مطالب مرتبط با کلیدواژه

آیه تبلیغ


۱.

بازخوانی احادیث خلفای دوازده گانه پیامبر (ص) با تاکید بر منابع اهل سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال هفتم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: منابع اهل سنت خلفای دوازده گانه احادیث خلافت آیه تبلیغ آیه انذار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۶ تعداد دانلود : ۶۰۲
در بسیاری از منابع تفسیری، تاریخی و روایی سنی و شیعه آمده است که رسول الله| از دوازده جانشین خود خبر داده و بنا به نقل «مسلم» در کتاب «صحیح»، عزت اسلام به این دوازده جانشین بستگی دارد. با وجود این اسناد، متکلمین اهل سنت به علل مختلف نخواسته اند مصادیق راستین ایشان را معرفی یا تایید کنند و تفسیرهای غیر منصفانه ای دراین باره ارائه نموده اند. در این مقاله، ضمن نقل برخی از اقوال اهل سنت و مقایسه آنها با یکدیگر، تعداد، نام و خصوصیات این جانشینان و مصادیق راستین آن، بررسی خواهد شد. نوشتار پیش رو، براساس منابع اهل سنت و نظریه اندیشمندان ایشان تدوین شده است.
۲.

نقد دیدگاه تفسیری فخر رازی، سیوطی، آلوسی و زحیلی در تفسیر آیه تبلیغ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال چهارم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: تفسیر تطبیقی آیه تبلیغ آیه 67 مائده ولایت امام علی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر
تعداد بازدید : ۲۶۴۵ تعداد دانلود : ۸۸۱
تفسیر و شأن نزول آیه تبلیغ مورد اختلاف مفسران فریقین است. مفسران شیعه با استناد به آیات دیگر قرآن و روایات تفسیری، آیه را مرتبط با امامت امام علی(ع) در روز غدیر خم می دانند اما جمعی از مفسران اهل سنت درباره تفسیر و شأن نزول آیه، دارای دیدگاه های متعددی می باشند و در این زمینه چندین شأن نزول را برای آیه تبلیغ بیان کرده اند. مقاله حاضر ضمن بیان دیدگاه های تفسیری فخر رازی، سیوطی، آلوسی و زحیلی، از مفسران اهل سنت، به بررسی آنها می پردازد. اقوال آنان در تفسیر آیه تبلیغ مردد میان: حراست از پیامبر اکرم| توسط عباس، اظهار عیب جویی و بیان لغزش های یهود، ابلاغ مطلق اوامر الهی و جانشینی حضرت علی(ع) می باشد.
۳.

واکاوی مفهومی و مصداقی آیه تبلیغ بر اساس دلالت سیاق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 293 - 314

کلیدواژه‌ها: ولایت آیه تبلیغ انسجام معنایی آیات غدیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۹ تعداد دانلود : ۵۹۲
دانشمندان شیعه بر اساس سیاق درونی آیه تبلیغ (مائده: 67) و با تأکید بر روایات صحیحی که ذیل این آیه در کتب روایی فریقین وجود دارد، ولایت امیرمؤمنان علی(ع) را پس از پیامبر گرامی اسلام(ص) نتیجه گرفته اند. در مقابل تفاسیر اهل سنت در تمام دوره ها با تکیه بر دلایلی که در صدر آنها توجه به «سیاق آیات» قرار دارد، از پذیرش این استدلال سر باز زده اند. برخی دانشمندان شیعه در مقام پاسخ به این شبهه ادعا می کنند که میان آیه تبلیغ و آیات قبل و بعد آن ارتباط معنایی وجود ندارد و لذا این سیاق آیات، از حجیت ساقط است. این پژوهش نشان می دهد انسجام معنایی آیات قبل و بعد از آیه تبلیغ، نه تنها تضادی با ارتباط این آیه با ولایت امیر مؤمنان علی(ع) ندارد، بلکه خود دلیلی محکم بر وجود چنین ارتباطی است. همچنین با توجه به دلالت سیاق، می توان به معنای ولایت نیز در همین آیات دست یافت. در این آیات تعبیر «ما آُنزل» در ارتباط با مفهوم ولایت به کار رفته و از جاری شدن ولایت خدا بر رسولش و برخی مؤمنان خاصّ صحبت شده است. در تمام این سیاق، قوم یهود و اعتقاد باطل آنان به عنوان اصلی ترین دشمنان ولایت معرفی می شوند.
۴.

تحلیل گفتمان آیه تبلیغ در خطبه غدیر به روش عملیاتی تحلیل گفتمان پدام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 107 - 128

کلیدواژه‌ها: آیه تبلیغ پیامبر اکرم (ص) امام علی (ع) غدیر ولایت روش عملیاتی تحلیل گفتمان پدام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۶ تعداد دانلود : ۹۱۸
خطبه ی غدیر از مهم ترین خطابه های پیامبر اکرم (ص) است که به عنوان یک گفتمان ولایی در عرصه ی اجتماعی آن روز مطرح شد؛ به دلیل عجین بودن روح و جان نبی اکرم(ص) با قرآن کریم، این خطبه به شدّت تحت تأثیر قرآن کریم قرار دارد. آیه 67 سوره مائده معروف به آیه تبلیغ در صدر این آیات، با اتفاق نظر شیعه و اکثر اهل سنت در اختصاص به جریان غدیر از مهمترین آیاتِ خطبه به شمار می آید. لذا تحلیل گفتمان به مثابه یک روش جدید که به کشف معنای متن و لایه های زیرین آن می پردازد، در بررسی این آیه حائز اهمیّت است. در این پروژه با استفاده از روش عملیاتی تحلیل گفتمان پدام (PDAM) که بر مبنای بینش اسلامی طراحی شده، آیه تبلیغ در پنج فضای ساختاری، معنایی، ارتباطی، گفتمانی و فراگفتمانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و محورهای اساسی آن مشخص شد و نیز تبیین گشت که این گفتمان در مقابل گفتمان منافقان، ولایت را انتصاب الهی می داند و ولایت به عنوان دال مرکزیِ این گفتمان بیانگر این نکته است که رسالت عظیم رسول اکرم(ص) و دین اسلام جریانی ولایت محور است نه شریعت محور لذا با پایان عمر شریف نبی اکرم(ص) پایان نمی پذیرد.
۵.

آرایه استطراد و تأثیر آن در تفسیرآیات قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 245 - 283

کلیدواژه‌ها: آیه اکمال آیه تبلیغ آیه تطهیر استطراد بلاغت تفسیر قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹۹ تعداد دانلود : ۴۴۷
قرآن کریم سامان یابی علوم بسیاری از جمله علم بدیع را سبب شده است و «استطراد» یکی از آرایه های بدیع است که با وجود سابقه طولانی و اهمیت بسیار، تعریف منسجمی از آن ارائه نگردیده و کاربرد آن در قرآن کریم آن چنان که باید، نمایان نگشته است؛ به نحوی که برخی از تفاسیر، با استناد به سیاق، منکر آن شده و از درک حقایق بازمانده اند؛ اما اینک، این مسئله مطرح می شود که آیا می توان با بازتعریف آن، تفسیر قابل قبولی از آیات استطراد ارائه داد؟ و نقش آن را در تفسیر صحیح تبیین کرد؟ و نشان داد که عملکرد مفسران در این آیات چگونه بوده است؟ این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی به نتایج زیر دست یافت: استطراد عبارت است از خروج از یک معنا و ورود به معنایی جالب و زائد یا در خور توجه و اصلی که در ظاهر بی ارتباط ولی در واقع مرتبط است و دوباره به معنا و مطلب اول بازمی گردد و در تفسیر، بیانگر آن است که نسبت به ماقبل و مابعد خود از هویتی مستقل برخوردار  بوده و با آن دو، دارای وحدت موضوعی است و مفسران در عمل به آن، دچار اختلاف شده و در نحوه تطبیق استطراد در آیات به چهار دسته تقسیم شده اند: نفی مطلق، اثبات مطلق، قبول به عنوان یکی از وجوه تفسیر، اما با اعتبارگرفتن مصادیق مختلف و تناقض در نفی و اثبات آیات یکسان. 
۶.

دلالت آیه تبلیغ و آیه اکمال بر مشروعیت سیاسی اهل بیت(ع)

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۶ 51 - 74

کلیدواژه‌ها: مشروعیت اهل بیت آیه تبلیغ آیه اکمال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۲ تعداد دانلود : ۳۹۵
بعد از رحلت حضرت رسول اکرم(ص) مسأله امامت و جانشینی ایشان، از مباحث مهم میان مسلمانان گردید و پاسخ به این سؤال که، مشروعیت آن جانشین، توسط چه کسی و از کجا مورد تأیید قرار می گیرد آن را بحث برانگیز و چالشی تر کرده است. امامیه معتقد است که پیامبر گرامی اسلام(ص) از همان آغاز دعوت، مسأله خلافت و جانشینی خود را مطرح فرمود، اما نقطه اوج آن به دستور الاهی در قضیه غدیر خم تحقق یافت. بر این اساس طبق عقیده امامیه، مشروعیت حاکمیت پیامبر گرامی اسلام(ص) برگرفته از ربوبیت تشریعی خداوند است. جانشینان پیامبر اسلام(ص) نیز همانند ایشان، به واسطه خداوند تعیین شده و مشروعیت ولایت و حاکمیت آن ها الاهی است. اما اهل سنت معتقد است که پیامبر گرامی اسلام(ص) جانشینی برای خود تعیین نکرده و این امر را به عهده امت گذارده است. سوال اصلی تحقیق این است که: چگونه می توان با توجه به آیه اکمال و آیه تبلیغ بر مشروعیت الهی- سیاسی اهل بیت(ع) استدلال کرد؟ این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و استفاده از اسناد کتابخانه ای، در ابتدا به بررسی مفاهیم مشروعیت و اهل بیت پرداخته، سپس شأن نزول و محتوای آیات تبلیغ و اکمال دین مورد بررسی قرار گرفته است و نهایتا بر اساس دلالت این آیات اثبات شده است که جانشینی پیامبر(ص)، امری الاهی است و اهل بیت آن حضرت(ع)، مشروعیتی الهی دارند و نقش بیعت امت اسلامی با امام و خلیفه مسلمین در حد استقرار حاکمیت و تحقق عینی ولایت در جامعه است.
۷.

بررسی تفسیری آیه تبلیغ با تکیه بر ارزیابی دیدگاه ناسازگاری سیاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۱ ۶۶-۴۷

کلیدواژه‌ها: آیه تبلیغ قاعده سیاق نظام روایات ولایت امیرالمؤمنین(ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۱ تعداد دانلود : ۱۸۰
آیه تبلیغ که از آیات شاخص در موضوع ولایت است، در طول تاریخ معرکه آراء مفسران فریقین بوده است. برخلاف دیدگاه اکثر مفسران اهل سنت، دیدگاه اکثر مفسران شیعی حاکی از دلالت آیه بر ولایت امیرالمؤمنین(ع) است. البته روایات دال بر این معنا محدود در مصادر روایی شیعیان نیست و در برخی مصادر روایی اهل سنت منعکس شده است. بر این پایه بعید نیست که اختلاف ها در مورد دلالت آیه، ریشه در امری غیر از روایات داشته باشد و آن چگونگی فهم ارتباط موجود میان آیه تبلیغ و آیات اهل کتاب است. فهم نادرست این ارتباط، زمینه طرح دیدگاه ناسازگاری سیاقی در استدلال به آیه تبلیغ بر ولایت امیرالمؤمنین(ع) را فراهم آورده است. در این راستا نگاهی توصیفی تحلیلی به دیدگاه و خاستگاه آن نشان می دهد: الف. آیه تبلیغ خواه پیوستگی نزولی با آیات اهل کتاب داشته باشد و خواه نداشته باشد، با توجه به متوقف نبودن دلالت آیات اهل کتاب بر آیه تبلیغ و تغییر لحن در آیه تبلیغ، آیه ای معترضه است؛ ب. آیه تبلیغ با دلالت بر ولایت امیرالمؤمنین(ع) به حسب معنا به آیات اهل کتاب مرتبط است؛ ج. روایات صادره از معصومان(ع) در خصوص آیه تبلیغ، کوششی هوشمندانه به منظور اثبات نادرستی این دیدگاه بوده است.
۸.

نقد تحلیلی شبهه ابن تیمیه در جهت نفی «خاص بودن» مدلول واژه «مَا أُنْزِلَ» در «آیه تبلیغ»

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۸) 227 - 257

کلیدواژه‌ها: آیه تبلیغ خاص بودن مدلولِ «مَا أُنْزِلَ» قرائن داخلی آیه تبلیغ قرائن خارجی آیه تبلیغ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۸۳
از نظرگاه شیعه، آیه ی مشهور به «آیه تبلیغ»، یکی از مهمترین دلایل قرآنی، برای مسئله ی «امامت» به شمار می آید. با توجّه به اهمیّت والای این مسئله در منظومه ی اعتقادی شیعه، از دیر باز، مخالفان و منکران ولایت اهل بیت (علیهم-السّلام) کوشیده اند تا با طرح شبهاتی متعدّد، دلالت این آیه بر این امر مهم و کلیدی را مخدوش جلوه دهند؛ کارکردهای ابن تیمیه حرّانی حکایت از این دارد که او از پرکارترین چهره ها در این عرصه محسوب می شود. وی در کتاب «منهاج السنّه»، با طرح چندین شبهه (؛ از جمله: نفی خاص بودن مدلولِ تعبیر «مَا أُنْزِلَ» در آیه ی «تبلیغ»)، کوشیده است تا دلالت این آیه، بر «خلافت» و «امامتِ» امام علی (علیه السّلام) را مورد تردید و انکار قرار دهد. تحقیق حاضر، که با تکیه بر منابع اصیل فریقین، و به روش توصیفی- تحلیلی تدوین یافته است؛ در پی پاسخ به این پرسش است که: «شبهه ی ابن تیمیه در جهت نفیِ «خاص» بودن مدلول تعبیرِ «مَا أُنْزِلَ» و نقد های وارده بر آن چیست؟» یافته های این تحقیق، حاکی از آن است که اوّلاً: ادّعاءِ عمومیّت مدلولیِ این واژه توسّط ابن تیمیه، با عملکرد و دیدگاه های تفسیری خود او منافات دارد؛ دوّماً: قرائن متعدّد داخلی و خارجی؛ (که در متن مقاله از آن ها یاد خواهد شد) مانع از درستیِ این گفتار ابن تیمیه خواهند بود؛ بدین جهت می گوئیم: دلالت آیه تبلیغ، بر امامت و ولایت حضرت علی (علیه السّلام) و خاص بودن متعلقِ «مَا أُنْزِلَ»، امری قطعی است و هیچ گونه خدشه ای بر ساحت مدلولی آن وارد نمی باشد.
۹.

نقد تحلیلی شبهه ابن تیمیه در جهت نفی «خاص بودن» مدلول واژه «مَا أُنْزِلَ» در «آیه تبلیغ»

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 81 - 111

کلیدواژه‌ها: آیه تبلیغ خاص بودن مدلولِ «مَا أُنْزِلَ» قرائن داخلی آیه تبلیغ قرائن خارجی آیه تبلیغ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸ تعداد دانلود : ۳۲
از نظرگاه شیعه، آیه ی مشهور به «آیه تبلیغ»، یکی از مهمترین دلایل قرآنی، برای مسئله ی «امامت» به شمار می آید. با توجّه به اهمیّت والای این مسئله در منظومه ی اعتقادی شیعه، از دیر باز، مخالفان و منکران ولایت اهل بیت (علیهم-السّلام) کوشیده اند تا با طرح شبهاتی متعدّد، دلالت این آیه بر این امر مهم و کلیدی را مخدوش جلوه دهند؛ کارکردهای ابن تیمیه حرّانی حکایت از این دارد که او از پرکارترین چهره ها در این عرصه محسوب می شود. وی در کتاب «منهاج السنّه»، با طرح چندین شبهه (؛ از جمله: نفی خاص بودن مدلولِ تعبیر «مَا أُنْزِلَ» در آیه ی «تبلیغ»)، کوشیده است تا دلالت این آیه، بر «خلافت» و «امامتِ» امام علی (علیه السّلام) را مورد تردید و انکار قرار دهد. تحقیق حاضر، که با تکیه بر منابع اصیل فریقین، و به روش توصیفی- تحلیلی تدوین یافته است؛ در پی پاسخ به این پرسش است که: «شبهه ی ابن تیمیه در جهت نفیِ «خاص» بودن مدلول تعبیرِ «مَا أُنْزِلَ» و نقد های وارده بر آن چیست؟» یافته های این تحقیق، حاکی از آن است که اوّلاً: ادّعاءِ عمومیّت مدلولیِ این واژه توسّط ابن تیمیه، با عملکرد و دیدگاه های تفسیری خود او منافات دارد؛ دوّماً: قرائن متعدّد داخلی و خارجی؛ (که در متن مقاله از آن ها یاد خواهد شد) مانع از درستیِ این گفتار ابن تیمیه خواهند بود؛ بدین جهت می گوئیم: دلالت آیه تبلیغ، بر امامت و ولایت حضرت علی (علیه السّلام) و خاص بودن متعلقِ «مَا أُنْزِلَ»، امری قطعی است و هیچ گونه خدشه ای بر ساحت مدلولی آن وارد نمی باشد.
۱۰.

بررسی تطبیقی شأن نزول آیه تبلیغ در منابع تفسیری شیعه و اهل سنت

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری آلاءالرحمن سال ۲ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵ 55 - 75

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) امامت آیه تبلیغ تفاسیر فریقین خلافت شان نزول غدیر خُم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۴۱
درک عمیق و دقیق مفاهیم قرآن، مستلزم آگاهی از شان نزول آیات آن است. آیه ی تبلیغ (مائده:۶۷) از جمله آیاتی است که در تفسیر و تأویل آن، شان نزول نقشی محوری ایفا می کند. این پژوهش با رویکردی توصیفی - تحلیلی، به بررسی دیدگاه مفسران شیعه و سنی در خصوص شان نزول این آیه و ارتباط آن با واقعه غدیر خم می پردازد. یافته های تحقیق نشان می دهد که اکثریت قریب به اتفاق مفسران شیعه و گروه قابل توجهی از مفسران اهل سنت، شان نزول آیه ی تبلیغ را مرتبط با واقعه ی غدیر و ابلاغ خلافت و امامت حضرت علی(ع) توسط پیامبراکرم(ص) می دانند. این همخوانی، هم با قرائن درونی آیه، از جمله تأکید ویژه بر «بلاغ» و وابستگی اتمام رسالت نبوی به ابلاغ امامت امام علی(ع)، و هم با قرائن بیرونی مانند روایات معتبر از هر دو مذهب شیعه و سنی سازگار است. با این حال، برخی از مفسران اهل سنت، با تمرکز صرف بر بخشی از آیه (حفاظت جان پیامبر از سوی خداوند) و عدم توجه به انسجام معنایی کل آیه، ارتباط آن را با واقعه غدیر انکار می کنند.
۱۱.

نقد تحلیلی چهار شبهه ابن تیمیه در جهت نفی دلالت «آیه تبلیغ» بر «امامتِ» امام علی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۱ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۸۳ «ویژه پژوهش های حدیثی» 160 - 173

کلیدواژه‌ها: شبهات ابن تیمیه آیه تبلیغ امامت ولایت امام علی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۲۷
«آیه تبلیغ»، از جمله آیاتی است که دلالتش بر «ولایت» و «امامتِ» حضرت علی؟ع؟ مورد اعای شیعه و انکار مخالفان بوده است. ابن تیمیه حرانی، از جمله مخالفانی است که با طرح شبهاتی چون: تکذیب شأن نزول موردِ ادعای شیعه، ابهام افکنی در زمان نزول، عام بودن مصداق «ماأنزل»، و افتراء به قرآن دانستن استدلال شیعه، کوشیده است تا درستی استدلال های دانشوران شیعی در جهت اثبات ادعای مذکور را مورد خدشه قرار دهد. نظر به جایگاه پراهمیت «آیه تبلیغ» در منظومه اعتقادی شیعه و همچنین ضرورت زدودن شبهات، این تحقیق، با هدف پاسخ به شبهاتِ مورد اشاره ابن تیمیه، با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی فراهم آمد. یافته های تحقیق حاضر حاکی از آن است که شبهات ابن تیمیه، شبهاتی بی اساس و برخلاف شواهد مسلمی است که نه تنها شیعه، بلکه بسیاری از بزرگان اهل سنت بر درستی آن شواهد صحه گذاشته اند. بنابراین، دلالت «آیه تبلیغ» بر «امامت» و «ولایت» حضرت علی؟ع؟، قطعی است و هیچ گونه خدشه ای برآن وارد نمی باشد.