصود معصوم در روایات، بیان تفاوت تفسیر و تأویل، و... از روایات تفسیری پرداخته است، به گونه ای که می توان گفت ایشان علاوه بر اینکه مفسر قرآن است، شارح روایات تفسیری نیز می باشد.
۱۰۴۲۰.

احمد غزالی و شکل گیری شیطان پرستی در میان یزیدیان جزیره(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۳) 148 - 171

کلیدواژه‌ها: احمد غزالی یزیدیه شیطان پرستی عدی بن مسافر جزیره شیطان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۷ تعداد دانلود : ۳۹۷
منطقه شمال عراق که «جزیره» نامیده می شود، زیستگاه پیروان آیینی است که با نام «یزیدیه» یا «شیطان پرستان» شناخته می شوند. این اسامی نه از روی کینه و عداوت، بلکه بر اساس وجود دو عنصر اصلی در این آیین بر این دین واره اطلاق شده است؛ یعنی تقدیس یزید و شیطان و پرهیز از لعن این دو. دور از ذهن نیست که برای هر محقق منصفی این سؤال مطرح شود که این دو باور عجیب و مخالف دین اسلام از کجا وارد این آیین شده است. در این مقاله تلاش شد با هدف تبیین رابطه تصوف و مباحث کلامی به این سؤال پاسخ داده شود و در ادامه با بهره گیری از روش تحلیلی ا نتقادی و بررسی متون مقدس این آیین، کتاب های «رش» و« جلوه»، و واکاوی زندگی نامه بنیانگذار آن به این نتیجه رسیدیم که عدی مسافر به عنوان بنیان گذار آیین یزیدیه در دوره تحصیل در بغداد مدتی شاگرد برادران غزالی بوده است و تحت تأثیر آموزش های این دو، به تقدیس یزید و شیطان باور پیدا کرده و اجتناب از لعن آن دو را به عنوان وظیفه ای عملی به کار بسته و آن هنگام که دین واره خویش را در اطراف کوه های سنجار تأسیس می کرد، این دو باور و دو عمل را از ارکان آئین خویش قرار داده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان