ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۴۱ تا ۲۶۰ مورد از کل ۱۳٬۷۷۵ مورد.
۲۴۱.

بررسی محدوده ی شمول عبارت "إنّه لا یحبّ المسرفین" با تکیه بر آراء مفسران فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اسراف تفسیر تطبیقی شرک افتراء

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۱۰۵
از میان مصادیق متعدّدی که در قرآن برای "اسرافذکر شده است، تنها در دو مورد از آیات، عبارت "إنّه لا یُحِبُّ المُسرِفینَبه کار رفته است. با توجّه به این مطلب که عبارت "إنّه لا یُحِبُّبر نهایت دور بودن افراد از رحمت خدا اشاره داشته و در قرآن در مورد مصادیق خطیری چون "کفربه کار رفته است، این سؤال ایجاد می گردد که آیا عبارت "إنّه لا یُحِبُّ المُسرِفینَ"، مطلق بوده و به معنای نهایت دور بودن تمام اسرافکاران در حدّی از اسراف، دورترین افراد از رحمت الهی می باشند؟ نگارندگان این سطور، سعی بر آن گماشته اند تا با ترتیب دادن این پژوهش و با روش توصیفی-تحلیلی، و با بهره گیری از آراء مفسّران، به این پرسش، پاسخ دهند. بر اساس یافته های پژوهش حاضر، عبارت "إنّه لا یُحِبُّ المُسرِفینَ"، فقط در آیات 141 سوره ی انعام و 31 سوره ی اعراف به کار رفته است که این دو آیه، در دو سیاق مشابه به کار رفته ، و اسلوب ساختاری خاصی را دنبال می کنند؛ بدین شکل که در هر دو سیاق، از شرک و دروغ بستن بر باری تعالی، سخن به میان آمده است. وجود عباراتی مشابه در سیاق هر دو آیه، احتمال پیروی هر دو آیه از ساختار واحد را تقویت می کند. بنابراین، هرچند هر اسرافی در هر حدّ و مصداق، نزد خداوند ناپسند بوده و به دوری از رحمت او می انجامد، امّا وجود این عبارت به طور خاص در این دو آیه، این مطلب را می رساند که اسرافکاران مورد بحث این دو آیه که افارد مشرک و دروغ پرداز به خدا هستند،
۲۴۲.

مکاتب تفسیری رایج در حوزه علمیه قم در سده اخیر(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: مکاتب تفسیری حوزه علمیه قم تفسیر اجتهادی قرآن به قرآن قرآن بسندگی تفسیر اجتهادی روایی تفسیر اجتهادی جامع سده چهاردهم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۱۸۱
در دانش تفسیر قرآن، همانند برخی از دانش های دیگر، در طول زمان مکاتب مختلفی پدید آمده است. روش ها و آثار تفسیری مفسران حوزه علمیه قم در سده اخیر نیز قابل ارجاع به مکاتب تفسیری مختلفی است. این مقاله با رویکرد تاریخی و روش توصیفی تحلیلی می کوشد با شناسایی تفاسیر مهم و قابل اعتنای عالمان حوزه علمیه قم در سده اخیر و کشف و تحلیل روش و اصول تفسیری به کاررفته در آنها، مکتب تفسیری مورد اتّباع هر یک از آنان را مشخص و به معرفی و تحلیل آن بپردازد. حاصل پژوهش نشان می دهد که مفسران سده اخیر حوزه علمیه قم تابع سه مکتب تفسیری مختلف بوده اند: 1. مکتب تفسیری اجتهادی قرآن به قرآن به دو شکل افراطی و اعتدالی؛ 2. مکتب تفسیری اجتهادی روایی؛ 3. مکتب تفسیری اجتهادی نسبتاً جامع.
۲۴۳.

حاکمیت دینی در اندیشه و آثار تفسیری عالمان حوزه علمیه قم در سده اخیر(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: حاکمیت دینی س‍ی‍اس‍ت‌ و ح‍ک‍وم‍ت تفسیر آیات سیاسی قرآن حوزه علمیه قم سده چهاردهم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۶۰
این مقاله با روش توصیفی تحلیلی اندیشه و رهاورد نفسیری عالمان اسلامی معاصر حوزه علمیه قم (سده چهاردهم شمسی) در موضوع «حاکمیت دینی» را بررسی کرده است. هدف پژوهش حاضر تبیین حاکمیت دینی در اندیشه و آثار تفسیری این اندیشوران و بیان موضع آنان در این باره است. بدین منظور به بازیابی، تحلیل و تبیین دستاوردهای تفسیری این متفکران ذیل شاخص های شش گانه حاکمیت دینی پرداخته است: 1. حاکمیت دینی به مثابه حاکمیت عدالت و ارزش ها؛ 2. پیوستگی دین و سیاست؛ 3. ضرورت حکومت؛ 4. مشروعیت حکومت؛ 5. مردمی بودن حکومت؛ 6. ساختار حکومت. یافته های پژوهش نشان می دهد که حاصل اندیشه ورزی عالمان اسلامی معاصر حوزه علمیه قم در تفسیر آیات مربوط به حاکمیت دینی، دارای دو وجه ایجابی و سلبی است. در وجه سلبی رهاورد تفسیری این اندیشمندان عبارت است از: مناقشه و نقد و نفی مشروعیت نظام سیاسی و بنیان های حاکمیت طاغوتی؛ و در وجه ایجابی دستاورد تفسیری این اندیشوران عبارت است از: تبیین مؤلفه های حاکمیت دینی و الهی و تشریح ابعاد آن، به ویژه در عصر غیبت معصوم (ع)
۲۴۴.

کاوشی در مفهوم فرهنگ روزمرّگی از نگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روزمرگی روزمره تکرار اهداف پست رشد نکردن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۱۴۳
«روزمرّگی» از اصطلاحات عصر مدرنیسم است و انسان مدرن را اسیر خود ساخته است. روزمرّگی تکرار زندگی روزمره با اکتفا به اهداف پست و به دور از رشد است. نظر به فراگیر شدن چالش روزمرّگی در دوران معاصر، این پژوهش در نظر دارد تا در چهارچوب روش تحلیلی توصیفی این مفهوم را در قرآن کریم توصیف کند. معادل لفظی صریح و روشنی برای اصطلاح روزمرّگی در قرآن کریم وجود ندارد، اما با مطالعه و تحلیل آیات قرآن به دست می آید که طیف وسیعی از آیاتی که به زندگی دنیا و سبک زندگی مادی اشاره دارد، مشتمل بر مؤلفه های روزمرّگی است. نکته حائز اهمیت آن است که انسان ناگزیر از زندگی روزمره است و این مسئله با روزمرّگی تفاوت دارد؛ ازاین رو در قرآن کریم نیز این دو موضوع از یکدیگر تفکیک شده است. قرآن کریم انسان را از سرگرمی به تکرارهای بی ارزش و اهداف پست نهی می کند و از هرگونه توقف و ایستایی در گذر زمان و رشد نکردن، بلکه افول و سقوط نهی کرده است. این سرگرم شدن به امور روزمره و بی توجهی به رشد و کمال اصیل، انسان را از درک درست معنای حقیقی زندگی باز می دارد و به افسردگی مبتلا می سازد. به میزانی که این نشانه ها در زندگی انسان نمایان شود، او به روزمرّگی مبتلا شده است.
۲۴۵.

روی کرد تفسیری کوئنتین اسکینر و مزیّت کاربست آن در مطالعات اسلامی

کلیدواژه‌ها: کوئنتین اسکینر معرفت شناسی روش شناسی مطالعات اسلامی تفسیر هرمنوتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۴۴
بیش از یک سده است که اندیشمندان مسلمان به ضرورت تفسیرِ دوباره متون اسلامی و بهره مندی از دست آوردهای آکادمیای علوم انسانی در فهم، تفسیر و تبیین متون اسلامی برای انسان معاصر پی برده اند. البته بهره مندی از روی کردهایِ مختلفِ هرمنوتیکی مخالفانی نیز در میان عالِمان جهانِ اسلام داشته است. ازدیگرسو این اقتباس ها نیز معمولا از مبانیِ نظریِ مُستَدَلّی بهره مند نبوده اند. اسکینر، چهره شاخص مکتب کمبریج، روش جدیدی در تفسیر متون بازنموده که در محافل دانشگاهی مختلفی مورد توجه بسیار قرار گرفته است.  در این مطالعه به معرفی روی کرد اسکینر و مزیّت کاربستِ آن در مطالعات اسلامی پرداخته می شود. برای این هدفی با روش تحلیلی مقایسه ای نظریات اسکینر در سطوح معرفت شناسی و روش شناسی طرح و بررسی، و زمینه تناسب آن برای کاربست در سنت اسلامی بازنموده خواهد شد. بنا ست نشان داده شود که اسکینر با پرهیز از نظریه پردازی در مباحث متافیزیکی و الهیاتی و به دلیل ویژگی های خاص در حوزه معرفت شناسی و روش شناسی مانند قصدگرایی و پرهیز از نسبی گراییِ معرفتی، نه تنها تضاد قابل توجهی با میراث فکری فرهنگی و اسلامی ندارد، بل که نگاهِ وی برای کاربست در حوزه مطالعات اسلامی مناسب است و به علتِ توجُّهِ توأم به متن و زمینه، افزوده های بسیاری به لحاظ تفسیری، استدلالی و شناخت شناسی می تواند به هم راه داشته باشد. فرضیه این مطالعه آن است که روش اسکینر علاوه بر کاربست برایِ مطالعه آثار اندیشمندان مسلمان، مشخصاً در مطالعه متون مقدسی هم چون قرآن و حدیث نیز کاربرد دارد؛ زیرا به هرحال آن ها نیز در شرایط و زمینه ای خاص ارائه شده اند و مانند دیگر متون دارای رقبائی بوده اند و به تصرف در هنجارهای ایدئولوژیک دست زده اند.
۲۴۶.

خوشه مرکبِ مفهومِ «مادر» در قرآن کریم : مطالعه ای شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: زن مادر قرآن خوشه بندی مدل شناختی خوانش ها ی معاصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۹۹
مقاله حاضر با رویکرد شناختی به خوشه مرکبِ مفهوم «مادر» در قرآن پرداخته است،آنچه در مورد «مادر» در ساختار خویشاوندی بیان می شود بیانگر یک مفهوم رایج از «مادر» است:اما به تفکیک فرهنگ ها می توان با گونه ها ی مختلف از این مفهوم مواجه بود،راهبرد روش شناختی مقاله بهره گیری از مقوله بندیِ پیش نمونه بنیاد و دستیابی به مدلِ شناختیِ ایده آل در خصوص مفهوم «مادر» در قرآن است.حاصلِ بررسی در پیکره قرآنی متشکل از 88 آیه مرتبط با حوزه «مادر و مادری» دستیابی به نه مدل شناختی بود، که با قراردادنِ مدل های مزبوردر کنار یکدیگر خوشه مرکب مفهوم «مادر» در قرآن شکل گرفت،مدل های به دست آمده اعم از مدل مادرِطبیعی،مادر بزرگ،مادرِ شیری،نامادری، مادرخوانده و مادرازدواج نکرده با مدل ارائه شده از سوی لیکاف مشترک است،اما مدل های مادرِ میانجی و مادر اهداء کننده از جمله مدلهایی است که در قرآن به آن اشاره نشده است و درعوض در خوشه مرکب مفهوم مادر در قرآن مدل مادرِ معنوی و مادرِ بکرزا قابل دستیابی است.آنچه زمینه انسجام بخشی در مدلها را فراهم آورده است طرحواره تصوریِ ارتباط از نوع علّی و به صورت نسبی/سببی/ حقوقی و معنوی می باشد،از میان مدل های مطرح، مدلِ مادرطبیعی در مقوله شعاعی«مادر» مدلِ شناختی ایده آل به شمار می آید.
۲۴۷.

مؤلفه های متفاوت بافتی در گونه شناسی فهم متن وحیانی در سده نخست هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر فهم قرآن کریم سده نخست هجری گفتمان گونه شناسی فهم متن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۹۰
اندیشه ها و دانش ها پیامدی از نحوه زیست و همبسته به منافع، بدآیندها، خوشایندها و سایر مؤلفه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در بافتار تاریخ است. در این میان ناهمسانی فهم قرآن کریم در پیوند با تغییروتحول معارف انسانی و سایر مؤلفه های فرهنگی و اجتماعی در توالی زمانی است. با توجه به جریان های ناهمسان فکری در سده آغازین که برآمده از عناصر متفاوت و شیوه روی آوری به نهاد قدرت بود، مبانی و زوایای دید ویژه ای را ایجاد نمود که درپی آن گونه های متفاوت فهم متن را ایجاد کرد. بر این اساس جستار حاضر درپی پاسخ به پرسش چرایی گونه های فهم متن قرآن کریم در سده نخست هجری است. این پژوهه باشیوه توصیفی و تاریخی، با مؤلفه های اگزیستانسیالیسم و تکیه بر اسناد کتابخانه ای تلاش کرده تا پاسخ این پرسش را در داد وستد بینامتنی با گفتمان های متعدد ومؤلفه های در پیوند آن بسان تاریخ، ریشه ها، نسبت ها، ارتباطات، تعاملات، اثرمندی ها و وابستگی ها به عناصر قبیله ای و نژادی که هرکدام معطوف به قدرت است، جستجو نماید. مؤلفه های بازگفته از یافته های پژوهش در تعیین بخشی نوع اندیشه اندورزی مفسران و ازعوامل مؤثر در گونه های فهم متن در این سده دانسته شد.
۲۴۸.

آسیب شناسی مطالعات تطبیقی در حوزه تفسیر قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: تفسیر تطبیقی مطالعات تطبیقی آسیب شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۸
آسیب شناسی تفسیر تطبیقی نیز همانند آسیب شناسی هر دانش دیگری از اهمیت بسزایی برخوردار است. اساسا سهم زیادی از رشد علوم مرهون آسیب شناسی هایی بوده است که در درون آن علم و در ارتباط با وضعیت موجود آن انجام گرفته است. بنابراین آسیب شناسی ها همواره موجب تکامل دانش ها می شوند. به طور طبیعی هر دانشی از جمله تفسیر و قرآن پژوهی در مراحل آغازین خود با آسیب ها، نارسایی ها و چالش هایی مواجه است و از نابسامانی، پراکنده کاری، بدفهمی، کج اندیشی و مذهبی گری، عدم توجه لازم به کارکردهای تفسیر تطبیقی رنج می برد و البته و به تدریج مراحل کمال را می پیماید. براین اساس مقاله حاضر در صدد پاسخ به این سؤال است که تفسیر تطبیقی و به طور کلی مطالعات تطبیقی در حوزه قرآن پژوهی با چه آسیب ها و چالش هایی روبروست؟ و این آسیب ها تا چه اندازه مطالعات تطبیقی در این حوزه را از مسیر و اهداف خود دور ساخته است؟ مهمترین آسیب های مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی عبارتند از: تأثیر دادن باورهای مذهبی توسط پژوهشگر در مطالعه تطبیقی، عدم تحقیق کافی در دیدگاه-های دو طرف تطبیق، روشمند نبودن پژوهش تطبیقی انجام یافته، تعجیل در داوری میان دو طرف تطبیق، نگرانی از مخالفت با دیدگاه های مشهور یا مفسران بزرگ، و...
۲۴۹.

نقد تحلیلی شبهه ابن تیمیه در جهت نفی «خاص بودن» مدلول واژه «مَا أُنْزِلَ» در «آیه تبلیغ»

کلیدواژه‌ها: آیه تبلیغ خاص بودن مدلولِ «مَا أُنْزِلَ» قرائن داخلی آیه تبلیغ قرائن خارجی آیه تبلیغ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۱۲۷
از نظرگاه شیعه، آیه ی مشهور به «آیه تبلیغ»، یکی از مهمترین دلایل قرآنی، برای مسئله ی «امامت» به شمار می آید. با توجّه به اهمیّت والای این مسئله در منظومه ی اعتقادی شیعه، از دیر باز، مخالفان و منکران ولایت اهل بیت (علیهم-السّلام) کوشیده اند تا با طرح شبهاتی متعدّد، دلالت این آیه بر این امر مهم و کلیدی را مخدوش جلوه دهند؛ کارکردهای ابن تیمیه حرّانی حکایت از این دارد که او از پرکارترین چهره ها در این عرصه محسوب می شود. وی در کتاب «منهاج السنّه»، با طرح چندین شبهه (؛ از جمله: نفی خاص بودن مدلولِ تعبیر «مَا أُنْزِلَ» در آیه ی «تبلیغ»)، کوشیده است تا دلالت این آیه، بر «خلافت» و «امامتِ» امام علی (علیه السّلام) را مورد تردید و انکار قرار دهد. تحقیق حاضر، که با تکیه بر منابع اصیل فریقین، و به روش توصیفی- تحلیلی تدوین یافته است؛ در پی پاسخ به این پرسش است که: «شبهه ی ابن تیمیه در جهت نفیِ «خاص» بودن مدلول تعبیرِ «مَا أُنْزِلَ» و نقد های وارده بر آن چیست؟» یافته های این تحقیق، حاکی از آن است که اوّلاً: ادّعاءِ عمومیّت مدلولیِ این واژه توسّط ابن تیمیه، با عملکرد و دیدگاه های تفسیری خود او منافات دارد؛ دوّماً: قرائن متعدّد داخلی و خارجی؛ (که در متن مقاله از آن ها یاد خواهد شد) مانع از درستیِ این گفتار ابن تیمیه خواهند بود؛ بدین جهت می گوئیم: دلالت آیه تبلیغ، بر امامت و ولایت حضرت علی (علیه السّلام) و خاص بودن متعلقِ «مَا أُنْزِلَ»، امری قطعی است و هیچ گونه خدشه ای بر ساحت مدلولی آن وارد نمی باشد.
۲۵۰.

فرآیند جامعه سازی نبوی در دوره مکی با تأکید بر سیر نزول داستان بنی اسرائیل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم جامعه سازی رویکرد تنزیلی دوره مکی داستان بنی اسرائیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۱۴۳
جامعه سازی فرآیندی است که طیّ زمان و بر اساس اصول خاصی بنا نهاده می شود. دوره 23ساله نزول قرآن کریم که درنهایت منجر به شکل گیری جامعه مطلوب شد، مراحل و ساختار شکل گیری جامعه را در اختیار مخاطب قرار می دهد. می توان روند جامعه سازی را از مدت 23 سال رسالت پیامبر (ص)، بر اساس سیر تنزیل قرآن کریم استخراج نمود. پیامبر (ص) در سال های آغازین نزول، ضمن ایده سازی و ایجاد زمینه های ساخت یک جامعه، به پرورش و تربیت انسان ها همت گمارد تا از طریق تربیت نیروی انسانی، به تشکیل جامعه اسلامی مبادرت ورزد. این پژوهش با بهره گیری از رویکرد تنزیلی قرآن کریم و آموزه های تاریخی و استفاده از روش تحلیل محتوا و با بهره گیری از داستان بنی اسرائیل، به فرآیند جامعه سازی نبوی در دوره مکی با تأکید بر سیر نزول داستان بنی اسرائیل می پردازد. نویسنده با تحلیل سور نازل شده و دربرگیرنده داستان بنی اسرائیل و تحلیل وقایع آن در دوره مکی، بر آن است که پیامبر (ص) در دوره مکی ابتدا به ایجاد زمینه و تقویت اندیشه و تفکر و تحول در هندسه معرفتی مخاطبان اهتمام ورزید و بر اساس آن و با تربیت نیروی انسانی، ابتدا جامعه حداقلی مؤمنان را شکل داد و در اواخر عهد مکی، جامعه مؤمنان ظهور رسمی یافت. پیامبر (ص) آنگاه با دستور هجرت و با ورود به مدینه، به تأسیس جامعه و سپس حکومت مبادرت ورزید.
۲۵۱.

ارائه چهارچوبی مبتنی بر جمع سپاری برای واکاوی تحلیلی مفاهیم قرآنی با استفاده از پردازش زبان طبیعی: راهکار تا محدودیت ها(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: واکاوی ساختاری پردازش زبان طبیعی جمع سپاری شناسایی الگوها تحلیل معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۴
استفاده از فنون پردازش زبان طبیعی (NLP) برای تجسم مفاهیم و معانی متن قرآن، نه تنها به پژوهشگران حوزه علوم قرآنی کمک می کند تا تحلیل های قدرتمندتری برای انتقال مفاهیم اصیل این متن الهی ارائه دهند، بلکه از نظر فرهنگی و علمی به فهم عمیق تر و توسعه دانش و ارزش های اسلامی و معنوی جامعه کمک قابل توجهی می کند. این پژوهش یک چهارچوب راهبردی مبتنی بر جمع سپاری به منظور ارتباط میان دو حوزه مهم «علوم قرآنی» و «پردازش زبان طبیعی» برای تحلیل عمیق مفاهیم و معانی قرآن ارائه می دهد. چهارچوب راهبردی پیشنهادی، راهکار تحلیل معنایی متن قرآن برای استخراج مفاهیم و معانی عمیق تر و ارتباطات معنایی بین عناصر مختلف آن را با استفاده از روش های پیشرفته NLP ارائه می کند و قابلیتی را برای بررسی تفاوت ها و تطابق های معانی و شناسایی الگوها و ارتباطات معنایی در قرآن فراهم می آورد که به توسعه راهبردی نظریه های دینی و تفسیر منجر می شود و به ارتقای دانش و آموزش در زمینه های فلسفه و دین کمک می کند. برای ارزیابی و سنجش کارایی و صحت عملکرد رویکرد های ماشینی قرآن کریم چند معیار و شاخص کلیدی ارزیابی معرفی می کنیم که امکان تحلیل و مقایسه نتایج راهکارهای مبتنی بر NLP را فراهم می کنند.
۲۵۲.

مفسران برجسته سده اخیر حوزه علمیه قم؛ علامه سیدمحمدحسین طباطبائی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبائی المیزان فی تفسیر القرآن مفسران سده چهاردهم تفسیر قرآن به قرآن تفسیر توحیدبنیان تفسیر غایت محور غرر آیات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵ تعداد دانلود : ۱۲۴
علامه طباطبائی، عالم نام آور حوزه علمیه قم، از بزرگ ترین اندیشمندان و مفسران جهان اسلام در سده اخیر است. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی نقش ایشان را در حوزه علمیه قم به مثابه مفسری برجسته بررسی کرده است. احیای تفسیر و فرهنگ قرآن و مقابله با فرهنگ های مهاجم، پاسخ گویی به نیازهای زمان با قرآن، مبارزه با جریان های انحرافی در تفسیر، و ترویج و تحکیم «تفسیر قرآن به قرآن» از مهم ترین خدمات ارزشمند علامه در حوزه علمیه قم است. روش تفسیری نویسنده در «المیزان فی تفسیر القرآن» ویژگی هایی دارد که به نام ایشان در حوزه علمیه قم ثبت و از آنجا در جهان اسلام منتشر شده است. استفاده کم نظیر از سیاق و سایر آیات، تکیه ویژه بر محکمات، تفسیر غایت محور و توحیدبنیان، دسته بندی بدیع موضوعات قرآن و عنایت خاص به احادیث اهل بیت (ع) از جمله این ویژگی هاست.
۲۵۳.

دانشوران علوم قرآنی سده اخیر حوزه علمیه قم(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: علوم قرآن دانشوران حوزه علمیه قم آثار علوم قرآنی قرآن پژوهان سده چهاردهم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵ تعداد دانلود : ۱۳۱
حوزه علمیه قم عالمان زیادی را در رشته های مختلف علوم اسلامی، ازجمله علوم قرآن، در سده چهاردهم هجری شمسی پرورش داده است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی درصدد معرفی شخصیت های مهم علوم قرآنی حوزه علمیه قم در این سده و آثار پژوهشی آنها با هدف آشنایی بیشتر قرآن پژوهان با مفاخر علمی و ترویج دستاوردهای علوم قرآنی این حوزه علمی است. البته از این میان آیت الله معرفت به دلیل معرفی در مقاله ای مستقل، استثنا شده است. یافته های این بررسی نشان می دهد که طی سده اخیر، به ویژه سه دهه آخر این سده، در حوزه علمیه قم تعداد زیادی از اندیشوران فاضل در دانش علوم قرآن پرورش یافته اند که می توانند الگوی نسل فعلی و آینده حوزه ها در زمینه اندیشه ورزی و دانش اندوزی باشند. همچنین این دانشوران آثار علمی و پژوهشی فاخری را در موضوعات مختلف علوم قرآنی خلق کرده اند که دستاورد علمی افتخارآمیزی برای حوزه علمیه قم و میراثی ماندگار برای استفاده جامعه علمی ایران و جهان است.
۲۵۴.

بازخوانی وجوه تفسیری استثناءِ ناظر به ابراهیم (ع) در آیه چهارم سوره ممتحنه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه 4 ممتحنه استثناء در آیه 4 ممتحنه آسوگی ابراهیم× استغفار ابراهیم (ع) تبری جستن ابراهیم (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۵۲
در تعیین مستثنی منه «الا» در آیه: «إِلَّا قَوْلَ إِبْرَاهِیمَ لِأَبِیهِ لَأَسْتَغْفِرَنَّ لَکَ» سه وجه بیان شده است: «استثناء متصل و مستثنی منه، اسوه بودن»، «استثناء منقطع و مستثنی منه، تبری جستن» و «استثناء منقطع، جمله معترضه و مستثنی منه، اشاره به زمان تبری جستن». در این پژوهش که با روش تحلیلی انتقادی انجام شده است، نگارندگان ضمن بررسی و نقد ادله هر یک از وجوه سه گانه، وجه سوم را برگزیده اند. بر اساس نتایج پژوهش، برخورد ابراهیم× با عمویش آزر، دو مرحله داشته است؛ مرحله قبل از تبیّن قطعی بر کفر و مرحله بعد از تبیّن قطعی بر کفر. تبری جستن ابراهیم× از عموی کافرش در مرحله اخیر قرار دارد و از اطلاق جمله «إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآءُ مِنْکُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ» به دست می آید. در مقابل در مرحله قبل از تبیّن قطعی بر کفر، استغفار برای کافر نه تنها جایز بلکه وظیفه است و تبری از آنان جایز نیست؛ چنان که ابراهیم× زمانی که بر هدایت و بازگشت عمویش از کفر امید داشت، به او وعده استغفار داد. استثناء در سوره ممتحنه نیز به این زمان اشاره دارد. با توجه به اطلاق آیه، دیگران نیز با تاسی از ابراهیم× می توانند برای کافرانی که به هدایت آنان امید دارند؛ اعم از خانواده یا غیرخانواده، استغفار نمایند. بر این اساس ابراهیم× در همه اعمالش، از جمله استغفار برای عموی کافرش، اسوه و الگو برای بشریت است.
۲۵۵.

بررسی تطبیقی حقیقت عرش و کرسی از منظر علامه طباطبایی و مکتب عرفانی ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرش کرسی علامه طباطبایی ابن عربی عرفان علم فعلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۵۴
در منظومیه هستی، دو حقیقت به نام عرش و کرسی وجود دارند که اندیشمندان درباریه آن ها به بحث و بررسی پرداخته اند که از جمله آن ها می توان به علامه طباطبایی و مکتب عرفانی ابن عربی اشاره کرد. این دو دیدگاه در بیان حقیقت عرش و کرسی دارای اشتراکات و افتراقاتی هستند. حال، با توجه به این مطلب که قرآن، عرفان و برهان جدای از یکدیگر نیستند و درعین حال تفسیر ارائه شده از عرش و کرسی در مکتب ابن عربی با تفسیر علامه طباطبایی از عرش و کرسی ظاهراً متفاوت است، بنابراین ضرورت ایجاب می کرد که تحقیقی در این زمینه نگاشته شود و ابعاد آن مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین هدف پژوهش حاضر این است که حقیقت عرش و کرسی و جایگاه آن ها را با روش توصیفی - تحلیلی و انتقادی و به صورت تطبیقی از منظر علامه طباطبایی و مکتب عرفانی ابن عربی مورد بحث و واکاوی قرار دهد. علامه عرش و کرسی را حقیقت واحدی می داند که دارای اجمال و تفصیل می باشد. این حقایق در عالم عقول قرار دارند و حاملینی دارند که آن ها را در دنیا و آخرت حمل می کنند و این عرش محمول در دنیا و آخرت یکی است، اما از دیدگاه مکتب ابن عربی عرش صورت دایره ای است که در آغاز عالم مثال شکل می گیرد. این عرش همان عرش رحمان است که آسمان بهشت است و با بقیه اقسام عرش تفاوت دارد و کرسی هم که زمین بهشت است در درون این عرش قرار دارد. از طرف دیگر این عرش را چهار نفر حمل می کنند و با عرش محمول در قیامت که هشت نفر آن را حمل می کنند تفاوت دارد. اهم دستاوردهای تحقیق را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد: ۱. عرش و کرسی دو حقیقت مجزای از یکدیگر هستند و از مراتب علم فعلی خداوند به شمار می آیند. ۲. حاملان چهارگانه بالأصاله مربوط به کرسی هستند و به اعتبار کرسی به عرش نسبت داده می شوند. ۳. مطابق با روایات، برخی از انسان های کامل هم ممکن است جزو حاملان عرش محسوب شوند. ۴. اطلاق فلک اطلس و فلک الافلاک بر عرش که مطابق با یافته های هیئت بطلمیوسی است، نادرست می باشد. ۵. عرش حقیقتی واحد است که شئون متعدد دارد و اوصافی چون عظیم، کریم و مجید وصف عرش محسوب می شوند، نه از اقسام عرش. ۶. مطابق ظاهر روایات، عرش محمول در دنیا و آخرت یکی است.
۲۵۶.

رهیافتی جدید در معناشناسی واژه «کَبَد» با توجه به آیه 4 سوره بلد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سوره بلد کبد راست قامتی و تعادل رنج و سختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۱۷۱
آیه 4 سوره بلد، درباره چگونگی خلقت انسان می فرماید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی کَبَدٍ». فهم عمیق این آیه، نیازمند رمزگشایی دقیق از واژه «کَبَد» است. بیشتر مترجمان و مفسّران متأخر، معنای این کلمه را تنها به «رنج و سختی» اشاره و آیه را این گونه ترجمه کرده اند: «خداوند انسان را در رنج و سختی آفریده است»؛ اما آیا این نگاه تک بعدی منفی به آفرینش انسان، سبب ناامیدی او در زندگی نمی شود؟ آیا این مفهوم با رحمت و حکمت پروردگار تناسب دارد؟ طرح این سؤالات، فرضیه وجود معنای دیگری از واژه کبد و فهم دیگری از آیه را تقویت می کند.   بنابراین، در پژوهش پیش رو با هدف دستیابی به معنایی جدید از واژه «کبد» و به دنبال آن کشف مفهومی متفاوت از آیه، به بررسی معناشناختی واژه «کبد» براساس لغت نامه ها، تفاسیر قدیم و جدید، روایات معصومان(ع) و تحلیل تاریخی این واژه در زبان عبری و متون دینی تورات و انجیل پرداخته و با کمک سیاق شناسی و ساختارشناسی و مستندات تفسیری و روایی و بررسی موضوعی آیات مربوط به خلقت انسان، به این نتیجه رسیده است که: ضمن احترام به مفسران متقدم که تنها از واژه کبد معنای رنج و سختی برداشت کرده اند، معنای دقیق تر واژه کَبَد در این آیه، «استواری، راست قامتی، اعتدال و قوام» است و بر این اساس، ترجمه آیه این گونه پیشنهاد می شود: «انسان را راست قامت، دارای تناسب اندام و معتدل آفریدیم»؛ از این رو، با جمع میان معانی واژه کَبد، می توان به فهم جدیدی از آیه درباره خلقت انسان دست یافت.
۲۵۷.

اعجاز معنایی رسم الخط قرآن و چالش های ترجمه ای آن (مطالعه ی موردی: ترجمه عبدالعزیز سلیمی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن ترجمه رسم الخط عبدالعزیز سلیمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۵۷
قرآن کریم نگارشی تا حدودی متفاوت از زبان عربی دارد، یکی از موارد اعجاز این کتاب آسمانی، اعجاز رسم الخط آن است که از دیرباز موردتوجه قرآن پژوهان و دوست دارانِ زبان عربی بوده و با گذر زمان، به علمی تبدیل گشته که چگونگی رسم الخط و نگارش مصحف از موضوعات مهمِّ آن است. باوجود اندک مخالفان، غالب صاحب نظران علوم قرآنی، به اعجاز معنایی رسم الخط در قرآن معتقدند و تابه حال آثار ارزشمندی در این خصوص از خود به یادگار گذاشته اند؛ اما بااین وجود، بازتاب این بُعد از اعجاز قرآنی در ترجمه های بیشتر مترجمان مغفول مانده است. با توجه به این که قرآن کریم لزوماً به زبان های مختلف و به خصوص زبان فارسی ترجمه می شود اهتمام به انعکاس تمام جنبه های معنایی آن از ضروریات یک ترجمه متعادل است. بر این اساس، مقاله حاضر با روش تحلیلی-نقدی، درصدد ارزیابی میزان بازتاب اعجاز معنایی رسم الخط قرآن کریم در ترجمه جدید قرآن از عبدالعزیز سلیمی است که در سال 1397 ش، به چاپ رسیده است. بررسی رسم الخطِ برخی از واژگان قرآنی و بازتاب معانی آن ها در ترجمه مذکور، نشان می دهد باوجود قابلیت انعکاس بار معنایی رسم الخط در ترجمه ، مترجم توجه چندانی به این موضوع نداشته اند. ازاین رو با تأمل بیشتر در رسم الخط مفردات قرآن، می توان بر غنا و گیرایی ترجمه ها افزود.
۲۵۸.

گونه شناسی افزودههای تفسیری در 7 ترجمه معاصر (مورد کاوی دو جزء پایانی قرآن کریم)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم افزودههای تفسیری ترجمههای معاصر گونه‏شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۶۱
ترجمه واژه به واژه قرآن کریم ممکن است مانع از انتقال مفاهیم عمیق آن شود. به همین دلیل، مترجمان گاهی ناچارند افزوده هایی به متن ترجمه اضافه کنند تا شفاف سازی معنایی و ساختاری متن به خوبی انجام گیرد. در ترجمه های فارسی معاصر قرآن کریم، افزوده های تفسیری جایگاه ویژه ای دارند و بسیاری از مترجمان معاصر، این افزوده ها را به صورت داخل پرانتز یا به صورت جداگانه در مورد ترجمه برخی آیات مطرح کرده اند. پژوهش حاضر در صدد است تا با اتخاذ روش توصیفی-تحلیلی، به گونه شناسی افزوده های تفسیری مترجمان معاصر در دو جزء پایانی قرآن کریم بپردازد. بررسی ها نشان می دهد که بیان معنای برخی حروف مقطعه قرآن، بیان سبب نزول آیات به صورت افزوده های تفسیری، بیان مصداق برخی گزاره های قرآنی، بسط معنایی برخی واژگان، بهره گیری از سیاق آیات در ترجمه و تأویل صفات متشابه خداوند از مهم ترین گونه های افزوده های تفسیری در ترجمه های معاصر فارسی به شمار می روند.
۲۵۹.

Analytical-Critical Review of the Narration of Silent Recitation of the Basmalah in the Quranic Chapters by Imam Ali (AS)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: Critical Review Basmalah Jahr (Aloud) Ikhfā (in Silnce) Imam Ali (AS)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۳۵
Abstract Introduction The dispersion of opinions on the issue of reciting the Basmalah aloud or in silence has become one of the areas of divergence of Islamic schools of thought, and the main reason for this dispute doubts the revelatory nature of the Basmalah and its being a part of every chapter of the Qur'an. According to some definitive narratives that agree with rational axioms, the Basmalah is an essential part of the Qur’anic chapters. The Sirah of the Prophet (PBUH) and his companions, especially Imam Ali (AS) was based on reciting the Basmalah out loud, and any doubt about this issue paves the way for distortion of the Qur’an. However, in some Sunni sources, there is a hadith that contradicts what was mentioned above, as it indicates that Imam Ali (AS) recited the Basmalah in silence. Research Question(s) Literature Review The background of this research can be divided into two general and specific parts. Generally, it can be done through the books of hadith and interpretation in which narrations and discussions about the Basmalah were mentioned specifically, the following research can be mentioned: “The Possibility of the Basmala being a Verse from the Shia and Sunni Perspectives” by Zahra Askarzadeh. “A Translation and Criticism of the Entry “Basmalah” in the Encyclopedia of the Holy Qur’an” by Bibi Sadat Behabadi and Hujjatullah Javani. “Study and Analysis of Sheikh Baha’i’s Narrations and Criticisms in the Interpretation of ‘Urwah al-Wuthqā in the Unity of the Surahs and Partial-Nature of Basmalah” by Muhammad Ali Tajari and Muhammad Taghaddomi Saberi. “Examination of the Opinions of Jurists, Commentators and Traditions of Ahl al-Bayt (AS) Regarding the Verse Bismillah al-Raḥmān al-Raḥīm” by Muhammad Qorbani Moghaddam. “The Ontology of the Basmalah as an Introduction to Creating an Ontology of the Teachings of the Qur’an” by Hossein Hosseinzadeh. “Investigation of the Partial-Nature of the Basmalah to Surahs of the Qur’an” by Muhammad Qorbani Moghaddam. “The Verse of Basmalah, its Continuation and Revelation” by Hojjatullah ʻĀshūrī. “Partial-Nature of the Basmalah and it’s Aloud Recitation” by Jafar Sobhani. As it was mentioned, the basic problem in suggesting the partial or non-partial nature of the Basmalah, and thus the belief in its aloud or silent recitation, goes back to the conflicting narrations mentioned in this regard, and the problem remains until these narrations are scrutinized in terms of the chain of transmission and the text, and the research in this regard is only a repetition of the previous researches. The difference between this article and the other researches is that it examines the narration related to the silent recitation of the Basmalah narrated from Imam Ali (AS), in terms of the chain of transmission (Sanad) and the text, which has not been written in this regard until now. Methodology This article aims to critically re-read the non-existence of Basmalah in the Qur’anic surahs using a descriptive-analytical method, based on the analysis of the chain of transmission and the text of the relevant narration.    Results The results of the research show that the aforementioned narration contains some serious problems. A: There is a major problem regarding its chain of transmission; because among the transmitters there are narrators who have been severely criticized by Sunni scholars. B: Some of the narrators are attributed to the Shias, and this contains a contradiction; because what they say completely contradicts the teachings of the Imams (AS) and his habit of reciting the Basmalah aloud. C: Analysis of historical reports indicates that the claim of dropping the Basmalah from prayer occurred under a calculated process initiated and supported by the Umayyad regime and with the policy of erasing Alawite monuments. Therefore, the possibility of falsification in these narrations becomes stronger. Conclusion According to the findings of this research, the aforementioned hadiths contain some serious problems. First: It has major problems in terms of the chain of transmission; because among the transmitters there are narrators who have been severely criticized by Sunni scholars. Second: Some of the narrators were attributed to Shias, and this contradicts the authentic hadiths that state that the Shia Imams (AS) considered the Basmalah to be part of the surahs of the Qur’an and therefore they used to recite it out loud. Finally, historical reports indicate that the idea of dropping the Basmalah emerged during a calculated process initiated and supported by the Umayyad regime. Therefore, there is a high possibility of Waḍʻ and Tadlīs (fabrication) in these narrations
۲۶۰.

زیبایی شناسی باغ ایرانی- اسلامی از منظر آیات توصیفگر بهشت در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بهشت قرآنی باغ اسلامی زیبایی شناسی عناصر ساختاری عناصر کاربردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۸۳
پس از ورود اسلام به ایران، معماری و شهرسازی و به تبع آن باغ سازی دستخوش تحولاتی شد. از آن دوران تاکنون، تلفیق مضامین قرآنی با هنر اسلامی جنبه تقدس به خود گرفته و تجسم زیبایی ها و توجه به زیبایی شناسی آیات کلام وحیانی، ابزار برجسته و منبع برگزیده هنرمندان و معماران باغ های جهان اسلام در اعصار مختلف گردیده است. ازآنجاکه آیات توصیف گر بهشت در قرآن کریم بهترین وصف را از منظر معماری باغ دارد، پژوهش حاضر بر آن است تا با استناد به آن ها، تطابق آیات بهشت افلاکی با معماری باغ های خاکی را صورت پردازی کند و نحوه انعکاس این مفاهیم ذهنی به تجسّدی عینی را مورد مداقه قرار دهد؛ لذا ابتدا بخشی از آیات قرآنی در رابطه با توصیف بهشت را بررسی می کند، سپس به صورت موردی، عناصر بطنی و محتوایی این آیات را که به صورت نمادین الگوی معماری و فضاسازی باغ های اسلامی شده است، با رویکردی زیبایی شناسانه و به شکل تطبیقی تحلیل خواهد نمود. روش پژوهش در این مقاله توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای است. تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس تفاسیر قرآنی به ویژه تفسیر المیزان صورت گرفته است. نتایج به دست آمده رهنمونی به پیامد آهنگ الهی بهشت موعود در حیات دنیوی و اخروی انسان است. البته به یقین می توان اذعان داشت که باغ ایرانی تنها تبلوری ناقص از نمونه اصلی و مجازی از آن حقیقت عالی است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان