درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۴۶۱ تا ۴٬۴۸۰ مورد از کل ۲۸٬۲۶۹ مورد.
۴۴۶۱.

ارزیابی جایگاه مباحث علوم اجتماعی در برنامه آموزشی دوره کارشناسی رشته تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: رشته تاریخ علوم اجتماعی تاریخ اجتماعی برنامه آموزشی مطالعه میان رشته ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۲ تعداد دانلود : ۴۶۶
امروزه پس از سرخوردگی از تخصص گرائی افراطی و ظهور خلاءهای بزرگ در مرز دانش های مختلف، مطالعات بین رشته ای رونق فزاینده ای یافته است. اکنون در پرتو این نوع مطالعات می توان پیوندهای عمیقی میان رشته تاریخ و رشته های دیگر علوم انسانی به ویژه با علوم اجتماعی از نظر موضوعی، معرفتی و روشی برقرار کرد. تا چند دهه پس از تأسیس رشته تاریخ هیچ درسی با رویکرد تاریخ اجتماعی به درون برنامه های آموزشی رشته تاریخ راه نیافت. بنابراین، مساله این است که تعاملات دانش تاریخ با علوم اجتماعی در برنامه آموزشی دوره کارشناسی رشته تاریخ از ابتدا تا کنون چگونه نگریسته شده و این تعامل در گذر زمان چگونه تحول یافته و چه عواملی در شکل دادن به آن مؤثر بوده است؟ نگارنده با روش توصیفی- تبیینی می کوشد نسبت دانش تاریخ و دانش اجتماعی را از حیث کاربست مفاهیم و مباحث خاص علوم اجتماعی در سرفصل های برنامه ی آموزشی رشته ی تاریخ مورد ارزیابی قرار دهد و با سنجش و تحلیل بسامد این مفاهیم، جنبه ای از این تعامل را نشان دهد. نتیجه این تحقیق گویای آن است که جایگاه دانش اجتماعی در روند برنامه ریزی آموزشی رشته ی تاریخ به ویژه پس از استقلالش از جغرافیا تا امروز در پی هر بازنگری همواره روندی رو به رشد یافته است چنان که در آخرین بازنگری که در سال 1375 صورت گرفت حجم درس های هم پیوند با دانش اجتماعی و کاربرد واژگان و مفاهیم علوم اجتماعی به بالاترین حد افزایش یافت.
۴۴۶۲.

تصویری از خلقیات اجتماعی ایرانیان در بستر عزاداری های دینی براساس گزارش سفرنامه های خارجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 29-52

کلیدواژه‌ها: تاریخ اجتماعی شیعه خلقیات ایرانیان منش ملی سفرنامه عزاداری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۸ تعداد دانلود : ۶۴۵
بسیاری از مکتوبات حوزه خلقیات ایرانیان با تأکید بر تلازم میان ساختار استبدادی و ویژگی های خلقی جامعه ایرانی، معتقد است حاکمیت های استبدادی در طول تاریخ این سرزمین، موجبات حاکمیت ارزش های خودمدار و عدم شکل گیری ویژگی های مقوم توسعه از قبیل مسئولیت پذیری، مشارکت و روحیه جمعی و دیگرخواهی را سبب شده است. آیا ریشه بسیاری از مشکلات امروز را باید در ریشه های تاریخی و خلقیات ایرانیان در گذشته جست؟ پاسخ به این سؤالات جز با رجوع به تاریخ و منابع مردم شناسی به دست نمی آید. این مقاله با رویکردی تاریخی و مردم شناختی و روش اسنادی یکی از عمومی ترین و فراگیرترین عناصر فرهنگی و هویتی جامعه ایرانی یعنی آیین عزاداری از نگاه سفرنامه نویسان را در مرکز توجه قرار داده است. بر پایه یافته های تحقیق به نظر می رسد به کارکرد نظریه های یادشده که حاکی از تلازم میان استبداد حاکمان و اخلاق ملت ها هست باید به دیده تردید نگریست.
۴۴۶۳.

بررسی تطبیقی اشتراکات آموزه های ادیان هندی و اسلام و نقش آن در گسترش اسلام صوفیانه در شبه قاره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 103-122

کلیدواژه‌ها: اسلام صوفیان هندوان ریاضت تهذیب نفس فنا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۳ تعداد دانلود : ۱۰۱۰
در گسترش اسلام اقشار گوناگون نظیر نظامیان، بازرگانان، عالمان و عارفان هر کدام به نوعی ایفای نقش نموده اند. از این میان عارفان و صوفیان در رواج اسلام در شبه قاره هند نقش بارزی سرزمین داشته اند. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای به بررسی شباهت های اصول و مبانی آموزه های اسلام با آیین ها و مکاتب فلسفی هند می پردازد تا یکی از عوامل موفقیت صوفیان را در جذب هندوان به طریقت های صوفیانه واکاوی نماید. یافته های تحقیق نشان می دهد که به دلیل ویژگی های روحی وطبع ظریف و نرم خویی ساکنان این منطقه بسترهای لازم برای گسترش تصوف و آیین های صوفیانه فراهم بوده و قرن ها پیش از ورود اسلام به آن سرزمین، هندوان با برخی اصول عرفانی نظیر ریاضت، تهذیب نفس، سیر و سلوک و فنا در ادیانِ باستانی خود آشنایی داشته اند و این شباهت اندیشه های آنها یکی از عوامل گرایش هندوان به مشایخ صوفیه و طریقت های صوفیانه بوده است.
۴۴۶۴.

نگاهی انتقادی به آرای مستشرق سوئیسی بورکهارت درباره مکه مکرمه و حج(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۴۵)

کلیدواژه‌ها: بورکهارت مستشرقان حجاز مکه حج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۵ تعداد دانلود : ۶۴۹
این مقاله برای اثبات وجود داده های مهم و ارزشمند در کنار داده ها و تحلیل های خطا در آثار مستشرقان دوره استعمار، با مطالعه موردی عملکرد جان لوئیس بورکهارت، مستشرق سوئیسی، در کتاب «سفر به عربستان» است. موضوع اصلی این پژوهش بررسی ویژگی های اثر بورکهارت به عنوان یک مستشرق قرن نوزدهم است. پس از معرفی اجمالی بورکهارت، نقاط قوت وی در این اثر در محورهای جامعیت و گستردگی مطالب؛ توجه به تاریخ اجتماعی حرمین؛ تحقیق میدانی و بسنده نکردن به نقلیات؛ پشتکار و تلاش خستگی ناپذیر؛ و دقت در نقل و اندازه گیری اماکن جغرافیایی و سپس نقاط ضعف او در این کتاب در دو دسته خطاهای نقلی و خطاهای تحلیلی بررسی شده است. خطاهای مربوط به آیین حج؛ خطاهای تاریخی مربوط به اماکن تاریخی مربوط به احکام حج و عمره، خطاهای تحلیلی مربوط به برده داری در اسلام، سنت احرام، نگاه قرآن به اهل کتاب، مهریه دختران مکه، معرفی مذاهب اسلامی و تعصب ورزی بر ضد اسلام، از جمله خطاهای او در این اثر است. وجود نکات مثبت در کنار خطاها در اثر او، اثبات کننده نظریه «امکان بهره مندی علمی از آثار علمی مستشرقان» در کنار هوشیاری و گوش به زنگی درخصوص خطاهای علمی و جهت گیری مذهبی و سیاسی آنان است.
۴۴۶۵.

فعالیت های اجتماعی زنان در عصر مشروطه

نویسنده:
منبع: تاریخ نو سال هشتم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: زنان مشروطه مدرسه روزنامه فعایت اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۶ تعداد دانلود : ۵۳۳
در عصر مشروطه، آگاهی مردم در نتیجه تلاش روزنامه ها، روشنفکران و مواعظ علمای دینی در زمینه سیاسی و اجتماعی افزایش یافت، زنان از جمله افرادی بودند که به شرکت در فعالیت های اجتماعی در این زمان علاقه نشان دادند، مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی به بررسی فعالیت های اجتماعی زنان واهتمام آنان در وقایع مهم در عصر مشروطه پرداخته است. در نتیجه زنان که پیش از انقلاب مشروطه در متن جامعه منزوی بودند با آگاهی از راه روبرو شدن با جراید وروزنامه ها وهم چنین احساسات مذهبی حضور پویایی در جریان مشروطه خواهی داشتند، با آگاهی از حقوق وجایگاه اجتماعی شان دست به فعالیت های بیشتری در متن اجتماع زدند. هرچند که در ابتدا ی مشروطه با مخالفت هایی روبرو شدند ولی در ادامه با تلاش هایی که انجام دادند توانستند نقش خود را تثبیت کنند و با حضور در امر مدرسه سازی و روزنامه نویسی و تشکیل انجمن ها ی زنانه به فعالیت های اجتماعی بپردازند.
۴۴۶۶.

تحلیل مطالبات زنان تهران در دوره پهلوی دوم (1320-1332ش.) براساس عرایض مجلس شورای ملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۱ (پیاپی ۱۰۶) 77 - 105

کلیدواژه‌ها: عریضه زنان مجلس شورای ملی محمدرضاشاه فضای باز سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۰ تعداد دانلود : ۶۰۵
مسئله پژوهش حاضر شناخت وضعیت مطالبات زنان تهران و دغدغه های آنان با تحلیل عرایض آنان در بازه زمانی1320 تا 1332ش است. همچنین درصدد شناخت واکنش زنان تهران نسبت به اتفاقات سیاسی و پاسخگویی به این پرسش است که آیا زنان به جز مسائل خانوادگی و اقتصادی، دغدغه مسائل سیاسی را نیز داشتند؟ این پژوهش با اتکا بر اسناد عرایض مجلس شورای ملی طی دوره سیزدهم تا هفدهم (1320-1332 ش) و شیوه تنظیم مقاله توصیفی تحلیلی است. همچنین از منابع کتابخانه ای نیز استفاده شده است. بررسی اسناد عرایض نشان می دهد که زنان تحصیل کرده و فعال جامعه در این مقطع زمانی خواستار حقوق شهروندی ازجمله حق آزادی، برابری و حق رأی بودند، اما زنان خانه دار و بی سواد در عرایض خود پیگیرِ مطالبات فردی ازجمله دفاع از حقوق فردی و خانوادگی، منازعات ملکی و مالی شدند.
۴۴۶۷.

تداوم و افول سنت های پیش از اسلام و زرتشتی گری در فارس در سده های میانه ی اسلامی بر مبنای شواهد تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴ (پیاپی ۸۲)

کلیدواژه‌ها: فارس تاریخ دینی زرتشتی گری شیخ ابواسحاق کازرونی فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۱ تعداد دانلود : ۵۷۶
با ورود اسلام فصل جدیدی در تاریخ دینی و اجتماعی فارس، خاستگاه خاندانی و دینی ساسانیان، آغاز شد. با این حال متون تاریخی و جغرافیایی سده ی 4 ق. دربردارنده ی اطلاعاتی هستند که نشان می دهند با گذشت بیش از سه سده از غلبه ی مسلمانان، سنت های پیش از اسلام و زرتشتی گری بیش از هر ناحیه ی دیگری در این خطّه زنده بودند. از سده ی 5 ق. به بعد اما فارس نقریبا به یکباره اهمیت خود را به عنوان بزرگ ترین پایگاه زرتشتی گری از دست داده و بر خلاف انبوه اشارت در منابع پیش گفته تقریبا هیچ اشاره ای به زرتشتیان، جایگاه و پایگاه هایشان در فارس در متون سده های بعد نمی یابیم. از سوی دیگر از سده پنجم به بعد فارس جایگاه خود را نیز به منزله ی پایگاه های گردآوری و نسخه برداری متون دینی زرتشتی به یزد و کرمان به می دهد. پژوهش حاضر با ارائه شواهد تاریخی برگرفته از منابع پیش گفته، نخست درکی از تداوم سنت های پیش از اسلام و زرتشتی گری در فارس تا این زمان به دست می دهد. سپس در پی پاسخ به پرسش اصلی پژوهش، دلیل سکوت منابع تاریخی و جغرافیایی سده های پنجم به بعد درباره ی حضور زرتشتیان در فارس، به بررسی دیگر شواهد تاریخی می پردازد. بررسی روایت های مذکور در متنی تاریخی به نام فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه، دلالت بر تغییری در ساختار دینی و اجتماعی فارس از اواخر سده ی 4 و اوایل سده ی 5 ق. داشته و به نظر می رسد رشد جریان های ضد زرتشتی و گسترش طریقت هایی همچون کازرونیه یا مرشدیه به ویژه در غرب فارس از سده پنجم سرانجام منجر به غلبه نهایی اسلام و خروج اکثریت زرتشتیان از فارس و مهاجرت ایشان به کرمان و یزد و نهایتا هند شده باشد.
۴۴۶۸.

تبیین حکومت خوانین بختیاری در کرمان و بلوچستان (1342-1330 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲ 57 - 88

کلیدواژه‌ها: حکام بختیاری قاجار کرمان انگلیس آلمان جنگ جهانی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱۲ تعداد دانلود : ۱۹۲۳
وابستگی به خاندان قاجار از مهم ترین معیارهای انتخاب حکام ایالات در دوره قاجاریه بود، در تعیین حکام کرمان نیز این معیار لحاظ می شد. علیرغم این، دو خاندان غیر قاجاری یعنی خاندان وکیل الملکی و بختیاری خارج ازاین رویه مرسوم در این دوره به حکومت کرمان و بلوچستان رسیدند. خوانین بختیاری بین سنوات 1912 م/1330 ق تا سال 1923 م/1342 ق در کرمان مصدر کار بودند. پژوهش پیش رو با روش توصیفی – تحلیلی و با بررسی اسناد، منابع تاریخ محلی کرمان، تاریخ محلی بختیاری و مطالعات جدید در پی پاسخی برای این پرسش است که بختیاری ها بر اساس چه انگیزه ها و اهدافی به حکومت کرمان تعیین شدند؟ یافته های پژوهش حاکی است که دو خاندان غیر قاجاری یعنی خاندان وکیل الملکی و خاندان بختیاری 28 سال، و بیش از 20 درصد از 135 سال طول مدت حکومت کرمان در دوره قاجار را، حکومت کردند. مدت زمان حکومت بختیاری ها در کرمان 66/6 درصد کل میزان حکومت در دوره قاجار بود. حکام بختیاری کرمان وابستگی زیادی به انگلستان داشتند و به قدرت رسیدن آن ها در کرمان مبتنی بر اعمال نفوذ انگلستان بود. تعیین آنان به حکومت کرمان و بلوچستان نقش مهمی در بازیابی قدرت مورد تهدید انگلستان در سال های منتهی به جنگ جهانی اول در این منطقه داشت.
۴۴۶۹.

مطالعه عودهای گردنی به عنوان اولین سازهای مضرابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال دوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵ 65-76

کلیدواژه‌ها: موسیقی ایلام عودگردنی لاکِ لاک پشت کاسه چوبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۳۱۱
اولین جرقه های موسیقی در ذهن انسان با شنیدن اصوات طبیعت آغاز شد و احتمالاً با جست وخیزها، پایکوبی و دست افشانی ها آغاز و تبدیل به آواز و سرود شده است. این اعمال در مراسمات، نیایش و شاید جشن جمع آوری محصول انجام شده و به تدریج آن را یکنواخت کرده و حرکات موزون، ضرب و ریتم را به وجود آورده است. آن ها با نواختن دست ها به هم و بدن، کوبیدن دو چوب به یکدیگر و با زدن دو کنده توخالی برهم و هر شئ که می توانست صوتی از خود خارج کند، آرام آرام به توازن رسیدند و معتقد بودند که این اصوات و الحان دارای تأثیرات جادویی است. در این میان افسانه هایی نیز در اقوام مختلف بر سر زبان ها بوده مبنی بر پیدایش موسیقی، که سال ها سینه به سینه نقل شده است؛ از جمله ساخته شدن ساز لیر که با روده آپولون انجام شده و یا تراش کاسه لاک پشت که توسط هرمس انجام شده است و یا قهر الهه خورشید و حتی دستور امپراطور چین، هاکونگ تی مبنی بر ابداع موسیقی و تقلید کردن صدای پرندگان با آلات موسیقی. محور این پژوهش عودهای گردنی است که آثار آن را در هنر ایلام باستان و بین النهرین می توانیم جست وجو کنیم. هدف اصلی این پژوهش نیز بر بررسی و تحلیل این گونه ساز، انواع این ساز و شیوه ساخت آن تمرکز دارد و بر این اساس در این پژوهش سعی شده است با شیوه میدانی و کتابخانه ای در مورد عودهای گردنی توضیح داده و همچنین درباره لاکِ لاک پشت که در کاوش های باستان شناسی مخصوصاً در قبور به دست می آیند و تنه اصلی این سازها هستند. در این پژوهش دو نوع ساز عود گردنی که شامل عودهای گردنی ملودیک و عودهای گردنی هارمونیک می باشند، از نظر ساختار مورد بررسی قرار گرفته است. از نظر نگارنده، تکامل یافته این سازها در عصر حاضر، سازهای تار، سه تار، تنبور و دیگر سازهای مضرابی است.
۴۴۷۰.

مضامین و بن مایه های ادبیّات پایداری در جنگنامه کِشم و جُرون نامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۵) 149 - 168

کلیدواژه‌ها: ادبیات پایداری ادبیّات ضد استعماری پرتغالی ها فتح هرموز جنگنامه کِشم جُرون نامه قدری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۳ تعداد دانلود : ۶۷۳
هجوم استعمارگران پرتغالی به ایران و چیرگی آنان بر بخشی از این سرزمین، سبب شد تا برخی از ساکنان این مرز و بوم با هر گونه سلاحی، اعم از نظامی و فرهنگی به مبارزه با این بیدادگران برخیزند که از جمله آنان، سرایندگان منظومه های حماسی جنگنامه « کِشم» (1032 هجری) و «جُرون نامه» منسوب به قدری (1042 هجری) بودند، که شعر آنان بستر مناسبی جهت انعکاس جلوه های ارزشمند پایداری در برابر دشمن است. پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای در پی پاسخ به این مسأله است که دو منظومه جنگنامه « کِشم» و «جُرون نامه» چه مضامین و جلوه هایی از ادبیات پایداری در بر دارند؟ یافته پژوهش حاکی از این است که مهم ترین جلوه ها و بن مایه های ادبیّات مقاومت در اشعار سرایندگان جنگنامه «کِشم» و «جُرون نامه» عبارتند از: وطن دوستی، شناساندن چهره استعمارگران، نفرت از بیگانگان، غیرت دینی، عدالت طلبی و ظلم ستیزی، مرثیه بر شهدای راه میهن، تفاخر به شاهان و اسطوره های آرمانی ایران، اتّحاد و همبستگی. سرایندگان جنگنامه « کِشم» و «جُرون نامه» برای بیان مضامین، از دو نوع بیان مستقیم و بیان غیرمستقیم بهره بردند. در ضمن آنان برای عامه فهم شدن اشعار، از زبان عامیانه ای استفاده کرده اند که در برخی ابیات لحن و فضای حاکم بر اشعار ذکر شده آمیخته از حماسه، طنز، هجو و اعتراض نسبت به استعمارگران پرتغالی است  
۴۴۷۱.

نقش فرهنگ و زَربَفت ایرانی در نام گذاری جاده ابریشم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۸ ۲۵-۵۱

کلیدواژه‌ها: جاده ابریشم زربفت فرهنگ ایرانی جاده های تجاری میراث مشترک ایران آسیای مرکزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۶ تعداد دانلود : ۴۶۵
اصطلاح «جاده ابریشم» را برای نخستین بار در سال 1876م (1292ق/1254ش)، جغرافی دان و سیاحی آلمانی و در طی سفری به چین به کار برد. ریشتهوفن شبکه ی گسترده ای از جاده های پیونددهنده ی آسیا و اروپا، از دریای چین تا آسیای مرکزی و غربی و به ویژه فلات ایران، و آناتولی تا سواحل مدیترانه را به این نام نامید. این نام گذاری از شرایط و عواملی چند در آن زمان متأثر بود و این مقاله ضمن بررسی پیشینه ی این نام گذاری، این پرسش را براساس تبیین داده های تاریخی و ادبی، مورد کاوش قرار داده است: فرهنگ و هنر ایرانی، از جمله زَربَفت تولیدشده در آسیای مرکزی و ایران، در نهادنِ نام «جاده ابریشم» بر شبکه ی جاده های کهن تجاری و فرهنگی، چه نقشی داشته است؟ درباره ی نقش ایران و فرهنگ و تمدن آن در جاده ها، تعاملات فرهنگی، میراث مشترک جوامع کناره ی جاده ها پژوهش های بسیاری انجام شده است، اما نقش فرهنگ، تاریخ، هنر و میراث ایرانی در نام گذاری «جاده ابریشم» تاکنون مورد توجه و پژوهش قرار نگرفته است. پژوهشگران بدون توجه به زمانه ی این نام گذاری و علل مؤثر در به کاربردن نام جاده ابریشم در سده ی 19 میلادی، آن را به فرهنگ و تاریخ و نقش ابریشم چینی، و تجارت ابریشم چین منتسب می کنند؛ اما در مقاله ی حاضر نقش ایران و فرهنگ ایرانی در این نام گذاری بررسی شده است.
۴۴۷۲.

تحول مفهومی دو اصطلاح «لر» و «لرستان» در منابع تاریخ ایران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 121-145

کلیدواژه‌ها: لر لرستان منابع اسلامی قومیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۵ تعداد دانلود : ۱۷۲۱
اصطلاح لُر نخستین بار، در منابع سده های سه و چهار هجری به شکل «لور» آمده و اولین بار، در اشاره به یک روستا در خوزستان به کار رفته است و بعدها، با توسعه معنایی به مردمان نوار جنوبی زاگرس، از خوزستان تا فارس و از فارس تا خرم آباد کنونی، اطلاق شده است. همچنین اصطلاح «لُرستان» نخستین بار، در سده ششم در منابع تاریخی آمده و با «لر» پیوند یافته است. به نظر می رسد اصطلاح «لر»، در معنای مردم شناختی یا قومیتی آن، از سرزمین لر گرفته شده و به ساکنان این سرزمین کوهستانی اطلاق شده است. همین امر سبب شده که در سده های نخست اسلامی، اصطلاح لر با «کُرد»، که آن هم به کوه نشینان اشاره داد، پیوند یافته و گاه، ذیل آن قرار گرفته است. در این پژوهش، دو اصطلاح لر و لرستان در منابع اسلامی و فرایند تداوم یا تحول آن ها در تاریخ ایران بعد از اسلام بررسی و تبیین می شود. این پژوهش مبتنی بر روش تاریخی و متکی به داده های منابع مختلف تاریخی جغرافیایی و دینی است و باوجوداین، در برخی موارد و برای تدقیق بیشتر، از تحقیقات میدانی و تاریخ شفاهی هم در آن استفاده شده است.
۴۴۷۳.

تحکیم و توسعه دولت خوارزمشاهی در عهد آتسز (522- 551 ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳ 105 - 126

کلیدواژه‌ها: خوارزمشاهیان خوارزم آتسز سلجوقیان سنجر ماوراءالنهر قبچاق ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۸ تعداد دانلود : ۵۶۶
یکی از ادوار سرنوشت ساز در تاریخ سلسله خوارزمشاهی، دوران حکومت آتسز بن محمّد است. تقارن حکومت آتسز با دوره سلطنت سلطان سنجر سلجوقی، و وقوع حوادثی همچون فزونی تنش در روابط سلطان سلجوقی با خلافت، شورش در ماوراءالنهر علیه سنجر، هجوم قرا ختاییان به قلمرو سلجوقی، زمینه را برای تحکیم و توسعه دولت خوارزمشاهی فراهم کرد. آتسز نیز با خصایص شخصیتی ویژه و با بهره مندی از حمایت اهالی خوارزم و ایلات نومسلمان قبچاق، به توسعه قدرت خود پرداخته و در زمان گرفتاری سلطان سلجوقی به مداخله در خراسان و ماوراءالنهر روی می آورد، اما در زمان تقابل سلطان سلجوقی، به اظهار اطاعت و سوگند وفاداری نسبت به وی متوسّل می شد. بعد از جنگ قطوان و ناکامی در تصرّف خراسان نیز کوشید تا با اظهار اطاعت نسبت به هر دو دولت سلجوقی و قراختایی و با استفاده از توازن قوا میان آن دو، قدرت خود را از گزند آن ها مصون دارد. این مقاله در پی آن است که ضمن تبیین زمینه های تحکیم و توسعه قدرت خوارزمشاهیان در عهد آتسز، تکاپوهای او در این رابطه را با تأکید بر عوامل اثرگذار بر آن، موردبررسی قرار دهد
۴۴۷۴.

تأثیر هنر نگارگری اسلامی بر هنر نگارگری هندویی با مطالعه نگاره الهه لکشمی (نقاشی هندو) و نگاره جهانگیر شاه (نقاشی اسلامی هند)

نویسنده:
منبع: تاریخ نو سال هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: هنر هندو هنر اسلامی هندو اسلام هند نگارگری معماری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۹ تعداد دانلود : ۵۹۴
اسلام از طریق ایران وارد سرزمین هند شد و با تمدن بزرگی مواجه گردید، به نام هندوئیسم، این دو آیین تأثیرات مستقیم غیرمستقیم بر هم نهادند. هدف از این پژوهش بررسی تأثیراتی است که هنر اسلامی هند بر هنر هندوئیسم گذاشته است. ازآنجاکه تاکنون به بررسی ارتباط بین هنر اسلامی بر هنر هندویی پرداخته نشده، ضروری است تا با مطالعه موردی آثار و بررسی ابعاد هنری آن ها به این موضوع نگاهی تازه نمود. این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این سؤال است که هنر نگارگری اسلامی هند چه تأثیری بر هنر نگارگری هندویی گذاشته است؟ پژوهش حاضر به کمک منابع کتابخانه ای و روش تحلیلی و توصیفی، نگاهی اجمالی به حکمت هنر اسلامی از دیدگاه صاحب نظران و متفکران خواهد داشت و در کنار آن هنر هندوئیسم را بررسی و تأثیر هنر اسلامی بر هنر هندو پس از ورود به هند مورد ارزیابی قرار خواهد داد. نتیجه حاصل حاکی از این امر است که هنر و آیین اسلام از طریق ایران و با ویژگی های مختص به این کشور وارد هند شده و المان های معماری و نقاشی این سرزمین را تحت تأثیر خود قرار داده است.
۴۴۷۵.

تحلیل ساختار نامه های امام کاظم(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۸ 25 - 38

کلیدواژه‌ها: امام کاظم (ع) نامه های امام کاظم (ع) مکتوبات امام کاظم (ع) سیره فرهنگی ائمه (ع) نقل به معنا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۱ تعداد دانلود : ۵۸۲
پژوهش حاضر، درصدد بررسی ساختار و شکل ظاهری نامه های امام کاظمA است. بررسی در این موضوع، از آن رو حایز اهمیت است که می تواند در اعتبارسنجی میراث به جای مانده از امام کاظمA کمک نموده، به چگونگی بهره مندی بهینه از آن رهنمون شود. از امام کاظمA، 97 نامه بر جای مانده است که برای به دست آوردن الگوی ظاهری آن ها، از جهت چگونگی شروع و پایان، ذیل شش عنصر که در الگوی نامه نگاری عصر امام کاظمA هریک جایگاه تعریف شده ای داشت، مورد بررسی قرار گرفت. اجزای شش گانه مورد بررسی در هر نامه، عبارت اند از: 1. کلیشه های آغازین نامه؛ 2. یاد از نویسنده نامه؛ 3. یاد از گیرنده؛ 4. عبارات و کلیشه های پایانی؛ 5. ثبت تاریخ؛ 6. درج نام کاتب نامه. نتیجه بررسی، بیانگر آن است که نامه های موجود و منسوب به امام کاظمA، دارای ساختار یکسانی نیست و اجزای شش گانه مورد بررسی، به گونه ثابت در نامه های امام تکرار نمی شود. بنابراین، می توان احتمال داد نامه های آن حضرت به صورت کامل و در شکل اصلی به منابع منتقل نشده و در مسیر انتقال، راویان و گزارش گران به تناسب سلایق و علایق خویش، موارد و بخش هایی از نامه را گزینش و یا نقل به معنا کرده اند. ازاین رو، با اتکا به نامه های موجود امام کاظمA، نمی توان به سیره نوشتاری آن حضرت در نامه آرایی دست یافت.
۴۴۷۶.

تأثیر سیاست های دولت پهلوی بر نهادینه نشدن فرهنگ مشارکت عمومی در عرصه حفاظت محیط زیست (1321- 1357)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 53-76

کلیدواژه‌ها: سیاست های محیط زیستی دولت پهلوی برنامه ریزی توسعه قانون گذاری محیط زیستی فرهنگ مشارکت عمومی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۵ تعداد دانلود : ۴۰۹
یکی از مهم ترین عوامل موفقیت دولت در اجرای سیاست های محیط زیستی، مشارکت عمومی فعال و مؤثر مردم است. به همین جهت در این پژوهش، با تحلیل سیاست های محیط زیستی دولت ایران به خصوص تحلیل قوانین موضوعه محیط زیستی و نگاهی به رویکرد برنامه های عمرانی پنج گانه پیش از انقلاب 1357، به سهم دولت و تأثیر سیاست هایش بر کاهش مشارکت عمومی و فقر فرهنگ مشارکت در امر حفاظت محیط زیست پرداخته می شود. براساس فرضیه این پژوهش، دولت پهلوی به دلیل تلاش برای استفاده از توان قضایی، تقنینی و نظام اداری در حال گسترش خود، درصدد انجام تمام امور مربوط به حفاظت محیط زیست بود و همین امر مانع حضور مردم در حفاظت محیط زیست می شد. بنابراین در پاسخ به این سؤال که دولت پهلوی چه نقشی در عدم مشارکت عمومی فعال در حفاظت محیط زیست داشته است، نشان خواهیم داد که در ایران به دلیل سیطره دولت استبدادی و تمامیت خواه، غلبه مدل نهادی سیاست گذاری و رویکرد دستوری برنامه ریزی توسعه با استفاده از قانون گذاری های متکی بر راهکارهای انتظامی- انضباطی، عرصه برای حضور فعال مردم در حفاظت از محیط زیست هر روز تنگ تر می شد و همین عوامل از تبدیل مسائل محیط زیستی به مسئله ای اجتماعی آن گونه که در غرب رخ نمود، جلوگیری کردند.
۴۴۷۷.

تداوم آیین های شهریاری و دیوان سالاری ایران باستان در خلافت اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳ 25 - 40

کلیدواژه‌ها: آیین های شهریاری دیوانسالاری ساسانی ایرانیان خلافت اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۷ تعداد دانلود : ۶۴۶
عرب شبه جزیره عربستان با پذیرفتن اسلام وارد مرحله جدیدی از شیوه حکومت شدند. کشورگشایی و فتح سرزمین های جدید از زمان ابوبکر آغاز شد اما فتوح اصلی از زمان خلیفه دوم شکل جدیدی به خود گرفت. اعراب تازه مسلمان به نام اسلام به نواحی مختلف ازجمله امپراتوری ایران هجوم بردند و در این هجوم بسیاری از سرزمین ها فتح شدند. عرب با فتح سرزمین های شرقی با گستره ای از شهرها و روستاها برخورد که اداره آن نیاز به بررسی دقیق، مساحی و سرشماری مشمولان باج و خراج داشت. با توجه به این که فاتحان دارای پیشینه تمدنی نبودند و بسیاری از آیین های ملک داری را نمی دانستند نیازمند نیروهای ورزیده و دانشمند سرزمین های مفتوح شدند. بنابراین، فاتحان عرب با یاری نومسلمانان ایرانی و آشنایی با دیوانسالاری گسترده ساسانی به طراحی دوباره همان تشکیلات اداری با تغییراتی جزئی پرداختند. بهترین یاری گران آن ها در اداره این دیوان ها و برپایی آیین های شهریاری، خاندان های اصیل ایرانی بودند که موجب انتقال آیین ها و سنن شهریاری ایرانی به حکومت های اسلامی شدند. بدین گونه این مسئله مطرح می شود: آیین ها و سنن شهریاری ایران باستان در چه زمینه هایی از خلافت اسلامی تداوم یافت؟ مطابق با مسئله مطرح شده، هدف این مقاله، بررسی پیامدهای تداوم آیین ها و سنن شهریاری ایران باستان در خلافت اسلامی است. نگارنده جهت بررسی متغیرهای تداوم آیین ها و سنن شهریاری ایران باستان و خلافت اسلامی از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و اسنادی به شیوه کتابخانه ای بهره برده و به این نتیجه دست یافت: حاکمان عرب مسلمان با گماردن ایرانیان در مصادر اداری و دیوانی نه تنها به قوام و استحکام بنیان های خلافت اسلامی یاری رساندند، بلکه با استعانت از آن ها در جهت برپایی آیین ها و سنن شهریاری، موجب تداوم و استمرار ملک داری ایرانی به دوره اسلامی شدند
۴۴۷۸.

ارزیابی شمایل نگاری خدا و شاه در هنر هخامنشی

نویسنده: مترجم:
منبع: جندی شاپور سال چهارم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۵۵۴
در سنگ برجسته ها و حکاکی های هخامنشی، اغلب نماد مردی با بال های گشاده با حلقه دیده می شود. این نماد ترکیبی از نیم تنهٔ مرد و قرص خورشید بالدار است. در ترکیب این دو عنصر، شمایل های گوناگونی پیدا شده؛ گاهی نیم تنه وسط حلقه نشسته (شکل ۳) و گاه در نوک حلقه است (شکل ۱، ۲، ۴). در موارد مختلف، فضایی که برای حک نماد اختصاص داده شده متفاوت است و این موضوع باعث می شود که نمادها در جزئیات یکسان نباشند. آستین لباس مرد آویزان و نقطهٔ اتصال نیم تنه با حلقه را پوشانده است (Jacobs 1991, 62-63 شکل ۱، ۶-۱۰).

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان